Onvergetelijke
betooging
Meer dan duizend
vereenigingen
Vrijdag 18 September 1936 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 35e Jaargang No. 69
INDIE NEDERLAND
DOOR DE FILM
AMER SFOORTSCfi DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per ppjjj ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer
week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15. TXT? T? TT "Vf T elke regel meer f 0^5 Liefdadigheids-advertentiën voor de
Binnenland iranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05 I JE j JZyi—v* 11 y/tJ i I helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
IPOSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513 50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
1 I -
jyE menigte van bijna dertigduizend in het Stadion had
gezongen en gejuichtHoog was het enthousiasme op
gelaaid, toen de stoet der Koninklijke auto9s onder de Ma
rathonpoort was verschenen en de vorstelijke personenna
een rit langs de Zuidelijke tribunesin de eere-loge hadden
plaats genomenwaar Zij door den burgemeester van Am
sterdam waren begroet
De klanken vati het volkslied waren verklonkenDe
Prinses en Prins Bernhard waren op den burgemeester toe
gegaan en hadden hem voor zijn hartelijke ivoorden be
danktThans was het oogenblik daardat het défilé een
aanvang kon nemen
HET geschetter van kopermuziek
kondigde de komst aan van de
stafmuziek van het vijfde regi
ment infanterie uit Amersfoort. In
•trammen pas schreed zij aan den kop
,van het défilé uit de Marathonpoort,
rechts om over de sintelbaan. Opge
wekte marschmuziek weerklonk en zou
•blijven klinken, twee uur lang.
Door de Marathonpoort verschenen
Se eerste groepen in fikschen marsch,
de officieren van H.M.'s „Gelderland",
dan 1500 reserve-officieren, de Jantjes
jvan de „Gelderland" de bijzondere vrij
willige landstorm, „Het Mobilisatie-
kruis" en het Roode Kruis.
Streng gericht, met beheerschtcn pas
marcheerden deze groepen op tot voor
He eereloge, waar liet commando:
^hoofd rechts" stram en keurig werd
■uitgevoerd. De jantjes braken die stram
(beid door de petten voor de eereloge
met een hoeratje in de lucht te doen
gaan. Applaus bewees nog eens de po
pulariteit der marine.
Het publiek reageerde eveneens met
Etmdgeklap, toen de groep Voïeridam
jvan den Bijzonderen Vrij willigen Land-
ftorm in „burger" verscheen, d.w.z. in
wijde broek, die bijna tot nationaal em
bleem is geworden. Zoo had elke groep
,van de meer dan duizend, die langs de
groen ellips trokken, een eigen karak
ter en vond ze dan ook telkens weer om
andere redenen bijval van het publiek.
De enorme optocht van menschen,
'die, beginnend en eindigend bij do
marathonpoort, in vlot tempo on
onderbroken langs de tribunes trok,
I iwas als een steeds blijvende en toch
•teeds veranderende cirkel, steeds
Wisselend van aspect. Martiaal be-
gonnen, was de opmarsch nu eens
kloek en stram, dan weer woelig en
j laaiend, nu eens 6treng van lijn
«door de opeenvolging van unifor-
men, dan weer bont van vlaggen,
nu eens rhythmisch van gang, dan
i weer een deinende vreugdedans.
Y
Door het fraaiste weder
begunstigd
HET was een prachtige herfstmid
dag. De zon scheen vriendelijk op
het. groene grastapijt, waarop de
reusachtige Oranjeletters W, J en B,
Waarboven een kroon, van duizenden
bloemen vervaardigd, hel afstaken. Een
zonnetje dat deze blijde optocht tot een
kleurenfeest moest maken.
De vorstelijke personen in de eere
loge toonden ononderbroken een leven
dige belangstelling voor het voorbijtrek
kende défilé. De prinses zat in het mid-
iden, rechts van Prins Bernhard. H.M.
