^oi\dagsbh m M Aïiiersfoorisch Daghlad OPERA STUDIO IN NEDERLAND TOOVEREN MET LICHTSTRALEN Tijdselirifteii KEITJES Als de zaak rust werk de ADVERTENTIE 3 x plaatsen voor f 1." Uitslutend bij voor uitbetaling. FUNK OPGEZETTE ONDERNEMING LETTERKUNDIGE KRONIEK ■Caillieê 'MUZIEK De voorbereiding van Han del's Julius Caesar Achter de twee woorden „Opera Studio" Zal menigeen een vraagtcckcn zetten Nu nog, maar over eenige weken is dat niet meer liet geval Want dan zal de Opera Studio haar eerste voorstellingen reeds achter den rug hebben Het gaat hier namelijk om niets meer nocb minder dan om liet bestaan eencr Nederiandschc Opera. „De zóóveelste po ging!" mompelt ieder. We zijn gisteren op verzoek van de lei ding der Opera Studio eens een kijkje gaan nemen in de repetitielokalen van dit nieuwe instituut. Alle artistcn. welke aan de Opera Studio verbonden zijn (en dat wus een respectabel getal), waren aanwezig. Na een korte uiteenzetting van mr. J. N. Polonaar over bet ontstaan der Opera Stu dio narn de dirigent Haul Pella het woord om eveneens in het kort te vertellen, hoe hij er toe is gekomen verbindingen te zoe ken, teneinde te komen tot stichting eener Noderlandsche. Opera. Fella was voor dc Duitsche regeei ings- wi.sseling Je dirigent bij den $todelijkon Schouwburg te Aken. Als zoovele» l eeft hij Duitschland verlaten en trachtte m Amsterdam een emplooi te vinden waar mede-hij de Nedcrlandsche musici geen concurrentie aan zou doen. Dit zou kun nen als een Nederiandschc opera opgericht werd. Men had nog goede herinneringen aan Pella, welke dateerden van de Am- steidainsche en Rollerdamscho opvoerin gen van „Wozzcck" met het Akcnsche Opera-gezelschap onder leiding van Paul Pella en zoo is het tc begrijpen, dat dc zaak in beginsel spoedig beklonken was. Het wakkere bestuur van den Amsterdam- schen Kunstkring zette de schouders on der deze onderneming en met dc resulta ten maakten we gisteren vluchtig kennis. Men was bezig mot de voorbereidingen 'der eerste voorstellingen van Haendels Julius Caesar. Een indrukwekkende stellage van trap pen en platformen, meer dan manshoog, bleek het geraamte le zijn voor den too- ncei bouw, welke in Julius Caesar nc.odig is. Plotseling geroep om stilte; de dirigent Zet zich achter de piano; een meneer koert ons z'n rug toe en gaat voor het gevaarte met-de-trappen slaan, ergens onder het gevaarte glijdt een vlotte figuur weg en verbergt zich daar, eenige dames trekken ernstige gezichten en het blijkt, dat men ons een fragment nit Julius Caesar wil Voorspelen. Eduard Hellmutli, die dc rol van Cajus Uulius Caesar speelt, begint te zingen en langzaam wikkelt dc warm-klinkendc slem Van dezen bas zich uit de stilte los. Licht als een veer, snel en beslist nadert Cleo patra, in de persoon van slavin Lydia Dit is Else Musselli, een slanke gestalte, lenig en „muzikaal" in haar bewegingen. Zij verlangt hulp legen haar brooder Pto- lomaeus, den koning van Egypte. Ni-mand van ons dacht aan do mogelijkheid, dat Caésar haar dien hulp zou weigeren Else Muselli speelde haar rol dus uitmuntend en haar zingen bezat het jeugdige, hot overmoedige, hel canailleuze dat d° fi guur van Cleopatra vereisebt. Het. tafereel wisselt en de treurende Cornelia, gernslin van Pompejus (Teresa Gerzon) andert. Op liet graf van haar vermoorden echtgenoot zweert zij wraak. Haar spel en zang maakt indruk evenals de gelaatsexpressie. Dit was op zich zcif reeds een kunststuk; in je ge wone kleeren, op de kale planken, mot oen valschc piano, een liceleboel nieuwsgierige menschcn om je heen en din een larr.ento te