RAM S E LAM
Waarlijk Koninklijke
bezitting
Vergane glorie herleeft
HAVENGELD
Domein van
Soestdijk
HOOGE WALMUUR
GERESTAUREERD
Chr. Fröbelschool
in Bethel
TREKWAGEN CADEAU
SPAART PUNTEN
,DE PRINCEVLAG'
DE SINT NAAR HET
Leusderkwartier
2e BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
DINSDAG 24 NOVEMBER 1936
STADSNIEUWS
Het gerestaureerde gedeelte van den hoogen walmuur, gezien
vanuit de St. Annastraat ,Folo Wècrs).
Ook de derde toren zal bin
nenkort zijn oude plaats
weer innemen
Een bezienswaardigheid
(\TA ruim twee maanden arbeid,
is de restauratie van den hoo
gen walmuur gereed gekomen.
Forsch en majestueus verheft zich
nog altijd tusschen de Kamppoort
en Coninckspoort een brok muur
als overblijfsel van wat eens onze
geheele stad tot een sterke veste
maakte, van een bolwerk, dat eens
de glorie van Amersfoort was....
'De oude muur heeft een mooien staat
van dienst achter den rug. Gedurende
tientallen van jaren, waarin oorlog ge
voerd werd in de lage landen aan de
zee, heeft hij Amersfoort beschermd,
zorgde hij voor een toevluchtsoord voor
hen die buiten op het platteland gevaar
liepen naast hun bezittingen ook hun
leven te verliezen. Van die glorie jaren
niet veel meer over. Langzamerhand
werd de verdedigingswaarde van het
iteencn bolwerk minder, gedeelten
werden gesloopt en de afbraak werd
bestemd voor den bouw van stallen en
huizen.
Gelukkig werd een deel gespaard en
dit ornament van onze stad staat er
nog heden-ten-dage tusschen de Kamp
poort en Coninckspoort.
De tand des tijde heeft vijf eeuwen
aan den muur geknaagd, al ie dit in
lang niet zoo sterke mate als men eigen
lijk mocht verwachten. Onze voorvade
ren hielden er \an om geen halve
maatregelen te nemen en hebben er in
dertijd een hecht gefundeerd bolwerk
neergezet, al had de bouw niet bepaald
een vlot verloop. Met recht gold hier
het devies: langzaam maar zeker.
Of dan ook de instorting van een ge
deelte van den muur op 3 Juli 1935
toegeschreven moet worden aan ouder
dom, valt nog te betwijfelen. Zeer goed
mogelijk is, dat de oorzaak gezocht
moet worden in het verkeer door de
St. Annastraat en ook door den druk,
die de aarden wal aan de eene zijde
uitoefent. Daaruit zou dan ook te ver
klaren zijn, dat de muur naar den an
deren kant op bepaalde plaatsen gaat
overhellen. Op het oogenblik, nu het
gedeelte, dat ingestort was, gerestau
reerd is, is er op de plaat*, waar de
muur bij de hooibergen een bocht
maakt, een stuk, dat gevaarlijk naar
voren helt. Met het oog op een tweede
instorting zou men misschien goed
doen, de gulden wet, dat voorkomen be
ter is dan genezen, toe te passen.
Laten wij echter niet vooruitloopen
op iets, dat nog niet gebeurd is en een
oogenblik stilstaan bij de pas voltooide
restauratie. Men weet, dat hiermede*
veertien maanden na de instorting be
gonnen is. De muur werd aan de hand
van gegevens in eere hersteld en dat
men hierin op prachtige wijze geslaagd
is, laat de bijgaande foto zien. Deze
brengt de constructie van den muur
in beeld en tevens, door de vierkante
opening in het midden, een gedeelte
van den toren aan den buitenkant naar
de beek toe. Deze toren is maar half
opgebouwd, geheel overeenkomstig den
bouwvalligen toren bij de Kamppoort.
De opening zal binnenkort met een hek
afgesloten worden. Aan weerszijden
daarvan ziet men onder de bogen de
schietgaten.
