AMERSFOORT SCH DAGBLAD
DE LUCHTSCHRIJVER VERTELT
FEUILLETON
DE FREGATVOGEL
Dinsdag 21 Augustus 1934
33 e Jaargang No. 44
20.000 M3. ROOK PER
MINUUT
100 liter chemicaliën voor
zes woorden
X
<H
DE SNELTAX
Tel. 1354
Tel. 743
ien
ONZE HALFJAARLIJKSCHE OPRUIMING
VAN 22-28 AUG.
KORTING 50-80
AMERSFOORTSCHE KUNSTHANDEL
UTRECHTSCHEWEG 36 TELEFOON 1758
De vlieger ziet zelf niet wat hij
schrijft. Berekening en com
centratie van gedachten
-ijn nummer één
T Was me dan eindelijk gelukt cm den
man, die duizenden versteld doet staan van
zijn werk daar hoog aan *t firmament, to
pakken te krijgen: dc vlieger van de Persil-
fabrieken, die bij helder en mooi weer van
April tot October met zijn vliegende vul
pen naar boven trekt, om daar vèr boven
bet aardscbe gewoel, waar do motoren en
auto's razen, aan den blauwen hemel dc
woorden te schrijven van dc producten der
Persil-fabrieken: Persil, Imi, Henco en Aca.
In het K. L. M.-reslaurant bij Schiphol
zou ik hem ontmoeten; de gerant kende
hom niet, toen ik vroeg oi' hij er al was.
Neen, zijn naam wisten zij niet, maar toon
ik over den luchtschvijver begon, wisten zij.
dat hij er nog niet was. ,.De luchtschrijver'
heet hij daar. méér weten ze ook niet van
hem. Precies op het afgesproken uur komt
een sportief gekleed lieer de serre binnen,
begroet even een paar Fransehc vliegers
en komt recht op mij. die in een hoekje
zat te genieten van de gezellige bedrijvig
heid op hot Amsterdamsche vliegveld, af
..Also, sie wollen et was schrciben über
'dus Himmelschrifl"; ich spreche nur
Deutsch und English."
„Das macht gar nichts, wenii Sie er-
zahlon, notiere ich, abcr nicht im I-I inroi el-
schrift
„Stimmt, aber ich hitte Ihnen von der
Zitierung meines Names Absland zu
nchmen."
Daar had je weer de bescheidenheid, zoo
als ik die al zoo vaak heb aangetroffen bij
menschen, die op de een of andere wijze
van zich doen spreken, die heerlijke be
scheidenheid, welke zoo kenmerkend is
voor allen, die reden hebben trotsch te zijn
op hun verrichtingen of capaciteiten.
De luchtschrijver noodigt me uit in zijn
two-seater plaats te nemen en naar hot
.vliegveld te gaan, waar zijn vliegtuig in dc
hangar staat. Onderweg vraag ik hem koe
hij dc. Hollandsche vliegvelden vindt. Even
kort en krachtig als enthousiast antwoordt
Iiij: „Die organisation ist fabelhaft und
tadcllos."
Bovenaanzicht van de achterzijde van hel
toestel. Men ziet de twee uitlaatpijpen
naast de romp, die tusschen het hoogteroer
samCnloopen.
Zoo'n antwoord doet je als Hollander
goed; een zóó waardeerend oordeel te hoo
ien over de vliegvelden van ons kleine
landje is pon genoegen op zich zelf.
In een der groote hangars ontdek ik een
kleine zilveren vogel, die een colibri is ver
geleken bij de reusachtige adelaars, de
driemotorige vliegtuigen, die er ook een
plaats hebben gevonden. Een klein, éón-
motorig jagertje, met een 200 paards
acht-cylinder motor in V-vorm en twee gi
gantische uitlaatpijpen, die langs de go-
heelc romp loopen en midden tusschen het
hoogteroer samenkomen en eindigen in een
breede monding, waar de rook uitkomt voor
dc te schrijven woorden. Tusschen de twee
korte vleugels een warnet van spandra
den, vóór de bestuurdersplaats of beter
gezegd bestuurderskoker, want do piloot
zit zéér nauw in de cockpit een tank van
100 liter, waar do chemicaliën voor de rook
inzitten. Een knop op de stuurknuppel dient
orn de rookontwikkeling in werking te stil
len of slop te zetten.
We kunnen ons plotseling niet meer ver
staanbaar maken; oen daverend gebrom
dreunt in de enorme hangar; de vlieger
vertelt ons, dat er een Junkers vliegtuig
landt. Inderdaad, als ik naar buiten 'za.
zie ik een enorme driemotorige „Junkers"
met een groot hakenkruis op het' hoogte
roer „landen". De luchtschrijver wijst me
in de verte nog op een Belgisch vliegtuig
en een militair vliegtuig van onze lucht-
vaartafdceling, hetgeen me deed vragen of
hij militair vlieger was geweest. Dat niet.
