HET PROCES TE LEIPZIG
'AMERSFOORTSCH DAGBLAD
Beursoverzicht
Vrijdag 6 October 1933
32e Jaargang No. 84
TORGLER OPNIEUW AAN
DEN TAND GEVOELD
BYRD IN NOOD
IS DERTIL NATIONAAL-
SÜCIALÏST?
ZWARTE DAG VOOR DE
LUCHTVAART
Hij ontkent de juistheid van bepaal:
de getuigenverklaringen
Van der Lnbbe's tactiek
ongewijzigd.
Weliswaar geeft Torgler toe, dat door de
communistische fractie in grooten omvang
introducties werden gegeven, doch daarvan
werd door den secretaris der fractie heel
nauwkeurig aanteekening gehouden.
De president wendt zich opnieuw tot Van
der Lubbe cn beveelt hem op te staan en
hem aan te kijken:
Je hebt gisteren zoo luid gesproken, Van
der Lubbe, wil je dat nu ook weer doen? In
Berlijn zal je ons, naar wij hopen, ter plaat
se alles precies aanwijzen en vertellen, hoe
het geweest is, vooral bij het bezoek aan
het gebouw. Spreek nu eens en hou je hoofd
omhoog. Ben je niet een6 bij een collectief
bezonk, onder leiding van een gids, in den
rijksdag geweest?
Van der Lubbe staat op, glimlacht en ant
woordt: „Dat kan ik niet zeggen".
Dit merkwaardige antwoord is aanleiding
voor den president om zijn vraag door den
tolk in het Nederlandsch te laten vertalen.
En dan antwoordt Van der Lubbe tenslotte:
„Neen".
Van der Lubbe's tactiek is dus ongewij
zigd gebleven.
Oberreichsanwalt Werner zou i?raag van
Torgler willen hooren, op welke wijze de
beambten van de communistische 'ractio
altijd in het rijksdaggebouw kwamen.
Torgler deelt dit mede en verwijst naar
do contrólemaatregelen van het hoofd
bureau van den rijksdag.
Er ontstaat dan een incident tus^chen
Torgler's verdediger dr. Sack en Lundge-
richtsdirektor Parisius, als deze opmerkt'
„Beklaagde Torgler hield nog pas een ver
wisseling van Van der Lubbe met den stu
dent Perl voor niet uitgesloten. Wil Torgler
nu dan soms beweren, dat hij ook met
Perl in de antichambre nr. 38 is ge.veest?
Dat zou een geheel nieuwe noot zijn."
Dr. Sack springt op en protesteert tegen
den vorm, waarin deze ambtenaar vun het
O. M. zijn vragen stelt.
Parisius: „Beklaagde Torgler heeft toch
zelf den naam Perl ter sprake gebracht-
Is dan mijn vraag niet gerechtvaardigd of
hij thans ook wil probeeren. ook met Perl
in kamer 38 te zijn geweest, terwijl hij daar
vroeger altijd slechts met Oehme of FIo-
rian zou zijn geweest?"
Met hof wijdt dan nog zijn aandacht aan
de vraag, of Koenen op het bepaalde uur
eigenlijk wel in den rijksdag was, want er
zijn getuigenverklaringen, volgens welke hij
dien ochtend tegen elf uur in de lift van
het Pruisische landdaggebouw was gezien.
In dit verband wordt Van der Lubbe nog
maals opgeroepen en wordt hem gevraagd
of hij het gebouw van den Pruisischcn land
dag kent en of hij op 27 Februari met Koe
nen in het landdaggebouw was geweest cn
of hij Koenen kent. Van der Lubbe ant
woordt, dat hij niet in den Pruisischen
landdag is geweest en dat hij ook Koenen
niet kent.
De president doet verder navraag naar
de bewering, dat op den avond voor den
brand in de fractie van de K.P.D. in den
rijksdag grootc drukte heerschte.
Torgler ontkent dit beslist.
