TAXI-DIENST
4000 EXEMPLAREN
DE EEMLANDEU
Engeland en Frankrijk
eensgezind
Luchtvaart in stratosfeer
mogelijk
Italië zal Franco alleen
moreel steunen
DE STRIJD OM
MADRID
LUYCX
Dinsdag 24 November 1936
Uitgave; VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
35e Jaargang No. 125
NIET-INMENGING
GEHANDHAAFD
Eden spreekt in het
Lagerhuis
Van Zeeland naar Londen
PROF. PICARD TE
DEN HAAG
Nic. Bovée
Betrouwbaarste- en Goed
koopste adres
Hoofdkantoor: CoornhertSaan 3
11330
TEL. 1850
1093
op aodlere pagina's
Weerverwachtiriy
Licht op
4 uur 25 min.
STOFFEN- en MODEHUIS
STAKINGSINCIDENT
TE PARIJS
AMËR SFGORTSCTi DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
1 week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15.
Binnenland iranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
PRI K flFR ADVPRTFNTIPN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van ccn Lew. snummer
rnisiö ucn WTCniUlllUl regel mccr f 025 Licfdadigheids-advertcnticn voor de
helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 1—5 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Eewijsnummer extra f 0.05
De kruiser Miguel Cervantes
door een of meer buitenland,
sche onderzeeërs aan,
gevallen?
LONDEN, 23 Nov. (Reuter).
Op vragen betreffende de veilig,
beid van de Britsche koopvaardij,
schepen in de Middellandsche zee
antwoordde de minister van bui,
tenlandsche zaken, Eden, in het
Lagerhuis, dat het de politiek der
Britsche regeering is, in geen en,
kei opzicht deel te nemen aan den
oorlog in Spanje, en aan geen der
partijen steun te verleenen.
Onder applaus verklaarde Eden,
dat de Britsche regeering tot dus
ver aan geen van beide partijen de
rechten van belligerenten ter zee
had toegekend, en voor het oogen-
blik ook geenszins voornemens is,
zoodanige rechten toe te kennen.
Bijgevolg zullen de Britsche oor
logsschepen zoo noodig de Britsche
koopvaardijschepen in volle zee. te
gen interventie van welke partij ook,
beschermen.
Op verdere vragen heeft Eden geant
woord, dat nog geen 24 uur geleden,
de Fransche regeering hem haar
wensch te kennen heeft gegeven, het
non-interventie accoord te zien voort
gezet. Op de vraag, of de Engelsche
regeering in contact was met de Fran
sche ter verzekering van een gemeen
schappelijk optreden, in geval van
schending der Fransche of Britsche
rechten op het gebruik van Spaansche
haven, antwoordde Eden, dat hij de
verzekering kon geven, dat dc regcering
in nauw contact was met de Fransche
regeering ter zake van alle kwesties, op
geworpen door den toestand in Spanje.
Voorts heeft Eden mede*
gedeeld, dat de Engelsche re*
geering voornemens is, zoo
spoedig mogelijk een wets*
ontwerp in te dienen, waarbij
het vervoer van wapens met
Britsche schepen naar Spanje
onwettig wordt verklaard.
kien meent te Londen te weten, dat
iieze wetgevende maatregelen door
Eden in het Lagerhuis aangekondigd,
aan de autoriteiten de bevoegdheid zul
len geven zware boeten op te leggen aan
de eigenaars van schepen, die de op te
stellen regels zullen overtreden. Deze
regels zullen met name betrekking heb
ben op het vervoer van wapens door
Britsche schepen van een ander land
dan Groot-Britannië naar de Spaansche
havens.
Nieuwe instructies voor
Chilton
Naar de Daily Mail bericht, zou Eden
Zondag na den buitengewonen minis
terraad nieuwe instructies hebben ge
zonden aan den Britschen ambassadeur
in Spanje, sir Henry Chilton, die mo
menteel te Hendave vertoeft. Hii zou
opnieuw in contact moeten treden met
de autoriteiten te Burgos en ophelde
ring moeten vraeen over de blokkade,
welke de vloot der Spaansche nationa
listen voornemens is uit te oefenen op
de havens van Catalonië.
