KORTE JASJES BONT- LEER - PEA U DE SUEDE
Buitenlandscfa
Overzicht
DE BRAND IN DEN RIJKSDAG
4000 EXEMPLAREN
Belangrijkste
Weerbericht
L. J. LUYGX ZOON
Dinsdag 10 October 1933 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortvval 2a32e Jaargang No. 87
Groote belangstelling
te Berlijn
HENDERSONS STRIJD
VOOR DEN VREDE
5 uur 47 min.
3RAND MELDE MEN AAN
DE TELEFONISTE
ROKKEN
TAXI 6 cent per K.5V8.
BELT U EVEN
GARAGE NIC. B0VÉE
AMERSFOORTSGH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden vooi Amersfoort 2.10. per maand p« PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels t 1.05 met inbegrip van een bewjsnummtJ
weck (met gratlt vettekerliig tegen ongelukkenl f 0.17' _vT^ C* X/f T A \TF\t? p. elke regel meer (0 25 Llefdadlghelds-advertcntien voord»
Binnenland franco per poat per 3 maanden I X-. Afzonderll|ke nummers f 0.05. I jH R P pi I P I) helft van den prijs. - Kleine Advertentlïn „KEITJES bt) vooruitbetaling 1—5 regel.
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 5» *-/*—/•» •C"Lvi l-'-'A-'W» }0 ccnL elkf maj l0 aDK drtcmna] plaatsen f I.—. Bewijsnummer extra f 0.0S
De Dioaso's. Een nieuwe
richting in de Vlaamsche
beweging.
Aan de actie der Dinaso's wordt ook in
de groote buitenlandsche bladen* hoe lan
ger hoe meer aandacht gewijd. Zoo komen
wij in do Frankfurter Zeitung van heden
een artikel tegen van den Brusselschen be
richtgever, die begint met vast te stellen,
dat de Vlanmschc beweging der fronters de
laatste decennia heeft gestreden voor de
binnenlandsch-politieke rechtsgelijkheid m
den nationaliteitenstaat België: hun doel
is een federalistische grondslag voor de
structuur van den Belgischen staatsvorm.
Thans valt do snelle groei vast tc stellen
van cnn nieuwe, zeer actieve richting onder
de Vlamingen, de beweging n.l. der Dina
so's of Duitsche nationaal solidaristen, wel
ke onder leiding staat van Van Severen,
voormalig afgevaardigde der fronters. Zij
hebben een splitsing doen ontstaan in 't
Vlaamscho kamp: fronters en Dinaso's
staan meer of minder vijandig tegenover
elkaar. Tor wijl do fronters en bovendien
vele Vlamingen, dio tot de katholieke
Vlaamsche partij behooren, een opgaan in
een federalistisch België wenschelijk ach
ten, ontkennen de Dinaso's het bestaans
recht van den nationaliteitenstaat België
volkomen. Bij de stichting van den Belgi
schen staat, ruim 100 jaar geleden, was
voor de afscheiding der Vlaamsche provin
cies van het streng Calvinistische Neder
land de confessioneele tegenstelling een be
langrijke factor; in de jonge Vlaamsche be
weging komt thans tot uitdrukking, dat
momenteel, nu het nationaliteitenbeginsel
hoe langer hoe meer opgeld doet, het „vöi-
kische" vraagstuk het vraagstuk dor con
fessie schijnt te verdringen.
De beweging der Dinaso's is een beweging
der jeugd; zij zoekt en vindt haar opbou
wende krachten in een duidelijk rassenbe-
wustzijn. Haar oriëntatie is groot-Neder-
landsch. Zij beperkt zich dan ook niet tot
do Vlaamsche gebieden van 3elgië, maar
haar aandacht gaat tevens uit naar het
Noord-Fransche Vlaanderen en Nederland,
terwijl haar relaties zich levens uitstrek
ken tot de stambroeders in de Zuid-Afri-
kaansche unie. Kenmerkend voor haar is
de „völkische" gedachte, de verwantschap
van bloed. Do zelfbewuste Vlamingen der
middeleeuwen mogen haar tot voorbeeld
strekken, als beweging richt zij zich echter
volkomen op de toekomst.
