UNIVERSITEIT
SANTANDER
KEITJES
3 x plaatsen
voor f 1.--
Uitsluitend bij voor
uitbetaling.
Als de zaak rust
werkt de
ADVERTENTIE
LETTERKUNDIGE KRONIEK
DE INTERNATIONALE
INSTELLING
zichtelijko onderwijs in de beschavingsge
schiedenis van Spanje en de vier andere
groote landen van Europa: Engeland,
Frankrijk, Duitschland en Italië.
Het programma der onderwerpen, die uit
de speciale wetenschappen zijn genomen, is
buitengewoon belangwekkend. Men heeft
het namelijk ondernomen om het afgeloo-
pen gedeelte van de twintigste eeuw in al
zijn ingrijpende nieuwigheden, ontdekkin
gen en opengekomen vragen te laten be
handelen door de geleerden die in die bij
zondere vakken een gevestigden naam heb
ben gekregen.
Elk der wetenschappen is in de laatste
dertig jaren wezenlijk vernieuwd; er zijn
andere wegen opengekomen, geheele nieu
we problemen zijn er verrezen, ingrijpende
ontdekkingen zijn er gedaan en andere
grondslagen voor verder onderzoek zijn er
gelegd Dit geldt voor alle wetenschappen,
en zoo heeft men een indrukwekkende
reeks van voordrachten opgesteld, waarin
de innerlijke geschiedenis van 't desbetref
fende vak zal worden uiteengezel door be
kende geleerden. De verschillende takken
der exacte wetenschappen zullen even des
kundig worden besproken als de geestes
wetenschappen; de politiek en de economie
zullen even grondig worden behandeld als
de kunst en het religieuse leven. De medi
sche voordrachten zullen worden aange
vuld door colleges in het dïohtbij gelegen
ziekenhuis Valdecilla, dat onder het patro
naat der Universiteit staat.
lederen dag worden er vier uren college
gegeven, één uur in het vak der bijzondere
s'udie, twee uren in de beschavingsgeschie
denis van een bepaald land (de keuze is
vrij) en één uur taalstudie.
De buitcnlandsche studenten zijn in de
gelegenheid eenig onderricht in 't Spaansch
te krijgen, de Spaan6che studenten kunnen
voordrachten over de taal hunner voor
liefde of keuze volgen. Een prachtig ge
heel van voordrachten over Spanje en de
'Spaansche beschavingsgeschiedenis maakt
het voor buitcnlandsche'studenten moge
lijk en aanlokkelijk een overzichtelijke
kennis van Spanje te krijgen.
Binnen de Internationale Universiteit
worden nog allerlei cursussen georgani
seerd, cursussen van drie of vier weken,
waartoe men zich uitsluitend kan opgeven.
Ik hoop half Augustus, als ik to Santan
der zal zijn. waar ik op mijn reis door
Spanje ecnige dagen zal vertoeven, nog
enkele nadere mcdedeelingen te doen over
andere verlichtingen van deze Internatio
nale Universiteit.
Er zuilen namelijke eenige klassieke too-
neeilstukken worden opgevoerd in den
schouwburg der stad en verscheidene con
certen gegeven van moderne en oude mu
ziek. Ook zullen er uitvoeringen van\olks-
muziek en volksdansen zijn, die een zeer
eigenaardige schoonheid en bekoring heb
ben voor wie er gevoelig voor is.
DR. JOHAN BROUWER.
J. Greshoff. Gedichten 1907—
1934. Polemprice, den Haag.
Er is een uitvoerige bloemlezing versche
nen uit het werk van J. Greshoff. Mr. J. C.
Bloem heeft haar ingeleid, terwijl G. II.
's Gravezande haar van ecno bibliografie
met afzonderlijke inleiding heeft voorzien.
