AMERSFOORTSCH DAGBLAD'
PUBLIEKE TRIBUNE LEEFT MEE
MEDEDEELING
BIJKANTOOR TE AMERSFOORT
Donderdag 9 November 1933
32 e Jaargang No. 113
GOEBBELS KRIJGT OPEN
DOEKJES
Hij verliest zijn kalmte niet
R a cl iop rog ra oi m a
'OranjvEMMN ZUID
ADVERTENTIËN
ABONNEMENTEN
J. LAMBRECHTS
Oude Soesterweg 109
DE BRAND IN DEN RIJKSDAG
„Elk mensch verdient dat men hem
aanziet, doch niet dat men
met hem spreekt"
1 Goebbels vervolgt
Ik weet niet precies op de minuut hoe
laat het was, toen do vertegenwoordiger
van onze partij voor dc buitenlandsclie
pers, Hanfstengei, mij opbelde en vertel
de, dat de rijksdag in brand stond. Ik dacht
dat liet een grapje was. Ik antwoordde dus:
Dat is een canard. Ik hing de telefoon weer
op zonder van de mededeeling verder ge
bruik te maken. Even later werd ik opge
beld en werd mij dringend verzocht den
leider van den brand op de hoogte te stel
len. Ilij, Hanjfsist engel, zat toen in het huis
van den rijksdag-president en zag de vlam
men uit den koepel slaan. De leider kon
het bericht aanvankelijk niet gelooven. Wij
stelden ons met den rijksdag zelf in ver
binding. Van de politiepost Brandenburger
Tor kregen wij bevestiging, dat er een groo-
tc brand was. In razend tempo reden wij
onmiddellijk naar den rijksdag. Bij ingang
2 vonden wij Gocring, die zei, dat het een
communistische aanslag was, waarbij reeds
een Ilollandsch communist was gearres
teerd, die al verhoord werd.
President: Was dc heer Von Papen ook
aanwezig?
Goebbels: Die kwam later. Hitier zei te
gen mij: Dit is een teeken hoe do situatie
werkelijk is. Hier kan men zien, waar het
gevaar ligt. Wij besloten na een korte be
raadslaging de communistische partij en
do communisten en later ook de sociaal
democratische pers te vernietigen. Wij wa
ren er van overtuigd, dat de hoofdschul
digen communisten waren. Het lijkt ons
uitgesloten, dat een enkeling den rijksdag
in brand zou hebben gestoken Deze aan
slag moet geruimen tijd van te voren zijn
voorbereid. Omdat de brand de communis
tische partij geschaad heeft, mag men niet
conrludoeren, dat zij er. niets mee tc maken
heeft. Wanneer do brandstichting succes
zou hebban gehad, zouden de communisten
als helden zijn geprezen.
Minister Goebbels bespreekt dan uitvoe
rig het voordeel, dat de communisten zou
den hebben gehad, indien de aanslag luk
te. Hij zei o.a.: De communistische methode
is altijd: Dc schuldigen stempelen de aan
klagers tot schuldigen om daarmee voor
het oog van dc wereld dc waarde aan de
aanklacht tc ontnemen. Het bruinbock is
niets anders dan een verdraaing. Ik ben
bereid te bewijzen, dat elke bewering van
het bruinboek gelogen is.
President: Gelooft u, dat Oberfohrcn in
staat was een dergelijk memorandum te
schrijven?
Dr. Goebbels acht dit uitgesloten. Dr,
Öberfohren mag eerzuchtig zijn geweest,
doch tot zulke dingen zou hij nooit zijn
toevlucht hebben genomen.
President: Hoe staat het met dc bewe
ring van het memorandum over de twee
spalt in het rijkskabinet?
Goebbels: Ik was toen nog geen lid van
bet kabinet, doch wist wel wat er gebeurde.
Ik weet dat do beschuldigingen ongemoti
veerd zijn.
Goebbels deelt dan mede, dat niet de na
tionaal-socialistcn, doch de Duitsch-natio-
nalcn zich vóór het verbod hadden ver-
'klaard der communistische partij. Ons be
ginsel was de communisten te laten wer
ken, opdat wij op het beslissende uur kon
den ingrijpen.
