De Duitsche Kerk
strijd
KEITJES
Willem van Hoogstraten
RADIO „KONING"
BIJ KLEIN
Fa. van ACHTERBERGH van ELS1
(öaqbLajd-
Ji&damn
REGENJASSEN
Dr. ARTHUR
FREY
INDUSTRIE NOOTJES 4
Arnhemschestr. 27
Telef. 999
nieuwe Philips Radiotoestellen
Muziekschool
1 GULDEN
,,'T WOLHOEKJE"
Frank's Lunchroom
Boeken en schrijvers
„Der Kampf der evan-
gelischen Kirche in
Deutschland", met een
voorwoord van prof. Karl
Barth
door
Dr. P.H.RITTERJr.
BERGSTRAAT NO. 21
Alleen deze maand
H.v. GALEN LAST
Brandstoffen
AANBESTEDING
AANBESTEDING
Symphonie f 175.-
Concerto f 249.-
AMERSFOORT
VEREENIGING VOOR KLEUTER
ONDERWIJS te AMERSFOORT.
BEVOEGDE LEERKRACHT
La nisrt
is usüwanqw
Remonstrantsche Gemeente
Lezing met lichtbeelden
DIT ZIJN ONZE NIEUWE
MODELLEN HAARDKACHELS
P. NIEROP Langestraat 90-92
GABION
Regenjassen
Advertentiën
de Philips-radio-specialist biedt U de
op den Hof
ook voor Dames
GABARDINE vanaf f 12.50
GUMMI vanaf f3.90
Ouverture f 98.50
T weed-jassen
r\E Duitsche Kerkstrijd, zooals hij ons
J in dit boek verschijnt, heeft een be-
teekenis, niet alleen voor Duitsch-
land, maar voor de geheele wereld. Om
deze waarheid te doen begrijpen, werd het
boek geschreven, dat wij vandaag aankon
digen.
Het boek van dr. Frey*), die zelf in
den Duitschen kerkstrijd betrokken is, geeft
een volledig, gedocumenteerd overzicht
van de situatie in Duitschland, maar het
reikt uit boven deze historische weergave.
het tracht den lezer ervan te overtuigen,
dat in den Duitschen kerkstrijd twee on
verzoenlijke levensovertuigingen tegen el
kaar botsen.
In de opvatting van Dr. Frey ligt be
sloten, dat er maar twee zienswijzen be
staan ten opzichte van den godsdienst,
óf God als Heer van Hemel en aarde
wordt erkend als de eenige Heerscher
der wereld, God. zooals Hij zich uit
spreekt in de Heilige Schrift, of men
heeft zijn toevlucht te nemen tot een
mythe die in het bloed, in het ras wor
telt, zooals het nationaal-socialisme dat
doet.
Het nationaal-socialisme is, in de
denkwijze van dezen schrijver niet een
plotseling-opgokomen verschijnsel, maar
het eind-stadium van een proces, dat
zich lang voor de opkomst van het
nationaal-socialisme begon te ontwikke
len.
Men zou dat proces, wanneer men
zich doordringt van den gedachtengang
van Dr. Frey's geschrift, het best aldus
kunnen omschrijven: Na de hervor
ming, die een belofte inhield van ge
hoorzaamheid aan Gods Woord, is d e
mensch tegen de goddelijke autori
teit in verzet gekomen. De Aufklarung
trachtte een geheel nieuw wereldbeeld
te vormen, de mensch meende het ver
mogen te bezitten, achter het geheim
der wereld en van zijn eigen leven te
komen. Zoo werd de Heilige Schrift
meer en meer verdrongen, de mensch
richtte zich daarop in, dat niet de Bij
bel, maar zijn eigen wetenschap hem
het laatst antwoord op de levensvragen
kon bieden. In de kritische wijsbegeer
te, bij Kant, is God niet meer de eerste,
Hij is een eisch geworden van de prak
tische rede, van de zedelijkheid. Het
pantheïsme, dat met het Christendom
nooit iets had uit te staan, wil in zijn
optimistische vormen de geschiedenis
der menschheid zien als een voortdu
rende ontwikkeling naar de ware hu
maniteit. In den loop van de negentien
de eeuw heeft dit mystiek pantheïsme,
dat inkeer van den mensch tot den God,
dien hij in zichzelf vindt, in zich beslo
ten houdt, den terugslag ondervonden
van de materialistische wereldbeschou
wing in geschiedenisopvatting van het
Marxisme. Maar binnen het socialisme
van alle landen stonden figuren op, die
zich tegen het marxistisch materialisme
richtten, en zijn oorspronkelijke eenheid
met het Idealisme (was de Duitsche
idealist Hegel niet de vader van het
Marxisme?) weder zichtbaar maakten.
