OUD - PRESIDENT MASARYK
IS HEENGEGAAN
TATOENG BEZET DOOR
JAPANNEEZEN
Beminde figuur
in
zijn land
Vlaggen halfstok
in Praag
Amerikaansche
koopvaardij
Het universeele reclamemiddel
COURANTENRECLAME
Dinsdag 14 September 1937 Uitgave: VALKHOFF Co. Bureau: Arnhemschepoortwal 2a 36e Jaargang No. 65
Staatsman en filosoof
VOORSTEDEN VAN
SJANGHAI WEER
BESTOOKT
KOLONISATIE OP
MADAGASCAR
Dit nummer bestaat
uit 2 bladen
BERICHT
7 uur 47 min.
AMER SFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amerstoort 1.95; per maand C.65; per PRIJS OER AOVERTENTIEN van 14 regels i 1.05 met inbegrip van een uew.,snumnv
Week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15. TYf? "K* T? N'fï A elke regel meer f 0.25 Liefdadigheids-advertcntien voor de
Binnenland iranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05 I #1 j JZ/L-vl r\ I i I T /K-q helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513 50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Strijder voor onafhankelijkheid
van Tsjecho-SIowakije
T^vE president-bevrijder en stich-
■T-^ter der Tsjccho-Siowaaksche
republiek, professor Thomas Gar-
rigue Masaryk zoo wordt ons
uit Praag geseind is vandaag te
3.29 uur in den ochtend op kasteel
Lany overleden. Groote deernis
heeft het bericht van het overlij
den gewekt in geheel Tsjecho-
SIowakije, daar Masaryk werd
beschouwd als de vader des vader
lands, die ondanks grooten tegen
stand en moeilijkheden, welke
bijna onoverkomelijk leken, t it
het einde toe voor zijn ideaal
bleef strijden.
NIET alleen werd de hoogbejaarde
Tsjecho-Slowaaksche staatsman, die
thans het tijdelijke met het eeuwige
heeft verwisseld, vereerd door zijn
eigen volk, maar ook voor den vreem
deling \yas Masaryk een figuur, naar
wien de aandacht uitging. Hij was im
mers niet alleen de strijder voor de
Tsjecho-Slowaaksche onafhankelijkheid,
zijn beteekenis lag ook in den zuiver
cultureelen arbeid, dien hij verricht
heeft door het opbouwen van de eigen
Tsjechische beschaving.
Thomas G. Masaryk, die 87 jaren oud
is geworden, werd 7 Maart 1850 in een
dorp in Zuid-Moravië geboren als zoon
van arme ouders. Terwijl hij in de va
derlijke lijn van Slowaaksoho origine
was, was zijn moeder een Tsjechische,
zoodat in hem het bloed stoomde van de
beide stammen, die hij later tot één
volk zou vereenigen.
In zijn jeugd was Masaryk o.a. enkele
jaren smid, maar in 1865 deed hij met
goed gevolg het toelatings-examen voor
[het gymnasium te Brno. Later bezocht
hij het gymnasium en de universiteit
BIJ DE FOTO'S Boven: Presi
dent Masaryk in zijn bibliotheek, ten
tijde, dat hij voor den tweeden keer
tot staatspresident werd gekozen
Midden: Herinnering aan het feit.
dat het Tsjechische leger president
Masaryk. den stichter van de Tsjecho-
Slowaaksche republiek, zijn hartelijke
gelukwenschen aanbiedt ter gelegen
heid van diens SSsten verjaardag.
Beneden: Masaryk. die een groot
vriend van paarden was, op het punt
een rit te ondernemen.
'te Weenen. In 1879 werd hij aan deze
universiteit benoemd tot lector in de
philosophie. Drie jaar later, toen de
universiteit te Praag verdeeld werd in
een Duitsch en een Tsjechisch gedeelte,
werd hij hoogleeraar aan de Tsjechi
sche universiteit. In deze periode pu
bliceerde 'hij verschillende wetenschap
pelijke werken, o.a. „Concrete logica"
en „Het sociale vraagstuk".