'de Koningin zat links naast den prins,
terwijl Prinses Armgard aan de andere
Bijdo der Prinses en naast zich, haar
andere zoon, Prins Aschwin had plaats
genomen.
De prinses was gekleed in een steen-
rooden mantel met bijpassenden hoed,
een bijzonder fleurig toilet. Onophou
delijk wuifde haar wit gehandschoende
hand. Zij en prins Bernhard waren
vandaag de hoofdpersonen en al werd
de draagster der Kroon niet in de toe
juichingen vergeten, de grootste aan
dacht van hen, die in het défilé langs de
koninklijke loge trokken, was er toch
op gericht een glimp op te vangen van
het verloofde paar.
Enthousiaste groepen bleven soms
staan juichen en moesten tot doorloo-
pen worden aangemaand opdat het tem
po van den opmarsch niet zou worden
verstoord.
Het Roode Kruis aan het hoofd waar
van de Amsterdamschc deelnemers aan
de Abessijnsche expeditie gingen, werd
door de nationale voorzitster met vrien
delijk handgebaar begroet. Hartelijk
was ook de begroeting der tallooze ver
pleegstertjes, wier heldere verschijning
steeds sympathiek applaus verwierf. De
opmarsch werd een oogenblik onderbro
ken, toen eenige zangverenigingen on
der leiding van den heer Hubert Cuy-
pers een korte zanghuldc brachten, een
frisch en krachtig gezongen: „Oranje
en Lippe zijn een".
Meer dan duizend vereenigingen
DOCH na eenige oogenblikken
ging het weer vooruit: Want
duizenden en duizenden wachtten
nog buiten het stadion op hun beurt
om door de marathonpoort te trek
ken. Er hadden zich meer dan dui
zend vereenigingen aangemeld voor
deelneming aan de vorstenhuldi-
ging-
Zij kwamen voornamelijk uit Am
sterdam en omgeving en behoorden
tot alle geledingen van het volki
zangvereenigingen, en turnorgani-
6atics, inrichtingen voor middel
baar onderwijs en. vereenigingen
voor de rijpere jeugd, bijzondere
vrijwillige landstorm en burger
wachten, verpleegsters en padvin
dersorganisaties en vele anderen.
Een bijzonder prettigen indruk maak
te het optreden der Amsterdamsche po
litie, welke als corps mede defileerde.
Het corps werd vertegenwoordigd door
een afdeeling bereden politie, de kara
bijnbrigade met een overvalwagen en
een afdeeling der motorbrigade. Het pu
bliek bewees door gejuich dat het met
deze show van zijn welbekend politie
corps, dat zijn vorstinnen kwam huldi
gen, aangenaam was verrast.
Ook de landelijke rij vereenigingen
hadden aller belangstelling en waar
deering.
De kinderhuid^ in de Apollolaan werd door de vorstelijke verloofden
dankbaar In ontvangst genomen
Allen die aan het défilé deel namen,
hadden het erop gezet zoo origineel en
voordeelig mogelijk uit te komen. En
wonderwel was men hierin geslaagd.
Het vertrekuur nadert
TE half zes was het tijdstip aange
broken waarop het vorstelijk ge
zelschap zou vertrekken. Dc orga
nisatoren hadden hiermede rekening
gehouden en toen de laatste groep in
het Stadion de eerc-tribunc was voorbij
getrokken, zette het muziekkorps van
de Hollandsche Draad- en Kabelfabriek
dat van twee uur onvermoeid met
marschmuziek het défilé had begeleid,
in afwisseling met de 6tafmuziek van
het 5de reg. infanterie onder leiding
van kapelmeester Van der Glas, het
„Lang zullen ze leven" in.
Terstond 6temde het publiek bij,
besluitend met een machtig hoera.
De oranje programma's waarmede,
evenals bij den majestueuzen in
tocht hartelijk werd gewuifd, brach
ten een golf van oranje-vreugdo
over alle tribunes.
