„Economisch wonder"
in Duitschland
F
1
I
HEILWENSCH
50 GENT
I
I
Keitjes
|AMERSFOOSTSCH
DAGBLAD
31 DECEMBER
ALGEHEELE
0PHEFFINGS-UITVERKOOP
Fa.Lv.Achterbergh
VOOR GOEDE
brandstoffen
C. J. v. d. Heuvel,
(DaqJbLad-
Mclame
Maison Hartel
m
Plaatsing van Advortentiën in
Alle bladen zonder prijsverhooging
HOE LEENT MEN?
o rcrn
a n i e
DIKKE
NAGELS?
B O E K H.
TALEN
PO.t'l aCHOOL
Koesteeg5Tel.155
AnERSro00r.5,HAf.r_7,E|5-T -z
LANGESTRAAT 12
Telefoon 212 Amersfoort
Morgen, Donderdag 9 uur begint onze
ALLE voorradige artikelen waarbij de
zoo juist ontvangen NOUVEAUTÉ'S in
WOLLENZIJDEN- en FLUWEEL STOFFEN
Kragen, Sjaals, Gespen Ceintuurs,
Knoopen, Corsages, Zakdoeken, Vo
lants, Mutsen enz. enz. worden tegen
ABNORMALE LAGE PRIJZEN UITVERKOCHT
Onze geheele RUIM GESORTEERDE COL
LECTIE der bekende solide kwaliteiten in
KOUSEN, HANDSCHOENEN, LINGERIES en
JUMPERS voor spotprijzen
Op alle courante artikelen MINSTENS
20 pCt. KORTING
Ziet de étalages Ziet de étalages
DE VERWACHTING LUIDT:
v. d. Heuvel in de Valkestraat
Valkestraat 29 - Tel. 352
ALLEEN VALKESTRAAT
VERTEGENWOORDIGER
J. MEIJERS
TIJDIGE OPGAVE
lik nisi
is usJwanqsn
Muziekschool
Ontvangen wollen Blouses
en Avondcostumes
Afdeeling Advertentie-Bureau
TEL Nos 513 EN 66
«IIÏIIIIIEÜI
BRIEVEN UIT BERLIJN
De huidige toestand geeft
aanleiding tot vele
overdenkingen
(Van onzen correspondent).
Berlijn, Dec.
EEN bekende leuze in het Duit-
sche economische leven van
tegenwoordig is die dër „dynami
sche Wirtschaft". Wie dit leven in
de laatste 15 jaren aan een terug
blik onderwerpt, zal moeten toege
ven, dat men met nog meer recht
.van een berdynamische Wirts-
schaft" spreken mag Want de „ups
and downs", die men in deze 15
jaren in Duitschland op economisch
gebied doorgemaakt heeft, hebben
met de normale golfbewegingen
der conjuctuur eenvoudig niets
meer gemeen. Reeds in 1924, toen
Duitschland als een Tweede Münch-
hausen zichzelf bij de haren uit het
inflatiemoeras omhoog trok, en
daarop in datzelfde Duitschland,
dat den wereldoorlog verloren had,
een opvallende verhooging van den
levensstandaard der breede massa
in vergelijking met de periode van
Vóór den oorlog inzette, kon men
er niet meer in slagen, aan de
hand van berekening en statistiek
een verklaring voor deze dingen te
vinden. Men sprak daarom van
„het Duitsche wonder".
En heden? Reeds is de ineenstorting
[van de jaren 1930'33 alweer zoo goed
als vergeten (ze heeftvoor andere, o.a.
