RIJKSPRESIDENT VON HINDENBURG OVERLEDEN
DE STERKE EIK GEVALLEN
EEN LEVEN VAN TOEWIJDING
Donderdag 2 Augustus 19341 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 33e Jaargang No. 28
HINDENBURG'S DOOD
EEN WERELDRAMP
DE HELD VAN
TANNENBERG
AMERSFOORTSCU DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 2.10, per maand i 0.75, p« PRIJS OER ADVERTENTIEN .05 met inbegrip van een bewijsnummW
wcek (met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.17Vr T3^ TA lL/TT A XTTAT^TTV elke regel meer f0.25. Llefdadlghelds-advertenüta voor d«
Binnenland franco per post per 3 maanden f3.-» Afzonderlijke nummers f 0.05. I 1|^ P li I ./X II 1 1P #LA dcn Kleine Advertentlèn „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
POSTREKENING 47910 TELEFOON 1NTERC 519 K cent dke reQel meef 10 drkaBtl olaQt3ea f lt_. Bewllcnummer «tra f 0.05
Neudeck, 2 Aug. (D.N.
B.). Hedenochtend 6.30 uur*
is een communiqué uitgege
ven over den toestand van
Von Hindenburg. Het commu
niqué luidt als volgt:
By toenemende algemeene
zwakte is de rijkspresident in
een diepe bewusteloosheid ge
zonken.
B e r 1 n, 2 Aug. (Reuter).
Hedenochtend om vijf uur is
de familie van Hindenburg aan
zijn ziekbed geroepen. Hij
heeft zijn verwanten evenwel
niet herkend.
B e r 1 ij n, 2 Aug. (Reuter).
De Rijkspresident is hedenmor
gen te negen uur overleden.
risrae een crisis doormaakte, traden zijn In
nerlijke standvastigheid en de terughou
ding, die zijn optreden kenmerkten, wel
sprekend aan den dag, b.v.: in den nacht
voor zijn laatste verkiezing tot rijkspresi
dent, toen hij zijn radiorede eindigde met
de woorden: „Wie mij niet kiezen wil, late
liet". Daarop begaf hij zich ter ruste.
Dit vermogen, om temidden van oogen-
blikkcn, dat de ernstigste beslissingen
moesten worden getroffen, zijn geestelijk
evenwicht te bewaren, een geordend rhyth-
me van arbeid en rust in acht te nemen en
politieke ontwikkelingen haar tijd te laten,
maakte Hindenburg tot het stabiele en ste
vige clement in den snellen stroom der
vlug elkaar opvolgende gebeurtenissen. In
het „testament", dat Hindenburg als twaalf
jarige, voordat hij naar de kadettcnschool
ging, beeft opgesteld, vindt men reeds bet
interessanto naschrift: „Dringend verzoek
ik voor immer: vrede en rust". En tijdens
den oorlog maakte bij eens de opmerking:
„Een generale staf raag geen zenuwen heb
ben. Een nerveuse generale staf brengt on
rust in het gehocle leger. Onder alle om
standigheden kalmte bewaren!"
Hindenburg is de opvattingen, die hij van
zijn kadettentijd af heeft geuit, door niets
en niemand ook maar nauwelijks beïnvloed,
steeds trouw gebleven. Toen in de jaren
1930—1932 Hindenburg aan den noodtoe
stand in Duitschland o.m. het hoofd tracht
te to bieden door uitbreiding van zijn pre
sidentieel© rechten, beschouwde hij dit als
een noodzakelijk gevolg van den groei en
de ontwikkeling der gebeurtenissen. Uit de
zelfde overwegingen zag hij in 1933, bij de
overwinning der nationaal-socialistisclie re
volutie, ten gunste van den Führer, van
een deel zijner ambtsbevoegdheden af.