Voor het publiek is ter
plaatse een voetpad
aangelegd onderlangs de St. Annastraat,
dat verderop weer naar boven toe
leidt over 't Hooge Plantsoen. Bij dag
licht kan men echter ook bet pad vol-
bedrijfsleven
Boek- en papierhandel annex
feestartikelen „Emka"
De bekende bock- en papierhandel an
nex fees artikelen der firma A. S. Hout
kruijer, lïof 37, is thans doorgetrokken
tot de Langestraat.
Door verbouwing en moderniseering
heeft men een passend geheel gekre
gen. De étalage in de Langestraat toont
op overzichtelijke wijze de talrijke ai
tikelen, welke ook binnen ruim gesor
teerd aanwezig zijn. Vooral de groote
collectie feestartikelen trekt ieders aan
dacht.
Reeds hedenmiddag bij de opening
mocht „Emka" zich in een groote be
langstelling verheugen.
gen, dat over de bogen aangebracht is
en vanwaar men een kijkje kan nemen
in den ouden toren. Veel ruimte biedt
deze weg evenwel niet, vandaar dat de
toegang '6 avonds afgesloten wordt.
We kunnen niet anders, dan onze
vreugde er nog eens over uitspreken,
dat indertijd het besluit genomen is,
om dit stukje oud-Amersfoort in eere
te herstellen. Ook voor vreemdelingen
beteekent het een bezienswaardigheid.
De restauratie van den derden toren
tusschen de reèds genoemde poorten,
welks fundamenten men aangetroffen
heeft, vordert e\eneens snel. Gisteren
is men. na do fundamenten blootgelegd
te hebben, begonnen met het metsel
werk. Ook hiervoor worden steenen uit
Utrecht gebracht, die reeds gebruikt
zijn, waardoor het geheel niet al te zeer
den indruk wekt van nieuwbouw.
Binnenkort is men er mee klaar en
zal de walmuur met zijn drie torens
een aardig aspect bieden.
Vergane glorie herleeft, zij het in den
vorm van een ornament!
B. en W. schrijven aan den Raad:
Wij herinneren U aan ons voorstel
d.d. 9 December 1935 om voor schepen,
varende boven de overeenkomstig de/i
geldigen meetbrief aangegeven ijk, het
havengeld berekend naar den geldi
gen meetbrief, met 50% te verhoogen.
Dit voort-tel werd op verzoek van een
Uwer medeleden aangehouden.
Thans komen wij met dit voorstel,
onveranderd, terug, nadat wij ons
daarover nader hebben beraden.
Wij stellen U voor de Verordening
op de heffing van een havengeld tege
lijkertijd opnieuw vast te stellen, daar
de Koninklijke goedkeuring voor een
bepaalden tijd is gegeven.
In het U hierbij aangeboden ontwerp
niet meer als voorheen als grondslag
voor het heffen van het havengeld ge
nomen de M3 waterverplaatsing, maar
het laadvermogen van het schip.
Tevens is opgenomen een bepaling,
welke voorschrijft, dat voor schepen,
welke langer dan 15 dagen in de haven
ligplaats hebben, na het verstrijken
van eiken termijn van 15 dagen op
nieuw havengeld verschuldigd is, ter
wijl daarin bovendien een regeling i6
opgenomen voor woonschepen, lichters,
roeibooten en dergelijke kleine pleizier-
vaartuigen.
Wij stellen U voor het ontwerp, zoo
als wij het U hierbij aanbieden, onge
wijzigd vast te stellen.
„BIOGRAFIE"
Vrijdag 27 November wordt in Arai-
citia door de Amsterdamsche Tooneel-
vereeniging het tooneelstuk „Biogra
fie" opgevoerd.
Het „Handelsblad" schrijft:
Behrman's Biografie is een gevoelig
en levenswaar stuk, rijk aan humor,
gedragen door een voortreffelijke dia
loog en de Amsterdamsche Tooneelvcr-
eeniging heeft er, onder van Dalsum's
regie, een uitmuntende opvoering van
gegeven.