vet- en ertszorgen plaats gemaakt!). Nu,
zit men hier alweer midden in een (al
dan nieten vermoedelijk wel
voorbijgaande, maar daarom niet weg
te praten) „Hochkonjunktur". Wie
Voorspeld had, dat in 1936 beslist een
reactie komen moest en dat isinder-
daad door velen gevreesd en ver
dacht. moet nu toegeven, dat hij zich
althans voor het oogenblik, vergist
heeft. De jongste cijfers, welke het „In-
stitut für Konjunktur-forschung" pu
bliceert over de ontwikkeling van dit
jaar, zeggen hetzelfde, wat ieder onbe
vooroordeeld waarnemer in Duitsch
land constateert: de industrieele pro
ductie is ook in dit jaar belangrijk ge
stegen en wel met 19 Alle onder-
deelen der economie hebben hun aan
deel aan deze stijging van productie
en winst, ook de „Verbrauchsgüter
Industrie", die zich lang niet altijd in
betzelfde tempo voorwaarts ontwikkelt
als de „ProduktionsgütcrIndustrie",
is aan bet. ophalen; het deel, dat voor
de z.g. „elastische navraag" zorgt, zelfs
met 10 liet is een feit, dat de werke
loosheid zoo goed als verdwenen is
(van de thans nog 1 millioen werkloo-
zen mag 60 tot 70 als werkloos we
gens ziekte, ongeschiktheid enz. en niet
wegens gebrek aan werk beschouwd
worden) en dal in de plaats daarvan
een gebrek aan geschoolde werkkrach
ten geconstateerd moet. worden (wat
o.a. zoo typisch blijkt uit de vraag naar
geschoolde Nederlandsche werkkrach
ten in aan Nederland grenzende Duit
sche gebieden1) Het klinkt daarom ook
al weer als een „Duitsch wonder", dat
de regeering in Berlijn op het oogen
blik wegens gebrek aan „skilied la
bour" in zware zorgen zit!
De verklaring
EEN en ander is intusschen geen
wonder, als men de verklaring
zoekt in de omstandigheid, dat nu
eenmaal gebleken is, dat het tegen
woordige regeeringsstelsel in Duitsch
land, welke bezwaren men er overigens
tegen kan inbrengen, ontegenzeggelijk
de practisclie bewijzen geleverd heeft,
een onder omstandigheden bruikbaar
systeem te zijn om in den kortst mo
gelijken tijd maaregelen door e voeren,
die, zij he ook onder hoog >n druk, aan
werkloosheid een einde maken. Als in
Duitschland met dictatoriaal gezag
doorgevoerde middelen moeten ge
noemd worden; werkverschaffing op
staatskosten, bestellingen voor weder
opbouw der weermacht vraag naar ar
beiders door nieuwe fabrieken voor de
z.g. „Ersatz"-produ2<ie (autarkie), en
sterk optimisme bij de bevolking als
gevolg van regeeringsprapaganda op
groote schaal.
I-Iet „wonder schuilt dan ook
minder in het verschaffen van zoo
veel werk, dat nu reeds binnen
4 jaren van gebrek aan arbeids
krachten moet gesproken worden;
dan in de omstandigheid, dat de
phantastische sommen, die deze
werkverschaffing cischt, tot nu toe
nog voorradig blijken. Een feit is,
dat noch het Duitsche volk noch
het buitenland weten, hoe de Duit
sche regeering er in slaagt, deze
sommen op te brengen. (Waarbij
natuurlijk ook de vrees gewettigd
blijft, dat dit geheime stelsel van
financiering ten slotte tot onhoud
bare resultaten leidt). Men kan in
de bevolking vaak genoeg liooren,
hoeveel zorgen vele kringen druk
ken. Nu is natuurlijk lang niet al
lies ideaal in Duitschland en men
mag gerust aannemen, dat de zor
gen van het „volk" ook die zijn
van de regeering en van de indus
trie. Want ze komen voor alle in
stanties ten slotte neer op de vraag:
hoe ziet het er met de toe
komst van de tegenwoor
dige conjuctuur uit?.
Göring's bekende rede van eenige
weken geleden (28 October) over het
vierjarenplan heeft zich met vrijwel
alle practische vragen beziggehouden.
Natuurlijk niet „objectief", omdat de
tendenz dezer réde vooral was, het ei
gen volk met het noodige optimisme
voor de te verwachten offers te ver
vullen. Het nieuwe Duitsche vierjaren
plan is met bedoeling „dramatisch" op
gezet, want het gaat wederom niet al
leen om de nuchtere doorvoering, maar
oök en niet in de tweede plaats om het
mobiel maken van de moreele krach
ten in de bevolking, die onmisbaar zijn
voor het slagen en om het afleiden van
de aandacht der bevolking van de niet
weinige klippen, waarop het plan als
nog zou kunnen stranden
De klippen
MET deze klippen willen wij ons
echter juist bezig houden. De/.e
onderzoeken, beteekent tevens
een poging doen om na te gaan, in
welke richting zich de dingen in
Duitschland hoogstwaarschijnlijk ont
wikkelen zullen. Drie groote gebieden
zijn het, welke men in dit verhand ge
rust de wonde plekken noemen mag:
1. de vraag der verschaffing van ruwe
grondstoffen en der bevordering van
den handel met het buitenland; 2. stij
ging der prijzen en kosten van levens
onderhoud; 3. de openbare financiën.