De Prinses, de Prins en de Ko
ningin zegden inmiddels de organi
satoren van deze grootsche huldi-
giner hartelijk dank, waarop het
Draka-corps het Wilhelmus inzette,
dat plechtig door allen werd mee
gezongen.
De padvinders, die voor een vlot ver
loop van het défilé en voor de afzet
ting hadden zorg gedragen hadden zich
na het défilé bij de marathontoren ver
zameld, en toen de laatste tonen van
het nationale volkslied waren verstor
ven, kwamen zij in een rallye naar de
Koninklijke Loge opzetten. Het gejuich
dat zij hier aanhieven ging op een fluit
signaal over in het padvinderslied.
Hartelijk wuifde de beschermvrouwe
der padvinders en haar verloofde den
jongens ten danke. Dc hofauto's reden
nu voor en onder onafgebroken gejuich,
stapten de vorstelijke personen in en
reden langzaam langs de Noordelijke
tribunes de Marathonpoort uit»
Buiten wachtten nog vele vereenigin
gen. Zij werden echter niet teleurge
steld, want de Koninklijke familie reed
langs de wachtende rijen, die langs den
Stadionkade stonden opgesteld.
Terug naar den Dam
VAN do Stadionkade af werd de kort
ste weg naar den Dam gevolgd,
langs de Hobbemakade, N. Spie
gelstraat en N.Z. Voorburgwal. Behal
ve op de Hobbemakade, waar de komst
van den stoet een verrassing bleek te
Een instantani uit de drommen der demonstranten.
zijn, stonden wederom langs den weg
de menschen rijen dik.
Op den Dam had zich een groote
menigte verzameld om nog een laat
ste groet aan de Koninklijke familie
te brengen.
Groot was het enthousiasme, toen
eenige oogenblikken na de aan
komst aan het paleis Prinses Julia
na en Prins Bernhard op het balcon
verscheen en H.M. de Koningin en
Prinses Armgard zich bij hen voeg
den.
Het Wilhelmus ingezet door de
kapel der koninklijke marine uit
den Helder, klonk krachtiger dan
ooit. Vijf minuten lang schalde het
hoera uit de menschenmenigte, die
den Dam tot in de uiteiste hoeken
.vulde.
Toen trokken de vorstelijke perso
nen zich terug. Doch de menigto
wist van geen wijken.
Geduldig wachtten de duizenden op
den Dam het oogenblik af, waarop de
Koninklijke familie het Paleis zou ver
laten om den terugtocht naar Den Haag
aan te vangen.
De marinekapel speelde vaderland-
sche liederen, die door de menigte wer
den meegezongen. Luid hoera-geroep
en „Lang zullen ze leven" klonk her
haaldelijk op, men hoopte de jong ver
loofden en H.M. de Koningin nog eens
op het balcon te zien.
Tegen zeven uur was het oogenblik
van vertrek daar. Burgemeester dr. W.
de Vlugt, en de hoofdcommissaris, de
heer J. Versteeg, namen in hun auto's
plaats, zij zouden het hooge gezelschap
lot de grens der gemeente uitgeleide
doen.
Everi voor zeven uur vertrokken de
moeder en de broer van prins Bern
hard, Prinses Armgard en Prins Asch
win, zij verlieten het paleis aan de ach
terzijde. om zich per auto naar het bui
ten van jhr. Róell te 's-Graveland te be
geven.
Toen de burgemeester en de hoofd
commissaris in hun auto's waren geze
ten, presenteerde de eerewacht van ma
trozen het geweer. Onder daverende
toejuichingen, die aanzwollen tot een
ontroerende demonstratie van liefde tot
het Oranjehuis, verlieten Prinses Julia
na en Prins Bernhard het paleis. De
marinekapel zette het statige Wilhel
mus in, dat echter werd overstemd door
de toejuichingen.