Als filosoof heeft Masaryk grooten
invloed uitgeoefend op de Tsjechische
wijsbegeerte en trouwens op de Tfje-
chische gedachte in het algemeen. Hij
wordt beschouwd als de stichter van de
Tsjechische sociologische wetens.chap,
'daar hij als eerste in Bohemen de prac-
iische problemen der sociologie 6yste*
matisch en wetenschappelijk bestudeer
de. Hij streefde er naar, dat de Tsje
chische wetenschap werd gezuiverd van
vooroordeelen en mythen en dat de zui
vere waarheid naar voren werd ge
bracht. Dit streven vond zijn hoogte
punt in den strijd over zekere ma
nuscripten, die moesten aantoonen, dat
reeds in de middeleeuwen de bescha
ving in Bohemen op een hoogen trap
stond. In het door hem opgerichte cri-
tische maandblad „Athenaeum" betoog
de hij hartstochtelijk, dat deze ma
nuscripten vervalscht waren en de fei
ten hebben hem gelijk gegeven. Door
zijn actie werden de Tsjechen bevrijd
van de onware romantiek betreffende
hun geschiedenis en waren zij in staat
het werkelijke karakter van hun verle
den te kennen
IN 1891 werd Masaryk in het parle
ment gekozen voor de Jong-Tsjechi-
sohe partij, doch reeds twee jaar la
ter trad hij weer af. Hij had intusschen
tegenover zijn politieke tegenstanders
het recht der Tsjechen op een eigen
beschaving verdedigd. Hij had de over
tuiging, dat het Tsjechische volk den
plicht had de waarheid in de wereld
beschouwingen te zoeken en nieuwe
Tsjechische denkbeelden te vormen, die
in overeenstemming waren met zijn
humanitaire missie. Deze opvattingen
hebben grooten invloed uitgeoefend op
de beschaafde Tsjechische volksgroe
pen.
het land verliet, om zijn reizen naar
Nederland en Italië te maken, was het
zijn bedoeling daarna weer naar Oos
tenrijk terug te keeren, doch op den
terugweg werd hij ervan op de hoogte
gesteld, dat de Oostenrijkschc politie
hem wilde arresteeren en derhalve be
sloot hij in den vreemde te blijven.
Reeds in 1916 trachtten de Tsjechische
krijgsgevangenen in Rusland een eigen
legioen te vormen om aan de zijde van
de Russische troepen tegen de Oosten
rijkers te 6trijden, doch door verschil
lende oorzaken slaagde men hierin niet.
Pa6 na de revolutie in 1917 slaagde
Masaryk er in met medewerking van
Kerenski uit de Tsjechische en Slo
waaksche krijgsgevangenen in Rusland
het bekende Tsjechische legioen te vor
men, dat 92.000 man telde. Eenigen tijd
streed dit legioen aan het Russische
front en niet zonder succes, doch de
revolutie greep verder om zich heen.
Kerenski viel en Lenin maakte zich
meester van de macht. De bolsjewiki
sloten vrede met de centrale mogendhe
den en 't legio3n kon rijn taak hier niet
verder vervullen. Masaryk sloot daarop
met de bolsjewiki een overeenkomst,
het legioen kon dwars door Siberië naar
Wladiwostok marclieeren. Onder groote
moeilijkheden werd deze tocht vol
bracht, de plaatselijke sovjet-autoritei
ten legden het legioen groote moeilijk
heden in den weg en op vele plaatsen
moest het zich gewapenderhand een
doortocht verschaffen Van Wladiwostok
Wat nu betreft zijn politieke opvat
tingen, het standpunt van Masaryk ten
opzichte van Oostenrijk-Hongarije ver
schilde aanvankelijk niet veel van dat
der meeste Tsjechische staatslieden. Hij
verklaarde zelfs, dat „de Tsjechische
natie Oostenrijk in haar eigen belang
noodig had" maar we] eischte hij auto
nomie en zelfbeschikkingsrecht voor
zijn volk.