Over een en ander kunnen wij uit den
aard der zaak in deze aan grenzen der
plaatsruimte gebonden beschouwing
slechts kort zijn.
In 1933 ging de nationaal-socialisti-
sche Staat met zijn ingrijpen op het
gebied der economie van de grondstel
ling uit, dat in een land met gewillige
en gequalificeerde arbeiders, met een
op hoog peil staande industrie en met
een groote vraag voor alle mogelijke
artikelen van dagelijksche behoefte, de
natuurlijke situatie is, dat ieder staats
burger werkt, produceert en verbruikt.
Is deze toestand bereikt, dan is er geen
reden tot klagen meer. Dat is een
waarheid als een koe. Maar zij was
daarom voor Duitschland niet zonder
meer in practijk om te zetten.
De wereldoorlog had nu
eenmaal alles omver gewor»
pen, vooral den wereldhandel.
Over de gevolgen: industrial
liseering van overzeesche ge»
bieden, autarkische ontwik»
keling in vele Europeesche
staten, behoeven we hier
niets meer te zeggen. Voor
Duitschland kwam nog een
bijzondere omstandigheid naar
voren. Zijn behoefte aan
grondstoffen werd grooter
dan vóór den oorlog. Maar
het miste nu Elzas.Lotharin»
gen, Oost.-Opper»Silezië, en
al zijn koloniën.
Het heeft ook óór 1911 gebrek aan
grondstoffen gehad, maar voelde dat
niet, dank zij zijn sterken uitvoer van
industrieele producten omdat 't nu een
maal een machtig industrieland was,
dat betrekkelijk goedkoop leveren kon.
Heden is Duitschland met zijn waren
op de wereldmarkt nauwelijks meer in
staat te concurreeren ('ondanks de enor
me sommen, die voor „dumping" uit
gegeven worden) en heusch niet al
leen in vergelijking met. Japan!
Het „Institut fitr Konjunkturfon-
schung" constateerde dezer dagen, dat
de Duitsche industrie tegenwoordig
slechts 11 van haar productie in het
buitenland afzet, terwijl vroeger ingoe
de tijden V* tot Yx aan het buitenland
verkocht werd. Het gevolg van dezen
sterk verminderden export is, dat. de
practijk in botsing komt met de prac
tische doorvoering van het theoretisch
beginsel van de nationaal-socialisten,
dat in Duitschland alle staatsburgers
werk moeten hebben en alle schoor-
steenen moeten rooken. Immers, de
thans weer in het werk ingeschakelde
ruim 5 millioen vroeger werkloozen
vragen niet alleen naar de (steeds
meer ontbrekende) grondstoffen, maar
ze verteren ook veel meer dan vroeger,
toen ze van ondersteuning leven moes-
ren. Maar de Duitsche bodem kan
slechts begrensd levensmiddelen op
brengen (in dit verband is belangwek
kend, dat onlangs minister Darré in
Goslar wederom op groote schaal om
ploegen van grasland tot bouwland
heeft aangekondigd!) en het gevolg is
op het oogenblik dus: toenemende
schaarse h te aan voedingsmid
delen.
Prijsstijging
SCHAARSCHTE aan ruwe grond
stoffen en aan levensmiddelen
hebben nu echter onvermijdelijk
tot stijging van vele prijzen gevoerd.
Dat heeft tot nu toe zelfs in het dicta
toriale Duitschland geen enkele „prijs-
commissaris" kunnen verhinderen en
het valt zeer te betwijfelen of het de
zer dagen uitgevaardigde verbod de
prijzen te verhoogen, op den duur prac-
tisch doorvoerbaar zal blijken. (Ver
mindering van qualiteit, vetgehalte
enz. bij gelijkblijvende prijzen is een
„oplossing", die door het volk natuur
lijk heel gauw ontmaskerd wordt). Om
op de wereldmarkt, vooral in die lan
den welke gedevalueerd hebben nog met
oenig succes te kunnen concurreeren
(we laten hier den politieken boycot
buiten beschouwing), moest men tot de
„P^xportfórderung". het subsidieeren
van den uitvoer uit de staatskas met
verhaal op de industrie, overgaan. Dit
had weer tengevolge, dat de productie
kosten van industrie- en handwerk hoo-
ger werden. Compensatiehandel en
soortgelijke nieuwigheden maakten den
Duitschen invoer duurder. Men verving
hier en daar de grondstoffen door an
dere, verkregen uit staten met welke
men in clcaring-verkeer staat. De ont
ginning van eigen ertsen werd uitge
breid. Geweldige invoerrechten moes
ten de bereiding van synthetische ben
zine mogelijk maken en een verhoo
ging van den benzineprijs met 9 is
een voorteeken, dat. de Staat een nij
pend gebrek aan fondsen begint te
krijgenI Men produceerde en produ
ceert. op steeds grooter schaal celwol
buna (synthetische rubber), kunstzijde
en aluminium. Geen van deze produc
ten is op dit oogenblik zoo goedkoop als
de overeenkomstige natuurlijke stof
fen. Bij de levensmiddel sn zien we een
soortgelijke ontwikkeling. Daar men
van den landbouw de hoogst mogelijke
intensiviteit verwacht, goedkoop bui-
tenlandsch veevoeder steeds meer weg
valt om de hooge kosten, moeten de
prijzen der levensmiddelen verhoogd
worden om den landbouwer de toena
me zijner productie mogelijk te maken.