Bij het verdere verhoor deelt Torgler
nog mede, hoe hij 's avonds om 10 uur in
het café Aschinger van een kellner ver
nam, dat het rijksdaggebouw in brand
stond Hij is er toen met Koenen heenge
gaan. Ilij had naar den brand gekeken cn
geconstateerd, dat de lokalen van de
K.P.D geen schade konden oploopen. Te
gen kwart voor 12 had hij het lokaal van
Stawitzki opgezocht op den Alexander-
platz, waar hij Koenen, Kühne, Wunder-
see en Sucker had aangetroffen. Misschien
was ook Ossietzky er bij geweest, een rnan,
die allesbehalve een communist is. Met
groote aandacht volgt men de opmerkin
gen van den president, die de verschillen
de getuigenverklaringen aanhaalt, volgens
welke de bij Stawitzki aanwezige commu
nisten veel met elkaar gefluisterd en tal
rijke telefoongesprekken hebben gevoerd.
Wundersee cn Sucher, die chauffeurs
kleeding aan hadden brachten klaarblijke
lijk verscheidene malen met een motorfiets
boodschappen over.
Torgler verklaarde hier tegenover, dat in
het lokaal niets bijzonders was te merken.
Wij waren natuurlijk zeer opgewonden
over den brand. Wat do talrijke telefoon
gesprekken betreft, antwoordde -Torgler,
dat hij vergeefs heeft geprobeerd geheim-
rat Galle te bereiken, doch slechts diens
echtgenoote heeft aangetroffen, die hem
eenige mededcelingen over den brand deed.
Torgler is toen naar zijn tafel teruggekeerd
en las daar de berichten over zijn z.g, op
de vlucht verlaten van het rijksdaggebouw.
Men was het er over eens hier met tendens-
berichten (e doen te hebben, die bedoeld
waren om de K.P.D. do schuld van den
brand in de schoenen te schuiven. Hierna
werd een half uur gepauzeerd.
Zoowel dr. Sack als dr. Werner protcs-
tceren tegen verdachtmakingen, welke het
in het buitenland gepubliceerde Bruinboek
zou bevatten.
Dr. Seiffert verklaart van het comité van
verdediging uit het buitenland een schrij
ven te hebben ontvangen, waarin wordt
aanbevolen beklaagde v. d. Lubbe door
twee Zwitsersche deskundigen te laten on
derzoeken. Spreker acht het beneden de
waardigheid van een Duitschen advocaat
naar Parijs antwoord te geven aan een co
mité Hij zou dan ook geen antwoord ge
ven.
Na een korte pauze verzoekt beklaagde
Dimitrof het woord. Dit wordt hem niet
toegestaan. Wanneer Dimitrof protesteert,
maakt de voorzitter dezen beklaagde er op
attent, dat hij moet zwijgen.
Torgler verklaart Dimitrof voor de eer
ste maal te Leipzig te hebben gezien. Ilij
heeft nimmer met hem of met iemand die
op hem gelijkt bij de fracticbureaux der
K.P.D. gestaan.
Dimitrof verklaart in antwoord op vra
gen, dat hij Torgler voor den eersten keer
te Leipzig heeft gezien. Tijdens het voor
onderzoek is hij niet met Torgler gecon-
fonteerd. Hij is maar eenmaal in hei rijks
daggebouw geweest en dat was in 1921.
Torgler verklaart uit de bladen kennis
te hebben genomen van het bestaan der
Bulgaarsche verdachten.
De vroegere communist Kunzack ver
klaart, dat in 1925 te Dusseldorp een hij-
eenkomst van communisten heeft plaats
gehad, waarin de vorming van terroristi
sche groepen is besproken. V. d. Lubbe zou
deze bijeenkomst hebben bijgewoond.
V. d. Lubbe ontkent in 1925 te Dussel
dorp te zijn geweest. Hij is maar eenmaal
te Dusseldorp geweest en dat was in 1933.
Hij kent Kunzack niet.
Torgler rnaakt er op opmerkzaam, dat
v. d. Lubbe in 1925 nog maar 16 jaren oud
was.
De zitting wordt verdaagd tot Vrijdag.
(Zie vervolg onder Laatste Berichten).
Zijn ijsbreker op sleep
touw genomen
W i 1 m i n g t o n (Noord-Carolina), 5 Oct.