Zulk een bloemlezing heeft alleen zin,
wanneer de auteur, uit wiens werk de bloe
men worden gelezen, een vast omlijnde per
soonlijkheid is, die eene bepaalde, hem
eigen levensgedachte vertegenwoordigt. Een
publicist, zonder persoonlijkheid bezit geen
vordering op afzonderlijke aandacht, ook al
is hij knap en al heeft zijn energie heele
bibliotheken bevolkt. Jan Greshoff bezit die
vordering wel. Hij draagt ccn persoonlijk
heid, een eigen levensgedachte.
Welke is die levensgedachte? Mr. J. C.
Bloem zal U haar omschrijven: „Men zou
de poëzie van J. Greshoff, die van een epi-
curisti6ch pessimist kunnen noemen. Het
is de poezie van iemand die aan den eencn
kant de goede dingen van het leven in het
minst niet versmaadt, in tegendeel ze op
hun juiste waarde weet te schatten, maar
aan den anderen kant (dit is in de woorden
„op hun juiste waarde" eigenlijk al geïm
pliceerd) er zich diep en pijnlijk van bewust
is, dat ook het beste ervan ten allerleste
teleurstelt, in zich daarover niet met de
gangbare verdoezeling en gratuite verze
keringen wil troosten, maar de dingen on
der oogen ziet en wil zien. zooals ze zich
aan hem voordoen. Men moet hieruit voor
al niet afleiden, dat Greshoff de dichter zou
zijn van wat de gemiddelde domme mcnsch
,het gozond verstand" noemt, cn wat in
feite niets anders is dan een onbeschrijfe
lijk benepen, en zelfs dat is juist de
ironie ervan op het meest materieele ge
bied telkens door dc feiten weersproken,
kijk op het leven. Hij zal de eerste zijn om
te erkennen dat, voor zoover deze te schei
den zijn, de z.g. „geestelijke waarden" in
SPAANSCHE BRIEVEN
Taak van viervoudige
beteekenis
Spanje heeft, ook wat het onderwijs be
treft, een roemrucht verleden. In de pe
riode van Spanje's grootsten bloei in poli
tiek en wetenschappelijk opzicht, in de zes
tiende eeuw voornamelijk, verrezen er tal
van hoogescholen en andere instellingen
van onderwijs in de grootere en kleinere
sleden. Van de universiteiten was de voor
naamste dc al uit de middeleeuwen datee-
rende hoogeschool van Salamanca, die met
de universiteiten van AlcalA de Henares en
Valladolid tot de drukst bezochte behoorde.
Tusschen de jaren 1550 en 1570 stonden er
jaarlijks ongeveer zesduizend studenten in
Salamanca ingeschreven.
Aan verscheidene van die hoogescholen
doceerden professoren, die tot op den hui-
digen dag over de geheele wereld beroemd
zijn gebleven. Ook het middelbaar en lager
onderwijs was toen met zorg geregeld, zij
het ook op bescheidener schaal dan dit in
AVcst-Europa in dc laatste halve eeuw is
geschied. Sinds 1500 werden er hij herha
ling privileges gegeven aan verschil lende
onderwijsinstellingen; omstreeks 1600 werd
er zelfs een breed opgezette veroeniging
van onderwijzers opgericht met het dool
elkaar hulp te verlcenen en de deugdelijk
heid van het onderwijs te bevorderen.
In allerlei opzichten was Spanje de an
dere landen van Europa voor met betrek
king tot het onderwijs. In Spanje heeft men
het eerst kosteloos lager onderwijs georga
niseerd en in Spanje is ook het eerste on
derwijs aan doofstommen gegeven. Beroemd
in dezen is geworden Pedro de Leon, die
prachtige resultaten heeft bereikt met het
onderwijs aan dergelijke gebrekkigen. Een
goede vijftig jaar na zijn dood, in 1620,
werd er ook in Spanje een uitvoerig werk
over het onderwijs aan doofstommen gepu
bliceerd, een merkwaardig geschrift, dat
uitging van de in de practijk verkregen
resultaten. Over het beroemde opvoedkun
dige stelsel der zestiende eeuwsc.be Spaan-
eche Jezuieten behoef ik niet to spreken;
het zij voldoende op te merken, dal het
zelfs door dc tegenvoeters der Jezuieten,
de socialisten, is nagevolgd zoover hun dat
mogelijk was. Bijzondere aandacht werd
er in de zestiende eeuw in Spanje gegeven
aan de opvoeding van meisjes, eh er zijn
daar eenige voortreffelijke hoeken over
verschenen van Spaansche wijsgeeren.