De stoet volgde denzelfden weg als
's morgens n.l. langs Raadhuisstraat,
Rozengracht, de Clercqstraat, De Ruy-
tcrweg, Jan Evertsenstraat, Mercator
plein, hoofdweg naar den Haarlemmer
weg. Weer stonden duizenden en dui
zenden langs de route geschaard.
Aan de grens der gemeente namen de
burgemeester en de hoofdcommissaris
afscheid van het vorstelijk gezelschap
dat de reis naar den Haag voortzette.
In de stad was het buitengewoon
druk, de café's en restaurant maakten
uitstekende zaken. In verschillende za
len, o.a. in de Apollohal, waren bals ge
organiseerd. Straatmuzikanten verhoog
den de feestvreugde in de binnenstad,
waar het tot laat in den nacht de
café's bleven tot drie uur open druk
bleef.
Men deelt ons nog het volgende
mede:
Het Centraal Comité spreekt zijn
groot leedwezen uit over het feit, dat
meer dan de helft der vereenigingen
door gebrek aan tijd niet actief aan
het défilé heeft kunnen deelnemen.
De groote Katholieke. Joodsche en
Gereformeerde groepen, het N.J.V., de
N C.R.V., de A.V.R.O. en de K.R.Q.
misten wij ten zeerste, om van de vele
Oranje-vereenigingen te zwijgen.
Zooals wij reeds eerder mededeelden
is ons helaas eerst Maandag j.l. uit
Den Haag verzocht het défilé om half
zes te doen beëindigen, aan welk ver
zoek wij natuurlijk hebben voldaan.
Ons comité wist echter een gedeelte
lijke oplossing te vinden, zoodat de
Koninklijke stoet stapvoets langs de
jvachtende menigte passeerde. Wjj ho
pen oprecht, dat dit voor velen eenigs-
zins een compensatie moge zijn ge
weest.
Terug in de residentie
HET spreekt wel vanzelf, dat om
streeks acht uur weder een talrijke
menigte in de omgeving van het
paleis Noordeinde op de been was. Het
was immers bekend, dat dc Koningin
en het Prinselijke paar omstreeks dien
tijd op het paleis konden worden ver
wacht.
Even vanzelfsprekend is het, dat het
veel later is geworden, voordat een ge
jubel in de verte de aankomst van
den stoet aankondigde. Want het heeft
tusschen Amsterdam en Den Haag weer
niet aan belangstelling ontbroken.
Het was zelfs nog veel drukker in de
dorpen tusschen de hoofdstad en de
residentie dan 's ochtends.
In elke gemeente stonden muziek
korpsen en rijen belangstellenden langs
den weg geschaard, om Koningin, Prin
ses en Prins hulde tc brengen.
Er kon dus meestal slechts met ma
tige snelheid gereden worden en de rit
van het Palcis op den Dam tot het
Paleis Noordeinde duurde om deze re
den twee uur en een kwartier.
De menigte in de omgeving van het
Paleis kortte het wachten met het
zingen van vaderlandsche liederen en
populaire wijsjes. Twee jeugdige pad
vinders deden om beurten als dirigent
dienst. En ook een meisje voelde zich
geroepen, het koor aan te vuren en
was, toen de padvinders het opgaven,
bij het standbeeld gaan staan, om haar
dingeer-talenten te toonen. De agenten,
die er waren, kregen er pleizier in.
Een hunner zwaaide met zijn armen
op de maat van de muziek mee. Er
heerschte een prettige, gemoedelijke
stemming, die om tien minuten voor
half tien, toen de Koninklijke auto's het
plein voor het paleis opreden, over-
ging in een ovationeel gejubel, zooals
m de Koninklijke residentie nu al
meer dan een week eiken dag een
paar maal, valt waar te nemen. Tot
aan dc kleme steentjes drongen de
menschen naar voren om met langdu
rig gejuich de Koningin en het Prinse
lijk paar een welkom toe te roepen De
vorstelijke personen dankten op het
hordes en verdwenen toen achter de
8'azen deuren. Wie vooraan stond kon
duidelijk zien, hoe zij afscheid namen
van hun gevolg en toen do trap op
gingen. 1 1
Nadat een inspecteur van politie had
medegedeeld, dat geen der vorstelijke
personen zich nog zou vertoonen ver
spreidde de menigte zich.