De berichtgever laat in 't midden, of bin
nen afzienbaren tijd aan een verwerkelij
king van de politieke denkbeelden der Di
naso's valt te denken. Door do realisatie
ervan zou niet alleen aan het bestaan van
den Belgischen staat worden getornd, maar
zij zou tevens meebrengen, dat Fransch
gebied zou moeten worden afgestaan, ter
wijl tevens Britsche belangen in 't gedrang
zouden komen. Ook in Nederland is de be
weging tot dusver nog niet met groote sym
pathie ontvangen. Voorloopig zal zij ernaar
streven in Vlaanderen zelf een eenheids
front tot stand te brengen, dat een eind zou
maken aan de tegenwoordige tweedracht
der Vlamingen. Do correspondent acht het
onjuist do beweging te overschatten, daar
zij zich nog maar in een beginstadium be
vindt, maar van onderschatting mag z.i.
evenmin sprake zijn in verband met de
hervormende kracht, die in haar schuilt.
De Duitsche nitionaal-socialistische be
weging is klaarblijkelijk in velerlei opzicht
voor de Dinaso's een voorbceid geweest.
Talrijke parallellen zijn te vinden, b.v. het
leidersbeginsel, de nadruk, die op de ras-
sengemeenschap wordt gelegd, de richting
tegen de zuiver kapitalistische denkwijze,
de moreelo „opbeuring" der jeugd door
sportbeoefening, do anti-parlementaire
6trooming, het scheppen van een staats
vorm op den standengrondsag, de op natio
nale solidariteit berustende volksgemeeri-
schapsidee. Ook wat de uiterlijke organisa-
toe betreft, bestaat er onloochenbaar ver
wantschap.
De centrale dor beweging bevindt zich
in Gent, waar zij onlangs een oud-pa
triciërshuis heeft verworven, het z.g. groe
ne huis. In verband met do politieke tegen-
stroomingen in Belgic, gevormd door de so
cialisten, communisten en Vlaamsche fron
ters, is de inwijding dezer centrale te Gent
reeds enkele malen uitgesteld moeten wor
den, daar ernstige onlusten te duchten wa
ren. Ook in andere steden zullen „groenp
huizen" worden opgericht. De Dinaso's zijn
verdeeld in plaatselijke groepen of secties,
die in Vlaanderen en Nederland, maar voor
al sterk in West-Vlaanderen, vertegenwoor
digd zijn. De leider Van Severen heeft voor
zijn troepen een zefde uniform voorge
schreven, die ook naar buiten de gemeen
schapsgedachte moet verduidelijken.
Uit de omstandigheid, dat de Belgische
regeering van zins is een algemeen uniform
verbod af te kondigen, moge blijken, dat zij
de beweging der Dinaso's geenszins onder
schat. Enkele dagen geleden heeft een mi-
nisterra \d zich reeds met deze aangelegen
heid bezig gehouden.
De rechtszittingen worden nu gehou*
den op de plaats der mis
daad zelf
B e r 1 ij n, 10 October (V.D.) Het is heden
de lGde dag van het proces inzake dc brand
stichting in het rijksdaggebouw en de eer
ste dag, dat de rechtszittingen, overge
bracht met al wat er bij en omheen hoort
uit het gebouw van het rijksgerechlshof te
Leipzig, worden gehouden op dc plaat3 van
de misdaad zelf, in b'-t rijksdaggebouw tc
Berlijn, waardoor alles in eer. geheel andere
sfeer komt en men zich niet zoo als to Leip
zig moet beperken tot vage aanduidingen cn
uiteenzettingen van plaateen en in vele ge
vallen van personen, maar men zich onmid
dellijk op do plaats zelf kan overtuigen.
Reeds tegen acht uur vanmorgen hielden
zich vele nieuwsgierigen in dc buurt van 't
rijksdaggebouw op, die niets wilden mi6scn
van wat er buiten de rechtszaal zou gebeu
ren. Het gebouw wordt bewaakt door een
groote politiemacht cn ieder, die binnen
gaat, wordt nauwkeurig naar wapenen on
derzocht.