Twee scheppingen van den laatsten tijd
plaatsen ook heden weer Spanje aan de
spits van het onderwijs. Ten eerste de
grandioos opgezette nieuwe universiteit van
Madrid, de zoogenaamde Cindad Univensi-
taria, en ten tweede de Internationale Uni
versiteit te Santander.
In Santander, een heerlijk gelegen bad
plaats in het Noorden van Spanje, heeft het
ministerie van Onderwijs een zomeruniver-
siteit van ongewoon karakter gesticht. Deze
universiteit, die slecht6 twee en een halve
maand per jaar geopend is en wel van be
gin Juli tot in September, kan men naar
opzet en huisvesting met geen enkele an
dere instelling van onderwijs vergelijken.
Het gebouw der universiteit Ie een prach
tig palcis, dat op een schiereiland ligt, op
een hoogte, zoodat het een ruim uitzicht
geeft over de zee cn de kust. liet paleis
wr.s eertijds een grootsch zomerverblijf van
koning Alfons XIII, dc ligging op het ruim
vijf en twintig hectaren groote schiereiland
dicht hij het 6trand en toch voldoende ver
wijderd van het gewoel der badgasten, is
sprookjesachtig mooi. Rondom is de natuur
van een indrukwekkende schoonheid en
verhevenheid, zee, strand cn een bergachtig
landschap. Het vorstelijk verblijf is heel
groot; er zijn ongeveer honderdveertig ka
mers met veel badkamers en een groot aan
tal 6alons, die tot collegezalen, eetzalen,
conversatiezalen en leeszalen zijn ingericht.
In deze idyllische omgeving en in dit
voornamo en heerlijk ingerichte gebouw
heeft de Spaansche regeering de Interna
tionale Universiteit gehuisvest, die een
taak heeft van vérstrekkende beteekenis.
Allereerst zou zij om haar opzet de aan
dacht van de geheele wereld op Spanje
moeten vestigen, op Spanje, dat zioh ver
zette togen de donkere legenden die over
haar in omloop waren en wilde bewijzen,
dat het onderwijs en de wetenschap den
ouden roem konden vernieuwen. Verder
wilde men een nauw, persoonlijk contact
bewerkstelligen tusschen de voornaamste
beoefenaars der onderscheidene weten
schappen door geleerden uit alle deelen der
wereld naar Santander te roepen, om daar
eenige voordrachten tc geven en een poosje
in deze zomeruniversiteit te vertoeven in
het gezelschap van vakgenooten uit. den
vreemde.
Dan ook wilde meiV'Cen groep van uit
gelezen Spaansche studenten onder het ge-
hoor van die beroemde buitenland6che ge
leerden brengen, om hen van nabij te doen
kennen de mannen wier namen hun van
hooi-pn noemen en uit geschriften hekend
waren.
Maar ook wilde men in Santander aan
bevoegde buitenlanders de gelegenheid ge
ven om in overzichtelijk verband de ken
merkende eigenschappen van hun eigen
cultuur, het bijzondere van hun nationale
geschiedenis, geaardheid, taal en bescha
ving te onderwijzen aan de academische
Spaansche jeugd.
Deze Internationale Zomeruniversiteit
heeft dus- vier doeleinden, en ieder dezer
doeleinden tracht men op zoo volmaakt
mogelijke wijze te bereiken. Het vorige jaar
is dit een groot succes geworden, en nu
kan men niet zekerheid zeggen, dat de
resultaten die men zal verkrijgen, niet min
der groot en bevredigend zullen zijn.