Avondfeest in de hoofdstad
Een onzer verslaggevers schreef ons
gisteravond nog uit Amsterdam:
Nadat de Amsterdammers hun
prinselijk paar rijkelijk hadden beju
beld wat werd ons koningshuis te
zeven uur in den avond een warm af
scheid bereid op den Dam, zóó buiten
gewoon hartelijk, dat heel die men-
schenmassa er onder den indruk van
was nadat de Amsterdammers hun
enthousiasme hadden uitgezongen in
ons volkslied, dat al werd ingezet nog
vóór de marinekapel uit Den Helder er
mede was aangevangen wat waren
dat oogenblikken van werkelijk zeer
diepe emotie, als onder het Wilhelmus-
gezang duizenden hoeden en vlaggen
werden gezwaaid en van het paleisbal-
con die twee jonge menschen, naar el
kander toegebogen, terugvvuifden, niet
met een traditioneel, vormelijk handge
baar, maar met de ongedwongen spon
taniteit van de jeugd, zooals men vrien
den toe wuift voor wie men de stemming
van het hart laat spreken, gul en breed,
zooals het van-zelf opkomt, niet uit
overweging van „hoe moet het", maar
als plotselinge daad „zóó doe ik 't!"
Geen zweem van deftigheid, maar de
volheid van een opwelling die zich
uiten moet en zich alleen uiten kan in
gewoonheid. Uit heel die houding van
deze twee gelukkige kinderen sprak
een dankbaarheid, die zóó kwam uit
het hart en zoó opgevangen werd
door het hart; opgevangen door het
hart van die menigte in wie iets trilde
van heel bijzondere bewogenheid na
dat al deze momenten van den .wonde
ren dag waren voorbij gegaan als beel
den die on<* langs vlogen in een film,
heeft Amsterdam zich tot feesten gezet.
En dat i s me een feest geworden.
Toen het zaken-leven tot stilstand
was gekomen, is de Amsterdammer uit
de plooit gekomen.
Toen eerst werd het duidelijk, hoe
groot wel dc menigte was, die vandaag
de hoofdstad extra bevolkt had. Die me
nigte concentreerde zich toen voorna
melijk in het stadsdeel, dat begrensd
wordt door Nieuwendijk, Rembrandt-
plein en Leidsche plein. Daar was het
in 't begin van den avond zóó ongeloof
lijk vol, dat men in de straten zich niet
dan schuifelend kon bewegen en her
haaldelijk moest stilstaan, omdat de
massa niet verwerkt kon worden. Dat
heeft de politic genoodzaakt, om al heel
spoedig eenige straten af te sluiten met
borden die hoog boven de menigte wer
den opgeheven: „Verkeer gestremd".
Do Kalverstraat mocht alléén aan do
Dam-zijdc worden ingegaan, dc Nieu
wendijk alleen aan de zijde van de Mar
telaarsgracht. Alle straten en steegjes
naar het Rokin en Damrak werden met
politieposten afgezet, om toevoer naar
de toch al haast niet te bedwingen me
nigte tegen te gaan. In de Reguliers-
brecstraat werd alle rijverkeer verbo
den. Op het Rembrandtplcin moest een
heel detachement agenten eraan te pas
komen, om de menschenstroom in vei
lige bedding te loodsen. Op het Sophia-
plein bij den Munttoren was het een
heel lastig gedoe, om dc duizenden en
duizenden in circulatie to houden tus
schen het g-ewir-war van trams.