(V.D.) Admiraal Byrd heeft van zijn ijsbre
ker Bear of Oakland S.O.S.-seinen uitge
zonden. Hij meldde, dat de ijsbreker ma-
chincschade had en zich in ernstigen nood
bevond. Twee slecpbooten uit Wilmington
zijn den ijsbreker te hulp gekomen en heb
ben het schip op sleeptouw genomen.
JCunryen wij
Onze weerkundige medewerker schrijft
ons: t
Het is een merkwaardigheid van den af-
geloopen zomer en het begin van dezen
herfst, dat het mooie weer na elke kort
durende storing met grootc hardnekkig
heid terugkeert. Daaraan zou slechts een
einde komen, wanneer in den algemeenen
weerstoestand een groote omslag plaats
had, d. w. z. wanneer er een geheel ander
type van luchtdrukverdeeling het thans
hcerschendc verving. In het algemeen ge
sproken zijn nog geen aanwijzingen te be
speuren, dat dit zoo spoedig gebeuren zal.
Er ligt een langgerekt gebied van hoo-
gen druk over West-Europa, dat de laatste
dagen aan zijn Oost- en Noordzijde verster
king kreeg door de toevloeiing van koude
lucht uit het Noorden, die aan de West
zijde van een diepe storrndepressie over
N.O.-Europa plaats had. Dit gebied van
hoogen druk behcerschte nog den weers
toestand over de Britschc eilanden en het
Westelijk gedeelte van hel Vasteland, waar
dan ook rustig weer met afwisselende be
wolking voorkomt. Er liggen echter hier cn
daar mistbanken, die over vrij groote op
pervlakken nu en dan het weer -versombe
ren en waarvan het optreden niet enkele
dagen tevoren kan worden voorspeld. Bij
de weerkanscn voor den week-overgang
moeten wij dus rekening houden met de
mogelijkheid, dat het zal misten, vooral in
de avond-, nacht- en morgenuren.
Een slecht-w eer-gebied ligt niet ver van
ons af in het Noorden en Noordoosten, waar
diepe depressies van N.W. naar Z.O. voor
bij trekken. Misschien dat het uiterste Noor
den en Noordoosten van ons land daarvan
ecnigszins buiig weer zullen ondervinden,
maar overigens kan voor het einde der
weck en voor Zondag wel met groote waar
schijnlijkheid gerekend worden op rustig
weer, zooals wij de laatste dagen gehad
hebben, bij dalenden barometer op iets in
kracht toenemenden, eerst Westelijken,
later Noordwcslciijken wind. De tempera
tuur blijft daarbij iels onder de normale
voor dezen tijd.
(Nadruk verboden).
Op merkwaardige wijze liepen in de af-
geloopen week de keursstemmingen in Euro
pa cn Amerika uit elkaar. Ofschoon het in
ons oude werelddeel nog allerminst pluis is,
heeft men toch eenige vaste kristallisatie
punten, waaromheen het vertrouwen zich
blijft vasthechten. Naast ons land zijn het
natuurlijk vooral Frankrijk, Zwitserland en
België, die steeds beter waarborgen schijnen
te bieden tegen elders vrij algemeen gewor
den ontbindende factoren. Maar zelfs Enge
land blijft rustig, wei-overwogen en veels
zins met „business as usual". Albion is dan
ook wel het experimcnleelc bewijs voor de
stelling, dat een landsmuntontaarding op
zich-zelf nog geenszins een oeconomischcn
chaos na zich behoeft te sleepen. Maar dan
dient er ook den nadruk op te worden ge
legd, dat dit land zich angstvallig onthield
van verdere ruwe ingrepen in het teere pro
ces van voortbrenging en verbruik, cn dat
de befaamde mentaliteit van het Britsche
volk een veilige waarborg is tegen extremis
tische evolutiën. Zooals wij al eerder op
merkten. mist Amerika daarentegen vrijwel
alle positieve hoedanigheden van zijn angel-
saksische collega.
Reeds als men verneemt, dat de misda
dige uitzuigers, in de wandeling racketeers
genaamd, het land jaarlijks wel tien mil
liard dollar kosten, waardoor het prijspeil
geheel onnoodig duur wordt gehouden, dan
vraagt men zich af, hoe zulk een slecht ge
ordend land in normale tijden het nog tot
een zekere welvaart kan brengen Op het
oogenblik gaat er voor de zooveelste maal
dan ook weer alles in de verkeerde rich
ting. Nadat Roosevelt met zijn braintrust
door middel der beruchte codes de verhou
dingen tusschcn werkgevers cn werknemers
reeds sterk in het voordeel der laatstge
noemden heeft trachten te verschuiven, be
ginnen thans zoowaar deze gunstelingen op
roerig te worden.