In do groote zaal der begrootingscommis-
sio is aan de smalle zijde rechts het ver
hoogde podium gebouwd voor do leden van
den senaat van 't rijksgercchtsh 'f en voor de
ambtenaren van het O.M. In dc rechthoekige
groote zaal zijn 127 plaatsen voor dc binnen-
cn buitenlandsche pers
Voor het publiek zijn ongeveer 150 plaat
sen beschikbaar Recht tegenover den in
gang is do beklaagdenbank; zoowel op de
tafel van den senaat als op die van de ver
dedigers cn de getuigen staan microfoons
opgesteld. Reeds vroeg hadden filmopera
teurs, die daartoe vergunning van den pre
sident hadden verkregen, m den hoek tegen
over do beklaagdenbank hun camera's op
gesteld Voor het publick werd dc zaal tegen
half 10 opengesteld. I)e groot» zittingzaal
van den rijksdag cn de andere door den
brand beschadigde lokalen, waar in den
loop van het proces dc verklaringen in loco
getoetst zullen worden, staan geheel onder
politie-be^yaking. Tegen 10 uur is buiten het
gebouw do toeloop van het publiek zoo
groot geworden, dat de politieafze'.ting
wordt versterkt cn aan den ingang dubbele
posten worden geplaatst. In de gang van 't
rijksdaggebouw hecrscht een drukte, zooals
men dat vroeger slechts bij zeer belangrijke
rijksdagzittingen zag. De zaal der begro
tingscommissie, thans ook naar het uiterlijk
in een rechtszaal in optima forma veran
derd, is van 10 uur af geheel bezet met ge
tuigen, deskundigen, journalisten cn over
heidsvertegenwoordigers. Te kwart over 10
verschijnen do Bulgaarsche beklaagden in
de zaal en nemen tusschcn twee politie-
wachtmeestcrs op dc beklaagdenbank
plaats. Dc filmoperateurs cn,persfotografen
zijn druk in actie.
Even later wordt van der Lubbo binnen
geleid; zijn houding en uiterlijk zijn onver
anderd. Hij toont niet de minste belang
stelling voor wat er om hem heen gebeurt,
hoewel de nieuwe omgeving de volle aan
dacht der andere beklaagden trekt en dit
milieu ook hun onbekend is
Tc 11.20 betreedt dc senaat de zaal, door
dc aanwezigen met den Hitlergroet ontvan
gen. De senaatspresident dr. Biinger opent
de zitting cn zegt: „De zittingen van het
strafproces tegen van der Lubbe en de an
dere beschuldigden van brandstichting en
hoogverraad worden voortgezet. Det ot nog
toe gehouden fittingen dienden cr toe de
beklaagden te hooren over de uitgebreide
aanklacht en daarbij dc twijfelachtige pun
ten zoodanig aan het licht te brengen, dat
het onderzoek van don zakelijken samen
hang kan geschieden. Thans hebben de ge
tuigen het woord. Dc in mijn openings
woord te Leipzig genoemde onafhankelijk
heid der rechters en vrijheid der verdedi
ging komt overeen met de vrijheid en on
afhankelijkheid der getuigen."
De president leest de namen der aanwe
zige getuigen, beklaagden en verdedigers
voor. waarbij Dimitrof, als de naam van dr.
Teichert wordt genoemd, uitroept: „Ik ver
dedig mij zelf".
Als eerste getuige wordt de student Floe-
ter gehoord, die op den avond van den
brand uit de staatsbibliotheek kwam en
tusschen vijf en acht minuten over negen
het rijksdaggebouw passeerde. Het was een
lichte avond en bij het rijksdaggebouw was
niemand te zien. Hij hoorde een venster
slaan, doch hechtte er aanvankelijk geen
beteekenis aan en toen hij een ruit hoorde
breken, dacht hij, dat een beambte bij het
sluiten van een raam een ruit had gebro
ken. Toen hoorde hij echter nog een paar
ruiten breken en zag toen achter de groote
balustrade iemand voor het halkon van het
restaurant heen en weer loopen, met vuur
of een fakkel in de hand. Onmiddellijk was
de student naar een politicwachtmcester
gcloopen, die op één der hoeken van het
gebouw patrouilleerde cn had hem alles
verteld. Op een vraag van den president
antwoordde getuige, dat hij het gezicht van
den betrokkene niet had herkend en dat
de man vermoedelijk een masker had ge
dragen. Het vuur, dat hij in zijn rechter
hand zag, was waarschijnlijk een fakkel.