zingen! Bravo! Enfin, het" ging zoo door. We hoorden Eerman Mulder, den tenor, Gerrit Visser als Sextusen daarmee was dit voor proefje afgeloopcn. De beide leiders Paul Pella en Abraham Van der Vies (regisseur) bleken elkaar uit nemend te begrijpen en het is niet buiten gesloten, dat de voorstellingen der Opera Studio zullen uitmunten door een groote eenheid tusschcn muziek en tooneel. Dit fragment gaf hiervoor de beste verwach tingen. De Opera Studio is flink opgezet. Zij be- fcit een eigen atelier, waar de costuums vervaardigd worden, dat onder leiding fctaat van mejuffrouw Arnolds en een eigen atelier, waar dc dccoi o worden geschilderd ilicr vinden vele nijvero handen werk. Gerard Hordijk maakte buitengewoon mooie schetsen voor de hoofdfiguren en voor het koor, welke tentoongesteld wa ren kortom, er wordt daar in liet hartje van Amsterdam hard gewerkt om het Noderlandsche publick iels bijzonders voor te zetten. Zonder vooruit te willen loopen op de resultaten van dezen arbeid mogen wij er thans ook op wijzen, dat iedere poging om dc Noderlandsche opera uit haar slaap te wekken aanmoediging verdient. De Nederiandschc krachten is mor niet voorbij gegaan Dit was het gebod van '.en tijd. Maar het lijkt toch verstandig den Duitschcn dirigent niet geheel de vrije hand tc laten. Dat bespaart narigheid voor de toekomst. P. T. Hieronder volgt do lijst van alle mede werkenden aan de Opera Studio. Zullen oorlogen onmogelijk gemaakt worden door I VAN DEN BOOGAARD, Administrateur van het Ned. T.Iev sie Instituut te Utrecht. Sedert de uitvinding van dc loto-eleclri sche cel, liet z.g. kunstmatig oog, zijn tal rijke ontdekkingen gedaan in een rijk der natuurverschijnselen, waarvan men vroeger slechts het bestaan kon vermoeden, we be doelen liet stralenrijk der voor ons oog on zichtbare ethertrillingen. Met blijkt n.l; meer en meer, dat betgeen wij van de natuur waar kunnen nemen slechts een zéér klein gedeelte is van het geen werkelijk bestaat; onze menschelijke waarnemingsorganen zijn absoluut ontoe reikend gebleken om ons het bestaan aan te toonen van trillingen en golven die alles doordringen, die door do dikste muren heengaan, zooals het voor ons zichtbare licht door glas heendringt. Een sprekend bewijs hiervan leveren de onlangs genomen proeven met radio-electrische golven, waar bij een ontvang-installatie aangebracht werd in een zeer diepe mijn. Niet alleen dat rciuzick en 6praak hier zeer duidelijk weer te geven waren, doch liet bleek zelfs dat er voel minder storingen aanwezig waren, dan bij een antenne boven den grond aanga bracht. Het gebruik van een antenne, aan gebracht b.v.b. in den grond van een tuin op l/a Meter diepte, geeft dan ook zeer goede resultaten. Orn het bestaan der voor ons oog on zichtbare lichtstralen aan te toonen, gaat men als volgt te werk. In een kamer, waar in geen licht van buiten door kan dringen, stelt mén een sterke clectrische lamp op van b.v.b. een *200 kaars. Nu zet men over deze lamp, terwijl ze brandt, een kapje van dun eboniet, zóó, dat geen, althans voor one oog zichtbaar licht, meer wordt doorgela ten. De kamer is dan dus in absolute duis- ternis gehuld, liet eboniet echter heeft de eigenschap alleen dc voor ons oog onzicht bare infra-roodo stralen door tc laten. Men kan dit door verschillende proefnemingen aantooncn. Stelt men b.v.b. in dc kamer een foto-electrische cel op, waarvan de ope ning naar dc lamp toegekeerd is, dan blijkt, als wc deze cel verbinden, met een milli ampère-meter, welke buiten dc kamer ge plaatst i6, dat deze uitslaat als wc de lamp met behulp van een schakelaar aansteken. De