President: Wist u of in het kabinet over
'de vraag van den rijksdag brand later nog
meeningsverschillen waren?
Goebbels: Nooit! Wij waren er van over
tuigd, dat de communistische partij de aan
stichter van dezen brand was.
President: In het buitenland is ook be
weerd, dat op 27 Febr. de geheele S.A. ge
concentreerd was.
Getuige: Dat is onjuist.
President: aDn is bij de behandeling ook
herhaaldelijk gesproken over het parool:
„Slaat, de fascisten neer, waar gij hen ziet".
Is dat parool door de communisten ooit
bp een bepaald tijdstip ingetrokken?
Goebbels: Er is eens een oproep der com
munistische partij tegen een individueele
terreur gepubliceerd, Practisch was dat van
geen bctcckcnis. Het parool „Slaat de fascis
ten neer'' was huis aan huis in het Noor
den en Oosten van Berlijn te lezen en stond
in de Rote Fahne. Ik herinner mij nog pre
cies, dat mij de Rote Fahne werd gebracht,
waar dit parool in stond. Ik schrok bij het
denken aan dc gevolgen, die echter ook uit
kwamen. Bijna eiken avond hadden wij een
tioode. De communistische partij kan niet
ontkennen, dat zij het parool heeft uitge
geven. Ik heb zelf dikwijls genoeg meege
maakt, dat vergaderingen verstoord werden,
voor ik aan het woord kon komen. Als de
communistische partij thans den netten bur
german speelt, doet zij het slechts, omdat zij
voor het gerecht staat en geen voordcelcn
meer weet tc behalen.
Goebbels verdeelt de communis
ten in drie groepen. Torgler
noemt hij een grooten ophitser.
Rechter dr. Hoenders: Beklaagde Torgler
geeft het voorgesteld, alsof hij in den rijks-
G0EBB5LS.
dag bijzonder verzoeningsgezind en conci-
liant optrad. Kunt u daar iets van zeggen?
Goebbels: Ik ben tot dc overtuiging ge
komen, dat de geheele communistische
partij in drie klassen verdeeld kan worden.
De eerste klasse omvat de eerlijke en over
tuigde arbeiders. Deze rnenschen voor
onze beweging terug te winnen was altijd
ons streven. Dan is er een tweede klasse,
het janhagel van de straat, dat dc commu
nistische partij gebruikt om zijn misdaden
te verbergen. De derde klasse zijn dc intel-
lectueelen, die zich achter de fractie ver
bergen om aan den greep van het gerecht
onttrokken te zijn. Torgler was altijd de
gene, die achter zijn fractie stond, die nooit
op den voorgrond durfde treden. In verga
deringen was hij dc grootste ophitser. Hij
gaf zelf steeds weer het parool uit „Slaat
het fascisme neer", om dan den volgenden
dag in de begrootingscommissie van den
rijksdag weer den ernstigen en conciliantcn
man tc spelen.
Dr. Werner: I-Icbt u een aankrioopings-
punt, mijnheer dc minister, dat dc commu
nistische partij meende voordeden er van
tc hebben door na den brand de schuld op
dc nationaal-socialisten tc kunnen laden'?
Goebbels: Ik acht het absoluut mogelijk,
zelf6 waarschijnlijk. Reeds enkele dagen na
den brand zijn strooibiljetten verspreid,
waarin ministerpresident Goering en ik als
de daadwerkelijke initiatiefnemers werden
genoemd.
Dr. Werner: U hebt den brand als een
signaal voor een door de communistische
partij voorbereiden opstand beschouwd?
Goebbels: Absoluut.
Dr. Werner: Ik wil nog eens op het bruin-
boek terugkomen. Beweerd wordt, dat dc
nationaal-socialistische partij reden nad om
iets bijzonders te ondernemen, omdat haar
verkiezings-vooruitzichten voor 5 Maart
zeer 6lecht waren, aangezien de nationaal-
socialistische leden van het kabinet zich in
dc greep van de overige leden hadden ge
voeld.
Goebbels: Deze veronderstelling is ab
surd. Voor geen verkiezing hadden wij
zoo goede vooruitzichten als voor deze.