Nationalisten niet sterk
genoeg voor een blokkade
De Times schrijft, dat de Spaansche
nationalisten op het oogenblik niet
sterk genoeg ziin ter zee. om Barcelona
of een andere haven aan de Oostkust
van Spanje te blokkeeren. Een ernstige
toestand zou evenwel ontstaan, als sche
pen of vliegtuigen der rechtschen op
traden tegen Britsche schepen in volle
zee. Het feit. dat geen uitvoervergun
ningen voor wapenen door de Britsche
regeering worden verstrekt, versterkt de
positie van de Britsche schepen tegen
inmenging van beide parlijen.'
De gezagvoerder van het Noorsche
schip „Lisken" heeft te Ghiraltar rap
port uitgebracht over het feit. dat hij,
oriderweg van Dundee naar Valencia,
op 14 November aangehouden is door
verscheidene kleine oorlogschepen der
nationalisten, tusschen Caso Villano en
Kaap Finisterra. De gezagvoerder werd
gedwongen koers tc zetten naar Vigo.
Eerst na zijn heele lading gelost te
hebben welke bestond uit pootaard-
appelen kreeg hij verlof zijn reis
voort te zetten.
De buitenlandsche
onderzeeër
Naar Havas meldt heeft de
Spaansche ambassadeur te Lon*
den tijdens een bezoek aan Eden
de geruchten bevestigd omtrent
de beschieting van den kruiser
Miguel Cervantes door „buiten*
landsche onderzeeërs". Het on*
derhoud heeft verder betrekking
gehad op den toestand van Span*
je in het algemeen.
De „Glowwurm", de Britsche tor
pedojager welke voor Cartagena ligt,
deelde mede, dat Zondagochtend om
streeks 9 uur een ontploffing werd
waargenomen aan boord van den
Spaanschen kruiser „Miguel Cer
vantes", Het schip helde een weinig
over en werd naar de haven ge
sleept.
Duitschland en de
nieUinmenging
Tijdens een onderhoud, dat de Duit-
sche ambassadeur te Londen, von Rib-
bentrop Maandagochtend met Baldwin
had, is het nieuwe Oostelijk pact en
de Spaansche kwestie besproken. Von
Ribbentrop verzekerde, dat de Duitsche
regeering geenszins voornemens is, haar
houding" inzake dc non-interventie te
wijzigen en vertegenwoordigd zal blij
ven in de non-interventie-commissie.
In strijd met het bovenstaande be-
Rookwoiken stijgen op bij elke explosie tijdens het bombardement
Madrid door de artillerie der nationalisten
richt wordt echter bekend, dat het be
zoek, dat de Duitsche ambassadeur von
Ribbentrop aan Baldwin heeft gebracht
het karakter van een beleefdheidsbe
zoek heeft gedragen en op geen enkele
wijze in verhand stond met den toestand
in Spanje. Het bezoek was reeds lan
gen tijd geleden vastgesteld, doch kon
wegens een ongesteldheid van Bald
win pas Maandag doorgang vinden.
De sub-commissic van de niet-inmen-
gingscommissie is Maandagmiddag in
het Foreign Office bijeengekomen.
De sub-commissie der niet-inmen-
gingscommissic heeft het rapport der
luchtvaarfdeskundigen besproken, die
de uitbreiding van het controle-plan
hebben bestudeerd om te voorkomen,
dat militaire vliegtuigen naar Spanje
zouden worden gezonden.
Do volgende voorstellen zijn ter be
studeering voorgelegd:
1. controle op alle burgervlieg
velden in Spanje;
2. vestiging van controleposten
op vliegvelden buiten Spanje, welke
binnen een radius van 2500 K.M.
van de Spaansche grens zijn gele
gen;
3. vaststelling van „luchtcorri-
dors", welke burgervliegtuigen zou
den moeten volgen, wanneer zij
Spanje binnenkomen.
De Fransche politiek
Maandag is te Londen een dele
gatie Fransche linkschè politici on
der leiding van Jean Longuet aan
gekomen, om tezamen met Britsche
parlementsleden, behoorende tot de
arbeiderspartij, alsmede met verte
genwoordigers der vakbonden don
toestand in Spanje te bespreken.
Tijdens den strijd om Madrid neemt een afdeeling Moorsche troepen do
regecringsmilitie onder schot
Gezaghebbende kringen te Parijs ver
klaarden Maandagavond, dat het stand
punt der Fransche regeering in de
Spaansche aangelegenheid gccnerlei wij
ziging heeft ondergaan. Frankrijk blijft
aan den eenen kant vasthouden aan
het niet-inmengingspact, aan den ande
ren kant kent Frankrijk geen van bei
de partijen de kwaliteit van belligerent
toe en is voor het oogenblik ook niet
van plan dat to doen. Deze houding
valt overigens samen met die van En
geland. De besprekingen, die de laatste
dagen tusschen Parijs en Londen ge
voerd zijn hebben gelijkheid van op
vattingen der beide landen aan het
licht gebracht.