Stukken, geschreven in een zoo lich
ten toon en" toch met voldoende diepte
om belangstelling te wekken, zonilei-
dat zich aan den toeschouwer proble
men opdringen en die een zuiver beeld
pevon van zielsleven en zielsconflicten,
belmoren tot de zeldzaamheden van het
moderne repertoire, zeker van het
repertoire der Amsterdamsche Tooneel-
vereeniging. Des te meer kan men ver
heucd zijn over deze aanwinst. Ook
omdat hieruit blijkt, dat dit gezel
schap ill dit genre \oortreffelijk werk
te genieten kan geven.
De Telegraaf schrijft: Het Amster
damsche Tooneel gaf er een zeer goede
opvoering van. Loudi Nijl.off gaf zoo-
wel bet wispelturige en karakteristieke
van deze Marion, als later haar diepere
natuur en zij had in haar laat-te
.cènes van ontgoocheling buitenge
woon mooie oogenblikkcn. Als geheel
een avond \an goed en boeiend tooneel
Voor bijzonderheden verwijzen wij
naar de advertentie in dit blad.
verkeersstremming op den
weg ingensche veer—
veenendaal
De afdeeling Wegen en Verkeer van
den BB.N. deelt mede, dat het gedoe te
van den provincialen weg Ingensche
veerVeencndaal, tusschen den rijks
weg Utrecht—de Grehhe onder Eist en
den Ouden Vecnendaalschen weg. 111 de
gemeente Rhenen, met ingang van
November 1936 voor den duur der aan
den weg uit te voeren werkzaamheden
en uiterlijk gedurende 36 werkdagen
met uitsluiting van den Zaterdag na l.>
uur, voor het verkeer met motorrijtui
gen op meer dan twee woelen zal zijn
gestremd.
Het werk van de leerlingen
tentoongesteld
De Christelijke Fröbelschool in Bethel
organiseert heden een tentoonstelling
van hetgeen alzoo door de leerlingen is
vervaardigd.
Hedenmiddag werd deze tentoonstel
ling geopend. Even voor de opening
waren wij in de gelegenheid het werk
van de kleuters tc bewonderen. Van het
eenvoudigste materiaal waren de aar
digste knutselwerkjes gemaakt. Ook
van het bouwwerk, dat door de kinde
ren wordt gedaan, kregen we een aar
dig beeld, dank zij de keurige indeeling
van het tentoonstellingslokaal.
Ongetwijfeld zullen velen belang stel
len in dit werk. Medele\en met allerlei
dikwijls moeilijk verrichten arbeid is
zulk een moreelen steun. Ook het werk
der Chr. Fröbelschool heeft daar be
hoefte aan.
De tentoonstelling is geopend tot
uur hedenmiddag en des avonds
van 7.30 tot 9.30 uyr.
De onderscheidene eigenaa
zijn steeds op verfraaiing
uit geweest
Opvoering van „Zonsopgang"
op 21 en 22 December
in Amicitia
Blijkens het voorloopig ontworpen
programma van het „Oranje-comité"
ter viering van het komende vorstelijk
huwelijk, hoopt een dertigtal leden van
de plaatselijke afdeeling van „De Prin-
cevlag" twee opvoeringen te geven van
het historisch tooneelspel „Zonsopgang"
van mr. I. van Schevichaven. De data
van deze voorstellingen zijn bepaald op
Maandag 21 en Dinsdag 22 December
in Amicitia.
HET besluit van het jonge Vorstelijke
Paar, om zich op het Paleis Soest
dijk te vestigen, heeft de publieke
belangstelling voor deze waarlijk Ko
ninklijke bezitting opnieuw wakker ge-
joeoen en veel is er dezer dagen dan ook
over Soestdijk geschreven. In ons blad
van Zaterdag schreven wij o.a. nog het
een en ander over de geschiedenis van
Banrn en Amresfoort.
St. Nicolaas zal morgenmiddag tegen
tweeén met den boottrein te Amersfoort
arriveeren.