Hoewel hij'als uiteindelijk doel van
de Tsjechische politiek het recht van
den Tsjechischen staat zag op politieke
autonomie in het kader van de dub
bele monarchie, drong Masaryk er bij
zijn landgenooten op aan, dat zij de ver
wezenlijking van hun aspiraties niet
van een vvereld-catastrophe zouden ver
wachten, maar rekening zouden hou
den met het bestaan van Oostenrijk.
In 1900 stichtten zijn volgelingen de
Tsjechische volkspartij en ter gelegen
heid daarvan verdedigde Masaryk de
stelling, dat in de bestaande omstandig
heden er geen kwestie kon zijn van het
herstel der onafhankelijkheid van de
Tsjechische landen in den zin, zooals
die vroeger bestaan had, maar tegelij
kertijd pleitte hij voor de cultureele en
nationale onafhankelijkheid door de
grootst mogelijke politieke autonomie.
Pas na 1905 kwam er een verandering
in de politieke opvattingen van den
geleerden staatsman en deze verande
ring werd bevorderd door zijn groeien-
den tegenzin tegen de Oostenrijksche
politiek. Hij veroordeelde resoluut de
annexatie van Bosnië-Herzegowina iq
190S, vooral omdat zij plaats vond zon
der de toestemming der volksvertegen
woordigers uit de beide provincies. In
het beruchte hoogverraadsproces te
Zagreb in 1909, dat ten doel had de an
nexatie te rechtvaardigen, waagde Ma
saryk het een campagne tegen de re
geering te beginnen en aan te toonen,
dat de beschuldigingen gebaseerd wa
ren op documenten, die door de Oos
ten rijk-Hongaarsche legatie te Belgrado
vervalscht waren. Dit proces en de ge-
heele Balkan-politiek der dubbele
monarchie waren oorzaak, dat hij zijn
geloof in de mogelijkheid van een
rechtvaardig Oostenrijk verloor.
TOEN de groote oorlog uitbrak en
de Tsjechen, ondanks de strenge
censuur, ondubbelzinnig uiting ga
ven aan hun tegenzin tegen de Habs-
burgers, was het Masaryk, die met een
klein aantal geestverwanten het verzet
ging organiseeren. Hij begreep, dat de
Tsjechische beweging weinig kans van
slagen zou hebben, indien zij niet kon
rekenen op de sympathie en de hulp
der buitenlandsche mogendheden. Daar
om begon hij een propaganda-reis door
de verschillende landen, waarbij hij
ook Nederland bezocht. In zijn werk
„Het nieuwe Europa", zette hij de be
ginselen der beweging uiteen.
Toen hij in December 1914 hij was
toen nog Oostenrijksch parlementslid—
xverd het legioen naar Frankrijk ver
voerd, waar het op enkele punten van
het Westelijk front streed. Masaryk
zelf begaf zich naar de Vereenigde Sta
ten, waar hij de-regeering wist te over
tuigen van het goed recht der Tsjechen.
Met steun van de entente werd in
October 1918 de Tsjecho-Slowaaksche
republiek opgericht, waarvan de gren
zen werden vastgelegd bij de verdragen
van Versailles, Saint Germain en Tria
non.
Eenige dagen na de onafhanke
lijkheidsverklaring van Tsjecho-SIowa
kije op 14 November 1918 werd Masa
ryk door de wetgevende vergadering
tot president der republiek gekozen.