Pres.dent: Wus bet beslist slechts één
man? Een andero getuigo spreekt van
twee personen.
Getuige: Op het balcon stond beslist
slechts één persoon cn verder zag ik nie
mand. Natuurlijk was het mogelijk, dat
zich één achter de balustrade verborgen
hield.
Getuige had den wachtmeester opgewon
den medegedeeld wat hij had gezien cn
hem ccn stoot in de zij gegeven. Toen was
de beambte er been geloopen.
Dr. Sack: Bij Uw verhoor op 7 April
hebt u gezegd: „Ik heb slechts één man,
niet twee. gezien. Ook schaduwen van an
dere personen beb ik niet waargenomen."
Getuige: Ik neb in het proces-verbaal la
ten invoegen: schaduwen van andero per
sonen heb ik niet waargenomen, doch heb
daar op niet bizonder opgelet
Vervolgens worden twee politiewacht-
meesters gehoord, die op den avond van
den brand voor het rijksdaggebouw dienst
hadden.
Dimitrof springt op en roept opgewon
den: Ik beb een vraag aan de getuigen.
De president geeft hem liet woord niet
en Dimitrof wordt door de politiewacht-
meesters naast hem op zijn plaats vastge
houden
Politiew achtcrmcester Buwert. die op
den avond van den brand aan dc West- en
Zuidzijde van het rijksdaggebouw patrouil
leerde, bevestigt dc mededcelingcn van
den student.
Getuige Floeter: Wanneer ccn andere
getuige zegt. twee personen to hebben ge
zien dan behoeft dat niet in strijd tc zijn
met mijn waarnemingen, omdat de and-T
zijn waarnemingen wel op oen ander tijd
stip kan hebben gedaan.
Dr. Werner: Welke kleur had de klee
ding van den man?
Getuige Floeter: lk kan slechts negatief
zeggen, dat hij geen licht costuura kan
hebben aangehad.
Dr. Werner. Waarom gelooft u, dat hij
geen jas heeft gedragen?
Getuige: Van ccn jas zou ik de slippen
hebben gezien
Dr. Werner: Die waren niet te zien door
het balkon.
Getuige: Ik weet dat niet zoo precies
meer. omdat ik onmiddellijk na het ont
dekken van het vuur naar den politie
beambte ben geloopen.
Op een vraag van dr. Werner hoc groot
de vlammen waren, die getuige Floeter
hóeft gezien, antwoordt deze, dat de vlam
men 10 a lq c.M. groot geweest kunnen zijn
Torgler's advocaat dr. Sack wijst op de
verklaring van den politie-wnchtmcestcr
dat Floeter hem had toegeroepen: „Daar
breekt juist een ruit".
Floeter herhaalt, dat hij op dat oogenblik
zeer opgewonden was en de politic slechts
losse woorden heeft toegeroepen.
Beklaagde Dimitrof stelt de vraag: Was
de getuige lid van een politieke partij in
Duitschlnnd?
Floeter: Ik heb nooit tot een partij be
boord. Bovendien wil de beklaagde zeggen,
dat het naar zijn mecning onmogelijk is,
dat men uit partijpolitieke overwegingen
de wetten der objectiviteit zou kunnen wij
zigen.
Dimitrof wil nog ecnige opmerkingen ma
ken, maar de president gelast hem dit na
te laten.
Torgler, die met groote belangstelling het
verhoor van dezen getuigo volgt, vraagt
hem: Is het jui6t, dat de getuige ondankt,
zijn opwinding, rustig naar huis i6 gegaan?
Of heeft hij zich nog geïnteresseerd voor
den verderen loop der gebeurtenissen?
Getuige Floeter: Ik was niet opgewonden
dan nadat ik het venster hoorde breken en
het vuur had gezien. Ik ben naar huis ge
gaan, omdat ik nog niet had gegeten, en
na korten tijd weer naar het rijksdagge
bouw teruggekeerd
De opperwachtmeester verklaart dat een
burger hem ongeveer 5 minuten over negen
had gewaarschuwd. Zij liepen naar het por
taal I en zagen door het tweede raam ten
zuiden van het portaal een vlam. Ongeveer
twee minuten later zag hij in den kelder
achter het matglas van het raam een zich
voortbewegende lichtschijn, alsof iemand
met een fakkel in de hand liep. „Ik trok
mijn revolver, omdat ik inzag, dat er iets
niet in den haak was".