Reuter meent te weten, dat de
door Eden in het Lagerhuis over
den toestand in Spanje afgelegde
verklaringen het resultaat zijn van
een gedachtenwisseling tusschen
Londen en Parijs.
Italië zal alleen mo
reel steunen
ROME, 23 Nov. (Reuter). In
officieuse kringen wordt verklaard,
dat Italië moreelen steun zal ver
leenen aan Franco bij iedere blok
kade, die hij zal kunnen instellen,
maar, aldus voegt men hieraan toe,
Italië heeft geen matericelen of mi
litairen steun verleend en zal geen
militairen steun verleenen aan een
blokkade, terwijl het zal voortgaan
met de niet-inmenging.
De regeering-Franco heeft het Duit
sche ministerie van buitenlandsche za
ken medegedeeld, dat zij Luis Alvarez
de Estrada, secretaris van de Spaan
sche ambassade .te Berlijn, benoemd
heeft tot haar zaakgelastigde bij de
Duitsche regeering.
BRUSSEL, 23 Nov. (Havas). Mi
nisterpresident van Zeeland zal zich
Donderdag naar Londen begeven om
het woord te voeren tijdens een lunch,
dio door het Britsche comité van de In
ternationale Kamer van Koophandel te
zijner eere wordt aangeboden.
In politieke kringen gelooft men. dat
van Zeeland deze gelegenheid zal aan
grijpen om diplomatieke besprekingen
te voeren met den minister van buiten
landsche zaken, Eden, die van Zeeland
aan de leden van het comité zal voor
stellen.
Het slechte weer belemmert
de activiteit der troepen
AVILA, 23 Nov. (Havas.) Dc
berichtgever van Havas bij de
rechtschen deelt mede, dat de acti
viteit van de luchtmacht door het
slechte weer wordt tegengewerkt.
De artillerie bombardeert nog de
versterkte posities van de regee-
ringstroepen en de officieele ge
bouwen in het centrum van Madrid.
Een aanzienlijke macht wordt sa
mengetrokken om op alles voorbe
reid te zijn.
Het weer belemmert ook den aanval
op de Prinsessobrug door den linker
vleugel van het leger onder commando
van Varela. De manschappen van het
vreemdelingenlegioen en de Moorcn
maakten zich met behulp hand
granaten en dynamictbommen meester
van een huizengroep, vun waaruit zij
door de regeeringsfroepen werden be
stookt.
De Roemeensche generaal Gantacuzi-
no, de leider van de partij „alles voor
het land", opvolgster van do „ijzeren
garde", is voornemens aan het hoofd
van een delegatie van zijn partij naar
Spanje te gaan om generaal Franco een
eeresabel to overhandigen en om dienst
te nemen in de rijen der Spaansche na
tionalisten. Andere groepen van de
partij zullen volgen.
Vermoedelijk zullen zij via Hamburg
reizen, aangezien Frankrijk een visum
heeft geweigerd.
De bijzondero correspondent van Reu
ter bij de nationalisten bericht, dat de
rechtschen, die strijden om het bezit
van de universiteitswijk, heftigen te
genstand ontmoeten van het „proleta
rische vreemdelingenlegioen", dat aan
de zijde der regeering vecht. Deze
mannen worden gedreven door de over
tuiging, dat zij het wereldprolet.iriaat
verdedigen tegen het fascisme en strij
den met fanatieken moed.
De nationalisten rukken op. huis
voor huis veroverend, zelfs verdieping
voor verdieping. Natuurlijk zijn de ver
liezen hij deze wijze van oorlogvoeren
zeer groot. De ongeoefende troept n van
de regeering vooral lijden geweldige
verliezen en de rechtschen veroverden
de universiteit en andere gebouwen
ten koste van de helft hunner man
nen. Minder geoefende en volhardende
troepen dan de Mooren zonden mis
schien nog grooter verliezen hebben
geleden.
De nieuwe Russische Vickcrs-tanks,
waarvan de regeering een vijftigtal zou
bezitten, worden nog geregeld gebruikt,
doch blijkbaar niet met het succes, dat
men hiervan verwachtte.