foto-electrische cel „ziet" dus de stra len, die ons oog niet waarneemt. Toevalligerwijs is eenigen tijd geleden door eenige ingenieurs der B.B.C., het zend station te Londen, ontdekt, dat deze stralen een groot doordringingsvermogen bezitten. Ze namen n.l. tclcvisieprocven met deze in fra-roodo 6lralen. In een als boven beschre ven absoluut donkere zaal waren eenige danseresjes aanwezig, die voor het daar ge plaatste tclevisic-locstcl bun gracieu6c be wegingen uitvoerden. Deze dames waren gekleed in katoenen costuumpjcs. Een tele visie-ontvangtoestel werd buiten de zaal op gesteld en zooals reeds meermalen met deze proef gelukt was, waren do dames, die lus tig dansten, zeer goed waarneembaar. Het televisie-toestel zag dus alles, zelfs in de absolute duistere zaal. Tot hun verbazing zagen dc ingenieurs echter, dat dc danse resjes hun danscvolutics uitvoerden geheel Paul Pella, directeur, Stadstheater, Aken; •Abraham van der Vies, regisseur, Amster dam; "Gerard Hordijk, decor-onlworper. Parijs; 'Yvonne Georgi—Arntzenius, cho reografe, Amsterdam; Igor Schwezoff, cho reograaf; 'Darja Collin, solodanseres, Den Haag; 'Maurice van Yzcr, koorleider, Am sterdam. Hans Bruck, solo-repetitor. Ra dio omroep Berlijn; Erwin Rodky» cemba list, professor der Staat 1. Akadcmie fiir Kirchcn und Scliulmusik. Berlijn, 'Dirk van der Poel, technisch leider, Amsterdam; 'Dodie van lthijn—Stcllwagen, dramatische sopraan, Essen Opernhaus; Else MjsscMi, dramatische sopraan, Dortmund Opern haus, 'JTeiiriëttc van Breemen, lyrische sopraan, Rotterdam; Ellen Schwarz, kolo- ratuur sopraan, Stadstheater Greilv.vald; Lia Fuldaucr, koloratuur sopraan, Stads theater Munster; "Bettv van den Brsch Schmidt, speel-sopraan, Amsterdam, Te resa Gerzon, alt, Staatsoper Berlijn; Anny Lambrechts, alt, den Haag; 'Gerrit Visser, tenor, Opernhaus Duitsburg; 'Jos Strij bosch, speel-sopraan, NijmegenLeo Weith, bariton, Opernhaus Breslau. Kduar 1 Hell- muth, bariton, Stadstheater, Plauen; "I otiis Smithuysen, bas, Opera Muhlhausen en Gent, 'Joh Lammen, bas. Amsterdam; "Herman Mulder, bas, Amsterdam, Ncderlandsche krachten. in „Eva-costuum". Ze stopten direct hun proefnemingen cn snelden naar de zend- zaal, waar ze echter de dames wel degelijk „gekleed" vonden. Op hun verzoek werd de zelfde proef thans herhaald, terwijl de ka toenen kleedjes vervangen werden door zijden costuums. Nu bleek dat dc over brenging normaal plnató had' cn dat dus de onzichtbare stralen door het katoen als door gla6 heengedrongen waren en 6lcchts door het lichaam teruggekaatst werden. Een aardige proef is ook de volgende: Men drenkt een glazen plaat voorzien van een laag gelatine in kwikzilver nitraat. Deze plaat is ongevoelig voor het zonlicht. De bestraling, in een fotografietoestel met „on zichtbaar licht" geeft echter, als ze lang ge noeg wordt voortgezet, direct zichtbare beel den. Heeft de bestraling zeer kort plaats, dan ontstaat een z.g. „verborgen" beeld, dat echter zichtbaar gemaakt kan worden met behulp van ijzersurfaat, gedoseerd met zil vernitraat. (Octrooi Philips). Met behulp van de foto-eleclriöcho cel heeft men ook ontdekt, dat het heelal door kruist wordt met onzichtbare stralen, af komstig van sterren, die in het laatste sta dium van hun bestaan verkeeren. Deze ster ren zijn zóóver uitgedoofd, dai ze geen voor ons oog zichtbaar licht meer uitzenden, doch nog wel infra-roodo 6tralen afgeven, die dc foto-electrische cel waarneemt. Een der laatste cn zeer practischc toe passing der foto-electrische £cl is die, waar bij de opnametijd bij het fotografes- ren automatisch vastgesteld