In deze functie is hij voortgegaan met
de behartiging der belangen van zijn
land met alle krachten. En welk een
groote plaats hij innam in de harten
zijner landgenooten, bleek wel uit het
feit, dat hij, in afwijking van de be
palingen van de grondwet, in 1920
werd herkozen Hetzelfde herhaalde
zich in 1927 en 1934. Deze laatste her
kiezing van Masaryk was een nieuw
en buitengewoon welsprekend bewijs,
dat de groote meerderheid van het
Tsjecho-Slowaaksche volk vastbesloten
was trouw te blijven aan den geest van
Masaryk's moreel en politiek program
ma.
Het was in 1935, dat Benesj Masa
ryk, den stichter en eersten president
der Tsjecho-Slowaaksche republiek, op
volgde.
Een groot leed heeft Tsjecho-
SIowakije getroffen door
Masaryk's verscheiden
Geheel een natie in rouw
OMTRENT het overlijden van
professor Masaryk wordt na
der uit Praag gemeld, dat ondanks
het vroege ochtenduur een groote
menigte wachtte bij de residentie
van den president. Mannen en
vrouwen vroegen bezorgd aan de
genen, die uit het kasteel kwamen,
naar den toestand van den patiënt,
totdat de vlag langzaam halfstok
werd geheschen en allen begrepen
welk leed Tsjecho-SIowakije had
getroffen.
Vrouwen, zoowel als mannen,
barstten in snikken uit en kniel-
len.De geheele bevolking heeft het
gevoel niet alleen den „president-
bevrijder", niet alleen „den vader
van het volk" te hebben verloren,
doch één der meest verheven
geesten van dezen tijd.
Om zes uur vanochtend begon de
radio van Praag reeds haar uitzendina
met het ten gehoore brengen van treur
muziek, waarna in het Tsjechisch, Ru.,
siseh, Duitsch en Hongaarsch werd
medegedeeld, dat „de eerste president
der republiek Tsjecho-SIowakije, de pre
sident-be vrijder Thomas Garrigue Masa
ryk om 3 uur 29 op den leeftijd van
87 jaren, zes maanden en zeven dagen
den laatsten adem heeft uitgeblazen".
Reeds spoedig na het hekend worden
van het verscheiden van den staatsman
verschenen de eerste rouwomfloerste
vlaggen.
Om 4 uur 40 werd een bulletin uitge
geven, waarin kennis werd gegeven van
het 6lerven. De familieleden van Ma6a
ryk en president Benesj legden de hand
ten afscheid op het voorhoofd van den
overledene.
Voor Tsjecho-SIowakije is de na'
tionale rouw afgekondigd. Bij de-»
creet is bepaald, dat alle vlaggen
halfstok, rouwomflocrst, moeten
worden uitgehangen tot acht uur
's avonds van den dag der begra
fenis.
In de rouwkamer staat een eere-wacht
in Fransche militaire uniformen: het
zijn leden van het Tsjechische legioen*
die in den wereldoorlog in Champagne
(Frankrijk) aan de zijde der geallieer
den hebben meegestreden.
De muren der rouwkamer zijn volko
men kaal, zonder afbeeldingen, schilde
rijen of andere wandversiering. Op do
nachttafel branden drie kaarsen.
MASARYK-HERDENKING
Morgenavond zal de V.A.R.A. van
22.30 tot 23 uur een Masaryk-herden-
king uitzenden.
Z. Exc. Krno, de gezant van Tsjecho
Slowakije, zal de herdenkingsrede uit
spreken, terwijl mr. J. H. van Peursum
een kort resumé in het Nederlandsch
zal houden.
De toestand van minister
van Boei jen
's-GRAVEXHAGE, 14 Sep-ember.
De toestand van minister van binnen-
landsche zaken "blijft gunrtig. De pa
tiënt begint zich te horstellen Je
gevolgen der operatie.
CENTRALE FILMKEURING
In Augustus heeft de centrale com
missie voor de filmkeuring gekeurd
133 films, lengte 77228 M.
Daarvan werden toegelaten voor alle
leeftijden 111 films, boven 14 jaar 8
films, boven 18 jaar 13 films.