Hij js civiel vlieger in Duitschland geweest,
waar hij zijn vlieg opleiding ook heeft ?•?-
r.oten. In 1920 is hij naar Engeland gegaan
waar lvij in dienst kwam van wat hij noem
de het „Himmolschrift Gesellschafl" onder
majoor Savage, den uitvinder van het he-
molschrift die voor alle landen het palent
daarop heeft. Sedert 2 maanden vliegt hij
nu in Holland voor de Persil-fabrieken.
Nu kwam de vraag op welke wijze de
luchlschrijverij nu eigenlijk wordt uitge
voerd. een vraag, die den vlieger een 'wel
interessant verhaal deed vertellen 11..:
grijpt m'n bloc-nöle, neemt een potlood en
schrijft in een snel tempo in spiegelschrift
het woord .Pelikaan" in blokletters, rnaaRt
met slippellijnljes dc verbindingslijnen rus-
schon dc letters, teekent een vliegtuig er, d«*
zon en ziet me aan of hij wil zeggen: Is hot
je nu duidoliik?
'k Begon ongeveer Ie begrijpen, waar hij
heen wilde. Die schets was zijn „kaart",
waarop hij vloog. Jo kou precies zien hoe
hij de letters in spiegelschrift horizontaal
tegen den hemel moest schrijven en hos-bij
de verbinding tusschen 'Ie Ieders ..vloog'.
Deze verbinding moet zoo kort inogalijk
zijn, daar hij slechts brandstof en chemi
caliën aan boord heeft voor een vlocht van
2 uur en 20 minuten In dien tijd moet zes
maal het woord Persil geschreven worden.
Als hij een nieuw woord irnet schrijven
neemt de vlieger een stuk papier, met rui
tjes van 1 m.M., waarop hij bet te schrij
ven woord teekent cn de kortste verbin
ding tusschen de lettors uitstippelt. I -der
vierkantje beteekent 50 seconden vliegen.
De chronometer is dus voor hem afstands
meter en de zon zijn richlingspimt. Hij
weet, dat hij voor den boog van de P 17
seconden moet vliegen cn rook uitloten,
dan een bocht naar rechts moet maken en
weer IS seconden rook moet vrij geven, cmz.
ZON
-
nora
9
a
h
Dc „kaart" waarop de luchtschrijver vloog, toen hij ter gelegenheid van den lucht
vaartdag het woord „Pelikaanboven Amsterdam schreef.
Wanneer men het zoo vóórgeteekend ziet,
lijkt hel heel eenvoudig, maar dc moeilijk
heden komen pas bij het practische werk
daar boven in de lucht, op ongeveer 4000
meter. Luchtacrobatiek komt er niet bij
te pas, doch het moeilijke is, dal de piloot
tijdens liet schrijven niets van zijn wvk
ziet Hij heeft te kampen met de zon, die
meestal hoog in het zenith staat cn met de
schaduw van de vleugels en de spandra
den Bovendien wordt de rook door 1° be
straling van de zon aan de onderzijde pas
leesbaar. Pas later als de vlieger ver be
neden liet woord vliegt, kan hij het resul
taat van zijn arbeid zien; is er dan een
fout, dan is deze onherstelbaar, ïangr-zièn
hij daarvoor eerst weer naar boven moet,
hetgeen weer te veel tijd vordert. Daarbij
komt nog, dat de overladen machine on de
hoogte van 4000 M., waar zich door gebrek
aan zuurstof vermindering van het ver
mogen van den motor doc-t gevoelen, rustig
en zeker bestuurd moet worden, daar iedere
beweging aan liet stuur van bet vliegtuig,
dat een snelheid van 180 K.M. heeft, een
storing in dc volgende rookstreep tut ge
volg heeft
Vóór de jiiloot opstijgt moet hij zich
overtuigen van dc geschiktheid van de
luchtzone, waarin liii wil gaan schrijven,
daar de geringste luchtbeweging den duur
van dc leesbaarheid van het schrift in het
gedrang brengt. Zooals gezegd, kan met
liet toestel 2 uur cn 20 jyiinutén achtereen
gevlogen worden; de vlieger moet. tlu&r hij
in dien tijd zes maal het woord Persil
moet schrijven, woekeren met zijn tijd. het
geen oen zeer grootc gcdacliteneoncenirafie
vereischt, gezien dc vele détails waarop bij
naast do bes'turing van bet toestel, moet
letten Hij noemde het dan ook „eine an-
slrengcndo Arbeit' na iedere vlucht is hij
ook zeer vermoeid. Dit jaar werden door
hem ongeveer 300 steden in Holland niet de
woorden Persil, I-Icnco, Imi en Aia „be
werkt" cn op een gunstjgen dog word door
lieni do schier ongeloofclijke prestatie ge
leverd van 27 woorden tc schrijven! Hier
voor is een geweldige gedachtenconconfra-
tic noodig, als men weet, dat de oriëntee
ring geen moment verloren mag worden
en de schema's van de tc schrijven woor
den, die dc piloot later in z'n lioofrl meet
Üboeux&scA o/i ooot
fi&bstó peoéojout
hebben, voor iedere stad verschillend zijn;
Iloc wordt nu de rook ontwikkeld mi hoe
veel rook wordt gefabriceerd' De rook
wordt verkregen door vloeibare chemica
liën, die vlak bij den motor in de uitlaat
gebracht worden: door de hooge tempera
tuur wordt dc vloeistof tot nevel verstoven.
