Engelsch-Russische
mésalliance1
Frankrijk aan het werk
op 1 Mei
De vredeswet
is moeilijk
Polen zal zijn belangen
in Dantzig verdedigen
Roemenië wil vriendschap
met zijn buurstaten
Kolendampvergiftiging op
een schip
DE EEMLANDER
Dinsdag 2 Mei 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
37 e Jaargang No. 288
Von Brauchitsch
in Italië
Nieuwe leiding
van Britsch-Indisch
Congres
Verklaring van graaf Potocki, Poolsch
ambassadeur te Washington
Handhaving van
territoriale
integriteit
„POLEN IS GEEN
TSJECHO-
SLOWAKIJE"
Poolsche arbeiders stortten hun dagloon
in fonds voor nationale defensie
Betoogingen te
Bratislawa
Twee personen
om het leven
gekomen
Prins Bernhard
naar het
buitenland
LEERT VEILIG AUTORIJDEN
Licht op:
7 uur 54 min.
AMERSFOOMSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1 95; per maand 0.65; per
1 - week met gratia verzekering tegen ongelukken) i 0.15
Binnenland franco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
eltce regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van Jen prijs. Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
T-IITLE-R heeft kortgeleden de
sedert 1935 bestaande Britsch-
Duitsche vlootovereenkomst opgezegd.
De bewoordingen, waarin hij zulks
deed, hadden meer weg van eene lief
desverklaring dan van een aanvraag
tot echtscheiding. Onomwonden gaf de
Duitsche Rijkskanselier te verstaan,
dat hij het intact blijven van het Brit-
sche rijk een wereldbelang achtte. On
omwonden gal hij blijk van zijne per
soonlijke overtuiging pn politieke mee
ning. dat hartelijke Duitsch-Britsche
betrekkingen wenschelijk, mogelijk en
voor den Europeeschen vrede van .het
grootste belang zijn. Londen staat
thans voor de keuze: Berlijn of Mos
kou. Opnieuw is de vraag gerezen, of
de Britsche heeren het zullen willen of
kunnen aandurven om voor het forum
der beschaafde wereld arm in arm met
de mannen van het Kremlin te
schijnen. Ter dege beseffen staatslie
den als Chamberlain en Halifax, dat
eene Britsch-Russische alliantie in feite
een mésalliance van bedenkelijke soort
zou zijn. Ten volle zien zij in. dat een
Britsch-Russisch samengaan zoojyel in
Europa als, vooral, in Azië een won
derlijken indruk zou maken en zou
kunnen leiden tot voor het Britsche
rijk hoogst onwenschelijke gevolgen.
Het is dan ook zeer begrijpelijk, dat
het met de Britsch-Russische bespre
kingen niet zoo bijster vlot. Mede is dit
toe te schrijven aan het feit, dat de
Russen niet bereid zijn om voor een
appel en een ei hun steun aan de Brit
ten te geven. Meer dan bij den gang
van zaken in Europa zijn de Russen
op het oogenblik geïnteresseerd bij het
gebeuren in Azië. En evenals vroeger
loopen ook in het huidig tijdsgewricht
de Britsch-Russische belangen in Azië
verre van parallel. Wij maken ons dan
ook wel niet schuldig aan eene al te
boude veronderstelling, als wij schrij
ven, dar hangende de Britsch-Russi
sche besprekingen Britsch-Duitsche
pourparlers in vollen gang zijn. Dit is
wel een der redenen, waarom goed in
gelichte Londensche kringen op het
standpunt staan, dat het onmogelijk is,
reeds nu den datum te bepalen van
het einde der onderhandelingen tus-
schen Londen en Moskou. Ondanks
den schijn van het tegendeel, houdt
het Foreign Office vast aan zijn
beproefde tactiek van „to muddie
through". De omstandigheid, dat pers
en publieke opinie zich in Engeland
verre van afzijdig houden van de aan
gelegenheden der buitenlandsche po
litiek, bepaalt mede in sterke mate de
uitingen, zooal niet in wezen de
gedragslijn, der Britsche regeering.
Iedere regeering moet in haar buiten
landsche staatkunde nu eenmaal reke
ning houden met het binnenlandsche
front!