Dr. Werner wijst er op, dat Torgler heeft
verklaard, dat de fascisten mot geestelijke
wapens bestreden moesten worden. De
procureur-generaal vraagt den minister:
Is het u bekend, dat het parool in dc com
munistische partij op heel andere wijze is
begrepen?
Goebbels: Het is niet van het minste be
lang wat de heer Torgler zelf bij dit parool
heeft gedacht. Van beteekenis zijn de ge
volgen, die het parool in feite heeft gehad,
en dat waren moord en doodslag tegenover
nationaal-socialistcn. Er was sprake van
een individueele terreur, die men zich niet
erger had kunnen denken. Mij zelf is een
maal iets gebeurd bij het Goerlitzcr-Bahn-
nof. Na een opwekking van een der com
munistische functionnarissen bij een de
monstratie „slaat dc fascisten neer legde
een communist op mij aan en schoot op
mij. Ik dank het slechts aan dc tegen
woordigheid van geest van mijn chauffeur,
dat ik niet werd getroffen. Ik ben in staat
honderden S.A.-lieden tc noemen, die we
ken en maandenlang door dc stad werden
gejaagd en hun woningen niet durfden
betreden, als gevolg van het parool: „Slaat
dc fascisten neer, waar gij hen ziel
Waar was Van der Lubbe?
Het Nedcrlandsche comité van kunste
naars en inlellcctucclcn, aangesloten bij het
internationaal hulpcomité voor de slacht
offers van het Hitlerfascisme, verzoekt
plaatsing van het volgende:
Bij het getuigenverhoor van den kcllner
llelmcr voor het gerechtshof te Berlijn
verklaarde dc president na dc door dr. Tci-
chert gestelde vragen, dat hot voor de
periode van 2 October tot 9 November 1932
niet vaststaat, dat Van der Lubbe in Ne
derland heeft vertoefd. Wij zouden den
president in overweging willen geven eens
bij het bestuur van dc rijksverzekerings
bank tc Amsterdam zijn licht op te ste
ken. Hij zou daar kunnen vernemen, dat
Van der Lubbe resp. op 4, 11, 19, 25 October
1932 en op 1 November 1932 zelf zijn in-
validiteitsrente in ontvangst heeft geno
men. De door den president genoemde data
kloppen dus niet met de data, ons door de
rijksverzekeringsbank verstrekt.
Dimitrof wenscht den getuige ecnigc vra
gen te stellen. De president maakt hem er
op opmerkzaam dat hij alle vragen aan
hem heeft te richten,
Dimitrof vraagt in de eerste plaats of
naar aanleiding van den Rijksdagbrand het
Rijkskabinet een besluit heeft genomen tot
het mobiliseeren van alle gewapende troe
pen, in het bijzonder van de Rijksweer, om
den gewapenden opstand der communisten
neer te slaan.
Dr. Goebbels: „Het was niet dc taak van
het kabinet zulke maatregelen te nemen,
doch van den politie-minister. Politie cn
S.A. bleken overigens voldoende."
Dimitrof stelt opnieuw vragen, die de
voorzitter slechts op uitdrukkelijk verzoek
van dr. Goebbels toelaat, doch niettemin
rneent dr. Goebbels eens te moeten opmer
ken, dat het doelloos is hem door provo-
ceerende vragen zijn kalmte te willen laten
verliezen.
Als Dimitrof spreekt over den moord op
Karl Liebknecht cn Rosa Luxemburg vraagt
Goebbels hem onder vroolijkheid der aan
wezigen. toch liever bij Adam en Eva te
beginnen. Overigens bestond ten tijde van
Liebknecht en Rosa Luxemburg de natio
naal-socialistische partij nog niet.
De procureur-generaal grijpt nu ook in en
verzoekt niet ter zake doende vragen van
Dimitrof niet meer toe te laten.
Get. Goebbels: Ik beantwoord deze vra-
en niet omdat ik geloof dat zij iets met
het proces to maken hebben, doch ik wil
er mee aantoonen, dat ik de vragen van
beklaagde Dimitrof niet vrees. Ik heb al
andere lieden te woord moeten slaan dan
een kleinen communistischcn agitator."