wordt en men dus niet meer dc sterkte van het dag licht behoeft tc „schatten". De foto-electri sche cel stelt hierbij n.l. door middel van een relais een apparaat in werking, dat een wijzer draagt, welke over een verdeelde „tijd"-scliaal loopt. Al naar gelang het in vallend licht min of meer sterk is, wordt door deze wijzer de tijd aangewezen in se conden of onderdeden eener seconde, dien de plaat belicht moet worden. In 't bizonder in Amerika legt men zich de laatste jaren toe op het bestudeeren der z.g. ultra-korte clectrische golven cn het is gebleken, dat men Ook daarmede weder ver rassende resultaten kan bereiken. Deze gol ven schijnen dc oplossing te kunnen geven van het vraagstuk waar men reeds jaren lang de oplossing van zoekt, namelijk het draadloos overbrengen van licht c n kracht. Deze golven eige nen zich n.l. uitstekend \oor het uitzenden in slechts één richting, evenals een gewone lichtstraal, die ontstaat als we achter een lamp een sterke reflector zetten. Ook kan men deze stralen evenals gewoon licht door middel van speciale lenzen conccnlreeren. Deze nieuwe wonderen der techniek wa ren te zien op de wereldtentoonstelling te Chicago, waar men dc electrischc kracht „afnam" van een 30 voet lange antenne, welke direct verbonden was met een kwart P.K.-motor, die direct begon te draaien, als op liet zendstation de clectrische kracbtgol- ven werden uitgezonden. Een gewone electrischc lamp die gehou den wordt in het krachtveld van de 5 meter golf-oscillator, begint gewoon tc branden, terwijl tusschcn de spanningsplatcn cakc6 gebakken kunnen worden en eieren ge kookt! We krijgen du6 electrisch koken zonder draad! De antennes waarmede deze kracht wordt opgevangen, zijn niet zoo on schuldig, ofschoon zc er wel zoo uitzien, als onze radio-antennes. Op deze antennes staat een energie van minstens 10 K.W., d. w. z. ongeveer li P.K. Het i6 dan ook ge raden er niet le dicht bij te komen. Dc bovengenoemde resultaten zijn be reikt door de jngenieurs van dc Wcsting- bouse Compagnie en er wordt ijverig ge werkt om ze in de praktijk toe te kunnen passen. Een cn ander zou een ware revolu tie bcteekencn in de clcctriciteitsvoorzic- ning. Een laatste niet minder belangrijke toe passing der ultra-korte golven re6t ons nog lo vermelden n.l. die waarbij ontplof bare stoffen op een afstand tot ontsteking gebracht kunnen worden. Hiermede is men ook reeds zóóver gevorderd, dat te voorzien is, dat dit in een oorlog toegepast zal kunnen worden. Het ligt echter voor de hand, dat deze methode geheim wordt gehouden. Als men echter mot deze proeven doorgaat en het gelukt werkelijk op groote afstanden munitlcde póts en granaten in de lucht te laten vlie gen, b.v.b. vanuit vliegmachines, dan zal het met een oorlog spoedig afgeloopcn zijn. „De Waterman" door Arthur van Schendel (Rotterdam, Nijgh eil van Ditmar 1933). I Het nieuwe boek v an van Schendel behan delt het oude probleem: het probleem der per soonlijkheid, die zich kapot loopt tegen de samenleving. De vertelling, die ons gege ven wordt is die van ecu jongen, die in het begin der negentiende eeuw tc Gore.um Werd geboren, Maarten Rossaart. Deze Maarten Rossaart is „dc Waterman". Met het water, met dc rivier aan welker oevers hij werd geboren, is hij vertrouwd als met zichzelf. Hij dwaalt altijd langs den stroom, die hem aantrekt met magneti sche kracht, en hij kent niet alleen het water, maar ook do zwakke plekken van dc dijken, cn de eigenaardige -gesteldheid van den bodem, cn als er een dijkbreuk komt, onderscheidt hij zich. Later blijkt hij een zeldzame, intuïtieve kennis tc