Niet toegelaten voor openbare vertoo-
ning werd een film, voor deze film in
gewijzigde samenstelling heeft belang
hebbende opnieuw keuring aange
vraagd.
Een Japansch hospitaalschip
getroffen
Fort Hoemen vernietigd
PEIPING. 14 Sept. (Havas). Volgens
officieuze mededcelingen uit Japansche
bron zouden de Japansche troepen Ta
toeng (Noord-Sfansi). gelegen aan de lijn
Peiping—Soeiyoean. hebben bezet.
Den geheelen dag heeft de Japansche
luchtmacht gisteren bommen van zwaar
kaliber geworpen op de voorsteden van
Sjanghai.
Dc Japansche luchtmacht heeft den rech
teroever van de Wangpoe gebombardeerd
en vervolgens ook Tsfapcl onder vuur ge
nomen. Aan de Wangpoe ontstond in twee
Chinceschc fabrieken brand.
Het Japansche telcgraafagcntschap Do
mei meldt, dat Cliineesche vliegtuigen het
Japansche hospitaalschip Asahl Maroe in
Me nabijheid van Woesoeng hebben gebom
bardeerd. Het schip is zwaar beschadigd.
Menschcnlcvens zijn echter niet te betreu
ren. Tot dusverre zijn Japansche hospi-
taaischepen reeds voor de derde maal
door de Cliineesche luchtstrijdkrachten,
resp. door het Chinceschc geschut, gebom
bardeerd.
De Japansche autoriteiten deelen
mede, dat zij de Chineesche gemeente
lijke gebouwen te Kiangwan hebben be
zet.
De Britsche en Fransche militaire
autoriteiten te Sjanghai zouden volgens
Domei besloten hebben tot gezamenlijk
optreden met wapengeweld tegen Chi
neesche troepen, die zouden trachten de
Fransche en de oude Britsche nederzet
ting binnen te dringen. Intusschen zou
de Nanking-regeering bevel gegeven
hebben, dat de Chineesche troepen zich
ontwapenen, voordat zij de Fransche en
de oude Britsche concessie binnengaan.
Gistermiddag zijn Japansche vliegtui
gen boven de Tsjoekiang (do Kanton-
rivier) verschenen. Zij bon^bardeerden
het bekende fort Hoemen, dat volkomen
vernield werd.
De staat van beleg in de buitenland
sche concessies van Tientsin is opge
heven. Do Japansche staf deelt, mede,
dat er binnen de muren van Peiping
geen soldaten van het 29ste leger meer
zijn.
De Japanneezen in Sjansi
Een Japansch detachement uit
Weihsing in Tsjahar is over de grens
van Sjansi getrokken en heeft Kwang-
ling bezet. De communistische troepen
van generaal Sjoe Teh zijn Sjansi ook
reeds binnengetrokken en hebben stel
lingen bezet langs een front van Ta-
toeng tot Tanjoean.
Japans binnenïandsche
toestand moeilijk
In een artikel over den binnenland-
schen toestand in Japan schrijft de
Prawda:
De Japansche militairen maken moei
lijke tijden door. De aanvang der vijan
delijkheden in China werd reeds geken
merkt door vele moeilijkheden, zoowel
aan het front als in het achterland. De
Japansche militaristen, die de burgers
uitgenoodigd hebben hen te volgen mei
de beloften van een spoedige overwin
ning en zekere winsten, hebben Japan
in een langdurigen oorlog gestort. I)e
mislukking van het strategische plan
der Japansche generaals, die rekenden
op een snelle capitulatie van China,
noodzaakt Japan steeds grooter militaire
uitgaven te doen.
Volgens berekeningen van de Duit-
sche fascistische pers, die niet zonder
ongerustheid de moeilijkheden van den
bondgenoot waarneemt, geeft Japan da-
NASPORINGEN NAAR
LEWANEWSKI
Mattern geeft zijn
pogingen op
WASHINGTON, 14 Sept. (Havas).