Dat liet heengaan van Hindenburg als een
grootc ramp moet worden beschouwd, is
vrijwel een wereldopinie. Zijn dood juist op
dit oogenblik wekt te meer bezorgdheid,
daar het niet kan worden ontkend, dat
Hindenburg tijdens het nationaal-socialis-
tisch régime, hetwelk door zijn vele buiten-»
sporigheden Duitschland van zijn goeden
naam in de wereld beroofde, waardoor deze
staat een uiterst geïsoleerde positie is gaan
innemen, meermalen als een rem heeft ge
werkt, wanneer het Hitlcrisme op het punt
stond al te excessief op te treden. Dat het
buitenland aan Duitschland tenslotte nog
niet het laatste restje vertrouwen onthield,
was te danken aan het feit, dat Hindenburg
algemeen werd beschouwd als een recht-
(Zie vervolg op Pag. 2).
Luitenant von Hindenburg. Een'
jeugdportret van den president.
tiek op het „dictaat' van Versailles en de
„Kriegsschuldfrage".
Zijn gezag en matigende invloed hiel
den het nationaahsocialisme
binnen bepaalde perken
Einde April 1931 werden door het hoofd
orgaan der Engelschc arbeiderspartij, de
Daily Herald, nog al sensationecle berich
ten de wereld ingezonden, die hierop neer
kwamen, dat de Duitsche staatspresident,
Hindenburg, zeer ernstig ziek was cn wel
dermate, dat niet alleen zijn naaste ver
wanten waren ontboden, omdat de ouder-
domsverzwakking bet ergste deed vreezen,
maar tevens de knapste gcnceshecren reeds
een consult hadden gehouden. Gelukkig
bleek naderhand, dat de mededeelingen
.van het Engelsche blad niet in overeen
stemming waren met den feitclijkcn toe
stand, want op 26 April van dit jaar her
dacht de grijze gcneraal-veldmaarschalk,
'ondanks het feit, dat hij reeds ruim 86 jaar
oud was, frisch van lijf cn frisch van ziel,
'den dag, waarop hij, negen jaren geleden
26 April 1923 derhalve door de meer
derheid van het Duitsche volk werd geko
zen tot rijkspresident.
Thans,- nauwelijks drie maanden later,
luidden de berichten over Duitschlands
eersten staatsburger opnieuw zeer ongun
stig; ditmaal echter heeft de verzwakking
inderdaad geleid tot den dood van den
„grand old man", die door nagenoeg eiken
Duitscher werd beschouwd als een natio
nale held, niet alleen, aangezien hij in den
wereldoorlog, die in 1914 begon, zijn talen
ten als veldheer op schitterende wijze' w ist
te ontplooien, maar ook, omdat hij, genie
tend van een welverdiende rust, desniette
min bereid werd gevonden om, niettegen
staande zijn hoogen ouderdom, zich aan het
hoofd van het Duitsche volk te plaatsen,
toen in 1925 de op hem geoefende aandrang
steeds sterker werd. Hindenburg aldus
de opvatting van millioenen Duitschers
was de eenige, die hun land weer zou kun
nen bevrijden uit do banden van schande,
oneer en vernedering.
De generaal-veldmaarschalk heeft bet
vertrouwen, dat het volk in hem stelde, niet
beschaamd; een verantwoordelijkheid tor
ste hij op zijn schouders, die menig jon
gere nauwelijks in staat zou zijn geweest
te dragen, doch de bijna bovenmcnschelijkc
kracht van Hindenburg, gevoed door de
genegenheid en het vertrouwen van zijn
volk, wras bij mach te tal van taken, die hij
zich stelde, tot een goed einde te brengen.
Het is buiten kijf, dat de tijd, gedurende
welken Hindenburg 's lands eerste leider
was, beschouwd kan worden als een der
meest bewogen periodes die het Duitsche
volk heeft beleefd.