De buitenlandsche journalisten te
Avila hebben stappen gedaan ten gun
ste van hun vakgenooten, die bij de
uitoefening van hun beroepsplicht in
het Casa de Campo door rnilitietroepcn
gevangen genomen zijn.
Het staafsdepartemont te Washington
heeft den zaakgelastigde der Vereenig-
do Staten te Madrid, VVendelin, telefo
nisch opdracht gegeven de ambassade
te Madrid te sluiten en naar Valencia
te gaan. Wendelin antwoordde, dat hij
Woensdag met zijn personeel zou ver
trekken. Er bevinden zich te Madrid
nog 200 Amerikanen, die per autonio
biel of autobus de hoofdstad zullen
verlaten.
Groote snelheden kunnen
in de stratosfeer wor*
den bereikt
's-GRAVENHAGE, 23 November.
Voor het Kon. Instituut van Inge
nieurs heeft de bekende stratosfeer-
onderzoekere Prof. A. Picard he
denmiddag een voordracht gehou
den over het onderwerp „Lucht
vaart en stratosfeer".
Prof. Picard, die met applaus werd
begroet, vestigde er de aandacht op.
oat hij zijn opstijgingen had onderno
men niet als luchtvaartkundig inge
nieur maar als physicus, die nieuwsgie
rig was naar wat zich in de bovenste
luchtlagen afspeelde
Het is niet voldoende, aldus Prof. Pi
card, dat men zorgt voor een goede
temperatuur en voor een voldoende hoe
veelheid zuurstof. Maar de voornaamste
factor, die zeer onaangenaam en soms
zelfs noodlottig op het menschelijk li
chaam inwerkt is de verminderde druk,
die de atmosfeer uitoefent Op 5300 me
ter hoogte is de druk van de buiten
lucht reeds verminderd tot V2 atmosfeer
op 16.000 meter tot 1/10 atmosfeer.
Spr. bespreekt de gevolgen van het
zuurstofgebrek op groote hoogte voor
het menschelijk organisme en de in
werking op den geest en het denkver
mogen. Hij komt tot de conclusie, dat
onder bepaalde zuurstofinvloedcn de
„homo sapiens" een „homme bete"
wordt. Men maakt fouten die men on
der normale omstandigheden zeker zou
vermijden en denkt op groote hoogte
niet aan eenvoudige zaken, die men
normaal zeker niet zou vergeten.
Spr. trekt hieruit de conclusie, dat
vliegtuigbestuurders op groote hoogte
hun werk zullen moeten verrichten on
der normalen druk, en dus hermetisch
gesloten cabines voor stratosfeervlieg-
tuigen noodzakelijk zijn.
Waarom moeten vliegtuigen in
de stratosfeer opstijgen? Omdat zij
op groote hoogte minder luchtweer-
stand ontmoeten en op een hoogte
van 16.000 meter dus ca. 3 maal zoo
hard vliegen, mits echter ook de
rnotor 3 maal zoo snel draait, d.w.z.
dat de motor dus 3 maal zooveel
brandstof zal gebruiken maar dat
dan ook een driemaal zoo grootere
afstand wordt afgelegd, zoodat het
gebruik per K.M. niet toeneemt.
Het is echter niet zoo, dat een
vliegtuig, dat op het oogenblik op
normale hoogte 500 K.M. per uur
haalt, in de stratosfeer een snelheid
krijgt van 1500 K.M. per uur. De
aërodynamische werking van de
schroefwind blijkt haar grootste
rendement te hebben bij snelheden
van 600 k 800 K.M. Maar zelfs een
snelheid van 700 K.M. zou beteeke-
nen, dat men binnen 20 uur van Ne
derland naar Nederlandsch-Indië
zou kunnen vliegen.
De temperatuur zeer laag
Uitvoering bespreekt prof. Picard den
invloed van de zonnewarmte op groote
hoogte. Uit onderzoekingen met ballons
is gebleken, dat de temperatuur op
grootere hoogte voortdurend afneemt,
tot zij op een hoogte van 12 K.M 55 gra
den celsius heeft bereikt. Stijgt men
hooger. dan blijft deze temperatuur ver
der vrijwel constant. Boven deze hoog
te van 12 K.M. worden geen vertj-
Prof. Aug. Picard
cale luchtstroomingen waargenomen,
heerscht er een evenwichtige toestand
en bestaan er hoogstens nog horizon
tale stroomingen.
Er is i n de stratosfeer nog slechte
een zeer geringe verticale strooming
door het opstijgen der lichtere gassoor
ten.