bezitten van het dijkwezen en hij brengt het zoo ver, dat hij bij den dijkgraaf wordt geroe pen om advies. Maar deze Maarten is niet alleen intelli gent, hij is ook opstandig. Als jongen breekt hij er herhaaldelijk uit, omdat het klotsende water cn de vrije verte hem lok ken. Hij komt in liet star-Calvinis tisch milieu zijner ouders en tegenover den dominé die meer liet accent legt op het verdoemd-zijn dan op de liefdesboodschap van liet Evangelie, telkens rnet vragen cn opmerkingen, dio inbreuk maken op het geijkt geloof. Later, wanneer dc schrikke lijke overslrooming Gorcum heeft geteis terd, komt er opeens een ommekeer in zijn godsdienstige gesteldheid. IIij voelt zich schuldig aan de rampen die over de stad zijn gekomen en hij smeekt God, om hem tc straffen, hem alleen. Maar de straf is: dat dc straf uitblijft. Hoe langer zoo meer gaat echter de tegenstelling zich accen- lueeren tusschcn de aangenomen, met maatschappelijke normen cn noodzakelijk heden in overeenstemming gebrachte reli gie van Maartcn's omgeving, en zijn eigen, waarachtige religieuse natuur. Want de ware religie wendt zich niet naar den waan en de eigenbaat van deze wereld toe, maar schouwt door liet venster naar den anderen kant, waar dc vvereldvcrzakende liefde glanst. Zoo komt Maarten er toe, zich aan tc sluiten bij een vrije, religieuse gemeenschap, waar men alle bezit deelt, waar men tracht tc leven voor den naaste, cn waar het opnemen van het zwaard ver oordeeld wordt. Telkens opnieuw komt hij in botsing met een hem omringende sa menleving, die vol .is van vooroordeel cn schijnvroomheid, telkens brengt zijn afzon derlijke, in wezen individualistische hou ding hem in opstand tegen het staatsgezag. Maar deze mensch is consequent in zijn beginselen. Hij is geen prater, maar één die handelt, principieel. Niet alleen zijn opvattingen, ook zijn le vensdaden brengen hem in strijd met do maatschappij, waarin hij zich bevindt. Hij vat liefde op voor een Roomsch meisje, hetgeen natuurlijk in dc Calvinistische kringen, waartoe bij behoort, een nimmer te vergeven zonde is. Maar ook van Room- sclie zijde wordt het huwelijk tegenge werkt. De waterman, die eerst het water keerde, door zijn advies over de dijken gaat nu varen. En acht lange jaren wacht zijn bruid op hem, totdat door het sterven van do dame in wier dienst het meisje was, een huwelijk mogelijk wordt, ondanks het geloofsverschil. Zij wordt schippersvrouw en dc lange tochten over do Nederiandschc wateren, van de Mervvedc af tot diep in Friesland en Groningen toe, geven van Schendel aan leiding tot zijn schitterendste proza. Maar teleurstelling op teleurstelling treft den stuggen, robuusten, altijd volgens zijn beginsel waarachtig handelenden Maarten. Er komen onccnighcdcn in de godsdienstige gemeenschap, waartoe hij behoort, liij ge raakt, door zijn principieel verzet herhaal delijk in botsing met de gestelde machten een vroeg-negentiende eeuwsche voor- looper van Kees. Boeke zou men dezen „Waterman" kunnen noemen, hij komt in de gevangenis, cn eindelijk, aan het eind zijner dagen, dan wordt zijn vrouw, zwak en ziek en beducht voor het water, en dan zwerft hij jarenlang alleen op do vloeden, totdat hij op een morgen terugge komen in ,zijn geboortestad, aanklopt aan de deur van hare woning en geen ant woord krijgt, zij is voor immer ingesla pen. Dan vaart Maarten opnieuw weg, maar bij het redden van een hond komt bij in aanraking met het water. Do hond werpt hij <aan boord, maar zelf zinkt hij de diepte in. Een onbestuurde schuit, met een blaf fende hond prijs gegeven aan do ele menten, dat is