De stafmuziek van het 5e R. I. zal
bij het Stationsplein opgesteld staan en
met muziek zal dè Sint, vergezeld van
zijn knechts in een rijtuig met 6 paar
den een rit door het Leusderkwartier
maken. Bij „Onze Woning" zal mon
seigneur zijn intrek nemen.
De route door de stad en het Leusder
kwartier is als volgt:
Stationsplein, Stationsstraat. Vlasak-
kerweg, Utrechtscheweg, Pieter Both-
laa.n, Von-delplein, van Marnixlaan, van
Effenlaan, Kapclweg, Borneoplein, Ce-
lebesstraat, Bankasiraat, Timorstraat,
Leusderweg, Pasteurstraat, Pascal-
straat, Jan van der Heydenstraat, Ste-
phensonstraat, Lorentzstraat, Woestij-
gerweg, Rembrandtstraat, Mierevcld-
straat, Woestijgerstraat, Rootselaar-
straat, Leusdorweg, Van Bemmelstraat,
Kapclweg, Ja vast raat en Leusderweg
naar „Onze Woning". De aankomst bij
„Onze Woning" zal zijn om A uur.
Naar wij verder vernemen zal de mu-
ziekverceniging „.Excelsior" St. Nico
laas, die bij de meubileering „Onze Wo
ning" van den heer Herm. J. Snabel te
gast is, een serenade brengen. Daarna
zal nog een rondgang door het Leus
derkwartier gemaakt worden.
AUTOBOTSING OP HET VONDEL
PLEIN
Op het Vondelplein heeft gisteren een
aanrijding plaats gehad tusschen de j
stadsbus en een luxe auto. Een der in
zittenden van de stadsbus werd door
glasscherven aan het gelaat gewond;
na in het ziekenhuis \erbonden le zijn,
kon hij naar zijn woonplaats Utrecht
terugkeeren. Beide auto's bekwamen
eenige materieele 6chade. De oorzaak
van de aanrijding is te wijten aan een
samenloop van omstandigheden.
INSTITUUT VOOR ARBEIDERS
ONTWIKKELING
Voor het Instituut voor Arbeidersont
wikkeling spreekt Zondagmorgen 29
November a.s. de beer K. ter Laan, bur
gemeester van Zaandam, in het Volks
gebouw over: „Multatuli". Men leze de
Keitjes.
Niet alleen "het Paleis, ook het „do
mein" Soestdijk, biedt veel interessants
dat in elk opzicht een ruime belangstel
ling waard is.
Eykendaal
1 Bezien wij de geschiedenis, dan zijn
vrijwel alle bewoners van dit zomerver
blijf op verfraaiing en meestal ook op
uitbreiding bedacht geweest. In hetzelf
de jaar (1674) dat Prins Willem III
eigenaar werd van de „hofstede aen
Zoestdijk", kocht hij reeds van Johan
Hooft de nabijgelegen hofstede „Eyken
daal" aan, waar zijn jagermeester kwam
te wonen. Dit huis bestaat ook thans
nog; het is gelegen aan de Praamgracht
nabij den voormaligen tol aan het Veen-
huis en draagt in den gevel het familie
wapen van Hooft. Eenigo jaren ge-
leden is, op initiatief van den intendant
■van het Paleis en domein Soestdijk, den
(heer Jhr. J. A. de Jonge van Zwijnsber-
'gen, dit huis nog gerestaureerd waarbij
genoemd familiewapen weer bloot
kwam.
Reeds twee jaar later, dus in 1676,
kocht de Prins bet z.g. Baarnsche Bosch
aan, met uitzondering van het landgoed j
„De Eult", hetwelk later eveneens bij de
bezitting Soestdijk werd getrokken. De
aandachtige wandelaar evenwel zal in
id it bosch nog duidelijk de oorspronke- j
lijke grens kunnen zien tusschen „Soest- I
dijk" en „De Eult", n.l. een aarden wal
Iwelke dwars door het bosch loopt.