Op het gebied der buitenlandsche poli
tiek speelden zich allerbelangrijkste ge
beurtenissen af. Het was tijdens Hinden-
bur's presidentschap, dat liet verdrag van
Locarno werd gesloten (1 December 1925)
en een jaar later werd Duitschland opgeno
men in den Volkenbond. Op 18 Juli 1927.
toen het Tanncnberg-gedenkteeken werd
ingewijd, keerde Hindenburg zich zoo na
drukkelijk mogelijk tegen de bewering, dat
bet zijn landgenooten waren geweest, aan
wie uitsluitend het uitbreken van den we
reldoorlog moest worden geweten en toen
voor den tienden keer het feit van de on-
■derteekening van het te. Versailles gesloten
vredesverdrag werd herdacht, oefende hij
op 28 Juni 1929 opnieuw scherpe kri-
<Als cadet. Paul von Hindenburg
'als leerling van de cadettenschool
In November 1929 was bet een grootc
vreugde voor Hindenburg en zijn overige
landgenooten, dat de tweede zone van liet
Rijnland door de bezettingstroepen werd
ontruimd.' Een in November 1929 op touw
gezette volksstemming tegen liet plan-
Young, dat dc politieke schuld van Duitsch
land in ccn commcrcicele schuld w ilde, ver
anderen, leed echter op 20 Dcc. 1927 schip
breuk als gevolg van den tegenstand der
toenmalige régceringen in Pruisen en bet
rijk. Op 20 Juni 1931 zag Hindenburg zich
genoodzaakt zich tot den president der Vcr-
cenigde Staten, Hoover, te wenden in een
brief, waarin hij laatstgenoemde verzocht
ten allerspoedigste stappen te1 doen, opdat
er een einde zou mogen komen aan den ge
vaarlijken ecoriomischeri toestand, waarin
zich de wereld bevond.
Op het terrein der binnenlandsche poli
tiek moest Hindenburg echter evenzeer de
eene moeilijke beslissing na de andere tref
fen. Zijn taak was vooral hierom zoo-zwaar,
aangezien de economische toestand wan
hopig slecht was, -de vete partijen in
Duitschland voortdurend met elkaar over
hoop lagen cn het parlementarisme zich
van zijn miserabelste zijde liet kennm,
waardoor dc cene kabinetscrisis-op de an
dere volgde, zoodat telkens opnieuw ver
kiezingen moesten worden gehouden, die
den ouden toestand echter steeds besten
digden.
Zwaar was dan ook de tijd, toen rijks
kanselier Bruning zich genoopt zag tc rc-
geeren met behulp van noodverordeningen.
Menigeen zou voor deze ongelooflijke grootc
moeilijkheden op de vlucht zijn geslagen,
doch Hindenburg bleef manmoedig op zijn
post.
In Maart 1932, toen zijn ambtsperiode
ten einde was, werd hij dan ook bereid ge
vonden zich opnieuw voor het rijkspresi
dentschap candidaat te laten stellen. On
middellijk bij den aanvang van zijn tweede
ambtsperiode werden weer verkiezingen
voor den rijksdag gehouden, waarvan de
uitslag den enormen groei weerspiegelde
van de nationaal-socialistisclie beweging,
die, inzonderheid bij monde van haar lei
der, Adolf Hitler, een buitengew-oon ijverige
propaganda had gevoerd ten gunste eener
„vernieuwing" van het rijk. Op 30 Jan. 1933
werd Hitler door den rijkspresident het
kanselierschap opgedragen; het aanzijn
werd toen gegeven aan het z.g. kabinet „der
nationalen Erhebung". Op den avond van
dezen dag brachten honderdduizenden den
Hindenburg, rijkspresident van Duitschland;
grijzen rijkspresident en den leider van liet
nieuwe Duitschland hun hulde in dén vorm
van een grootscli opgezettcn fakkeloptocht.
Op 21 Maart 1933 wérd in de garnizoens
kerk te Potsdam bij het graf van Frederik
den Groote de nieuwe rijksdag geopend met
toespraken van Hitier cn Hindenburg. Het
„derde rijk" was geboren.