de symbolische slot-epi- sode van dezen „Waterman". Dit nieuwste boek van van Schendel is een door en door Nederlandsch boek. De eigenaardigheden van onze volksziel wor den in beur legendarische beteekenis ge schetst, de kern van wat de Nederlander is, komt in dit boek tot uitbeelding. Den strijd tegen de wateren, do hevige theolo gische belangstelling, het religieus indivi dualisme van ons volk, cn ook de diepe ernst, die ons volk maakt met religieuse vraagstukken, al deze essentialia van onze vplksziel vinden in het boek van van Schendel vertolking. Ook de harde hypocrisie, de winzucht, dc nuchtere natuur van den Nederlander, met er tegenover de sterke, individualistische neiging tot veFzet. Men zou kunnen zeggen: deze Waterman geeft de tragedie van het Nederlanderschap. In dezen „Waterman" zien wij de diepe, onafhankelijke natuur die in den Neder lander schuilt, en de geweldige spanning, die er ligt tusschen onzen realiteitszin, ons gevoel voor decorum, en de persoonlijke af wijking, die regelmatig is en door de vrij heidsdrang die in ons volk leeft wordt voorgebracht. Deze beschouwing geeft ons den „Water man" te bekijken van den nationaal-psyclio- logischcn kant. In een volgend artikel wil len wij ingaan op de beteekenis van dit boek voor hot oog van den wijsgeer en den minnaar der literatuur. Natuur en Techniek. In het elfde nummer van Natuur en Techniek komt een artikel voor van J. W. A. van Schie: Overal zon in. huis. Waar men dit langs technischen weg wil berei ken, blijkt hieruit hoe natuur en techniek hand in hand kunnen gaan. Schitterend is de tocht per motorfiets door Tripoli met L. W. Biercns do Haan. De foto's zijn al niet minder fraai. Dr. B. Polak bleef binnen eigen grenzen door over een Javaansch Natuurmonument: de berg- luin Tjibodas te schrijven. L. W. van Gcndringen wijst op de ver- waarloozing van het primair producecrcn van muziek met behulp van electricitcit door fluit te spelen op een vleugel. Ook J. C. E. Sand heeft met zijn „Steen koolstad" daar gezocht, waar techniek de natuur productief maakt de mijnen. Verder komen in dit wederom zeer uitge breide nummer nog meerdere artikelen voor o a. van Drs J. J. Raimond Jr. en Dr. II. Engel DE KRONIEK. Opnieuw is een interessant nummer ver schenen van „Dc Kroniek". Belangrijke ar tikelen zijn gewijd aan de Regeering en het Bedrijfsleven. Do Bedrijfsradenwet, de Diamantindustrie, do werkverruiming te ITellcndoorn cn liet verloop van de werk loosheid in de laatste jaren worden in po pulaire doch goed gedocumenteerde arti kelen onder de loupe genomen. Uitvoerig beschreven werden ditmaal do Batschari- sigarettenfabrieken en de N.V. do Faam to Breda. Voorts een algemeen artikel over Limburg en de Afscheiding van België in 1830, waarin eenige historischo bizonder- heden worden onthuld. Een Wcensche Thcaterbrief van Margaretc Neidl besluit dit afwisselende nummer. De Nieuwe Pers. In de Nieuws Pers treffen wij weer drie hoofdartikelen aan. Van Catz van Aalten: „Kort Commentaar"; Jules Sauerwein: „Het bestaan der neutralen in gevaar" en can A. den Doolaard: „Hooge hoeden cn Pant-, serplatcn". Bovendien schrijft do correspon dent van dc „Daily Telegraph" to Gcnèvc, Norman ITillson over „De vredesverdragen als oorlogverwckkers". Een Nederlander, die Dimitroff reeds eerder ontmoette, ana lyseert of hij avonturier of politicus is. Otto Glastra van Loon noemt de kunst van Louis Armstrong verontrustend arm aan schoonheid cn overrijk aan grof cn dom technisch geweld.

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsch Dagblad / De Eemlander | 1933 | | pagina 9