DE EÊMLANDEQ Garage MOLENAAR 4000 EXEMPLAREN L. J. LUYCX ZOON Woensdag 25 October 1933 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 32 e Jaargang No. 100 HET RIJKSDAGBRAND PROCES HET ADRES VOOR EEN ZES-PERS00NS TAXI BLIJFT TELEFOON 1210 JAPAN ROEPT ZIJN GEZANT TE WASHINGTON TERUG 5 uur 14 min. BRAND MELDE MEN AAN DE TELEFONISTE TAXI 6 cent per K.M. BELT U EVEN GARAGE NIC. BOVÉE 6-7 PERS. AUTO MET CHAUFFEUR NIEUWE RUITEN IBACH PIANO'S AMERSFOORTSCH DAGBLAD ABONNEMENTSPRIJS P" «aaiden voo» Amersfoort 2.10. pe» maand l 0.75. per week (mei gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.17V»i Binnenland franco per poat per 3 maanden i 3.-. Afzonderlijke nummers f 0.05. POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC 515 PRIJS OER AOVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummcfl elke regel meer f 0.25 Llefdadlghelds-advertentlto voor da helft van den prijs. Kleine Advertentlgn „KEITJES' bij vooruitbetaling 1—5 regela 50 cent elke regel mee/ 10 cent, driemaal plaatsen f 1.—. Bewijsnummer extra f 0.05 Nogmaals: de val van Daladier. Blijkens de nadere berichten, die over den val van het kabinet-Duladicr zijn bin nengekomen, hebben do omstandigheden, waaronder de ministercrisis plaats greep, toch nog een dramatischer verloop gïhad dan men aanvankelijk meende. Ni mid dernacht hing er in de Karner een atmos feer als bij een grootc Parijschc opera première. De publieke tribunes hadden zich langzamerhand gevuld met een elegant publiek, dat zich in rok en avondtoilet van- nit het theater etc. naar het parlements gebouw had gespoed, om hier het schoonste van alle schouwspelen, den val van een Begeering bij te wonen De meeste frac tie-leiders waren nerveus «m gespannen. Daladier zelf toonde in den aanvang eenigc vermoeidheid, en men kon uit zijn be schouwingen opmaken, dat hij overtuigd was voor een verlóren zaak to vechten. Toch vond er kort vóór de definitieve stem ming een vinnig m hatelijk woordenduel tusschen Léon Blum en den minister-prc- sidont plaats, die zijn wedergade niet heeft. Minutenlang schreeuwden beide mannen op elkaar in. Hun stemmen drongen door de opgewonden geluiden vanuit de zaal nau welijks dóór, maar men zag öan Blum's nerveuze handen, dio als gewoonlijk een zakdoek omklemden en aan Daladicrs ge balde vuisten, die telkens weer op den lessenaar neerkwamen, dat zich hior een kloof openbaarde, die in de eerste jaren wel niet meer overbrugd zal worden. Par- lijveeten, tot persoonlijken haat uitge broeid en toegespitst, hebben de politieks tegenstellingen doorkruist en aangescherpt. Dc laatste maanden leunde Daladier meer •cn meer op de groep van nieuw-socialis- ten, in tegenstelling van hetgeen men aan vankelijk van hem verwachtte., Ir de radi cale partij was hij leider geweest van den linkschcn vleugel, en men koesterde de overtuiging, dat hij ook in de Regeering zich scherp naar links zou orientceren en vooral tocnadoring met de socialisten zou zoeken. In de plaats daarvan steunde hij openlijk dep vleugel der dissidente niïuw- sqciaiiste.n on stond met één der leiders dier groep, Adi'ieii Marquet, in voortdurend, persoonlijk contact. De nicuw-socialisti- scho, reformistische beweging heeft ech ter niet dat succes gehad, waarop Daladier blijkbaar rekende. Dit feit heeft zijn positie tegenover Blum intusschon des te précaïr- der gemaakt. De socialistische leider had het gevoel, dat de breuk in zijn par tij dooi de gedragingen van Daladier verhaast werd, en inplaats dat ook Blum zijn extreme po litiek verliet, is hij meer en ra&3r in den doctriimir-revolulionnairen hoek gaan