De beurshandel in New-York is geheel in
professioneele handen gekomen, want het
nubliek heeft ook ginds zijn optimisme ver
loren. Op 5 October beginnen de Britsch-
Amerikaansche onderhandelden nopens de
oorlogsschuld. Mogelük dat Wallstreet daar
aan nieuwe prikke's kan ontleenen.
Wegens het aanhouden van de dollarda
ling hoeft het geen wonder te heelen, dat
de beleggers hun heil zoeken in meer ver
trouwd en b-Mmuv/h^ar mate* na1. 7.on boek
ten de 6% doHar-oMjgatïes Ned. Indiê eer
ste serie ecq viertal punten av»-" toen on
ze regeerinf het zoveelste b1"V gaf van
haar onkreukbaarheid in g^lde'üke aange
legenheden door ook de aflossingen dezer
tranche practisch op goudbasis betaalbaar
te maken.
Obl. Amsterdam bleven bij voortduring
vast. De 4% stukken bereikten 9(E< relatief
laag zijn altijd nog de 4/2% op 93'j. Ook
obl. Rotterdam konden zich aan de gevolgen
der dringende beleggingsvraag niet onttrek
ken. Zells de 6°/o doilar-obl. Rotterdam ver
hieven zich ruim een tiental punten boven
hun laagtepunt tot 76%, toen men de juri
dische kansr.~< op naleving der goudclausule
wat minder i_ „unstig ging beooideelen. Den
Haag is in zooverre een gelukkige gemeen
te, dat haar schuldbrieven geen beursgeschie-
denis hebben.
Onze staatsschuld bleek zich voor de 4%
emissies duurzaam en zonder moeite boven
pari te kunnen handhaven. De vrijdom van
couponbclasting spreekt natuurlijk daarbij
wel mee. De beleggers zullen er zeker ter
dege op letten of de volgende emissies het
zelfde voorrecht genieten. De coupon van
de 4% obl. Royal Dutch zullen in papieren
dollars betaald worden.
De dagvaarding nopens de goudclausule zal
eerlang worden uitgebracht.
Helaas kan dit proces tot in hoogste in
stantie ettelijke jaren duren, cn middeler
wijl is het lol van den dollar onbepaald, zoo
dat de houder, die met verzilvering der ren
tebewijzen wacht, naast juridische, ook nog
valuta-onzekerheden meemaakt.
De aangeboden markenvaluta is tegen
woordig geheel cn al fictief, want haar goud-
pariteit wordt slechts gehandhaafd, door
dien zij door werkelijk vrije betalingen is
uitgeschakeld. De echte waarde der mark is
veeleer naar den koers der Sperrmarken af
te meten en deze is minstens 25% gedepre-
cieerd.
Overigens brak in Duitsche waarden al
gemeen een betere stemming door, daar de
beurs nu aanneemt, dat de contante rente
betaling en de distributie der scrips in de
naaste toekomst moet worden verwezenlijkt.
De zeer lage koersen zijn dan ook alleen
verklaarbaar door twijfel aan de stabiliteit
der huidige situatie.
In Fransche staatsfondsen kwam het juist
in de afgeloopen week tot de door ons reeds
I zeer lang veiwachte uitbarsting van willigle.
Te Parijs waren rentes verleden week Vrij
dag dermate gevraagd, dot men ze na de
aanzienlijk hoogcre „premiers cours" haast
niet meer kan krijgen. Natuurliik volgde la
ter eenig winstaanbod, maar de stemming
bleef toch zeer vast.
Op de locale markt bleef de affaire zeer
gering. Suikerwaarden daalden niet verder
door. Flauw lagen aandeelcn Ned. Ind. Gas,
alsmede ?">n'L Ned. Ind. Spoor, die tot on
der de 30% inzakten. Zelfs deze maatschap
pij zal haar belegde reserves wel moeten
mobiliseercn om aan de weergalooze depres
sie het hoofd te bieden.