T") ANTZIG is op het oogenblik de
zichtbare conflictwolk aan den
Europeeschen hemel. De Polen stel
len vooralsnog tegenover den Duit-
schen wensch inzake deze stad het
gevaarlijke woord: Nooit. De Poolsche
minister van Buitenlandsche Zaken,
kolonel Beek, heeft in de Europeesche
hoofdsteden de reputatie verworven,
glad en glibberig te zijn als een aal.
Ook hij moet rekening houden met het
binnenlandsche front. Over eenige
dagen zal hij vermoedelijk Hitler van
antwoord dienen. Dat er vele woorden
en vele gedachten worden gewisseld
tusschen Londen en Warschau deze
week. mag men wel als zeker aanne
men. Wie de beteekenis vooi den
Europeeschen vrede van het Dantzi-
ger probleem op juiste waarde wil
schatten, moet trachten een antwoord
te geven op de vraag: Is de inzet van
Dantzig voldoende zwaar om Londen,
Berlijn, Parijs. Warschau en misschien
Rome en Moskou te doen besluiten, er
een oorlog voor te risqueeren? Het
antwoord kan voor geen der genoem
de hoofdsteden bevestigend luiden.
Oorzaak van een Europeeschen
oorlog kan Dantzig dus niet zijn. Of
het de aanleiding tot zulk een
ramp zal worden, is op het oogenblik
nog niet te zeggen. Waarschijnlijk
achten het even..e' niet.
UROPA's diplomatieke machine
werkt op volle tneren. De papie
ren oorlog is in vollen gang. Minis
ters, gezanten, politici en adviseurs
confereeren. redeneeren, conspireeren,
wikken en wegen. Een nieuwe crisis,
met alle gebruikelijke spanning en mis
baar staat voor de deur. Zal ons we
relddeel ook ditmaal weei halt maken
aan den rand van den afgrond? De
leiders der Europeesche naties hebben
gaandeweg eene groote bedrevenheid
gekregen om moeili:ke vraagstukken
en gecompliceerde situaties binnens
kamers dan wel in het openbaar op te
lossen en'tot een vreedzaam einde te
brengen. Laat ons hopen, dat zij ook in
de komende weken al hun tact, erva
ring en omzichtigheid zullen weten te
gebruiken, en dat zij niet zullen ver
vallen in de fout om, na alle behaalde
successen op den vredesweg, overmoe
dig te worden. Want overmoed zou
euvele moed zijn. Euvele moed, die
rampzalige gevolgen voor vele tiental
len millioenen menschen met zich zou
kunnen brengen.
CALCUTTA, 2 Mei. (Reuter).
Na de verkiezing van Rajendra Pra
sad tot voorzitter van het Congres
zijn gisteren met ongeregeldheden
gepaard gaande betoogingen voor
gevallen buiten het gebouw, waar
het Congres bijeen was. Gedurende
verdere ordeverstoringen wierp de
menigte steenen naar de Congres-
vrijwilligers, van wie enkele gewond
werden.
Intusschen heeft de nieuwe, rechts
georienteerde voorzitter, Prasad, bekend
gemaakt, dat eert nieuwe opperleiding
zal worden samengesteld, geheel uit
personen van den rechtervleugel, zulks
met uitsluiting van Pandit Jawaharlal
Nehroe en Soebhas Bose, den vroegeren
president, die de tot hen gerichte uit-
noodiging van de hand hebben gesla
gen. Met algemeene stemmen heeft het
comité vervolgens een resolutie aange
nomen, die door Nehroe was ingediend,
inhoudende, dat het nationale Congres
vastbesloten is om verzet te bieden te
gen alle pogingen om Britsch-Indische
hulpbronnen te gebruiken in geval van
oorlog zonder toestemming van het
Indische volk.
TELEKI EN CSAKY UIT BERLIJN
VERTROKKEN
BERLIJN, 2 Mei (D.N.B.) de Hon-
gaarsche minister-president, Graaf Te-
leki en zijn echtgenoote, en de minister
van buitenlandsche zaken, graaf Csaky,
die een officieel bezoek aan Berlijn ge
bracht hebben, zijn vanmorgen per
extratrein weer vertrokken.
