DE LEYTAX
Actie tegen
de Joden
4000
Yan de Sovjets en hun
Stachanovieten
wift-snufjes
Tot den kogel
veroordeeld
DE LUCHTROOVERS
VAN HOITIKA
OM TE
TOEREN
Licht op
LUYCX
Rusland technisch
bekeken
Gaat Garbo trouwen?
TELEFOON 1788
7 uur 42 min.
STOFFEN- en MODEHUIS
BONTVELLEN
Ie BLAD PAG. 2
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
WOENSDAG 16 SEPTEMBER 1936
Van Paleizen en
Symbolen
door Jan Spaander
y.
IK zei reeds dat ik „knock-out" gesla
gen was door de Metro, maar dienzelf
den avond kreeg ik nog een mentale
kaakslag die niet minder aankwam.
Iemand vertelde mij, dat die Metro
slechts HVi KM. lang was, en op som
mige punten enkel spoor. Een officiecle
gids zei: „elf en één halve kilo-
me t e r".
Ik kon 't niet gelooven, slechts 11 a/s
K.M., maar gezien dat de diameter van
Moskou hoogstens tusschen 15 en 20
K..M. kan zijn kan dit wel zoo wat
kloppen.
(Duizenden, ook technici van grooten
raam, zijn betooverd geworden in Rus
land, zoo betooverd, dat zij nooit de
Russische getallen op technisch gebied
eens rustig beschouwden en zonder er
bij stil te staan dat die getallen gaan
over een land met 165.000.000 inwoners
en zonder, wat Moskou betreft, er bij
na te denken dat dit een stad is van
rond 4.000.000 inwoners.)
Dus al dit geschreeuw, al die ophef,
die toespraken en die betooverende Sta
tionspaleizen voor een onbeduidende
ll'/i kilometer ondergrondsche spoor
weg? Al die millioenen roebels daar
aan besteed, al die duizenden menschen
daar vier jaar aan geketend, zonder
eenig praclisch effect. Is men dan dol
te Moskou? Ik kon 't niet gelooven, ik
kan het nog niet gelooven, bijna nog
niet. Elf en een halve kilome
ter en dat voor een bevolking van
ruim 3'/= millioen zielen, die snel groeit
naar de 5 millioen binnen een kort
aantal jaren. Een werkverschaffingsob
ject dus, om dc menschen van de straat
te krijgen.
Het werd mij nu ineens duidelijk
waarom al die trams zoo o\erladen vol
waren. Daar worden de menschen inge
perst als te New York in de subway
in het „rush"-uur.
In 1931 hebben velen in Moskou te
gen dien Subway-bouw gewaarschuwd,
maar die werden gebrandmerkt, en hun
mond werd gesnoerd met de volgende
frase:
„In essence prediken deze lieden geen
proletarisch, doch klein-burgerlijk so
cialisme".
Die „klein-burgcrlijken" wisten in
ieder geval dat er te Moskou voor mil
lioenen nijpend- gebrek was aan wonin
gen, aan verwarming, aan kleeren, aan
eten. Woningtoestanden in Moskou zijn
nog onbeschrijfelijk slecht en 't andere
genoemde is er ver beneden peil.
Als 't waar is dat dit Subwaytje maar
ïlVi K.M. lang is, dan is hier 't Csarcn-
spelletje herhaald, paleizen bouwen als
symbool, ten koste der werkers.
De Csarcn bouwden enorme paleizen
om indruk ,te maken en hun onderge
schikten leden honger. Kropotkin
schreef: „om de armoede in de dorpen
te beschrijven, in het bijzonder in die
dorpen, welke het eigendom der keizer
lijke familie waren, daarvoor zou ik
geen woorden kunnen vinden."
Als de revolutionnair Kropotkin nu
ook nog eens in zijn eentje, als ik, een
nacht door Moskou kon gaan zwerven,
verwonder ik mij of hij nu wel woor
den zou kunnen vinden als hij die
nietsnutte paleizen, ondergrond, ver
geleek met de krotten waarin de men
schen te Moskou wonen, met de ellende
waarin ze leven. Later zal ik hierover
vertellen. Nu weer over Russische pa-
leizenbouw (geen spoorwegbouw).