Kr worden niet minder dan 20.000 kubieke
meter rook per minuut vervaardigd! De P
van Persil is 1400 meter lang. liet gchcelo
woord Pelikaan heeft een oppervlakte van
bijna 3 vierkante kilometer en is in een
cirkel met een straal van 10 kilometer lees
baar, zoodat men op aarde 'net woord op
een oppervlakte van 350 vierkante kilome
ter kan lezen! De vlieger heeft steeds rnct
zeer sterke temperatuurswisselingen te
kampen. Hij constateert regelmatig tus
schen de aarde cn de hoogte waarop hij
vliegt een temperatuursverschil van rond
30 graden Celsius.
Tenslotte vrogg ik hem nog, wat hij deed,
als er niet gevlogen wordt, dus van Octo
ber tot April. Dan worden dc twee machi
nes welke hier zijn, aan een algehoele revi
sie onderworpen, zoodnt in het seizoen vol
komen vertrouwd kan worden op liet
kleine jagertje.
„Im Somrnor i.st es bei schönem Wetter
immer fliegen!"
En dat zegt hij met een benijdenswaar
dige opgewektheid, welke getuigt van de
noodige arbeidslust.
't Is te begrijpen, want een beroep als
dal van den luchtschrijver, hoe riskant het
ook moge zijn, geeft toch óók wel interes
sants!
A.
BEGRAFENIS MEVR. M. C. DROS—
CANTERS.
Op de begraafplaats Ileiderust te Wortli-
Blicden had Zaterdagmiddag de teraarde
bestelling plaats van liet stoffelijk over
schot van de bekende tennisspeelster mevr.
M. C. DrosCanters uit Leiden, die dezer
De Goedkoopste ©n Ruimste taxi te dezer
stede. Naar Uw vacantieoord, maakt dan
gebruik van onze speciale Rcisauto's met
kofferrekken.
Zeer lage tarieven. Naar buitenland vraagt
prijs.
Luxe 4 en 7 pers. auto's te huur.
Betrouwbaar personeel bekend in binnen-
en buitenland.
De ondernemer
G. LENSINK.
AMERSFOORT.
24 Aug., Markthal, verkooping van gras
gewas, 10 uur.
31 Aug. „Dc Zwaan." Verkoop van 8 pcr-
ceelen grasgevvas van het Landgoed „den
Treek." 12 uur n.m.
4 September. „Het Boompje." Verkoop
van het vviiikel-vvooinliuis Lcusdcrvvcg 175
cn hel heerenhuis Leusderweg 177. 8 uur
n.m.
G September. „Het Boompje." Verkoop
van de perccelcn Dalstraat 3 en 5, Soestcr-
weg 59, Schimrnclpcnninckstraat S en Ka
pel weg 3.2 en 34. 8 uur n.m.
B A A R N.
5 September. De Pauw. Verkooping van
diverse bouwterreinen in het Pekingpark.
2 uur n.m.
30 Augustus. Hotel la Promenade. Ver
koop van de villa Torcnlaan (39. 8 «uur
n.m.
II O O G L A N D.
30 Aug., Koffiehuis J. v. Zcldert, verkoop
van de hofstede „Dc Fokkamp" niet 2 por-
ccelen weiland, 11 uur.
SOEST.
22 Aug. Café Sukcl, Laanstraat, verkoop
van de huizen Laanstraat 7 en 7a, 8 uur.
dagen te Vclp is overleden. De kist was
door een schat van fraaie bloemstukken
bedekt.