staan. De financieelc voorstellen van de Regeering zijn hem een welkom voorstel geweest om het kartel, waarop het kabinet steunde, te breken, en in zijn ïigan kring lot klare verhoudingen te komen, zij het dat de consequentie zal zijn een grnute af brokkeling van de eens zoo machtige ééns gezinde socialistische partij. Maar do groep die achter hem staat, heeft hij en dat is vermoedelijk mede het doel van zijn streven gnveest gesloten en krachtig vereenigd rondom het vaandel van den klassenstrijd en van het revolutionnaire socialisme. Nu een belangrijke fractie dor 'socialis ten aldus uitgeschakeld is als steun van de nieuw te vormen Regeering, is hot uit- ieraard te verwachten, dat deze zich meer naar rechts zal oriénteeren. In dit verband worden Pietri en Flandin genoemd, die deel uitmaken van de „Républicains de Gau che". Dat het tot een b u r ge r 1 ij k c con centratie zal komen, zooals vele parle mentariërs hopen, is niit zoo waarschijn lijk, gezien het „oud zeer dat nog iu tal van partijen en groepcenngen leeft Van de twee mannen Doumerguc is voorloopig nog uit te schakelen die in aanmerking schijnen te komen voor de nieuwe kabinets-formatie, Senator Sarraut vn minister Chan temps beiden radicaal schijnt de esrstgenoemde als persoon lijkheid sterker dan de tweede. En Frank rijk heeft een krachtige persoonlijkheid meer dan ooit noodig. Daladier zelf is in ieder geval zoo'n sterke figuur, en het is te hopen, dat het nieuwe kabinet hem weer terugziet, zij 't als minister van buitenlond- sche zaken, dan wel als minister van oor log. Het is zoo 'goed als zeker, dat de hui dige minister van buitenlandsche zaken, Paul Boncour, die zich méér advocaat dan staatsman heeft getoond, van dit ambt wordt ontheven; vermoedelijk zal hem de portefeuille voor justitie worden aangebo den, waaraan leg Blijk het vice-president- schap is verbonden. De buitenlandsche bladen ook dc Duit sch c zijn 't er in het algemeen over eens, dat aan de buitenlandecho politiek van Frankrijk principieel door deze kabi netswisseling weinig zal veranderen. Ook de nieuwe Regening zal zich geroepen voe len het Franschc volk hei gevoel van on wankelbare veiligheid tc geven, zooveel mogelijk vasthouden aan het bondgenoot schap met Engeland, en ai het uiterste doen om de Fransch-Duitsche besprekingen bin nen een Europeesch kader tc vatten. De financieele problemen zijn voor de nieuwe Regeering dezelfde. Een sterke bezuiniging aan den ecnen kant en een vermeerdering van inkomsten anderzijds zullen onvermij delijk zijn om den val van den franc tegen tc houden. Schreven wij gisteren, dat oen diep. wond is toegebracht aan het parlementai re stelsel, men mo?t dit zeker nFi aldus opvatten, dat Frankrijk zich van het par lementarisme zou gaan vervreemden. Daar voor'wortelt dit stelsel in het Fransche volk te diep. En als dc nood aan den man komt de geschiedenis met Clémenceau en Poincaré heeft dit bewezen is er al tijd nog een zekera solidariteit, die redding weet to vinden in het gezag van één fuguur. Edoch dit -gebeurt eerst dan, zooals we het kernachtig in een Duitsch blad von den uitgedrukt: als dc klok op vijf minu ten vóór twaalf staat. Wat wij bedoelden, was dat in bepaalde kringen uit dez3 recente gebeurtenissen voedsel zal worden gevonden voor verster king van hun betoog, dat het parlementaire stelsel op zijn laatsto beenen loopt. Dimitrof roert zich weer De proef met de zeliont- brandende vloeistof. Dc proefneming van Dr. Schatz had plaats in de zittingzaal, waar vroeger de tribune van den rijksraad stond. Het be wijs werd geleverd dat de zelf-ontbranden- de