President: Dat had U toch al eerder moe
ten inzien.
Getuige: Ik kon niet weten, dot ik met
brandstichting te doen had.
President: Er kwamen toen twee patrouil
les politie®
Getuige: Ja.
Een hunner adviseerde om nogmaals de
brandweer te alarmeeren. De brandweer
zou ongeveer 5 minuten later zijn gearri
veerd. Bij nauwkeuriger verhoor gaf de ge
tuige als tijdverloop tusschen het alar
meeren en het arriveeren van de eerste
twee brandauto's op drie èi vijf minuten.
Het presidium der ontwapenings
conferentie na maanden
weer bijeen
Rapport over zijn reis
Genève, 9 Oct. (V. D.) Het presidium
van de Ontwapeningsconferentie is Maan
dagmiddag voor het eerst sedert maanden
in geheime zitting onder voorzitterschap
van Henderson bijeengekomen. Paul Bon
cour staatssecretaris Eden, ambassadeur
Nadolny en de vertegenwoordigers der an
dere groote mogendheden waren aanwezig
Het presidium heeft besloten de hoofd
commissie der Ontwapeningsconferentie
tegen 16 October a s. bijeen te roepen en het
zal Zaterdag a.s. een tweede zitting houden,
waarin het resultaat der tot nu toegevoer
de besprekingen der vijf groote mogendhe
den zal worden vastgesteld en een nieuw
voorstel voor de werkzaamheden der hoofd
commissie zal worden voorbereid.
Het presidium zal Zaterdag in plaats van
Donderdag bijeenkomen, aangezien Paul
Boncour midden dezer week naar Parijs
moet, waar een belangrijke bijeenkomst zal
plaats vinden.
De president der Ontwapeningsconferen
tie. Henderson, bracht vervolgens het pre
sidium rapport uit over zijn laatste reis
door Europa, waarbij hij Parijs, Rome, Ber
lijn, München cn Londen heeft bezocht. Hij
legde er den nadruk op, dat al is het nage
streefde resultaat eener algemeene overeen
stemming niet bereikt, toch het permanen
te contact met de regeeringen zekere nieu
we impulsen heeft geleverd voor de onder
handelingen. Henderson wees er op, dat de
grootste moeilijkheden voortspruiten uit de
sanctie-eischen en de practische toepassing
der rechtsgelijkheid. De thans in behande
ling zijnde kwesties kunnen in twee groe
pen worden verdeeld. Op de volgende pun
ten schijnt betrekkelijk gemakkelijk over
oenstemming te bereiken:
1. Het afzien van geweld, 2. de definitie
van aanvaller; 3. contróle; 4. unificatie der
legers op het vasteland van Europa; 5. con
tróle op de begrooting; 6. luchtbombarde
ment; 7. instelling van permanente ontwa
peningscommissie en 8. vlootkwesties. Veel
moeilijker is evenwel de oplossing van het
tweede complex van vragen: 1. duur van
het eerste ontvvapenmgsverdrag; 2. tonne
maat der strijdwagens cn het kaliber der
artillerie; 3. vermindering van het mate
riaal der landmacht; 4. wapenhandel en de
vervaardiging van wapenen; 5 militaire
luchtvaart; G sanctiemaatregelen bij hel
schonden van het ontwapeningsverdrag.
Ten slotte wees Henderson er op, dat de
beslissingen slechts op politiek gebied lig
gen.
Onderstaatssecretaris Eden heeft op
dracht gekregen wijzigingsvoorstellen in te
dienen op het plan-Macdonald met het oog
op de onderhandelingen dienaangaande.
ERNSTIGE TOESTAND IN
STAKINGSGEBIED.
Staat van beleg in gedeelte van
Indiana.
N e w Y o r k 9 O c t. (V. D.) Naar uit In
dianapolis wordt gemeld, is do situatie in
het stakingsgebied nog steeds zeer ernstig.
