DE LEYTAX
Europa's toekomst
nog onzeker
„PLYMOUTH"
GARAGEVALEWINK
Eden over de
Russen in 1925
Londen en Parijs voldaan
over accoord met Turkije
GARAGE MOLENAAR
De Zomertijd
begint!
Belangrijkste
nieuws
DE EEMLANDER
Zaterdag 13 Mei 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
37e Jaargang No. 299
Nobel gebaar
van zelfbestuurders
Antie-Duitsche actie in
Bohemen en Moravië
Engeland wil hei
hoofd bieden
aan agressie
het beroemde „Chrysler"-product
uit modi
Amersfoort
Britsche handel
met Roemenië
OOK VOOR
BUITENLAND
TEL. 1788
op andere pagina's
HEMELVAARTSDAG
Muurhuizen 40 Tel. 454
Licht op:
8 uur 13 min.
LEERT VEILIG AUTORIJDEN
Medische Hulp
ONZE COLLECTIE is wat prijzen betreft zóó samengesteld, Fa. DUIM BURGER
dat elke dame zich smaakvol in ons magazijn kan kleeden
AME1R SFOORTSOH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95: per maand 0.65; per
1 week met gratis verzekering tegen ongelukken) f 0.15
binnenland tranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 1—4 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer
else regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiên voor de
helft van Jen prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen I 1.Bewijsnummer extra f 0.05
VAN de Europeesche fronten wei
nig nieuws. Met deze paar woor
den kan men aan het einde dezer
week den toestand in ons werelddeel
ongeveer kenschetsen. Of en, even
tueel, in hoeverre er schokkend
nieuws uit de binnenkamers der
diplomatie zou zijn te melden, is eene
vraag, waarop wij het antwoord
schuldig moeten blijven. Vermoedelijk
zou het echter weinig positief luiden.
Naar het lijkt, leven wij op het oogen-
blik nog in het stadium der voor
postengevechten. Het groote offensief
dan wel de vredesonderhandelingen
hebben nog geen aanvang genomen.
Het is waar, Daladier en Chamber
lain hebben krachtige redevoeringen
gehouden, die in Frankrijk en Enge
land veel succes hebben geoogst. De
Duitsche pers is dan ook zeker niet
ver mis, als zij deze redevoeringen
interpreteert als binnenlandsch-poli-
tiek.e manoeuvres. Maar zij is wel mis,
als zij de gehouden oraties uitslui
tend bestempelt als zoodanig. Trou
wens, het feit, dat Berlijn zich deze
week naar buiten heel rustig heeft
gedragen, en de omstandigheid, dat
de Duitsche pers aan de woorden van
Daladier en Chamberlain meer dan
gewone aandacht besteedde vormen
indicaties, dat ook Duitschland op het
oogenblik nog aan het verkennen, aan
het .padvinderen' is. Ongewisheid is,
althans voor den outsider, het meest
kenmerkende aspect van den huidigen
Eurotféeschen toestand. Over en weer
worden harde waarheden verkondigd;
aan alle zijden en in de hoofdsteden
van alle groote mogendheden zijn
forsche redevoeringen gehouden; mili
taire maatregelen zijn schering en
inslag. Maar tot nu toe prevaleert
boven alle andere gevoelens bij alle
Europeesche naties en, naar wij stellig
durven verzekeren, bij alle Europee
sche staatslieden de wensch naar het
behoud van den vrede. Zoowel over
wegingen van humanitairen aard als
de wetenschap, dat een Europeesch
conflict het gansche Europeesche be
stel op losse schroeven zou zetten en
voor verliezer en winnaar vrijwel ge
lijke risico's in zich sluit, liggen ten
grondslag hiervan. Laat ons hopen
en veel meer dan hopen kunnen wij
niet dat geen fatale gebeurtenissen
eene explosie zullen veroorzaken.
f TITTERAARD zal de gang der
Russisch-Britsche onderhande
lingen in hooge mate bepalend zijn
voor den gang der Europeesche ge
schiedenis in de komende maanden.
Van harte geschieden de toenade
ringspogingen noch aan Britsche noch
aan Russische zijde. Zoo ooit het be
wijs moest worden geleverd, dat in
ternationale politiek los staat van alle
ideologie en uitsluitend berust op op
portunistische overwegingen, dan
geschiedt dit door het weinig ver
heffende spel van vragen, bieden,
overvragen en onderbieden. dat thans
tusschen Moskou en Londen wordt
gespeeld. Intusschen blijkt eens te
meer, hoezeer naar wij dezer
dagen opmerkten inzonderheid de
Britsche politiek zich door opportu
nisme kenmerkt. Zonder de Britsche
staatslieden hiervan direct een verwijt
te willen maken (immers, .zij kunnen
beter dan wie ook beoordeelen, hoe
de hun ter behartiging toevertrouwde
rijksbelangen het beste kunnen wor
den verzorgd) moet toch worden ge
constateerd. dat het denkbeeld eener
Britsch-Russische mésalliance bij geen
weldenkend Europeaan gevoelens
van enthousiasme kan wekken. Deze
besprekingen tusschen Moskou en
Londen roepen in onze herinnering
een uitspraak van Eden toen als
nu lid van het Lagerhuis wakker,
gedaan in 1925. In December van dat
jaar was er in Engeland eene felle
anti-Turksche stemming. Eden pleitte
voor betere Britsch-Turksche betrek
kingen en zeide toen onder meer: Er
zijn twee krachten, die de Turken in
de richting van dwaasheden willen
dwingen, te weten: de agenten van
de bolsjewistische regeering en een
deel der Britsche pers. Dit is waarlijk
een heilloos bondgenootschap, een
huwelijksbed, dat zelfs de meest
geharde man niet zal kunnen aan
schouwen zonder te blozen... 'Are we
to see Bolsheviks perusing the
columns of the Daily Express and
Noble Lords bustling to Fleet Street
Russian boots?' Tot zoover Eden
den 21 en December 1925 in het
Lagerhuis. Wel verandert de mensch;
wel veranderen de omstandigheden.