Tegelijk met den aankoop van dit
lbosch, liet de Prins de Koningslaan aan-
lleggen, recht voor liet Paleis, waardoor
men vanuit het Paleis ook uitzicht kreeg
over het polderlandschap. Deze laan
werd met jonge beukenboomen beplant
en werd langzamerhand een zuilengang
jyan levend hout en een der prachtigste
lianen van ons land.
Alom was de verontwaardiging grooti
toen in 1919 al deze 250 jaar oude hoo
rnen geveld werden en daardoor de Ko
ningslaan van haar schoonheid werd be
roofd. Zij die op het domein beter be
kend waren, wisten evenwel dat het een
veiligheidsmaatregel was, omdat de hoo
rnen gevaar opleverden en H. M. de Ko
ningin Moeder slechts noode tot vellen!
overging.
Tijdens den bouw van het jachthuis)
j(het latere paleis) dat de oorspronke
lijke hofstede moest vervangen, werd
het park aangelegd in den trant van de
tuinen van het Paleis te Versailles. Dat
er toen inderdaad van een vorstelijk be
zit gesproken kon worden, blijkt wel uit
een album dat zich in het archief der ge
meente Baarn bevindt en in 1695 werd
uitgegeven door Gerard Valk te Amster
dam. Dit 16 platen bevattende werk, ge
titeld „Vues et perspectives de Soest
dijk, chateau et Maison de plaisance du
Roi de la Grande Bretagne" laat ons
zien boe het Paleis er in die dagen uit
zag. Het bevatte toen alleen nog maar
het huidige hoofdgebouw, zonder klok
en de ingang lag precies vóór het bor
des. Ter weerszijden van dien ingang
stonden koetshuizen, stallen enz. en aan
beide zijden naast het paleis was een
poort die toegang verleende tot het
park. De fonteinen werden gedreven
door een watermolen met zes wieken,
staande op den watertoren. Deze toren
bestaat nog altijd, al zijn de wieken er
af gehaald.
r Maria Louisa, de echtgenoote van Jan
Willem Friso, die na den dood van Prins
Willem III de eigenares van Soestdijk
werd, heeft eveneens veel aan Soestdijk
doen verfraaien. Haar zoon, de latere
Prins Willem IV, studeerde tc Utrecht'
en lederen dag kwam hij van daar naar
Soestdijk gereden. Bij goed weer begaf
Maria Louisa of „Marijke Mcu", zooals
zij in den volksmond werd genoemd,
zich tegen den tijd dat haar zoon langs
de Praamgracht nu den Provincialen
betonweg kwam gereden, naar het
park, waar zij, op een bank zittende, den
tijd afwachtte dat zij haar zoon over den
weg zag passeeren. Ook deze bank be
vindt zich nog altijd in het park.
Prins Willem IV heeft niet veel gele
genheid gehad veel voor Soestdijk te
doen, want hij heeft slechts 4 jaren het
beheer kunnen voeren. Toen hij stierf1
was zijn zoon Willem V nog to jong del
bezitting zelf te besturen, hij stond dam
ook onder voogdij van zijn Moeder, Prin
ses Anna van Engeland, bijgenaamd „de|
gouvernante". Deze prinses was het, die;
in 1758 het landhuis en de bosschen van|
„De Eult", waarover wij hierboven rccds<
schreven, aankocht en aan Soestdijk toe-1
voegde. Duidelijk is nog te zien waar dit'
landhuis heeft gestaan. Aan de Toren-i
laan bevindt zich nog een breede sloot,
do vroegere gracht, en ook het z.g. zwar
te hek met zijn massieve hardstecnenl
palen evenals de tamme kastanjeboo-j
men herinneren aan do plaats waar een-|
maal de heerlijkheid „De Eult" stond. Op>
hot boelhuis. daar gehouden, liet „do
gouvernante" allerlei zaken aankoopen,,
o.a. grotwerken en schelpen, waarvan de
„Grotberg" werd gemaakt. In 1850 is
deze grot, welke zich vlak bij de „Lin-
dekom" bevond, afgebroken, maar eeniJ
ge steenen hebben nog langen tijd de
plek aangewezen waar ze zich heeft be-j
vonden. Deze steenen zijn vermoedelijk)
oorzaak geweest dat de spraakmakend!
gemeente van een vervallen klooster
ging spreken, maar een klooster is er
nimmer geweest. Do laan, die naar dei
Lindckom voort, heet echter nog altijd
Grotberglaan.