ROME. 2 Mei (Stefani). Gayda,
de directeur van de Giornale d'Ita-
lia, schrijft dat de nieuwe Italiaan-
sche militaire credietën en de reis
naar Italië van den opperbevelheb
ber van het Duitsche leger het
noodzakelijke antwoord vormen op
de Britsch-Fransche politiek, die
een omsingeling van de as ton doel
heeft. Die politiek, die tegelijk mili
tair en diplomatiek is. neemt meer
en meer zoo dreigende aspecten aan,
dat Italië en Duitschland zich moe
ten wapenen en hun strijdkrachten
en plannen voor de gemeenschap
pelijke verdediging tegen dat offen
sief harmoniseeren.
De opperbevelhebber van het Duitsche
leger, generaal von Brauchitsch, ver
toeft thans op Sicilië. Hij hoopt, dat het
weer vandaag zoodanig verbetert, dat
VON BRAUCHITSCH
hij zijn vlucht naar Tripolis, welke hij
gisteren moest onderbreken, kan voort
zetten. Het ligt in de bedoeling van von
Brauchitsch tot 9 Mei in Libye te blij
ven, en deel te nemen aan verscheidene
betoogingen te zijner eere. Op 9 Mei zal
hij een groote militaire parade bijwonen
Na een bezoek aan La Spezia en Genua
keprt hij op 10 Mei naar Berlijn terug
NEW YORK, 2 Mei. (Reuter). Graaf Jerzy Potocki, de
Poolsche ambassadeur in de Vereenigde Staten, heeft in een
van te voren opgestelde verklaring voor een interview gezegd,
dat Polen zijn economische rechten in Dantzig zal handhaven.
De ambassadeur voegde hieraan toe, dat minister Beek Vrijdag
a.s- in het Poolsche parlement de opvatting van Polen zal uit
eenzetten, in het bijzonder ten aanzien van de rechten van
Polen in Dantzig.
Prof. Moscicki, de Poolsche
staatspresident
BOEKAREST, 2 Mei. (Rador).
Calinescu, de Roemeensche pre
mier, heeft het woord gevoerd
voor 4000 afgevaardigden op het
eerste congres der arbeiderscorpo
raties. Hij zegde den Roemeen-
schen arbeiders dank, dat zij een
dag loon hadden afgestaan voor
het leger en thans twee uren per
dag overwerk verrichteh in de
wapenfabrieken. Dit, aldus de mi
nister-president, bewijst, dat het
land zich geen enkele opoffering
bespaart voor de verdediging van
zijn onafhankelijkheid en territo
riale onschendbaarheid.
Men zegt, aldus Calinescu,. dat de pers
an een buurland opzet tot eischcn te
genover Roemenië, eischen welke door
andere vreemde mogendheden zouden
worden ondersteund. Dergelijke agita
ties komen niet de betrekkingen van
vroede buurschap en vriendschap ion
goede. Ik stel er prijs op te verklaren,
dat geen enkel gezaghebbend vertegen
woordiger van eenige vreemde mogend
heid ooit cenig voorstel heeft gedaan,
dat een territoriale opoffering van de
zijde van ons land beoogde.
Integendeel. Ik kan zeggen, dat
onze politiek van waardigheid en
verdediging van onze territoriale on
schendbaarheid overal een volko
men begrip heeft gevonden. Ik kan
op ondubbelzinnige wijze verklaren,
dat Roemenië betrekkingen van goe
de buurschap en vriendschap
wenscht te onderhouden met zijn
buurstaten en dat het bereid is eco
nomische en cultureele overeenkom
sten te sluiten.
Iedere tegen ons grondgebied ge
richte poging zou echter botsen op
den meest vastberaden en onschok-
baren tegenstand. Deze politiek is
die van het geheele land. Het is de
nationale politiek van Roemenië."
De rede van Calinescu werd luide toe
gejuicht. Na afloop van het congres
hebben de deelnemers voor den koning
gedefileerd.
yEN aanzien van deze verkla-
ring van den Poolschen am
bassadeur te Washington, graaf
Potocki, wordt nog gemeld, dat
graaf Potocki heeft gezegd: „Po
len is geen Tsjecho-Slowakije.