Rnbberwaarden deden weer eens van zich
spreken, toen bliikens Amerikaansche tele
grammen de sinds lang hangende restrictie-
nlannen vasteren vorm gingen aannemen,
hetgeen zijn spcculatievcn invloed on de ter-
münmarkt natuurlijk Diet miste. V/elke kost-
prijsverhoogingen daarvan voor de oroduccn-
tcn zullen voortvloeien, vermeldt de historie
niet.
Ook op de sterk geda-'de koffieprijzen,
waarbij menige rubber-mij. belang heeft,
werd weini-t acht g-^gen. Va?» lagen ook
aand. Oost-Borneo Mij., op welker kansen
wii reeds vroeger wezen.
O^engens beef» het publiek z»ch van de
aandeelenmDrkt afgevend, en het te-rein is
uiterst gunsti»* voor de nieuwe staatsleening.
(Nadruk verboden).
De Weensche Aartsbisschop Innitzer aan het bed van bondskanselier Dollluss
na den aanslag, die op hem werd gepleegd.
Twee tegenstrijdige
berichten
Weenen, 4 Oct. (H.N.). De stroom van
telegrafische gelukwenschen blijft aanhou
den, te meer daar Dollfuss vandaag zijn
ilsten verjaardag vierde. De bondskanse
lier heeft persoonlijk geantwoord op de
telegrammen, die uit het buitenland kwa
men, o.a. van Paul Boncour, minister-pre
sident Daladier, Mussolini en ook op de
telegrammen van von Neurath en de Duit
sche regeering. Kardinaal Innitzer heeft
vanmorgen in den Stephanusdom een mis
ter intentie van den bondskanselier opge
dragen, welke door alle leden van liet di
plomatieke corps werd bijgewoond. Van de
personen, die aangehouden zijn, daar zij
verdacht worden in verbinding met den
dader van den aanslag te hebben gestaan,
zijn er weer 22 op vrije voeten gesteld.
Weenen, 4 Oct. (II.X.) Een onbekende
heeft vandaag in het centrum van Wee
nen tegenover het gebouw van do opera
een groote hakcnkruisvlag aan een paal
van het eleclriscbe licht bevestigd. De
vlag werd terstond door de politie cn dc
brandweer verwijderd.
Vergaande veiligheidsmaatregelen.
Weenen, i Oct. (V.D.) Bondskanselier
Dollfuss is van plan reeds Zaterdag op een
bijeenkomst van het vaderlandscbe front
het woord te voeren. Staatssecretaris Kar-
wihsky heeft medegedeeld, dat voor den
kanselier thans.veiligheidsmaatregelen zijn
getroffen, welke verder gaan dan die, welke
lot nu toe zijn genomen.
Mccder en stiefvader van deD
dader gearresteerd.
Weenen. 5 October (V.D.) De poljtie
autoriteiten, die belast zijn met het onder
zoek naar den moordaanslag op dr. Doll
fuss, zijn gisteren overgegaan tot arrestatie
van Dertil's moeder cn zijn stiefvader dr
Günthcr. Tevens werd een vriend van Der
til gearresteerd, die hem zijn revolver had
afgestaan, zoodat men aanneemt, dat ook
hij op de hoogte was van het voornemen
van Dertil. Het blijkt meer en meer. dat
Dcrtil bijna uitsluitend in nationaal socia
listische kringen verkeerde. Dat hij den
aanslag met voorbedachten rade pleegde,
leidt de politie tevens af uit het feit, dat
hij van te voren allerlei compromitteeren-
do papieren en documenten heeft verbrand.
In 't geheel zijn thans in verband met den
aanslag zeven personen gearresteerd.
Weenen, 5 October. (V.D.) Vandaag
heeft de politie het bewijs in handen ge
kregen, dat Dertil, de man die den aanslag
op bondskanselier Dollfuss heeft gepleegd
nationaal socialistische partijman is. Zij
heeft n.l. het lidmaatschapsboekje der NS.
D.AP. van Dertil gevonden. Uit dit boekje
is gebleken, dat Dertil in het begin van
1932 tot de N.S D.A.P. is toegetreden. Bo
vendien is hij Oostenrijksch S.A.-man ge
weest.