vloeistof, welker naam geheim gehou den wordt, in circa 10 minuten in brand vliegt. Het is echter moeilijk deze vloei stof in verschillone oplossingen samen te stellen, en volgens deze samenstelling de duur van de zelfontbranding vooruit te be palen. Direct na het experiment werd ge- p&uscerd. Birkenhauer niet te vinden. De als getuige gedagvaarde communisti sche journalist uit Essen,1 Birkcrïhaué.r. rnet uien Torgler op 27 Februari in den rijks dag was en met wicn hij zich 's avonds-bij Aschingen heeft bevonden, kon volgens mededeeling van den oberechtsanwalt niet opgespoord worden. Birkenhauer had als woonplaats opgegeven een woning in de Rostlokerstrasse te Berlijn, doch heeft deze woning in het geheel niet betrokken. De proefneming van dr. Schatz had plaats in de zittingszaal waar vroeger de tribune van den rijksraad stond. Het be wijs werd geleverd, dat dc zeifonlhran dende vloeistof, welker naam geheim ge houden wordt, in zes a tien minuten in brand vliegt. Het is echter mogelijk, deze vloeistof in verschillende oplossingen sa men te stellen en volgens deze samenstel ling den duur van de zelfontbranding vooruit te bepalen. Direct na het experiment werd gepau- seerd. De middagzitting. Na hervatting van de zitting wordt de politiescheikundige dr. Schatz uit Halle, die tot nog toe slechts als deskundige is ge hoord, als getuige beëedigd en verhoord. Hij doet uitvoerige mededeelingen omtrent het waarnemen van een bepaalden reuk, vol gens door hem gedane experimenten. Nadat hij zijn handen met petroleum had inge wreven, werden door twee schupo'e zijn handen en zijn cosluum geroken, doch werd geen bijzondere lucht waargenomen. Een zelfde proef met twee andere beambten had hetzelfde resultaat. Dc vier betrokkenen zullen als getuigen worden gehoord. Waarom trok v. d. Lubbe zijn jas uit? Op vragen van den president ant woordt Dr. Schatz, dat hij na den brand het verbrandingsproduct van de niet genoemde brandstof op vijf ver schillende plaatsen heeft gevonden. De gevonden resten kunnen slechts van het bedoeld middel afkomstig zijn. Verder heeft getuige de jaszakken van Van der Lubbe nauwkeurig onderzocht. Hij kan niet met zekerheid zeggen of de bedoelde stof cr in aanwezig was. Getuige acht het inmiddels zeer waarschijnlijk dat Van der Lubbe de jas heeft uitgetrokken om dc uitwerking van het vuur tc ver mijden. De zoon van mevr. P r e t z s c li legt vervolgens een verklaring af, die met de verklaring van zijn moeder overeenkomt. Uit het langdurige verhoor van den getuige over de grootte der tassch die Torgler bij zich had, zou blijken, dat een van deze tasschen werkelijk grooter. zou zijn geweest dan een normale aclctasch. Torgler verzoekt hem in dc gelegen heid te stellen de couranten zoo in tasch ie deen, zooals hij dat gewoon is. Torgler wordt in de gelegenheid gesteld de tasch zoo te vullen, zooals dit bij de ontmoeting met de getuigen het geval was. Vervolgens wordt de ontmoeting van Torgler met de getuigen gedemonstreerd. Het staat vast nat de tasschen vrij zwaar zijn en ongeveer het gewicht hebben dat Torgler volgens zijn toenmalige houding moet hebben gedragen. De secretaresse van de communistische rijksdagfractie Mevr. Rcbme verklaart na hel afleggen van de belofte (dit is de eerste maal dat niet de eed wordt afgelegd) allereerst dat zij sinds 1 Febr. 1928 bij de communistische fractie als secretaresse werkzaam is geweest. Getuige Rehme vertelt o.a. wie in den loop >'an den dag in den rijksdag zijn g> wjest. Om 7 uur of kwart over 7 "s avonds waren tenslotte nog Kuhnen, Torgler en ik aanwezig, aldus