Iedere actie van Duitschland te
gen Dantzig zal beschouwd wor
den als een casus belli."
Ten aanzien van het verzoek van
Hitier een weg door den corridor te
mogen aanleggen zeide Potocki: „De
eenige verklaring voor dit verlangen
van Duitschland is de wcnsch Polen
van de zee af te sluiten en zijn eco
nomische en vermoedelijk ook poli
tieke onafhankelijkheid te vermin
deren." Tenslotte zeide graaf Potocki
dat Polen wel bereid is over Dantzig
te onderhandelen, doch dat het nooit
zal wijken voor geweld.
Verkoopers van dagbladen en tijd
schriften te Warschau hebben besloten,
uit protest tegen chicanes op in Duitsch
land verschijnende Poolsche bladen,
geen bladen uit Duitschland en Dantzig
meer te verkoopen, zoolang de normale
toestand in Duitschland niet hersteld is.
Kioskhouders en andere krantenverkoo-
pers in het geheele land worden uitgc-
noodigd dit voorbeeld te volgen.
Te Gniezno zijn drie jonge meisjes
van Poolsche nationaliteit doch van
Duitsche afstamming veroordeeld
tot gevangenisstraffen vurieerend
tusschen 18 en 6 maanden, omdat
zij gepoogd hebben con verecniging
van meisjes op te richten naar'het
voorbeeld van de „Bund Deutscher
Macdchen."
Te Tczew in Pommeren is een rent
meester tot 18 maanden gevangenisstraf
veroordeeld omdat hij zijn arbeiders op
dracht had gegeven hem met „Heil Hit-
Ier" te groeten, hieraan toevoegend dat
binnenkort deze groet in dit gebied ver
plicht zou zijn. Verder is iemand
afkomstig uit Dantzig, veroordeeld tot
negen maanden gevangenisstraf wegens
beleediging van de Poolsche natie en
wegens provocatie.
Volgens een Havas-bericht uit War
schau hoeft de Poolsche ministerraad
hedenochtend een wetsontwerp aange
nomen, waarbij de president van de
republiek wordt gemachtigd decreten
uit te vaardigen op het gebied van
landsverdediging, financiën en econo
mie. tot de gewone zitting van het par
lement wederom bijeen komt.
PARIJS, 2 Mei. (Havas). - De
1 Meidag in Frankrijk is dit jaar
totaal anders dan vorige jaren
vërloopen. Parijs bleef zijn norma
le bedrijvigheid hoüden en alleen
het feit, dat het traditioneele lelie
tje van dalen verkocht.werd, on
derscheidde den dag- Geen enkele
vakorganisatie had het stakings
parool uitgegeven. Alle transport
diensten functionneerden normaal
evenals alle openbare diensten en
de particuliere industrie.
In Rijssel is het werk bijna niet ge
staakt. Alleen de gemeentediensten had
den het werk neergelegd. In de mijnen
Albi en Cannaux staakten de arbeiders,
doch de eerste Mei viel voor de meeslen
samen met den gohruikelijken vcertien-
daagsche rustdag. Er heersehte volledi
ge kalm ie. In het steen koolbekken van
Deeazevillc was het werk algemeen
neergelegd. In de havens waren cfe sta
kingen mcerendecls gedeeltelijk.'In La
Rochelle en La Pallice was geen en
kele arbeider van het werk weggeble
ven.
De viering van den eersten Mei is
in de Poolsche hoofdstad, Warschau,
kalm verloopen. Na des morgens
stilgelegen te hebben, begonnen de
transportdiensten in het begin van
den middag weer te werken. De in
dustrieën, die voor de defensiewer
ken, hebben het werk niet gestaakt
en in vele gevallen stortten do ar
beiders van deze fabrieken, evenals
een groot aantal taxichauffeurs, hun
dagloon in het fonds voor de lands
verdediging.
Aangezien betoogingen verboden wa-
I ren, hielden de socialistische partij en
verschillende eroepeeringen van socia
listen en joden hun vergaderingen in
schouwburgen en bioscoopzalen en in
hun clublokalen. In deze vergaderingen
werd één enkele resolutie aamenomen,
welke wees op de noodzakelijkheid het
hoofd te bieden aan de dreigir g van het
internationale fascisme in den vorm van
het Hitleriaansche Duitschland.