Het idealisme en de mystiek waren in
de negentiende eeuw de dragers van het
nieuwe geloof aan den mensch, en daar
mede van de eigenlijke tegenstelling
tot het Evangelie van Jezus Christus.
ZOO waren de elementen van het
verzet tegen het Evangelie reeds
lang voor het ontstaan van het
Derde Rijk aanwezig. Men poogde het
Christendom met de moderne religie en
wereld-aanschouwing in overeenstem
ming te brengen, men trachtte ja te
zeggen, tot de zoogenaamde openbaring
Gods in de schepping, in de natuur, in
den rnensch zelf en in zijne geschiede
nis. Maar het was, van christelijk stand
punt bezien, toch eigenlijk niets anders
dan dat men „andere goden stelde voor
Gods aangezicht". De eene zocht een
God in het menschel ijk gemoed, een
tweede in de menschelijke rede, een
derde in de cultuur, een vierde in het
opkomende socialisme. Waarom zou men
een vijfde God niet zoeken in het natio
naal-socialisme zonder te bespeuren, dat
men allen tezamen op weg was, niet
naar eene aan het Christendom vreem
de. maar aan het Christendom vijandige
religie?
Volgens Dr. Frey is het een onont
koombaar noodlot, dat wanneer de vol
ken ontkerstend worden en wanneer zij
de Autoriteit Gods prijs geven, de Auto
riteit optreedt van de wereldlijke Macht,
die in den gesloten, totalitairen Staat
belichaamd is. Onze twintigste eeuw,
zoo redeneert hij, heeft het axioma der
onbevooroordeelde wetenschap prijs ge
geven. Men heeft gezien, dat de wijs
begeerte het Relativisme, de betrekke
lijkheid van onze kennis, niet heeft op
gegeven, en is gaan zoeken naar een
voor-onderstelling bij eiken wetenschap-
pelijken arbeid. En die voor-onderstel
ling is da., tot stand gekomen. De „My-
thus des 20en Jahrhunderts" van Rosen
berg, die wortelt in bloed en bodem,
en de „Deutsche Gottschau" van Wil
helm Hauer, die de Duitsche ziel als
een door God gegrepen ziel kenschetst,
zijn de grondslagen geworden van de
Religie van den Duitschen Staat, reeds
door Hegel, en van het Duitsche volk,
reeds door Fichte voorbereid. De tota
litaire Staat zou eigen wezen verloo
chenen, indien hij niet alle gebieden
van het menschelijk leven beheerechte
en zijn ideologieën niet liet culminee-
ren in een eigen religie.
MAAR daartegenover bevindt
zich, sedert er een „dialektische
theologie" gekomen is, de Kerk,
met een even absoluut standpunt. Zij
wil niet anders dan het woord Gods
bevrijden uit zijn wetenschappelijke en
wijsgeerige omsingeling, welke het
Evangelie in de betrekkelijkheid van
alle menschelijke wereldbeschouwingen
heeft getrokken. Zoo staan in Duitsch-
lajid twee totaliteits-oischen tegenover
elkaar: de eisch van God: „Gij zult geen
andere goden hebben nevens Mij", en
de eisch der nationaal-socialistische we
reldbeschouwing, die de mythe van
bloed en ras als den eenigen grondslag
van het Duitsche volk aanvaardt. De
Kerk kan hier geen vergelijk aangaan,
zonder haar éénen Heer, van en door
Wien zij leeft, te verloochenen.