getuigé. Zij heeft toen met Torgler en Kuhnen den rijksdag verlaten. Even vóór half 9 had Torgler den sleutel aan don monteur afgegeven. Na het ver laten van den rijksdag heeft getuige bij het öndergrondstation afscheid van Kuhnen en Torgler genomen en is zij roet de tram naar huis gegaan. Thuis heeft men haar verteld tegen 11 uur dal de rijksdag in brand zou staan, 's Nacht» tusschen 1 en 2 uur belde Torgler op en vroeg haar of zij al wist dat de rijksdag in brand stond. Zij antwoordde: „Ja'\ dat heeft mijn huur ster mij reeds verteld". Torgler vertelde dat hij in een restaurant zat en geprobeerd had Geheimrat Gulla te bereiken. Hij had echter 6lechts diens vrouw kunnen spre ken. Get. Rehme heeft hem toen nog ge antwoord. dat zij den volgenden morgen waarschijnlijk vv.il verhoord zouden wor den, omdat zij de laatslcn zijn geweest, die den rijksdag hadden verlaten. De procureur-generaal, dr. Werner, stelt getuige Rehme verschillende vragen, o.a. in verhand met de bekende vier telefoon- oproepen in de fractie kamer. Getuige kan dat slechts zóó verklaren, dat zij den hoorn in de hand had, toen ward opge beld Zij begrijpt echter niet, dat dit vier maal na elkaar het geval kan zijn ge weest. Verder verklaarde getuig» den beklaag de Dimitrof niet te kennen. Ook de an dere beklaagden heeft, zij nog nooit ge zien. Rechter Kpendcrs.dk stel U thans een rechtstreeksche vraag. U kunt het ant woord weigeren. Rent U op eenigcrlei wijze bij de brand stichting betrokken geweest, of had U ken nis van dc brandstichting? Getuige: „Neen De procureur-generaal Dr. Werner stelt getuige Rïhmo nog velschillende vragen, o.a. in verband met de bekende vier tele- foonoproepen in de fractie-kamer. Getuige kan dat slechts zoo verklaren, dat zij den hoorn in dc hand had toen opgebeld werd, zij begrijpt echter niet, dat dit viermaal na elkaar het geval kan zijn geweekt Getuige Rehme vertelt dan nog. dat zij tor-ii zij tegen kwart over S van kamer 9 naar kamer 53 ging zij in de donkere gang door em onbekende werd geroepen. Zij had den indruk, dat de man haar slechfs aan het schrikken wilde maken. Zij kon niet zeggen wie het geweest was. Indertijd had zij gedacht, dat het do monteur was, die- voor de lichtinstallatie van den Rijksdag moest zorgen. Deze herinnert zich hiervan echter niets. Volgens de verklaring van de getuige heeft Torgler cn zijn begeleider voor den weg van den Rijksdag naar het ondergrondslation 12 a 15 minuten noodig gehad Petersen, die ook bij Aschinger zou zijn -geweest, kent getuige slechts onder den naam Bruno. Dez3 Bruno was vrij dik wijls op het bureau van de Communistische fractie gekomen. Van een zekeren Rudoll Perl, die ook met Torgler bij Aschinger is geweest, weet getuige slechts, dat bij eiken dag in den Rijksdag kwam, waaruit zij con cludeert, dat hij er waarschijnlijk' ook op 27 Februari is geweest. Getuige Ilornemann, die op 27 Februari dienst heeft gedaan bij portaal 5, verklaart, dat het Rijksdaglid Koenen, dat hij reeds 9 jaren goed kent, dien avond opvallend schuw is geweest, in ieder geval geheel an ders dan gewoonlijk. Ilij verklaart voorts, dat drie mannen bet gebouw hebben ver laten, dio -geen afgevaardigden zijn. Hij heeft deze mannen niet gekend Een hun ner zou gezegd hebben, althans ongeveer: De Rijksdag zou toch in een kwartier of twintig minuten worden opgeblazen Toen maals heeft getuigï Hornemann aan scherts gedacht. Getuige verklaart, in antwoord op vragen, dat Dimitrof degene zou kunnen zijn ge weest, die deze uitlating heeft gedaan Deze heeft zoo'n beetje gebroken Duitsch gespro ken en iets gezegd van