(Bravo-gerocp op dc publieke tribune).
Als Dimitrof echter rustig voortgaat zijn
vragen lijst af tc werken, staakt Goebbels
tenslotte dc beantwoording ervan en maakt
hij zich er af met een citaat van Schopen
hauer: „Elk mcnsch verdient dat men hem
aanziet, doch niet dat men met hem
spreekt."
Torgler vraagt.
Nu is de beurt aan Torgler om vragen te
stellen. Hij vraagt Goebbels of ook hij dan
niet van mcening is dat het onder dc toen
malige omstandigheden zelfmoord voor dc
communistische partij zou zijn geweest, een
zaak als de brandstichting in den Rijksdag
te beginnen.
Goebbels antwoordt, dat het juist de fout
der communisten was, (lat zij dc nationaal-
socialistcn te laag hadden aangeslagen. Zij
hadden verwacht met zwakkelingen te doen
to hebben, die zij in verwarring konden
brengen om dan in den algemeenen chaos
de macht in handen te nemen.
Torgler voert daartegen aan, dat op liet
toenmalige moment alle voorwaarden voor
zulk een volksrevolutie ontbraken, omdat
de massa, die zich achter dc partij had ge
steld, te klein was.
Goebbels herinnert in zijn antwoord aan
een uitspraak van een geschiedschrijver,
dat cr in elke revolutie een oogenbhk komt,
waarop de macht op. straat ligt. De com
munistische partij heeft dit oogenblik trach
ten te veroorzaken. Zij heeft gehoopt, dat
op een zoodanig oogenblik 'een paar man
nen met durf de macht in handen zouden
nemen. Ook de Russische revolutie is niet
door het volk gemaakt doch door een
uitarst kleine minderheid. Hij verklaart:
„Ik houd de communistische leiders niet
voor verstandig, doch voor kortzichtig cn
boek daarop dan ook de brandstichting in
den Rijksdag. Overigens heeft de heer Torg
ler de barricade-opstand van 1931 zelfs van
de spreek tribune in den Rijksdag verheer
lijkt."
Torgler: „Ik heb slechts de offers be
treurd."
Get. Goebbels: „Ik herinner mij zeer goed,
dat Torgler indertijd op cynische wijze in
het publiek heeft verklaard, dat de opstand
een signaal tot opstand voor het geheele
proletariaat moest zijn."
Torgler: „Ik heb altijd getracht het pa
rooi: Slaat het fascisme neer waar gij het
ziet, voor de arbeiders zoo uiteen te zetten,
dat altijd geestelijke duels bedoeld waren."
Dr. Goebbels: „Het valt tc betreuren dat
de communistische aanhangers beklaagde
Torgler zoo slecht begrepen hebben. Door
deze verklaringen komen dc vierhonderd
slachtoffers van onze beweging echter niet
uit het graf terug. De communistische par
tij heeft het parool tot het oogenblik van
haar vernietiging uitgevoerd en ik heb liet
recht te zeggen dat dit met den wil cn het
medeweten van de leiding is geschied."
Nauwelijks is Torgler gaan zitten of Di
mitrof komt weer met een vraag. Hij wil
weten of de nationaal-socialistcn zich tegen
de communisten verdedigd hebben en hoe.
Get. Goebbels: „Natuurlijk hebben wij ons
verdedigd. Als wij dat niet 'gedaan hadden
zouden wij aspirant zelfmoordenaars en
wcerlooze slachtoffers* van den rooden
moord zijn geweest.
Dimitrof wil nog meer vragen doen, doch
de voorzitter ontneemt hem het woord.
Hiermede is het getuigenverhoor van Rijks
minister dr. Goebbels beëindigd. Dr. Goeb
bels verklaart voor zijn vertrek nog: „Ik
heb mijn best 'gedaan met minitieuze nauw
gezetheid de beschuldigingen van het
Bruin Boek te weerleggen. Ik constateer
met leedwezen, cn dat doet de geheele
Duitsche Rijksregeering, dat deze leugens
nog steeds in het buitenland opgang ma
ken. Ik mag thans van de loyaliteit der
buitenlandsche pers verwachten, dat zij ook
ruimte heeft voor mijn weerleggingen. Het
gaat niet aan dat dc regeering van een vlij
tig cn behoorlijk volk verder voor het oog
der geheele wereld «gediscrimineerd wordt
zooals tot nog toe hot geval was." (Bravo
geroep op de publieke tribune).