Onder dc vele vrienden, die op de begraaf
plaats tegenwoordig waren orn de overlede
ne de laatste eer te bewijzen, merkten wij
o.a. op den heer G. J. Scheurleer uit Den
Haag namens den Nederlandschen L.T.B.,
den lieer Lotsy namens den K.N.V.B., den
lieer C. J. Engelberts uit Arnhem namens
de Arnhemscho L.TC. en de Arnhemsche
Hockey Club. verder den heer Sigmond uit
Amsterdam en II. Timmer uit den Haag cn
den heer en mevrouw de Bruyn Tengbcr-
gen uit Velp, terwijl in don stoet nog me-
dekwamen mej. Roll in Couquerque en den
lieer Tieleman van de firma Tielcman en
Dros te Leiden.
Op verzoek van de familie van den over
ledene werd aan bet graf niet gesproken.
Een zwager, de heer Croockewit uit Velp,
dankte voor de laatste eer aan de overle
dene bewezen.
EEN SUCCES DOOR DE BIJZONDER LAGE PRIJZEN
DUS ALLES VOOR DE HELFT OF EEN VIJFDE
VAN DE OORSPRONKELIJKE WAARDE
DIRECT OVER 'T SPOOR
Doe flink, wat ge doen moet.
door
GEORGE OWEN BAXTER
naar den Amerikaanscben roman
bewerkt door J. M. P.
Hij klom naar het dak van den wagon
cn trof vlak boven zich een vaag tegen
den nachtelijken hemel afgeteekende figuur,
terwijl de bekende vorm van een revolver
°P zijn hoofd gericht werd, Een kleine man
stond op den goederenwagen, de beenen uit
gespreid om het slingeren van den wagen
op te vangen.
Rcnney?
Mn orde, vriend", zeide de stem van den
ferruner, „een dollar voorschot en je kunt
jo'jn divisie meerijden, anders zal ik je naar
oeneden laten rollen, denk daarom!"
Geraldi betaalde. „Nog iemand anders
a&n boord?" vroeg hij.
>.Er is een neger in nummer zeven, die
'8 leeg; je kunt de deur wel open maken".
Gcraldi ging naar nummer zeven en
opende de deur. Het was niet het gemak
kelijkste kunststuk ter wereld om de
schuifdeur van een dichten spoorwagen te
openen en van het dak naar beneden te
baaien, maar Geraldi deed het met het
Scmak van lange ervaring. Vanuit de
duisternis van den ledigen wagen hoorde
hij een uitroep van verbazing.
„In orde, vriend", zeide hij.
Een lucifer werd afgestreken cn liet licht
tusschen twee grauwzwarte handen voor
zijn gelaat gehouden.
„Een vagebond van 's Heeren wegen!"
riep de neger uit. „In Orde vriend, ga
zitten cn vertel eens wat er langs de lijn
gebeurt".
„Geef mij je hand., hier is een dollar.
Ga weer bij de deur zitten en houd de
wacht. Ik wil wat slapen en denk er om,
ik slaap zoo licht als een kat, maar ik
wil niet gestoord worden".
De neger grinnikte. „Ga maar liggen",
zeide hij. „ik zal wel op dc deur passen.
Ik zal je roepen, als er iemand binnen
komt". g
Geraldi strekte zich behaaglijk op den
dansenden vloer van den ouden spoor
wagen uit; liet werd al lichter, zilveren
strepen doorboorden de duisternis van den
wagen. Het gevaar was niet denkbeeldig,
dat, als deze wagen do eenige ledige in
den trein was, Renney zou binnenkomen;
Tiet behoorde echter tot Geraldi's filosofie,
dat men een zeker percentage risico moest
nemen; hij was erg moe en hij moest wat
slaap hebben om gedurende den dag flink
te kunnen blijven. Hij sloot daarom de
oogen en was gedurende dc volgende drie
uren als dood voor dc wereld.
Toen werd hij wakker, daar hij voelde,
dat iemand zich over hem heen boog; hij
durfde nauwelijks door zijn wimpers
kijken, maar toen hij dit deed, zag hij
het gelaat van den neger, waarin de oogen
van nieuwsgierigheid, hebzucht cn angst
schitterden, terwijl hij zich over den slaper
been boog. In zijn linkerhand hield bij een
mes en de rechter was uitgestrekt naar
Geraldi's jas.
Nieuwsgierigheid was hem de baas ge
worden, maar toen Geraldi kreunde en zich
bewoog, schrok dc ander terug cn ging
Geraldi overeind zitten.
„Ik was bang, dat je hoofd er af zou
vallen op dezen slechten weg", zeide de
neger vriendelijk. „Jij bent stellig een kam
pioen slaper, zeg!"