demonstratie of iets dergelijks. Dimitrof, di; opgewonden opspringt, ver wijt getuige: U hebt mijn portret in de bla den gezien en hebt den rechter van in structie niet -gezegd, dat ik dat zou kunnen zijn. Getuige: Neen. Wanneer ik U op het por tret duidelijk zou hebben herkend, had ik dat wel gezegd. Dimitrof: Waarom? Waarom niet eens de verdenking? Voorzitter: Matigt U zich than6, mijnheer de getuige, herkent U thans Dimitrof Getuige* Niet 'gebesl. Dimitrof: Wie heeft U beïnvloed zóó te spreken? Dr. Buenger maakt ernstig bezwaar tegen deze vraag en ontneemt Dimitrof bat woord. Dr. Werner: Komt U de spraak thans ook zoo voor als van dengene dien U indertijd hebt gehoord. Getuige: Ja. Do zitting wordt verdaagd tot Woensdag. Berlijn, 25 October (V.D.) Vandaag wor den weer verschillende getuigen gehoord, dio mededeelingen kunnen doen, over het verblijf van Torgler en de Bulgaren op den dag van den brand. Torgler's advocaat Dr. Sack is weer aanwezig. Dc journalist Wal ter Oebme blijkt wederom niet tc zijn ver schenen en ook het Nalionaal-socialistische ï-ijksdaglid Frey uit Münclien is niet aan wezig. Als eerste getuige wordt gehoord het Nationaal-Socialistische rijksdaglid Richard Karwahne uit l-Iannover, die. op den dag van den brand met Frey en dc leider der bedrijfscellen Kroycr uit Lmz in den rijks dag was. Hij verklaart: Op 27 Febr. kwa men wij tegen drie uur middags door portaal 2 in liet rijksdaggebouw om Kroyer den rijksdag tc laten zien. In de anti-ehum- bre van do zaal der begrootingscommissie ontmoetten wij voor de eerste maal den af gevaardigde Torgler met beklaagde van den Lubbe, dien wij toen natuurlijk nog niet kenden, Torgler maakte, toen hij ons zag waarom is mij onbekend een geheel anderen indruk dan gewoonlijk. De kalm te, die bij hem zoo opvallend is, was vol komen verdwenen. Torgler was bleek en schrok toen hij ons zag.Rechts achter hem kwam dc beklaagde die daar zit, van der Lubbe, die egwoon voor zich keek en niets opvallends had. Wij gingen verder om de groote zaal tc bezichtigen, liepen echter verkeerd en kwamen toen langs denzelfden weg teriig door de anti-chambrc. Bij het binnenkomen door de grootc deur zagen wij terzijde van de communistische fractie kamer Torgler met een ander op dc leeren bank zitten. Wij gingen de begrootings-zaal in, odch Frey keerde nog eens terug om naar Torgler en zijn metgezel tc kijken. President: Dat was dus dc tweede ontmoeting met Torgler. Getuige: Torgler zat op dc tweede bank voor dc glazen deur op de leuning en rechts naast hem zat dc ander, dien ik niet meer ken, omdat ik geen 2de maal heb ge keken. Frey was blijven staan cn had zich orngekeercL Wij zijn toen de zaal binnenge gaan, hebben deze bezichtigd en gingen tenslotte naar dc groote zaal. Tusschen 4 uur en half 5 hebben wij het gebouw ver laten. President: „Wanneer is U opgevallen dat Torgler er zoo slécht uitzag?" G e t u i g c: „Reeds toen Torgler er aan kwam, zei Frey: is dat niet Torgler? en toen ik dut bevestigde zei hij hetgeen ik dacht wat ziet die er uit. Daarna zei ik.wal over den 'man in zijn gezelschap. Président: Waaraan hebt U van der Lubbe herkend? Hij zal door een ander misschien wel den gezant in ons land vervangen worden T o k i o, 24 October (V.D.). De Japansche i regeering heeft haar ambassadeur te Was hington Dcbuchi telegrafisch opdracht ge geven naar Tokio terug te koeien. Aan deze officiecle niccledeeling wordt toegevoegd, dat Debuchi reeds geruimen tijd geleden heeft verzocht, met verlof naar Japan tc mogen komen, om persoonlijk van gedach ten te kunnen wisselen met het ministerie