Hierna wordt de middagpauze gehouden,
In dc middagzitting werd een olïicieclc
mededeeling voorgelezen van het Bulgaar-
sclic ministerie van Justitie, d.d. 12 October
1933, betreffende de straffen, welke Dimi
troff vroeger heeft ondergaan
Dimitroff stelt vervolgens nog ecnige vra
gen aan de getuigen, zeven bedienden van
hotel Bayernhof, waarna de zitting wordt
verdaagd tot Donderdag.
VRIJDAG 10 NOVEMBER.
Huizen, 1875 M.
N. C. R. V.
8.00—8.15 Schriftezing (Luth. Bijbel): daar
na Meditatie.
8.159.30 Moigciiconcert.
10.30—11.00 Morgendienst, te leiden door
Ds. K. II. Wallicn, Evang. Luth. Predikant,
te Wcesp.
11.00—11.30 Lezen van Chr. Lectuur. Voor
gelezen wordt een gedeelte van liet eerste
hoofdstuk uit „Helden flor Reformatie" van
Emanuel Stickclbcrgcr.
11.30- 12.00 Bach-programma.
12.15—12.30 Gramofoonmuziek.
12.30—2.00 Orgelconcert uit dc Evang.
Luth. Kerk (Oude Kerk), Spui, tc Amster
dam, door den organist Jac. Bonset.
2.00—3.00 „Dc Geschiedenis van het Luthe
ranisme in Nederland", door Prof. Mr. J.
Loosjes, te Bussuni.
3.00—3.30 Koormuziek uit dc Reformatie-
periode.
4.00—5.00 Bijbellezing door Ds. A. Klinken
berg JAzn., Hcrst. Evang. Luth, Predikant
te Amsterdam. Zang: Mej. G. Koeman, so
praan. Orgel: M. F. Jurjaanz. Onderworp:
„Da\id cn Luther". (1 Samuel 17 50a).
DE STERRENHEMEL 8-15 NOVEMBER 1933, 20 h MT.
Ster '/4 3' grootte, of kleiner
Ster y grootte- ^0^7\t\C\CXKr*
Ster 1' gr. Q.QLKJT/
li J Melkweg
Wettelijk ingeschreven bij het
Bureau Industricclcn
igendom onder No.
6 4 2 2 2
HJ EERSïEKV.
\T)UX VJM l)v"
LAATSTE KVWmER
VEIIUS
MARS
JUPITER O
SATURNUS
Sterretijd 23 h 10 min.
In drukletters vermeld zijn de namen
van de sterre b e e 1 d e n; de eigennamen
van ten aantal der helderste sterren zijn
in s c h r ij f letters geteekend.
Dit kaartje is maanloos, wijl dat hemel
lichaam heel dc week des avonds om 8 uur
nog niet op is.
Van 1316 Nov. kan men vallende ster
ren observeeren; hun uitstraalpunt ligt in
den Leeuw (Leo); vandaar den naam Leo
nid e n.
C. M. Jr. te S. Inderdaad kan .men,
in plaats van Oost en West te verwisse
len, ook ftoaai «n Zuid omkeeren. Maar
het eerste is het meest gebruikelijk. Als
U onze kaartjes boven uw hoofd houdt,
dan geven ze den sterrenhemel precies
weer, met Oost en West op de goede
plaats.
Circumpolair zijn voor Nederland (52°
N.Br."! alle sterren met hoogere declinatie
dan 38° N. Met andere woorden: sterren
die minder dan 52° van den Noord-hemel
pool verwijderd zijn, heeten circumpolair-
sterren. Zij gaan op deze breedte nimmer
onder.
Het formaat onzer kaartjes maakt het
bezwaarlijk, aan uw verzoek om de eclip
tica etc. er in te teekenen, te voldoen
dat zou de duidelijkheid schaden.