„Ja", zeido Geraldi, maar ik word ge
woonlijk juist op tijd wakker!"
De schuldige oogen van den neger gluur
den van den eenen kant naar den anderen,
daarop grinnikte hij en Geraldi grinnikte
terug. Een paar grain begrijpen was beter
mot dit soort van menschen dan tonnen
doen alsof.
Hij offreerde den neger een sigaret, die
deze aannam en zij rookten een tijdlane
in stilte cn keken elkander met openhar
tige belangstelling aan. Als hij twee se-
cunden langer geslapen bad, zou Geraldi
nu dood zijn met dat mes in zijn hart ter
wille van den bundel bankbiljetten, dien
hij in zijn zak droeg. Maar het ergste was
niet gebeurd en daarom was hij in staal
te glimlachen.
„Nog ergens gestopt?" was de routine-
vraag.
De neger schudde het hoofd.
„Wie heeft de deur gesloten?"
„De remmer gaf mij een wenk".
„Waarom
„Weet niet; ik heb den remmer niet ge
vraagd om me te vertellen, wat-ie dacht.
Ik deed wat-ie zei".
Geraldi probeerde de deur te openen, zij
was op slot.
„Hij zal stellig aan het eerstvolgende
station open doen", zeide de neger.
„Jij zwarte hond!" riep Geraldi, met iets
zalvends in zijn langzame stem.
De neger zette grootc oogen op; zijn
gezicht verried zijn woede en zijn oogen
begonnen tc glinsteren. „Wie is een hond?"
vroeg hij met een dunne, hooge stem. „Wie
is een hond? Dat wil ik van niemand
hooren, baas!"
Hij had zich op de knieën opgericht met
de handen diep in zijn jaszakken, zeker
zoekende naar het een of ander wapen,
maar Geraldi bewoog bliksemsnel zijn hand
en hield een revolver over zijn opgetrokken
knieën op hem gericht.
„Handen uit je zakken", zeide hij en
grijnsde langs den glimenden loop van zijn
revolver.
De neger talmde niet, (rok zijn handen
uit de zakken cn hield ze boven zijn
hoofd.
„Nu kunnen wij praten", zeide Geraldi,
„we zullen beginnen met dc deur. Wie
heeft je gezegd die te sluiten?"
„De man. de remmer", zeide de zwarte,
rnet de oogen knippend. „Dat heb ik al
gezegd".
„Je liegt!" zeide Geraldi op goecl geluk.
„Dan weet ik niet wie het was", zuchlt'
de landloopcr. „Had hem nooit gezien"
„Hij kwam hier en heeft mij gezien?"
„Zeker".
„Wat heeft hij je gegeven??"
„Hij gaf mij
„Vijf dollars!"
„Juist", zuchtte de neger. „Je schijnt
alles a! tc weten, baas. Er 6tak toch geen
kwaad in, wel?"
„Heb je hem laten beloven, dat hij de
deur voor je open zou doen?"
„Zeker, dat heeft hij beloofd".
„Zwarte stommeling, als- die deur open
gaat, zul je samen met mij worden ingere
kend. Heb je een mes?"
„Een soort van pennemesje, baas".
„Zie je die planken achter je? Is dat geen
oud, half verrot hout?"
De neger klopte met zijn vuist op de
planken van den wand. „Ja, baas".
„Aan het werk dan; snijd liet weg met dat
mes van je".
De zwarte ïnan haalde hetzelfde lange,
zware mes te voorschijn, dat Geraldi .ad
gezien, toen hij wakker werd. Hij scheen nu
voor zijn eigen behoud even bang te zijn
als voorheen voor de revolver en hij kerfcle
stevig in liet hout, dat gemakkelijk los liet.
In korten tijd had hij ccn holte uitgesneden
cn wilde nu Tiet mes door het hout t.een
drijven, maar dat was niet, wat Geraldi be
doelde. Er werden twee plaïiken bijna i >or-
gesneden, zoodat zij slechts aan splinter*
hingen; zij konden dan naar buiten f naar
binnen worden afgerukt, wanneer dat noo
dig was. Toen zij ongeveer klaar waren
hiermede, ging de fluit van de locomotief
Het. was mogelijk, dat Renney den trein
verlaten had, toen hij ontdekte, dat zijn
taaie vervolger hem weer op de hielen zat;
liet kon ook zijn, dat hij gebleven was cn
Geraldi was geneigd om dat laatste aan te
nemen. Het lag niet in den aard van zulk
een degelijk werker als Renney was om
veel tijd te verliezen.
(Wordt vervolgd)'.