Voor dc commercieele luchtvaart is
het van belang, dat men in de stratos
feer geen last heeft van remousstooten,
dus rustig vliegt en er geen wolken
aantreft.
In tegenstelling tot wat men zou ver
wachten is de vochtigheidsgraad zeer
hoog. Voor condensatie van waterdamp
in de lucht ie n.l. niet alleen afkoeling
noodig, maar in de eerste plaats stof
deeltjes, waaromheen de droppels zich
kunnen condenseeren.
Waar in de hooge luchtlagen dc op
stijgende vochtige lucht alle stofdeel
tjes verliest, stijgt deze lucht in over-
verzadigden vochtigheidstoestand in de
stratosfeer. De stofdeeltjes, die prof. Pi-
cards ballon losliet waren voldoende
voor het veroorzaken van vrij sterke
condensatie.
Voor 6tratosfeerviiegtuigen beteekent
deze hooge vochtigheid van de lucht
in oververzadigde toestand bij lage tem
peratuur echter het gevaar van ijsafzet
ting. Het vliegtuig moet dus 6nel door
de gevaarlijke zone heen stijgen tot een
hoogte van 15 k 16 K.M.. waarvoor ech
ter een groote reserve van motorkracht
noodig is.
In het laatste gedeelte van zijn rede
heeft prof. Picard nog verschillende in
teressante ervaringen meegedeeld van
zijn beide ballonopstijgingen in de stra
tosfeer, o.a. de veiligheidsmaatregel om
in de cabine een mangat aan te bren
gen, waaruit men met behulp van een
parachute kon ontsnappen, mits zich
aan den gondel zelf eveneens eenige
valschermen bevinden om te voorkomen
dat bij het springen van den ballon de
volledige gondel niet in draaiende be
weging komt Overigens acht rof. Pi
card bij ballonop6tijgingen een mini
mum aan gevaar aanwezig.
Prof. van Roven dankte prof. Picard
in hartelijke bewoordingen voor zijn
komst naar den Haag en voor zijn in
teressante voordracht.
DIT BLAD HEEFT EEN DACELIJIC-
SCHE GECONTROLEERDE
OPLAAG VAN
AANGESLOTEN BIJ HET BUREAU
VOOR PUBL1C1TE1TSWAARDE
TOURNOOIVELD 4 - DEN HAAG
STAOSNItUVrs
Het domein Socstdijk.
De restauratie van den hoogen wal-
muur. (Twecdo blad, pag. 1).
T H00ISTE WAT MEN GEVEN KAN
is'n Parapiuie van SPIEKERMANN
Langestraat 31 Telefoon 321
Medegedeeld door het K.N.M.I.
te De Bilt.
Zwakke Z.-O. tot Z. wind, neve
lig tot half bewolkt, weinig of
geen neerslag, temperatuur ora
het vriespunt tol lichte vorst.
Hoogste barometerstand 770.1 te War
schau.
Laagste 754.4 te Vardoc.
LANGESTRAAT 49 TEL. 190
Allerleukste
WOLLEN en ZIJDEN SJAALS.
PARIJS, 23 Nov. (Havas). Toen
Maandagochtend de arbeiders van de
zeepfabriek Gusin Berghe, op de Quai
de Clisy hun nieuwe werkweek wilden
beginnen, belette een groep stakers hun
de fabriek te betreden. Een twistgesprek
ontstond en plotseling weerklonken
schoten, waardoor twee personen wer
den gewond.
Ten aanzien van deze kwestie bericht
de Paris Midi, dat 30 man van het per
soneel wilden werken en 75 staken. De
strijd was hevig. Een aanzienlijke poli
tiemacht herstelde de orde.
Lit het politie-onderzoek is gebleken,
dat de zoon van den eigenaar van do
zeepfabriek, Paul Gusin Berche, de re
volverschoten heeft gelost, waardoor 2
arbeiders werden gewond. In totaal war
den in het gevecht 11 personen gewond.
E Algerijn werd met een schot in de
lever in het ziekenhuis opgenomen.
PROTEST VAN DEN NEGUS
LONDEN, 23 November( Reuter. De
secretaris generaal van den Volkenbond,
Avenol, hoeft een brief ontvangen van
den negus, waarin deze hem verzoekt
aan alle leden van den Bond mede te
dcelen, dat hij protesteert tegen de er
kenning van het Italiaansch-Ethiopi-
sche keizerrijk door Oostenrijk en Hon
garije.