Paul \on Beneckcndorff cn Hindenburg
is, gelijk een Duitsch publicist indertijd van
licm heeft getuigd, er nooit op uit geweest
zich zelf tot een middelpunt te maken;
maar niettemin werd hij bij bet centrum
van 't gebeuren steeds betrokken. Nadat liij
als militair in 1911 reeds van het tooncel
was verdwenen, kwam hij in 1918 met de
stellig oprecht gemeende woorden uit den
wereldoorlog terug: „Ik houd er niet van
mij te laten vieren. De paar jaren, die ik
nog heb te leven, wil ik rustig doorbren
gen. Cincinnatus, die tot zijn ploeg terug
keert, is een mooie figuur
De beslissingen van Hindenburg zijn door
bet Duitsche volk als geheel steeds als ron
de, eerlijke uitingen van zijn overtuiging
opgevat en zoo bleef zijn persoon zelf steeds
buiten dc politieke discussies. De eenvoud
van zijn karakter, het karig zijn mot woor
den, hebben in belangrijke mate ertoe bij
gedragen, dat zelfs de politiek andersden
konden grooten eerbied voor hem koester
den. Juist, toen bet Duitsche parlementa-
Eenvoudwaardigheid en tro'
waren zijn belangrijkste
wezenstrekken
Op 2 October 1847 heeft Paul Ludwig
I-Ians von Beneckendorf und von Hinden
burg, als zoon van ccn Pruisisch officier,
het levenslicht in Posen aanschouwd. In
1S58 werd hij toegelaten tot de cadetten
school te Wahlstatt in Silezie, waarna hij
zijn verdere opleiding aan de hoofdcadet-
tcnscliool in Berlijn kreeg. Op 18-jarigen
leeftijd trad hij als tweede luitenant in ac-
tieven dienst en spoedig daarop ontving hij
den vuurdoop. In den veldslag van Königs-
ratz bestormde hij met zijn eseadron een
Oostenrijksche batterij, die onder zwaar
vuur stond. Als bataljons-adjudant nam
hij deel aan den oorlog van 1870 tot '71. Na
den Duitsch-Franschen oorlog volgde Hin
denburg drie jaar het stafcollege der krijgs
school in Berlijn, werd in 1877 benoemd bij
den gencralen staf en zag zich spoedig be
vorderd tot den rang van kapitein. In dc
daaropvolgende jaren bekleedde hij succes
sievelijk de rangen van compagniescom
mandant, bataljonschef en verschillende
andere posten bij den generalen staf. In
1883 werd hij instructeur bij de hoogere
krijgsschool in Berlijn. Later was hij bij
den generalen staf onder graaf Schlieffcn
de geestelijke leerling en helper van dezen
strateeg.
Tevens werkte hij eenige jaren bij het
•Pruisische departement van oorlog, waar
zijn talent voor organisatie tot ontwikke
ling kwam. Van 1893 tot 1896 was hij com
mandant van het 19ste regiment infanterie
(Oldenburg), werd vervolgens bevorderd
tot gencraal-majoor en diende vier jaar als
chef van den generalen staf van het acht
ste legercorps te Coblenz, waarna hij nog
gedurende drie jaren het commando voer
de over de 28ste divisie te Karlsruhe. In
1903 werd hij generaal met het commando
over het 4e legercorps te Maagdenburg. In
1911 werd hij op zijn verzoek gepen-
sionneerd.
Toeri de wereldoorlog uitbrak, leidde von
Hindenburg een teruggetrokken leven in
Hannover. In verband met de dreigende
ontwikkeling van de campagne in het Oos
ten tegen de Russen wercl hij op 22 Augus
tus 1914 weer voor den actieven dienst op
geroepen als commandant van liet 8c leger
corps met als chef van den staf naast zich
gencraal-majoor Ludendorff. In zijn ge
denkschriften heeft Hindenburg uitvoerig
de samenwerking met dezen generaal be
sproken.