Uit voorzorg tegen anti-Duitsche he-
toogineen wa« de bewaking, die sedert
de rede van Hit Ier in de omgeving van
de Duitsche ambassade te Warschau ge
plaatst was, versterkt. Voor het gebouw
der ambassade hielden vier bereden
agenten de wacht en de heide uitgangen
van de straat waren afgezet door agen
ten. die karahiinen droegen en die den
toegang weigerden aan ieder, die niet in
die straat woonde of kon bewijzen, dat
hij zich noodzakelijk moest begeven
naar een der huizen in den sector, waar
de ambassade staat.
Bij de demonstraties in de Slo-
waaksche hoofdstad Bratislawa heb
ben de Duitschers verschillende ma
len geroepen: „Wij willen An-
schluss". Zij verspreidden pamfletten
met de woorden: „Presburg wil An
schluss". Daarentegen eischten de
Slowaken op energieke wijze den
terugkeer van Sidor aan het bewind.
Ook te Presov hielden de Slowaken
dergelijke betoogingen, die een anti-
Duitsch karakter droegen.
Evenals andere jaren is op 1 Mei in
Mexico niet gewerkt. Veertigduizend ar
beiders hebben in militaire formatie een
optocht gehouden. Bij een Duitschen win
kel in het centrum der stad zijn de rui
ten ingeworpen, terwijl bcleedigingen
aan het adres van Hitier geuit werden.
De politie kwam hier tusschenbeide en
herstelde de orde. Verdere incidenten
hebben zich niet voorgedaan.
Weinig vleiende beeltenissen van Hit-
Ier en Mussolini zijn gisteren meegedra
gen door de New Yorksche arbeiders in
hun jaarlij kschen 1 Mei-optocht. Er wa
ren 100 man politie op de been. Er vie
len geen ernstige incidenten voor.
ROTTERDAM, 2 Mei. Aan
boord van de vrachtboot „Hunze
3" uit Groningen, liggende in de
Wijnhaven te Rotterdam, heeft
zich in den afgeloopen nacht een
ernstig geval van kolendampver
giftiging voorgedaan, waarvan
twee Groningers het slachtoffer
zijn geworden. In de kajuit van de
boot sliepen twee personen, n.l. de
stuurman P. H. Genega, en de
matroos M. Timmer, beiden uit
Groningen. Toen het overige per
soneel van de „Hunze 3" zich he
denmorgen om zes uur aan boord
begaf, misten zij den stuurman en
den matroos. Bij onderzoek bleek,
dat beiden in de kajuit ten gevolge
van kolendampvergiftiging gestikt
wa ren.
De Rotterdamsche politie heeft
de lijken in beslag genomen, ter
wijl de Groningsche familieleden
van de slachtoffers onmiddellijk
telefonisch zijn gewaarschuwd.
Nader vernemen wij, dat de
slachtoffers der kolendampvergif
tiging aan boord van de „Hunze
3" zijn de 48-jarige suurman F.
Heininga en de 28-jange matroos
M. Timmer. Beiden waren ge
huwd.
's-GRAVENHAGE, 2 Mei.
Men meldt ons van officieele zij
de, dat Prins Bernhard heden voor
korten tijd voor particuliere aan
gelegenheden naar het buitenland
is vertrokken.
Na eenige dagen in Noord-Ita-
lië te hebben doorgebracht reist
Z.K-H. naar Reckenwalde voor
een kort bezoek aan Zijne Moe
der H.D.H. Prinses Armgard.
AUTO MET DUBB. BEDIENING.
Rijlessen worden gegeven door erkend
K. N. A. C, instructeur.
N V. AUTOMOBIELBEDRIJF lo.
BOVÉE VOOGT
VLAS AKKER WEG 50 Tclef. t003
Weerver wachting
Voor het geheele land:
Betrokken tot zwaar of half
bewolkt, waarschijnlijk enke
le regenbuien, weinig veran
dering in temperatuur. Meest,
matige N.O. tot N. wind.