Uit deze hoogere prijzen moet hij de
geldmiddelen krijgen, welke hem ln
staat stellen, kunstmest en machines te
koopen, nieuwe silo's en andêre gehou
wen neer te zetten. Maar omdat deze
kosten uit de verhoogde prijzen nog
niet te dekken zijn, blijft het Rijk met
zeer groote subsidies steunen.
Daar nu eenmaal onvermijde#
lijk lis, dat stijgende productie*
kosten ten slotte toch weer
stijgende prijzen met zich brem
gen, zal het Derde Rijk op den
duur ook niet een verlaging van
den levensstandaard verhinderen
kunnen. Zijn regeering heeft het
eerlijke verlangen vast te houden
aan het voor Pruisen historische
beginsel, dat „ieder burger eens
per week zijn kip in den pot moet
hebben", maar het voer ont*
breekt, om zooveel kippen in het
leven te houden
De vraag
BLIJFT dus nog de vraag over, die
sinds onheuglijke tijden aan het
„zoele, lieve. Gcrritje" gesteld
pleegt te worden: Wie betaalt dit al
les? Het. antwoord, dat het. geld voor al
deze reeds uitgevoerde en nog uit te
voeren projecten geleend is, is wat
al te simpel. Natuurlijk is bet juist, dat
het Duitsche Rijk deze sommen, die in
eenige tientallen milliarden loopen,
„leent". Maar niet bij de bevolking, die
zelf arm is (als gehad gezien), en niet
bij het buitenland (zoolang het Rijk,
op dit gebied door dr. Hjalm,ar Schacht
geleid) bij het beginsel blijft, geen lee
ningen met het buitenland meer af te
sluiten. Het Rijk leent... bij zichzelf.
Want hoe kan men anders de omstan
digheid noemen, dat de Duitsche Rijks
bank de wissels voor de wei:kverschaf-
fing en de kos'en van den opbouw dei-
weermacht disconteert. Dit ongewone
proces is tot heden „zonder ongelukken
afgeloopen". Van inflatie is de din
gen binnen de Duitsche grenzen be
schouwend, en dus niet zich afvragend,
of zekere soorten van Marken sinds
lang buiten Duitschland niet zoodanig
genoteerd zijn, dat dit met een inflatie
gelijk staat nog altijd niet de min
ste sprake. De verhooging van den om
loop van bankpapier kan verklaard
worden uit de toename van de econo
mische bedrijvigheid.
Maar toch'staat voor ons één ding
vast: als men voortgaat, steeds
meer bij zichzelf te lecnen, en als
door deze eindelooze „Ankurbelung
der Wirtschaft" ten slotte niet een
zoo groote winst uit de opleving
(toename der belastingopbrengsten
op zeer groote schaal, enz.) gehaald
kan worden, dat men de „leenin
gen bij zichzelf" weer langzaam
kan gaan aflossen, of althans in
leeningen op zeer lange zicht kan
veranderen, dan zal het tot een ca
tastrophe moeten komen. Tot nog
toe heeft men sinds 1933 slechts
schulden voor een bedrag van 4
milliarden van korte op lange zicht
kunnen omschrijven. Dat is weinig.
Het vertrouwen van het Duitsche volk
in zijn tegenwoordig régime is voor-
loopig méér.
Maar het beste is, dat men hier altijd
nog gelooft in het „wonder".
En in dit opzicht is de situatie in
Duitschland zekerinteressant.