De grootc roem \an Hindenburg als
krijgsman zal wel altijd de veldslag van
Tannenbcrg, die van 26 tot 31 Augustus
1914 duurde, blijven. Hindenburg slaagde
er bier in in een zeer moeilijke positie, die
eerst slechts gelegenheid scheen te bieden
tot een hardnekkige verdediging, om te
zetten in een overwinning, waarbij het
Russische leger onder commando van Sam-
sonof vrijwel totaal vernietigd werd. Hier
door werd de weg gebaand voor een reeks
buitengewone successen. Hindenburg werd
totmaarschalk benoemd cn verwierf zich
in Februari 1915 nieuwen roem bij dc
campagne in Masuric tegen den noordelij
ken vleugel van bet Russische leger, waar
bij tenslotte het 10c Russische legercorps
\ernietigd werd. In Augustus 1915 werd
Hindenburg benoemd tot chef van den
gencralen staf inplaats van Falkenlieim,
terwijl Ludendorff als kwartiermeester-ge
neraal naast hem bleef werken. Er volg
den moeilijke tijden, doch eind 1917 had
het er den schijn van, dat Duitschland aan
de winnende hand was gekomen, temeer
daar de duikbootoorlog zijn uitwerking
deed gevoelen. In liet voorjaar van 1918
wilde Hindenburg den beslissendcn slag
slaan. Met een groot offensief aan beide
kanten van St. Quèntin wilde hij door het
vijandelijk front heenbreken, bet noord
waarts oprollen en naar de kust drijven.
Het verwachte succes bleef echter uit. Hier
door werd door de geallieerden tijd ge
wonnen, hetgeen, toen Amerika Duitsch
land den oorlog verklaarde, tot de defini
tieve nederlaag leidde der centralen. Als
verslagen veldheer moest veldmaarschalk
Hindenburg huiswaarts trekken.
Na den oorlog leefde Hindenburg weer
teruggetrokken, zonder deel te nemen aan
het politieke leven, totdat na den dood van
president Ebert presidensverkiezingen
moesten worden gehouden. Dc anti-socialis
tische partijen in Duitschland vormden een
coalitie cn wisten Hindenburg over te ba
len zich candidaat te stellen voor het pre
sidentschap; 26 April 1923 werd hij als zoo
danig gekozen. Als president heeft Hin
denburg zich met volstrekte loyaliteit aan
de grondwet gehouden. Persoonlijk heeft
hij aan weinig politiekcn strijd deelgeno
men. De eenvoud, waardigheid en trouw,
waarmede hij zijn presidentieclo functie
vervulde, deden hem de achting van liet
geheeie land verwerven. Toen dan ook in
1932 de nat ionaal-socialisten Hitier candi
daat gesteld hadden voor het president
schap cn de eerste verkiezingsronde, dank
zij de enorme nationaal-socialistische pro
paganda, een te geringe meerderheid voor
Hindenburg bracht, behaalde hij toch bij
de tweede verkiezing een voldoende meer
derheid op Hitl'cr om wederom tot presi
dent van Duitschland te worden benoemd.
Het is bekend, dat Hindenburg van den
aanvang af tegenstander geweest is van
het nationaal-socialisme. Hoe hij deson
danks in liet begin van het vorige jaar er
toe gekomen is het kabinet-Von Schleicher
ten val tc brengen en Hitier tot rijkskanse
lier te benoemen, zal door latere historici
moeten worden uitgemaakt. Zijn overlij
den in deze voor Duitschland wel zeer don
kere tijden is wel een buitengewoon ern
stig feit, dat nog groote gevolgen met zich
kan brengen, zoodat in waarheid getuigd
kan worden, dat Hindenburg een groot
man is geweest, wiens leven in vele op
zichten voor Duitschland van beslissende
waarde is geweest en wiens dood nog on
bekende, doch wellicht even beslissende
consequenties te voorschijn kan roepen.