't Waren dikwijls heel groote men
schen die machtige paleizen bouwden
en het omergelijkelijke rijke Catherina
Paleis in Detskoye Selo (vroeger
Tsjarskove Selo, bij Petersburg) werd
gecreeerd in de hoogste tijden der ab
solute monarchie om voor de Russen en
voorname vreemdelingen de macht, de
zekerheid, de majesteit van de onbe
twiste heerschappij der Csarcn tot
uiting tc brengen.
Veel werkelijke gebruikswaarde als
woning had zoo'n paleis niet voor een
Csar, en menig Csar ging liever elders
wonen in kleiner en huiselijker omge
ving, vooral bij het komen op ouderen
leeftijd. Zoo'n paleis is dan ook iets on
persoonlijks, en maakt soms nog meer
indruk door de gedachtcnsfeer die
*t schept in verband met de majesteit,
dan door den directen materieelcn in
druk die 't rijke, 't groote, 't overweldi
gende maakt.
Uit officieele vervoerscijfers blijkt
duidelijk dat de ondergrondsche paleis-
bouw te Moskou nog slechts een onbe
langrijk rolletje speelt in het geweldige
plaatselijke transport-probleem. Dat had
men op andere wijze heel wat vlugger,
veel goedkooper en veel soepeler kun
nen oplossen, vooral ook omdat Mos
kou vele breede radiaalwegen heeft en
omdat 't auto- en busverkeer te Moskou
eigenlijk nog niet« om 't lijf heeft. Men
kon dit niet alleen zoo maar met het
bloöte oog zien, maar de officieele cij
fers zeggen dit duidelijk, 't Autover
keer te Mpskou, gezien het aantal in
woners, is volkomen onbeduidend.
In dit verband is dan ook de rede
van volkscommissaris Kaganovich, Mei
1 i, 1935 merkwaardig. Daarin wordt de
Metro ook niet bezongen als ge
bruiksvoorwerp, neen als een der
groote paleizen uit het Csarendom, als
HET SYMBOOL.
Hoort: „What is remarkable about,
the Moscou Metro is the fact that there
we have not merely marble, not merely
granite, not merely metal, not merely
toncrete.
In every piece of marble, in every
piece of metal and concrete, in every
stair of the escalators is embodied the
new spirit of man, our socialist labour;
they embody our blood, our love, our
sight for the new man and for socialist
society."
„It is not only a magnificient piece
of engineering that the peasant and
the worker discern in these lights and
in these marble columns. They regard
the Metro as a token of their strength
and their power."
Now the power is ours"
„Every station is a palace, and every
palace is designed in its own particular
way. But every one of these palaces is
illuminated by the same fire, the fire
of advancing and triumphant socia
lism."
Deze officieele vertaling van 't Rus
sisch in 't Engelsch, vertaal ik vrijelijk
aldus:
„Het merkwaardige van de Moskou-
ondcrgrondsche is het feit dat we hier
niet slechts te doen hebben met mar
mer, graniet, metaal en beton.
In ieder stuk marmer, in ieder stuk
metaal en beton, in iedere trede van
de rollende trappen is belichaamd de
nieuwe geest van den mensch, onze so
cialistische arbeid; zij belichamen ons
bloed, onze liefde, onze strijd voor den
nieuwen mensch en voor de socialisti
sche maatschappij."
„Het is niet alleen een wonderlijk
stuk ingenieurskunst welke de boer en
de werker hier duidelijk waarnemen in
deze lichten en in deze marmeren ko
lommen.
Zij beschouwen de Metro als een tee-
ken van hun kracht en macht."
„Nu Is de macht aan ons"
„Ieder station is een paleis en
ieder paleis is ontworpen op eigen
manier, maar elk dezer paleizen
wordt geïllumineerd door hetzelfde
vuur, het vuur van het vooruitloopende
en triumfeerende socialisme."