Vandaag werden 11 personen gearestcerd
als verdacht van medeplichtigheid. O.m.
werd gearresteerd dc nationaal-socialist
Weigensamer, die Dertil den revolver heeft
verkocht waarmede deze den aanslag heeft
gepleegd. De ouders van Dertil zijn opnieuw
gearresteerd.
Weenen, 5 Oct. (V.D.) In tegenstelling
met dc mededeeling, volgens welke de
politie het bewijs in handen heeft gekre
gen, dat Dertil nal.-socialist is. verklaart
dc landsleiding der N.S.D A.P. Oostenrijk,
dat Dertil nooit, ook niet tijdelijk, lid der
N.S.D.A.P. is geweest. In sommige kringen
wordt verklaard, dat Dertil. is beïnvloed
door de ideeën van zijn stiefvader, Dr.
Guenther.
DERTIL,
de persoon, die de tweo revolverschoten
op dr. Dollluss loste.
Vele vliegongelukken, waarbij in
totaal zeven dooden zijn
te betreuren
Warschau, 5 Oct, (V.D.) Te Bialystok
stortte een Poolsch vliegtuig door onbe
kende oorzaak omlaag. Dc piloot werd ge
dood.
Nabij Posen kwamen bij manoeuvres
twee militaire vliegtuigen in de lucht inct
elkaar in botsing en werden geheel ver
nield De beide piloten wisten zich echter
met behulp van hun valscherm uit de
vliegtuigen te bevrijden cn kwamen be
houden op den grond neer.
Parijs, 5 Oct. (V.D.) In de nabijheid
van het militaire vliegveld Berre bij Mar-,
seille is een marinevlicgtuig neergestort.
Dc drie inzittenden vonden den dood.
Boekarest, 5 Oct (V.DIn dc nabij
heid van Stoinesti zijn bij een manoeuvre
twee bombardementsvliegtuigen met el
kaar in botsing gekomen cn neergestort.
Drie officieren zijn gedood.
MOORDENARES GEARRESTEERD.
Potsdam, 5 Oct. (V.D.) Een Berlijn-
schc handelsreiziger, die met zijn auto op
weg naar huis was, werd gisteravond op
den straatweg door een vrouw aangehou
den, die hem vroeg te mogen meerijden cn
hem onderweg vertelde, dat zij wilde pro
beeren naar Waldenburg in Silczié te ko
men. Plotseling herkende dc reiziger de
vrouw naast hem van den overal aange-
plakten politieoprocp met foto als de door
de politie gezochte moordenares Pauline
Zeischner uit Potsdam, die dezer dagen
met een hijl haar man doodsloeg. De rei
ziger reed met zijn wagen naar Sorau te
rug en leverde haar over aan de politie,
die haar identiteit vaststelde en haar naar
de gevangenis te Potsdam overbracht
DE KOSTEN VAN DEN VOLKENBOND.
G e n v e, 5 Oct. (V D.) In de budget
commissie van den Volkenbond heeft de
Engelsche gedelegeerde Hore Bclisha ge
pleit voor een verandering van het sy
steem, volgens hetwelk de leden van den
Volkenbond, die achterstallig waren in
het betalen hunner bijdragen toch alle
voorrechten behouden. Groot-Brittannië be
taalt alleen een tiende deel van de koeten
en het Britsche rijk betaalt een vierde. Hij
stelde voor, maatregelen te nemen om te
verhinderen, dat dc betreffende staten in
gebreke blijven. De achterstallige bijdragen
bedroegen in Dec. 1932 960 090.
AARDBEVING OP CHALCIDICE.
Athene, 5 Oct. (V.D.) Het schiereiland
Chalcidicc is door een hevige aardbeving
geteisterd. Het centrum van de aardbeving
ligt in de nabijheid van de stad Jerissos.
Eenige ruïnen zijn volkomen ingestort.
Ook een zeebeving is waargenomen,
KINGSFORD SMITH.
Rome, 5 Oct. (V.D.) Kingsford Smith is
op zijn tocht naar Australië te 3.30 uit
Brindisi naar Bagdad vertrokken.