Ti: .-?f
Rijden op een voor-
rengjweg beteekent, det
u bij kruisingen ook voorrang
hebt boven van rechts naderend
verkeer. HET BETEEKENT NIET. dat
u xlch nu als een wegdictator
moogt misdragen en niet
meer zoudt behoeven
uit te k ij kent
KOSTELOOS
Bij beschikking der Arron-
dissements-Rechtbank te
Utrecht d.d. 2 December 1936
is het faillissement van A.
J. M. PROOT, brood ven ter,
wonende te Amersfoort, op
geheven wegens gebrek aan
baten.
De Curator,
Mr. H. J. VAN URK,
Langegracht 13,
Amersfoort.
SURSÉANCE
VAN BETALING.
Verleend aan JOHANNES
VAN KEULEN, Aannemer,
Bloemendalschestraat 65
Amersfoort.
De Bewindvoerder brengt
ter kennis van alle credi
teuren:
1. dat bij Beschikking
\an de Arr. Rechtbank te
Utrecht van 7 December 1936
is bepaald dat de schuldvor
deringen, ten aanzien waar
van de surséance werkt bij
den bewindvoerder moeten
worden ingediend uiterlijk
op 13 Januari 1937.
2. dat een ontwerp van
accoord ter Griffie der Arr.
Rechtbank te Utrecht is ne-
dergelegd, waarvan de be
handeling zal geschieden in
een der lokalen van het Pa
leis van Justitie te Utrecht,
op Woensdag 27 Januari
1937, des voormiddags te
half twaalf uur.
Amersfoort, 9 December 193G
De bewindvoerder,:
Mr. R. P. VAN DER MARK.
Kortcgracht 19.
Groone, blauw© en bruine
lange dam©sjassen voor oude
prijzen. Slechts f 18.50.
Chique model. Mooie pas
vorm. Zoo lang de voorraad
strekt,
HUIB HOLSTEIJN.
Zr. G. VISSER-UITSLAGER
Chiropodist—Pedicure.
Dag. 2-4 beh. Dinsdag
Vermeerstr. 10 Tel. 885
Bus 1 en 3.
In ons nummer van
stellen wij weer de
gelegenheid open tot
het plaatsen van een
Vier regels, vermel
dende naam, beroep en
woonplaats, kosten
lesg. v.a f 4.- p.m
lesg. v.a. f 4.- p.m.
Inl. en aanm. dagcl.
Prosp gratis Tel. 1995
Arnh. weg 22 A'foort
ERKENDE
Een strenge winter en hooger prijzen voor haarden
kachels! Weest op Uw hoedel Stelt de aankoop van haar:
of kachel niet langer uit! Gaat nog deze week een kljk]>|
nemen bij
Een enorme keus en lage prijzen! Ook als U een goer
gebruikte haard of kachel zoekt kunt U bij ons terecht-
Voor al onze leveringen staan wij ten volle in.
Aanbevelend,
Gevestigd sinds 1872.
LET OP HET JUISTE ADRES:
Heiligenb. weg 21. Tel. 876
Iedere regel meer 10
cent. Uitsluitend bij
vooruitbetaling.
verzocht aan ons bur.
Adm. Amersf. Dagblad
AMERSFOORTSCHE
A. J. C. MOOY
Einddiploma
Conservatorium
Julianalaan 13
Snouckaertlaao I
TELEFOON M
3X Plaatsen voor 1.
473»te STAATSLOTERIJ
(Niet officieel)
2de klasse, 3de lijst
Trekking van Woensdag 9 December 1936
Hooge Prijzen
2000.16018
1500.— 13901
200.— 14854
100.— 1777 12451 18299
Prijzen van 30.—
69 344 520 1349 2098 2567 2638 2783
2939 32G7 3489 3690 3926 4037 4089 4256
4485 4674 5141 5224 5779 6136 6264 6292
6392 6892 6946 7209 7652 7734 7876 8377
8462 8632 8887 9395 10267 10404 10581 10778
10987 11432 11449 11492 11518 11901 11954 12133
12148 12251 12309 12521 12529 13457 13556 13642
13702 14039 14125 14245 14268 14383 14465 14604
14624 14992 15311 15492 16467 16539 16616 17081
17099 17160 17330 17374 17675 17761 17814 17968
18108 18206 18770 18868 19522 19542 19747 19954
20045 20165 20417 20495 20749 20980
Verbeteringen 2e klas, 2e lijst: 11923 m. z.
11993: 16653 m. z 15633.