De gouverneur, Mc. Nutt, heeft besloten
den staat van beleg af te kondigen over
Sullivan County, het gebied waar de span
ning het grootst is, en drie compagnieën
nationale garde te zenden. Twee stakings
posten in dit gebied werden doodgescho
ten.
Te Shclburn (Indiana) hebben stakers in
den nacht vier huizen van ongeorganiseer
de werkwiligen opgeblazen.
PRACHTIGE PRESTATIE VAN
KINGSFORD SMITH.
A k y a b, 9 October (V.D.) Kingsford
Smith beeft hedenmorgen zijn vlucht van
Engeland naar Australië voortgezet cn is
van Akyab naar Alorstar vertrokken. Hoe
wel hij verklaarde niet do bedoeling te heb
ben het record Engeland—Australië te bre
ken, heeft hij op het oogenblik een niet on
aanzienlijken voorsprong op den tijd van
don recordhouder C. W. A. Scotte.
POLITIEKE BOTSING IN OOSTENRIJK.
Innsbruck, 9 October (V.D.) Te
Mayershofen in het Zillertal werd gisteren
een patriottische betooging gehouden, die
zonder incidenten verliep, doch na het val
len van de duisternis raakten Heimwehr-
lieden slaags met nationaal-socialistcn,
waarbij een Heimwehrman door een schot
in de borst ernstig werd gewond, terwijl
een nationaal-sociaïist werd gedood. Door
gendarmerie en Heimatwehr werd de rust
hersteld.
DIT BLAD HEEFI EEN DAGELIJ tiSCHE
GECONTliOLEERDE OPLAAG VAN
BUITENLAND.
Dc moeilijke weg naar den vrede.
(Eerste Blad, pag. 2.J
Scherpe Russische nota aan lapan.
(Eerste Blad, pag. 2.)
BINNENLAND.
Herdenking van Alkmaar's ontzet.
(Tweedo Blad, pag. 2).
Nieuwe zendmogelijkheden.
(Tweede Blad, pag. 1-Y
STADSNIEUWS.
Een regen van'vallendo sterren.
(Eerste Blad, pag. 3).
Het nieuwe meisjeshuis van „Kinderzorg.*1
(Eerste Blad, pag. 3).
Medegedeeld door het Kon. Ned. Met. In
stituut tc de Bilt.
Hoogste barometerst. 765.6 te Zurich.
Laagste barometerst. 722 4 te Thorshavn.
Verwachting: Meest krachtige, tijdelijk af
nemende Zuid Westelijke wind, zwaar be
wolkt met tijdelijke opklaringen, waar
schijnlijk enkele regenbuien, later iets koe
ler.
De depressie, die gisteren ten Westen van
Schotland lag, trok dieper wordend in
Noord-Oostelijko richting, terwijl de hooge
drukking verder Oostwaarts terugtrok. De
felle koudo, die gisteren in Noord.Scandi
navië was ingevallen, is weer sterk afge
nomen en zal geheel verdwijnen, nu de
warme strooming uit het Zuid-Westen met
stormsnelheid over de Noordzee cn haar
omgeving trekt. Van dc Westel. grens van
deze warme strooming vielen op do Brit
sche eilanden zware regens, maar ten ge
volge van de vorming van uitloopcrs der
depressie tot dicht bij de Azoren zal deze
toestand zich slechts in verzwakte mate
over onze omgeving uitbreiden. In Duitsch-
land was na een heldere nacht de ochtend-
temperatuur vrij laag. In Zuid-Duitschland
Oostenrijk en Zwitserland is veel regen ge
vallen, zware storm waait in het Kanaal
en in de omgeving van Schotland. Voor
loopig is nog tamelijk buiig weer te wachi
ten.
RIJDT VEILIG!
Rijdt bezadigd en verstandig,
Als ge tuft door 'n drukke straat,
Als ge al te hard gaat rijden,
Komt ge absoluut te laat!
LANGESTRAA1 49-51 TELEFOON 190
Aardige Stoffen voor Kinder
Mantels en voor
6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR
KINGSFORD SMITH TE ALOSTAR.
A 1 o s I a r, 0 Oct. (V. D.) Kingsford
Smith is alhier aangekomen, binnen den
bestaanden recordtijd.
ARNHEMSCHE WEG 26