Blijft Rus niet Rus, blijft hij niet aan
het paleizen bouwen, terwijl het volk
honger lijdt? Leest dc Russische ge
schiedenis na en u ziet, ook al mag de
doelstelling van deze revolutie wat an
ders zijn, dat alle uitingen daarin be
proefd Russisch zijn gebleven. Dit ziet
niet alleen op paleizenbouw, 't ziet ook
op het uitvoeren van werken, het stich
ten van drukkerijen, het uitgeven van
literatuur om 't wik op te voeden, de
emancipatie der vrouw, het transpor
teeren, voor opbouw, van lastige volks-
declen; zelfs het namen schrijven op
borden van uitmuntenden, kortom alles
wat nu zoo typisch revolutionnair heet,
is niet anders dan typisch historisch
Russisch, vanaf den grooten revolution
nair Peter den Grooten en daarvoor.
De Metro is een symbool, als een pa
leis, een cathedraal, maar bekeken als
en vergeleken met ondergrondschen
aanleg elders is 't maar een heel nie
tig paleisje. Ik ben boos op mijzelf dat
ik mij door dien wonderschoonen in
gang met die roerlooze massa die op de
escalatoren geruischloos naar een
sprookjespaleis in de diepte werd ge
voerd, heb laten misleiden. Mijn her
sens hebben stil geslaan en zoo moet
'l allen gaan voor wie deze film wordt
afgedraaid, de tocht naar beneden, op
het toovertapljt.
Ik zal u niet vermoeien met reeksen
officieele cijfers waarin men tracht aan
te toonen dat 't Moskousche transport
systeem, dc trams hoofdzakelijk, toch
maar eigenlijk 't beste ter wereld is.
't Feit dat ieder Moskouer per jaar in
1934 wel 564- keer gebruik maakt van
het stedelijk transport-apparaat, dat is
van de overladen trams hoofdzakelijk,
en de New Yorker slechts 450 wordt
als een „overwinning" aangemerkt en
ieder die dorst te zeggen dat dit bewees
dat de bevolking dan allemachtig
slecht verdeeld was, kreeg er niet
weinig van langs. Zulken werden als
verraders gebrandmerkt.
Leest:
„These would-be theoreticians regar
ded I lie growing mobility of the Soviet
population not as progressive, but as
an extremely abnormal phe
nomenon.
It is now clear to everyone in the
Soviet Union that these people were
preaching outright bourgois views,
that they were propagandists of the
most reactionary, anti-proletarian ideas
in the sphere of developing socialist
cities."
Ik vertaal deze officieele Engelsche
vertaling vrijelijk aldus:
„Deze would-be theoretici beschouw
den de groeiende bewegelijkheid van de
Sovvjet-bevolking niet als een progres
sief, doch als een uiterst abnormaal
verschijnsel.
Het is nu klaar aan ieder in de Soviet
Unie dat deze lieden door en door bur
gerlijke inzichten predikten, dat zij pro
pagandisten waren van de meest reac-
tionna.ire, anti-proletarische ideeën op
't gebied van het ontwikkelen van so
cialistische steden."
Men behoeft die duizenden en duizen
den in Moskou maar te zien loopen,
men behoeft maar op te merken hoe
weinig auto- en busverkeer er in die
millioenenstad is en men behoeft
slechts te zien hoe er gevochten wordt
om nog een plaatsje in de propvol ge
perste trams cn dan weet men zonder
meer dat 't transportsysteem te Mos
kou, die volgepropte trams, dat klein
aantal bussen, geen systeem mag hee-
len cn de ondergrondsche aanleg heeft
hierin tot nog toe geen beduidende ver
betering in kunnen brengen. Daarvoor
is het „net" te onbeduidend, paleizen-
bouw ten spijt.
Met ophef wordt verteld dat. de dia
meter der tube 30 cM. grooter is dan die
te New York, maar de officieele cijfers
zeggen niet dat er te New York 25 jaar
geleden reeds 130 K.M. ondergrondsche
lag en dat 't Parijsche net 1 K.M
lengte heeft per K M.2. En wat beteeke-
nen die ondergrondsche „paleizen" nu
nog vergeleken bij den ondergrond
schen kapitalistischen tunnelbouw voor
hun Meiros, onder de geweldige rivie
ren, te New York, wat beteekent de ge
heele Moskousche ondergrondsche nog
vergeleken mol de terzelfder tijd ge
bouwde kapitalistische brug over de
wijde Hudson te New York. Deze sluit
ook -aan op bet ondergrondsche trans
portwezen en dient het transportwezen,
het urbane, als een „werkelijk" mo
nument.