5.00—G.30 Concert door het ensemble Van
der Horst2 violen, cello, orgel cn piano).
G.30—7.00 Halfuurtje voor dc jeugd. „Lu
thers beteekenis voor het jonge leven", door
Ds. C. Ricmcrs, Evang. Luth. Predikant te
Bussum, Voorzitter van den Ned. Luth. Jon-
gelingsbond.
.157.30 Persberichten van het Ned. Chr.
Persbureau.
7.30—S.00 Literair Halfuurtje. „Afrikaau-
sclic Letterkunde als uiting van Volkswil en
Volkskracht", door Prof. Dr. G. Bessclaar,
te 's-Gravenhage (vroeger te Picter-Maritz-
burg).
8.00—10.00 Godsdienstoefening ter herden
king van Luther's geboorte (10 November
14S3) in de Oude Kerk der Evang. Luth. Ge
meente, te Amsterdam. Voorgangers: Dc pre
dikanten der gemeente. Medewerking wordt
verleend door: Jac. Bonset, ganist der Ou
de Kerk; het Duitsche Vrouwenkoor der Ev.
Luth. Gemeente, o.l.v. Cor Kee, organist dor
Nieuwe (Luth.) Kerk; Arthur Wegelin lc
viool; Willy Wat jen, 2c viool; Jacomina dc
Jong Schouwenburg, fluit.
10.0010.15 Gramofoonmuziek.
Daarna: Persberichten van het Persbureau
Vaz Dias tc Amsterdam.
10.1511.00 Bespeling van liet N.C.R.V.-or
gel, door den heer L. Blaauw.
11.00—11.30 Gramofoonplatcnconcert.
Hilversum, 296,1 M.
V. A. R. A.
S.01 Orgelspel door Cor Steyn.
S.30 Gramofoonmuziek.
V. P. R. O.
10.00 Morgenwijding.
V. A. R. A.
10.15 „Bettekc cn licur laat geluk Frag
ment uit „Onder Sintc Gomarus' Wake" van
Antoon Thiry, voor tc dragen door Rollicn
Numan.
10.30 Trio Giiaroni o.l.v. Loe Cohen.
11.00 „Het halssnoer", (Guy de Maupas
sant). Voordracht door Rollicn Numan.
11.20 Trio Guaroni o.l.v. Loc Cohen.
A. V. R .O.
12.01—12.30 Gramofoonmuziek.
12.30—2.30 Kovacs Lajos cn zijn orkest.
2.30—3.00 Mies Emcis van Buuren draagt
voor.
3.001.00 Gramofoonmuziek.
V. A. R. A.
4.01 Het Klein-orkcst o.l.v. Hugo de Groot.
4.50 Na schooltijd. Een wonderlijk avon
tuur van Oonvc Keesje.
5.30 Engelsch-Amcrikaansch programma
door de Flierefluiters o.l.v. Jan van der
Horst, met medewerking van Mrs. Lec, re-
freinznng.
G.40 1-Iet Fascisme. „1-Iet Fascisme in Ita
lië". door J. W. Matthijsen.
7.00 The Walford Ilydcn Magyar Orchestra
met medewerking van Olive Groves, sopraaai.
Scandinavische muziek.
V. P. R. O.
8.01 Cursus. Rcligiousp Opbouw. Mysti-
sche religie. Spreker: Dr. W. Banning, Bent
veld.
8.30 Concert.
9.00 Cursus, Mcnschen in dezen tijd. Ilet
Vrijz. Protestantisme in da Geschiedenis.
Spreker: Prof. Dr. L. J. v. Hoik, Leiden.
9.30 Concert.
10.00 Perberichtcn van het Vrijz. Godsd.
Persbureau.
10.05 Persberichten van Vaz Dias.
10.15 Praatje over „Tot Steun". Spreker;
Ds. F. H. G. van Itcrson, Nijmegen.
10.45 Gramofoonplatcnconcert.
V. A. R. A.
11.00 Dc Notenkrakers o.l.v. Daaf Wins
worden ook aangenomen
door ons