Allerlei geleerden uit verschillende lan
den bobben verleden jaar na hun verblijf
te Santander opgetogen verslagen van hun
bevindingen aan de pers gezonden, en de
uit ongeveer twaalf landen naar Santander
gekomen studenten hebben een groote ver
scheidenheid van stimuleerende indruk
ken verkregen in dit voorname, geleerde ge
zelschap.
Deze Zomeruniversiteit verschaft geen
diploma's of bevoegdheden, zij is- een zui
ver wetenschappelijke en cultureele instel
ling, die de professoren en dc studenten in
de gezamenlijke liefde voor de wetenschap
pen en dc belangstelling voor de groote le
vensvragen tot elkaar wil brengen en wil
dienen. Zoo ergens dan is hier de oude zin
spreuk, dat men voor het leven en niet
voor de school leert verwezenlijkt.
Het onderwijs is in twee groepen ver
deeld, het onderricht in de speciale weten
schappelijke vakken en het algemeene over-
Wanneer do morgen daagt*
het leven niets minder tellen dan de z.g.
„stoffelijke", integendeel. Maar hij weigert
te aanvaarden wat hem niet als waarheid
bewust is geworden".
Dezo kenschetsing moet met de vermel
ding van een andere, zeer persoonlijke zijde
van Greshoff's poezie worden aangevuld.
Ook die aanvulling vinden wij in de in
leiding van Bloem, die het ons duidelijk
maakt, dat Greshoff persoonlijk is door zijn
ironie. „Ironie", zoo zegt Bloem „is
een moeilijk te omschrijven iets. Men stelt
het veelal aan den eenen kant tegenover
grappigheid, aan den anderen tegenover
sarcasme cn ik geloof dat dit niet onjuist
is. Zij is als het ware een hoogcre vorm
van beide. Een grap gaat niet verder dan
zij gaat, een sarcasme te ver. Een grap
is ten slotte onpersoonlijk, een sarcasme te
persoonlijk. Een ironisch mensch is per
soonlijk genoeg om geestig te zijn, maar
neemt zichzelf niet zoozeer du sérieux, dat
hij zichzelf als het begin cn liet. einde van
alles ziet, wat de sarcastische doet, die in
dit opzicht volkomen met den humorloozen
mensch overeenkomt. Hij weet, ook als
hij door het leven gekwetst wordt, het be
trekkelijke van zichzelf te zien, of om liet
korter te zeggen: zichzelf te zien. Iemand,
die niet tot zelfironie in staat is, kan nooit
een volledig groot mensch zijn. De ironie
is ten 6lotte misschien de eenige houding
tegenover liet leven, die nooit teleurstelt.
Uit twee dingen wordt de ironische poezie
geboren: gevoel (evenals elke poezie) en
geest (in den zin van liet Fransche „esprit".
Geest, is ten slotte, hoewel niet volstrekt
ervan gescheiden, in wezen toch iets heel
anders dan humor of grappigheid. Geest zal
nooit doen lachen, ten hoogste glimlachen
en dikwijls zelfs dat nog niet."
Wanneer wij aan deze karakteristiek
Bloem's opmerking, toevoegen over de be
teekenis van Greshoff's poezie in het raam
der ontwikkeling van de Nederlandsche
dichtkunst der laatste decennia, en hem
Greshoff zien kenschetsen als een dichter,
dio wederom de waarde van den volzin
hoven die van het enkele woord beklem
toont, dan hebben wij de figuur van Gres
hoff vrij duidelijk voor oogen. Toch is er,
na de voortreffelijke Inleiding, nog stof voor
kantteckcningen. die hieronder tot een korte
beschouwing zullen worden samengevoegd.