En als met blindheid geslagen zegt de
Zelfs de verwende Swift-
draagsters zijn verrast
over hetgeen de Nieuwe
Swift-Najaarscollectie nu
weer biedt.
Gaat U ook eens kijken
bij Uw winkelier. Hij heeft
weer een serie meesterlijk
geslaagde Swift-model
letjes in rijke afwisseling.
"tAt Wij annonceeren hiermede
dat onze half-jaarlijksche
receptie voor Mode-redac-
trices en ontwerpsters deze
keer gehouden zal worden
op Maandag 21 September
te 2.30 uur op onze ateliers.
DIT IS EEN VAN DE 485 SWIFT-MODELLEN
Russische minister van transportwezen
in zijn rede van 14 Mei 1935, als iemand
die niets, maar dan ook niets weet,
wat cr elders op technisch gebied ge
presteerd wordt:
„Onze metro is een symbool van de
nieuwe socialistische samenleving die
gebouwd wordt.
Het kapitalisme is in een impasse;
het houdt de ontwikkeling van dc
menschelijke samenleving tegen; het
geeft niet langer een progressieve rich
ting aan het denken, de techniek, we
tenschap en kunst."
Dat is niet mis, maar een eigenlijke
subway, een spoorweg is hier niet ge
bouwd, wel een symbool, een hól
symbool.
Voor vergelijking wijs ik naar New
York omdat dit in grootte gelijk en in ge
zindheid de tegenhanger van Moskou is.
Een kijkje in 't hart van Moskou en
een kijkje op Park Row te New York,
een „look" naar die ongeëvenaarde
Hudson-River Brug en men is overtuigd
dat de Bolsjewistische „achievement©"
op dit gebied van „engineering" althans
kinderspel zijn in vergelijking met wat
de kapitalistische maatschappij de laat
ste jaren heeft verricht.
En last but not least: de Metro te
Moskou is geen Russisch ontwerp. De
hoofdpersonen daarin waren de experts
van de kapitalistische maatschappij.
De transportcommissaris brengt ze hul
de in dezelfde redevoering waaruit ik
reeds meer aanhaalde:
„Celebrating today the completion of
our Metro, we convey our greetings to
the representatives of foreign technique,
who as experts helped us in 1932";
en vrij vertaald luidt dit:
„Heden het gereedkomen van onze
Metro vierende, brengen wij onze groe
ten aan de representanten van vreemde
techniek, die ons als experts hielpen in
1932", en dat tegen menschen die niet
langer geven een progressieve richting
aan het denken en de techniek. Ook
voor de Czaristische paleizenbouw be
zigde men vreemde architecten.
De Moskousche ondergrondsche is
voorloopig hoofdzakelijk symbool en
daar beeft de Rus. ook in zijn nieuwen
godsdienst, de techniek, behoefte aan.
Hij wenscht de ontroerende schoonheid
van zijn lithurgie terug en ik verwon
der rnij of men in Moskou toch nog
rekent met de ongestilde verlangens en
de geheime droomen van het menschen-
hart, het Russenhart?
(Wordt vervolgd.)
JERUZALEM, 16 Sept. (Reuter). Hot
hof te Jeruzalem heeft twee Arabieren,
die in Augustus op deri weg tuschen
Haifa en Jeruzalem een convooi en een
troepenafdeeling hadden beschoten, ter
dood veroordeeld. Dit zijn de eerste
doodvonnissen, door hel hof uitgespro
ken sedert het uitbreken der onlusten.
Men heeft hel pompstation van Ain-
farah aan den weg naar Jericho gis
teravond in de lucht laten vliegen. Hel
deed nog steeds dienst als hUlppomp-
station, terwijl het voorheen een onder
deel vormde van de watervoorziening
van Jeruzalem. Door een bom, die in
een Joodsche dakpanfabriek nabij Jaffa
werd geworpen, zijn twee Joodsche
werklieden gewond.
De Palestijnschc regeering beeft de
conferentie der Arabische districtcomi
tés, die voor Donderdag was vastge
steld, teneinde den politieken toestand
onder de oogen te zien, verboden.
Met opperste Arabische comité, die
zich aan deze bijeenkomst veel gelegen
laat liggen, zet de onderhandelingen
met den hoogen commissaris voort.