Het was op straat een Jolige boel. Op
het Rembrandtplein danste men ge
woon op den rijweg bij versterkte gra-
mopfoon-platen, wier muziek over het
heelc plein schalde. In do café's kwam
men eenvoudig niet binnen, geen kijk
op; om te voorkomen dat men 's avonds
door de ramen zou binnenbreken, had
men 's morgeus die ramen al voor een
deel met planken bespijkerd, of voor
zien van ijzeren staven. Verscheidene
winkeliers die bang waren voor hun
ruiten in de overvolle straten hadden
uit een oogpunt van veilgheid hetzelf
de gedaan. Tal van winkelramen wa
ren heclemaal achter planken ver
borgen.
Er werd óók in de openlucht gedanst
op het plein vóór de Koopmansbeurs
aan het Damrak, waar bal-champètre
werd gehouden bij draaiorgels.
In zeer deftige restaurants had men
dansgelegenheden geschapen. In „Po
len" was aan den kant van het Rokin
een bal-zaal Ingericht; in „La Reserve"
aan het Rembrandtplein eveneens dans
zaal. Waar danste men eigenlijk n i e t 7
Om een indruk te geven van de vol
te: hoewel In de Kal verst raat het één
richtingsverkeer werd ingevoerd, duur
de het nog drie kwartier eer men, ko
mende van de Dam, het Sofiaplein be-
eikte.
En een stemming onder het pu
bliek!
Men heeft het in geen jaren in Am
sterdam zóó meegemaakt.
Er trokken eenige groote muziek
corpsen rond, die 's middags het défilé
ln het Stadion hadden opgeluisterd. En
achter deze muziek trok iedereen mee,
hoog en laag. Het stampvolle Rem
brandtplein hoste mee cn de méér dan
volle Reguliersbreedstraat hoste mee en
mee en de politeagenten die het verkeer
moesten regelen, voelden zich opgeno
men en draaiden óók mee; de trams
werden ingemuurd en de reizgers op de
balcons hingen buiten den wagen en
zongen met de muziek mee op het
Sofiaplein haakte aljes arm in arm,
men vergat de benauwende drukte en
danste van Vijzelstraat naar Rokin en
vandaar langs de Kalverstraat cn Sin
gel weer naar de Reguliersbreedstraat
Icrug cn jong en oud, deftig en he e 1 e-
maal niet deftig boste weer vrcugdig
en zingend naar het Rembrandtplein,
waar de boel opnieuw in opschudding
kwam en een lawine van kleurige ser
pentines nedcrlaagde om het feestelijke
in den avond nog tc verhoogen.
Zoo is het uren voortgegaan!
Amsterdam is niet gewend vroeg te
bedde te gaan.
Het is dezen avond volop nachtwerk
geworden.
Er is jubelend gefeest.
Daar was alle reden voor aanwezig.
Het gold de twee jonge menschen van
wie heel ons land vol is.
Amsterdam he°ft van het groote ge
luk heden hartelijk genoten.
Er is hier een rijke dag geboekt in de
hoofdstedelijke historie!
Te den Haag is thans geconstitueerd
de stichting „IndiëNederland door de
film", welke zich ten doel stelt Indië
in Nederland beter hekend te maken
door middel van de film.
De oud-gouverneur-gcneraal van Nc-
derlandsch-Indië mr. D. Fock heeft
zich bereid verklaard het eere-voorzit-
terschap te aanvaarden.
Het bestuur der stichting, bestaat uit
de volgende heeren:
Ir. H. de Clercq, oud-suikeradmini-
strateur, voorzitter; A. T. H. Winter,
oud-kolonel der artillerie K.N.I.L.,
plaatsvervangend voorzitter; J. G. A.
van der Upwich, oud-majoor K.N.I.L.,
secretarie; van Zvvijndrecht, ambtenaar
bij de filmkeuringscommissie, penning
meester; N. van Zalinge, oud-directe^?
Kon. Paketvaart Mij.; W. R. Menkman,
oud-hoofdambtenaar K.N.S.M., Curacao.