De Amerikaansche vlieger Mattern
heeft afgezien van verdere pogingen
om den verdwenen Sovjet-Russi-
schen vlieger Lewanewski op te
sporen.
gelijks van 20 tot 25 millioen yen uit
voor den strijd in China en tegen het
einde van een jaar militairo operaties
zouden deze uitgaven hij benadering
stijgen tot het vier- of vijfvoudige. Vol
gens do Japansche bladen zal de gchcelo
Japansche begrooting hot volgend jaar
stijgen tot vijf milliard yen, waarvan
drie milliard zal weggaan voor militaire
uitgaven. Een dusdanig voorultz>ht
wekt klachten in dc breedste bourgeois-
kringen. Reeds nu is het duidelijk, dat
de oorlog in China den reeds gespannen
cconomischen toestand van Japan ten
zeerste verergert. Een aantal textielfa
brieken is bankroet gegaan. De koersen
der Japansche obligaties zijn to Londen
met 15 pet. gedaald. De uitgebreide aan-
koopen van oorlogsmateriaal in het bui
tenland hebben geleid tot een rampspoe
dige wegvlociing van goud. Iedere week,
dat do oorlog langer duurt, maakt de
ongerustheid in de heerschcnde kringen
in Japan grooter.
WASHINGTON, 14 Sept. (D.N.B.) De
voorzitter van de federale scheepvaart
commissie, Kennedy heeft verklaard,
dat het program der federale regeering,
hetwelk beoogt de Amerikaansche koop
vaardij door den aanbouw van 300 tot
350 nieuwe schepen in staat te stellen
met de handelsvloten van andere lan
den te concurreeren, gevaar loopt te
mislukken door de financieel© onmacht
der reeders, welke hen niet in staat
stelt hun aandeel in het bouwprogram
ma bij te dragen.
Kennedy 6teldo vast, dat do regee
ring de schepen niet zelf wil laten bou
wen. In weerwil van de aangeboden
gunstige regeerings-subsidies zijn de
scheepvaartmaatschappijen blijkbaar
niet in staat of bereid het risico van het
bouwen van nieuwe schepen te aan
vaarden. Als oorzaak hiervan wordt o.a.
genoemd de voortdurende stakingen.de
bepaling, dat de salarissen bii de maat
schappijen met regeeringssubsidie niet
meer dan 25.000 dollar per jaar mogen
bedragen en de bepaling, dat de vracht
schepen minstens achttien knoop moe
ten kunnen loopen, terwijl hun dek zoo
versterkt moet zijn, dat zij in tijd van
oorlog geschut kunnen meevoeren.
WARSCHAU, 14 Sept. (P.A.T.). Te
Warschau is de Poolsche studiecom
missie teruggekeerd, die gedurende en
kele maanden de kolonisaticmogelijk-
heden op het eiland Madagascar heeft
bestudeerd. De directeur van het Jood-
sche emigratiebureau, Leon Alter, heeft
aan de werkzaamheden der commissie
deel genomen. De commissie werd voor
gezeten door kolonel Lepcckl. die zit
ting heeft in het minister-presidium.
Op den terugweg van Madagascar heeft
de commissie te Parijs beraadslaagd
met den Poolschen ambassadeur al
daar, Lukasiewiscz, waarna Lepecki
ontvangen werd door minister Beck, die
toen te Parijs vertoefde.
ZIJ, die zich met ingang
van 1 October a.s. op
geven als kwartaalabonné,
ontvangen de tot dien da
tum verschijnende num
mers gratis.
Weerver wachting
Medegedeeld door het K.N.M.I.
te De Bilt.
Zwakke tot matige W. tot Z.
wind. zwaar bewolkt tot betrok
ken, tijdelijk regen, aanvanke
lijk iets kouder.