Scherp protest tegen de cam=
pagne op het Neurens
bergsche congres
GENÊVE, 16 Sept. (Peuter). Hqt uit-
voerend comité van het Joodsche we
reldcongres protesteert in een commu
niqué tegen de „campagne van bedrei
ging en achterstelling, welke stelselma
tig op het congres tc Neurenberg is
gevoerd door dc hoogste autoriteiten
der rijksregeering en der Duitsche na-
tionaal-socialistische partij tegen het
gelieele Jodendom".
Het comité komt er tegen op, dat het
Jodendom met het bolsjewisme wordt
vereenzelvigd en wijst er op, dat het
Duitsche militarisme tijdens den oor
log de maehtstocneming van het bols
jewisme heeft bevorderd.
Tenslotte wordt de aandacht van de
openbare meening der wereld geves
tigd op het lijden en het gevaar, dat
bestaat voor de Joden in Duitschland
honderdduizenden mannen, vrouwen
kinderen en onscliuldigen wanneer
opnieuw anti-semietische hartstochten
zouden losbarsten.
Het comité doet derhalve een plech
tig beroep op de staatslieden en de pers
van alle beschaafde landen, om zich
krachtig te verzetten tegen de achter
uitstelling van de Joden van alle lan
den, welke gepropageerd wordt door de
hoogste autoriteiten van het Duitsche
rijk cn dc nationaal-socialistische par
tij in Duitschland en welke beoogt in
alle staten crises cn conflicten te ver
wekken.
Namens de millioenen Joden, welke
het comité vertegenwoordigt, brengt het
deze verklaring ter kennis van de re
geeringen cn parlementen van de leden
van den volkenbond en de wereldpers.
255. Maar ze wisten van geen ophouden, uitgehongerd ah
ze waren en keken pas op, toen de schijnwerpers aanflitsten
en een oogvorblindend wit licht op hen scheen. Tegelijk zagei
ze twee ongunstig uitziende mannen op hen afkomen, waarvai
een een jongetje aan de hand hield, dat erg suffig uit zij i
oogen keek.
POSTVLIEGTUIG VERONGELUKT
LONDEN, 16 September (Reuter). Een
postvliegtuig van den nachtdienst der
British Airways, dat van het vliegveld
Gatwick met bestemming naar Ham
burg was vertrokken, is gisteren kort
na het vertrek tengevolge van de mist
omlaag gestort en verbrand. De meca
nicien kwam daarbij om het leven, ter
wijl de bestuurder en de tweede piloot,
alsmede de marconist, gewond werden.
OOST-IN DIE
AANVULLENDE BEGROOTINGEN
BATAVIA, 15 Sept. (Aneta). Inge
diend zijn de aanvullende begrootingen
voor het jaar 1936 voor de departemen
ten van binnenlandsch bestuur, eco
nomische zaken en marine, waarbij
resp. de volgende credieten zijn aange
vraagd: 59.369.— voor steun aan volks
hoofden (ook voor do begrooting 1937
is dit bedrag uitgetrokken), 3000.—
voor voorbereidende maatregelen ter
organisatie van de luchtbescherming
(voor het jaar 1937 is hiervoor een be
drag van 10.000.— uitgetrokken),
3000.— voor de instelling van een
duurte-onderzoek, in verband met de
doorvoering van het regionaal bezoldi
gingsstelsel. 250.000.— voor de inrich
ting van de „Zeven Provinciën" tot op
leidingsschip voor inheemsch en dienst
plichtig personeel, 200.000.— voor den
aanbouw van twee snel-loopende ge
westelijke motorvaartuigen voor hel po
litietoezicht te water.
Voorts zijn ingediend aanvullende be-
256. Daar heb je ons spiegelbeeld. Willen we nu maar ver
dwijnen? Maar de leider was al bij hen. Hoe heb ik het nou?
Wie van jullie zijn nu de echte figuranten? U hebt zelf ge
zegd, dat ik gek, was, zei Piet, maar ik ben lang zoo idioot
niet als ik er uitzie; en meteen blies hij in de spreektrompet,
die de dikke in de hand hield.
PIANOHANDEL Fa. R. VAN DEN BURG
Arnhemschestraat.