DE feitelijke uiteenzettingen, waar
mee deze beschouwing vergezeld
gaat, bevestigen het standpunt van
Dr. Frey. Hij toont aan, hoe de bewe
ging der zoogenaamde Duitsche Chris
tenen een laatste poging in zich bevat,
om tusschen de eischen van den abso-
luten Staat en de eischen van het door
de Kerk beleden absolute Godsgeloof te
transigeeren. Maar ondanks die arm
zalige poging gaat de op heidensche
grondslagen zich laveerende nieuwe
Duitsche staatsreligie (men denke aan
de beweging van het echtpaar Luden-
dorff) voort, zich in het Duitsche volk
te planten, en ondanks de schijnbare
en aanvankelijke toegeeflijkheid van
het Regiem, geleidelijk van de ziel van
het Duitsche volk bezit te nemen.
Het beeld, dat wij uit het geschrift
van Dr. Frey omtrent den Duitschen
kerkstrijd verkrijgen, is een heroïsch en
tragisch beeld, het beeld van een o:
verzoenlijken kamp tusschen Wodan.i'
verpersoonlijking van een mystieke n;
tuur-religie en het Evangelie van Jezt
Christus, in zijn objectieve en volsta
te waarde gesteld. De tijd der overga
gen is voorbij.
fV7 IJ hebben in dit artikel uitsluj
yy tend gepoogd, den lezer in te Hch
ten over de kern der beschouwin. I
gen, die in dit merkwaardige boek \vo.-
den gegeven. Wij hebben ons niet in i
discussie willen mengen. Prof. Ka:
Barth. tot wiens volgelingen Dr. Fret
onmiskenbaar behoort, heeft in zij-
voorwoord geconstateerd, dat dit boei
geen aanspraak kan maken op den t}
tel van een alomvattende, en indria
geilde geschiedbeschouwing. Hier
volgens Barth, slechts een voorloop^
orienteering gegeven, waaruit het vuuij
van den strijd ons tegemoet gloeit.
Met volkomen eerbiediging van dm
schrijvers overtuiging, meenen wij dei>
ééne opmerking te moeten geven: \Yjj
achten het onjuist, dat het misverstane
gewekt wordt, als zou de geloofsaaE
vaarding afhankelijk zijn van eene We
tenschap met een religieuze vooropstel
ling. En even onjuist achten wij he:
dat de wetenschap als vrij onderzoeï.
de wetenschap zonder vooropstellin:
wordt voorgesteld als een poging de;
mensch op te heffen uit zijn relati\b
me, uit de betrekkelijkheid z'ijner kot-
nis van het levens-mysterie. Voor e«
wetenschap zonder vooropstelling fc
naa6t het geloofsleven plaats, en di
wetenschap streeft niet naar oplossin:
of bevrediging van levensproblemen
maar gaat niet verder dan het vindet'
van methoden van onderzoek, en htl1
stellen van hypothesen. Wie aan de wei
tenschap hare onbevoordeeldheid zot
ontnemen, zou haar ook de mogelijk-1 j
heid ontnemen van een rechtvaardiging
van het geloof,
Ned. uitgave: Callenbach, Nijkeri
AMERSFOORTSCHE
A. J. C. M00Y
Einddiploma
Conservatorium
Julianalaan 13
3 maal plaatsen
JULIANAPLEIN 2
wordt met OCTOBER verplaatst naar
worden door ons uitsluitend geleverd
uit de mijn WILLEM SOPHIA, omdat
deze soort een minimum roetaanslag
in Uw ketel veroorzaakt, terwijl zij
bovendien een maximum warmte-een-
heden bezit (advies van Stooktechni-
sche Ingenieurs).
nog voordeelige aanbieding
KOESTEEG 5 - Telefoon 155, na Kantt. 389
VOOR WEINIG GELD
IETS FIJNS BESTELD
2 warme kallscroquetten
0.25 thuis bezorgd.
r. t o. STATION.
Telel. <1.