van buitenlandsche zaken, liet wordt zeer onwaarschijnlijk geacht dat Debuchi naar Washington zal terugkecren. Algemeen ge looft men, dat hij door een anderen diplo maat zal worden vervangen. Men noemt dc namen van den ambassadeur tc Berlijn, Nakarf, van den ambassadeur tc Londen Matsoedaira en van den gezant in Neder land Saito, terwijl sommige bladen schrij ven, dat twee personen huiten het diplo matieke corps, eveneens zeer goede kans makén om voor de benoeming te Washing ton in aanmerking te komen n.l. de beken de Japansche zakenlieden Kofiro Matsoc- kata en Josoeke Matsoekoka. Naar verluidt zou de Japansche ambas sadeur te Brussel Sato benoemd worden te Parijs, terwijl de vroegere waarnemend minister van buitenlandsche zaken Hachi- ro Ar ito, Salo zou opvolgen als ambassa deur in België. BRITSCH-JOODSCH CONFLICT? Berlijn, 23 October (V.D.). De Vossische Zeitung meldt uit Jeruzalem; De Hooge Commissaris voor Palestina heeft van dc ongeveer 25.000 door dc Je wish Agency aangevraagde certificaten slechts 5500 toegestaan. De onderhandelin gen, welke hierna werden gevoerd, zijn mislukt. Hierdoor is een critieke toestand ontstaan, welke de Agency noopt in de kwestie der immigratie eenige beslissende stappen te ondernemen. De Hocge Commis saris heeft scherpe maatregelen tegen ille gale immigratie aangekondigd. DIT BLAD HEEF1 EEN DAGELJJ KSCUM GECONTROLEERDE OPLAAG VAN BUITENLAND. Rede van llitler in het Sportpalast t3 Berlijn. (Eerste Blad, pag. 2), Spoorwegramp bij La Bonneville. (Eersto Blad, pag. 2.) De val van liet kabinct-Daludier. (Eerste Blad, pag. 2)< BINNENLAND. Amsterdam maakt bezwaar tegen dé korting op dc gcmcentefonds-uitkeeringen. (Tweede Blad, pag. 2.) Albania's antwoord aan Mussert. (Tweede Blad, pag. 8.) Medegedeeld door bet K.N.M.I. tc De Bilt Hoogste Baromclerstannd: 781.0 te bey- disljord. Laagste Barometerstand: 745.0 te Ingö. Verwachting: Zwakke lot matige winden uit Noordelijke richtingen, nevelig tot zwaar bewolkt, waarschijnlijk eenige regen weinig verandering in temperatuur. Toenemende wind uit hel Ncorden en buiig weer. Het hoogo druk gebied bij IJsland nam tot 780 m.M. toe. De temperatuur daalde daar overal onder het vriespunt en de koude Noordelijke luchtstroom bereikte Schotland. In Scandinavië is daarentegen de boogo drukking verdwenen. De depres sie in het hooge Noorden kreeg verster king en brengt daar nog storm en sneeuw, en een nieuwe daling nadert in bet Noord Westen. De ondiepe depressie over Frank rijk drijft zich steeds ver (Noord-Oostwaarts uit, doch bracht in onze omgeving weinig regen. Het mistgebiccl is bijna even uit gebreid als gisteren, maar heeft zich meer naar het Zuid Oosten verplaatst. In West- Frankrijk valt vrij veel regen. Op de Brit* sche eilanden waaien gure Noordelijke winden met plaatselijk regenbuien. In Noord-Oost-Duitschland viel liebto vorst in. De vorst in Scandinavië bleef nog licht, maar breidde zich uit. De algemecne toe stand duidt op toenemende Noordelijke wind cn. eenigszins buiig weer. LANGE3TRAAT 49-51 TELEFOON 190 Effen wollen STOFFEN 130 c.m. breed 1,35 1.75, 2,25 per nieter. Moderne kleuren Ve rtege n woordi ge r Fa. R. VAN DN BURG, Arnh.straat. Gevestigd sedert 1837. ONEENIGHEID ONDER ZWEEDSCHE NAZI'S. S t o c k li o 1 m. 23 Oct. (H.N.). Te Gothen burg is een congres der verschillende af. deelingen der Zweedsche nationaal-socio. listen gehouden, om een gemeenschappelij- ken leider te kiezen. Men kon het echter over dc keus niet eens worden, zoodat hut congres als mislukt te beschouwen ls.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 1