BECHSTEIN - GROTRIAN STEIN-
WEG BLüTHNER - IBACH
PIANO'S.
Vraagt Catalogi en condities aan.
grootingen voor het jaar 1937 voor de-
departementen van binnenlandsch be
stuur cn economische zaken, waarbij
o.rn. een bedrag van 11.000.is aan
gevraagd voor de versterking van het
kantoor voor Oost-Aziatische zaken, en
een bedrag van ruim 66.000.ten be
hoeve van de uitbreiding der algemee-
ne politie.
Tenslotte is een bedrag van 10.000
aangevraagd ten behoeve van het cen
traal kantoor voor de statistiek.
GESCHENK VOOR PRINSES JULIANA
SOERABAJA, 15 Sept. (Aneta).
Een inwoner van Soerabaja, die onbe
kend wcnscht te blijven, doch destijds
aan de universiteit te Leiden studeerde,
in den tijd dat ook Prinses Juliana die
universiteit bezocht, zond aan de Prin
ses per vliegtuig een schilderij als ver
lovingsgeschenk.
HET BUITENLANDSCH VERLOF-
REGLEMENT
BATAVIA, 15 Sept. (Aneta). Versche
nen is de memorie van antwoord betref
fende het buitenlandsch verlofregle
ment voor 1936, met nota van wijziging,
inhoudend de uitbreiding van het ver-
lofsrecht voor Europeesche ambtena-
FILMN1EUWS
RIGA, 15 Sept. (Stefani-A.N.P.). De
Sevodnja deelt mede, dat- Greta Garbo
zioh te Riga zou bevinden in gezel
schap van den Zweedschen graaf
Wachtmeister. Laatstgenoemde zou
voornemens zijn te scheiden en vervol
gens met Greta Garbo in het huwelijk
te treden. I-Iet bericht heeft hier zeer de
aandacht ge trokken.
DE EERSTE FILM VAN ERNA SACK
Op het oogenblik wordenin de Ro
se mhügel ateliers tc Weenen opnamen
gemaakt voor een film voor de Gloria
Film Gesellschaft: „Blumen aus Nizza".
onder regie van Augusto Geninas,
waarin de coloratuurzangers Erna Sack
haar debuut, maakt. De gegevens voor
deze film werden ontleend aan een ro
mantische gebeurtenis welke zich aan
dc Rivièra beeft afgespeeld en waar
over de Weensche couranten met veel
ophef melding hebben gemaakt. De te
genspeler van Erna Sack is eveneens
een nieuwe verschijning: Carl Schön-
böck. Verder konten op dc'lijst van me
despelers nog de namen voor van Fried 1
Czopa, Paul Kemp, Jane Tilden en An
da Bori. In aansluiting op dc atelier-
opnamen te Weenen zullen buitenopna
men in Parijs en in Nice worden ge
maakt.
De film behandelt de carrière van een
zangeres,, die door d.cn zelfmoord van
een bekend nian naam maakt.
DIT BLAD HEEFT EEN DAGELIJK-
SCHE GECONTROLEERDE
OPLAAG VAN
EXEMPLAREN
AANGESLOTEN BI) HET BUREAU
VOOR PUBLICITEITSWAARDE
TOURNOOIVELD 4 DEN HAAG
W eerverwach ting
Medegedeeld door het K.N.M.I.
te De Bilt.
Zwakke tot matige meest O.
wind, nevelig tot licht of half
bewolkt, droog behoudenis dauw,
iets warmer overdag.
51
Hoogste barometerstand 77S.7 te Sarna
Laagste 750.S te Rekjavik.
LANGESTRAAT 49. Tel. 190
Wij maken van onze
allo modellen kragen en garnering
op oude en nieuwe MANTELS.
„THE RIVALS" WORDT VERFILMD
Richard Brinslcy Sheridan's bekende
looneols'tuk „The Rivals" wordt binnen
kort door Warner Bros in productie ge
nomen. Jules Epstein is thans met hel
scenario bezig. Hugh Herbert zou de
rol van Rob Acres te vertolken krijgen,
de glansrol van Joseph Jefferson, die
een van de meest vooraanstaande Anie-
rikaansche acteurs is.