Groot- en kleinhandel in
alle soorten
Utr. weg 67a - 79
De Afd. Bouwwerken van
P. DE GRUYTER ZOON
N.V. zal op 7 October a.s. in
het openbaar aanbesteden te
AMERSFOORT.
Het bouwen van een
winkelpand met maga
zijnen aan de Punten-
tfcurgerlaan No. 80.
De inschrijving geschiedt
in massa.
Bestek en teekeningen ver
krijgbaar bij P. DE GRUY
TER ZOON N.V. te 's-IIer-
togenbosch f 5.per stel
of na ontvangst van post-
sel groot f 5.20 waarna fran
co toezending volgt.
Restitutie bij ongeschon
den inlevering aan inschrij
vers direct na de besteding
f 2.50.
P. de Gruyter Zoon N.V.
Afd. Bouwwerken
's-Hertogenbosch.
De architect JOH. H
BLOM is voornemens aan te
besteden op Vrijdag, 8 Octo
ber
het bouwen van een pak
huis op een terrein gele
gen aan de Groenmarkt.
Bestek en feekening \er-
krijgbaar a f 4.(rest. f 2.—)
ten kantore Kortegracht 22.
In onze nieuwe zaak is een rustig hoekje
waar eventueele betalingsvoorwaarden
besproken kunnen worden.
Ook Philips-toestellen in huur a 65 cent per week. Alle onderhouds
kosten voor onze rekening. Ontvangst van 60 stations, ook Ultra korte golf
Aan de SCHOOL BF.EKEN-
STEINSCHELAAN 30a kan
met ingang van 1 Januari
1938 een
geplaatst worden voor f 32.50
per maand.
Sollicitatie brieven vóór 15
October a.s. aan het Hoofd
der School Mej. H. C. HEL
LEMAN, Beekensteinsche-
laan 39a.
HET BESTUUR.
te Amersfoort.
op VRIJDAG, 1 OCT. a.s. des avonds te 8 uur
in het Kerkgebouw Heerestraat door Dr. R. MIEDEMA.
Onderwerp: Oecumenisch Christendom. Indrukken van
de Wereldconferentie der Kerken te Oxford.
Toegang vrij. Collecte aan in- en uitgang voor de Oecume-
nischen Arbeid in Amersfoort.
HET BESTUUR.
8.15 uur
UTR. STED. ORCHEST
WOENSDAG 29 September Tivoli
Concert o.l.v.
Ouv. Rosamunde, Schubert; 2 Nocturnes, Debussv;
Suite, Dohnanyi; Symph. V, Beethoven. Kaarten (f0.60)
en pl. hespr. (f 0.10) Dinsdag en Woensdag 10—4 in
Tivoli. Leden V.C. Comité en ab. U.S.O. op vertoon
diploma f 0.50 met gratis plaats bespreken.
de prijzen zijn zeer aanlokkelijk, kwaliteit en capaciteit wor
den door ons gegarandeerd.
Cap. 160 M3 f 50.50 - 175 M3 f 59.75 - 200 M3 f 67.—
mantelplaat en pijp f 8.50 extra. Ziet onze uitgebreide sor
teering en het zal U niet moeilijk zijn Uwe keuze te bepaleu
Heden werden wij \erblijd
met de geboorte van onze
dochter
WILHELMINA MARIA.
H. G. BROUWER.
lM. BROUWER-
VAN MOORSELAAR.
Amersfoort, 24 Sapt. 1937.
Groote Koppel 11.
niets riskeeren
dk.w. probeeren
praat met huib holsteijn
Hel speciale Waafborgmerk
Vlotte modellen. Zuiver wollen
gabardine. Gemakkelijke, ruime
pasvorm. Een prachtige regenjas.
19/5 23.0° 29.50 tot 45.00
Populaire Regenjassen
9.75 1 2.50 1 4.75 1 7.50
Voorts ook alle merken:
Falcons Shelters Aquatites
Waarborg-modellen. In mooie,
lijn getinte tweed-stoflen.
Alle kleuren. Alle maten.
14.75 1 9.75 23.0°
29.50 36.50