Van de Fransche ovcrheersching heeft
ook Soestdijk te lijden gehad en goeds
is er uit die periode niet tc vertellen.
Men zag er zooveel mogelijk van te trek-l
ken en daarom werd er in de mooie bos
schen veel gekapt.
Zoodra was deze periode achter den
rug en kwam Soestdijk in bezit van den
Kroonprins, later Koning Willem II, of
ook de verbetering werd ter hand geno
men. Het park werd opnieuw aangelegd,
nu door den bekenden tuinarchitect J. D.
Zochcr Jr. Sindsdien is dit in denzelfden
toestand gebleven, behoudens het voor
plein en do Bloementuin, welke nadcr-
;hand nog eens gewijzigd zijn. In veel
later jaren kon men nog steeds in bet
park de boomen zien, waarin de Kroon
prins de namen van zijn kinderen had
gesneden! liet „Prinsenbergje" nabij
den tegenwoordigen Wilhelminavijvcr to
Baarn en thans gelegen in den tuin be-
hoorende bij villa „Berk en Heuvel",
dagtcckcnt eveneens uit den tijd van
den Kroonprins. Hij had dit bergje doen
opwerpen om de mooio vergezichten en
vaak kwam zijn echtgenoote, Anna Pau-
lowna, door de bevolking ook wel de
„Russin" genoemd, dnnr een kijkje ne
men, want vanaf dit bergje kon men Hil
versum zien, Loosdrecht, Bunschoten, ja
zelfs den Utrechtschcn Dom.
Later, als weduwe, kocht Anna Pau-
lowna ook het Paviljoen (de Rotonde)
te Blaricum. eigendom van de hoeren
Iluydecoper en Laan, aan, bekoord doer
het schitterende panorama. Zij gebruik
te dit paviljoen als theehuis en in den
zomer zag men haar dikwijls in haar
Russische rijtuig, met vier paarden be
spannen en bestuurd door een jockey,
daarheen rijden.
Onder de latere bezitters van Soest
dijk is er niet veel meer veranderd. Ko
ning Willem III heeft zich van eenige
complexen ontdaan, uit particuliere
overwegingen. Tijdens het bestuur van
Koningin Emma is het Paleis tweemaal
gerestaureerd en verfraaid, o.a. werden
de galerijen van glas voorzien en Is in
het palcis electrisch licht anngebr/ieht
ook zijn er een paar kamers bijgebouwd.
De achterzijde van het paleis
„GOLDEN ARROW"
In de Choorstraat op no. 11 te Utrecht
is geopend het luxe lederwarenrnagazijn
„Golden Arrow". Nog slechts een goede
week geleden atond u voor de beide
groote spiegelruiten van Kettners pia-
nomagazijn, thans is dit perceel omge-
tooverd in een enorme ruimte, waarin
u een keur van fijne lederwaren vindt,
van de grootste reiskoffers tot het
meest verfijnde dameshandtaschje. De
moderne betimmering in donker eiken
hout doet de uitgestalde artikelen bui
tengewoon mooi uitkomen. Het meeren-
deel der goederen is achter glasvitrines
geëtaleerd. Het geheel maakt, een wer
kelijk modernen indruk en lokt als het
ware tot een bezoek, wat vooral ny,
tegen de feestdagen, van belang is voor
onze winkelende dames. Doch gaat u
zelve maar een kijkje nemen. Ook de
prijzen zijn zeer voordeelig en de lei
ding \an deze nieuwe zaak garandeert
een aangename, vlotte bediening.
BURGERLIJKE STAND
23 November
Geboren: Kunegonde, dochter van
Theodorus Josephus Johannes Hani en
Marie Nijsina Hcrmina van 't Kruijs.
Een blik op de voorzijde van het Paleis