De lezer van den bundel, die voor ons
ligt, maakt eene wandeling langs dc resul
taten eener vijf en twintig jarig© dichtcrs-
cvolutie. Hij ziet in „Oud Zeer" den aan
leg, die den lateren Greshoff zal kenmer
ken reed6 duidelijk aanwezig, duidelijk,
doch in de windselen van persoonlijke be
levingen. Hoe verder men gaat, bij de lec
tuur van „Tusschen twee werelden" „de
Ceder", „Aardsch en hemelsch", hoe meer
zeer algemeen feiten van het mcnschcn-
bestaan, feiten, waarvoor U en ik ons da
gelijks eveneens kunnen bevinden, aanlei
ding worden tot zijn poezie. Naarmate do
dichter ouder wordt, wordt hij algemconer,
en meedoogenloozer tegenover zichzelf
en tegenover de Illusie. Alle mogelijke wa
nen laat hij achter zich, aan alle mogelijke
melaphysiea krijgt hij hoe langer zoo meer
broertjes dood. Het zijn tenslotte alleen en
uitsluitend de zelf-ironie en de waarheids
liefde, die overblijven. Dat zijn de eenige
motoren geworden, waardoor deze vlieger
hoog in de lucht blijft.
Het hoogtepunt van Greshoff's persoon
lijkheid heeft, hij o.i. bereikt, in dat sner
pende gedicht Pro Domo, waarvan wij twee
strofen citeercn:
„Veel liever dan met leugens om tc gaan
Zou 'k zwijgen lot mijn laatste nood.
Ik spreek niet van het mannetje in dc
maan
Of van een blanken ridder met ccn
zwaan;
Ik ken alléén mezelf, gekleed of bloot,
Verheugd of droevig, hoopvol of ontdaan,
Nu eens onmachtig, dan weer goed op
stoot.
Er is geen kleine achterdeur meer open
Ik kan den heer J. Greshoff niet
ontloopcn,
Ik ben aan hem gekluisterd tot mijn dood.
Meer ergens ver, in Sappcmcer of Weert
Bestaat misschien een jonge man
Die eenzaam uit mijn rijmen heeft
geleerd
Hoe waardeloos dc waarde i6 die men
eert;
Een opgewonden knaap die walgend van
Het huis waar hij tot knecht werd
gedresseerd
Door mij voor goed bevrijd is uit zijn
clan
En die nu met zijn hart en oogen open
Door de natuur in vollen bloei durft
loopen
Niet bang voor wat hem overkomen kan"*
Een kenmerkend voor Greshoff's zelf
ironie, is het gedicht uit de reeks: Jean
Jacqueö in 1933. Het luidt als volgt:
„Volg niet, mijn zoons, het voorbeeld
van uw vader.
Zijn leden zijn wel 6tram, zijns harten
ader
Is aan 't verkalken en zijn haar wordt
grijs,
Maar de onrust drijft hem telkens weer
op reis.
Z'jn doen maakt de ingezetenen 6tecds
kwader:
Wie zich zóó vrij voelt is een
landverrader.
(Maar één godlof kent medelij noch prijs,
L'incorruptible met zijn koele zeis).
Haakt gij naar eer, goed voor, een
warmen stal
Dan zult gij 't leven elders moeten
leeren,
Uw vader kent de trucjes maar zoo-zoo.
Wie pienter is weet altijd zijn popo
Wel op een zijden kussen te installcercn
En te verdienen valt er overal!"
Men zou deze verzen van Greshoff, een
„beroep op het individualisme" kunnen
noemen. Zijn poëzie is. na liet werk van
Carry van Bruggen het belangrijkste mo
nument van protest tegen den tijd, dat in
Nederland werd gebouwd. Wij zijn er aan
gewoon geraakt op het individualisme te
smalen. De banvloek over het individualis
me is de mode van deze dagen, die met
hun schijn-gemeenzaamheid de wereld er
toch hcelemaal niet op hebben verbeterd.
Wederom klinkt in een tijd van gemecn-
schapsverdw azing de stem. die er ons aan
herinnert dat „de mensch de maat van
alle dingen is." Maar wie heeft er den
moed, in een periode die zich zoo met leu
zen voedt als het tijdperk dat wij beleven,
eenvoudig de eigen persoonlijkheid te stel
len. Dien moed kan alleen de mcnsch heb
ben. die ook met zichzelf weet te spotten.
Jan Greshoff is er liet prototype van
P. II. RITTER Jr.
Va ii liei
Mot vacantie op de groote vlakte.