MILLIOENEN Europeanen leven
in voortdurende oorlogsangst*
Het bedrijfsleven gaat hieronder zoo
wel als onder steeds drukkender wor
dende bewapeningslasten gebukt. Is
het te veel gezegd, dat ons wereld
deel snakt naar vrede? En is het te
veel gezegd, dat alom naar een weg
tot behoud van den vrede wordt ge
zocht? De groote vraag is en blijft,
of de thans regeerende staatslieden
voldoende kundig en voldoende mach
tig zullen zijn om een catastrophe,
waarbij niemand gebaat zou zijn, te
voorkomen. Zwaar, heel zwaar is de
verantwoordelijkheid, die op het
oogenblik rust op de schouders van
hen, die de Europeesche naties be
stieren. Iedere daad van hen kan
onberekenbare gevolgen hebben; ieder
woord, dat zij spreken, moeten zij
tevoren op een goudschaaltje wegen.
Er zijn krachten in het spel, die
het blijkt met den dag duidelijker
gemakkelijker opgeroepen dan geban
nen kunnen worden. Hierin, en hierin
alleen, schuilt op het oogenblik het
werkelijke gevaar voor den Europee-
schen vrede: In de menschelijke on
volmaaktheid, in het menschelijke
onvermogen, in de menschelijke
zwakte. En niet in de laatste plaats
hierom brengen wij het oude vorste
lijke devies in herinnering: Regum
concordia felicitas temporum (het ge
luk der tijden wordt door de een
drachtigheid der vorsten bepaald).
Moge het dus zoo zijn, dat eerlang
de Europeesche leiders elkander nader
zullen komen en eendrachtig zullen
beginnen met den opbouw van een
vreedzaam Europa!
Drie vorsten bieden Neder-
landsch-Indische regeering
een bedrag aan voor uit
breiding der defensie
BATAVIA, 13 Mei. (Aneta-A.N.P.).
Reeds vroeger deden enkele zelf
bestuurders, bij voorkomende gele
genheden, een geste ten (behoeve
van het algemeen belang. Ook
thans geschiedt dit en wel in ver
hand met de wcnschelijkheid van
snelle uitbreiding van de defensie.
Zoo hebben de zelfbestuurders van
Watampone, Madjoe en Sopeng (Boni)
gouvernement Celebes. op de receptie
bij den assistent-resident op 1 Mei ter
gelegenheid van den verjaardag van
Prinses Juliana, het verzoek gedaan,
bij monde van den Vorst van Bone,
als blijk van aanhankelijkheid aan het
Nederlandsch gezag een schenking te
willen anvaarden van enkele honderd
duizenden guldens, ten behoeve van de
defensie van Xederlandsch-ïndië. De
zelfbestuurders verzochten dit,-verzoek
aan den Gouverneur-Generaal over te
brengen, waarop de assistent-resident
de regeering hiervan op de hoogte
heeft gesteld.
Vermoedelijk zal deze schonking uit
principieole overwegingen niet kunnen
worden aanvaard, doch mogelijk kan
een oplossing worden gezocht door dit
bedrag te besteden aan luchtdoelge
schut. ten behoeve van de verdediging
van genoemde drie landschappen,
waarbij de legerleiding voor de bedie
ning de noodige manschappen beschik
baar zou stellen.
Aneta verneemt echter, dat beslikt
nog geen decisie over deze kwestie is
genomen.
PRAAG. 13 Mei (Havas). Het
persbureau der „beweging voor na
tionale solidariteit" maakt melding
van het optreden van „agents pro
vocateurs". die de huizen binnen
gaan en de bewoners vragen mede
te werken aan politieke acties. Het
betreft het optreden van individuen,
die willen profiteeren van het pa
triotisme der Tsjechen: het zijn
Agents provocateurs, die de Tsjechi
sche natie onaangenaamheden wil
len berokkenen".
De beweging noodigt de bevolking uit
bedoelde individuen aan te brengen.
Overigens wordt ook in een bericht van
het Ceteka gewaarschuwd tegen „agents
provocateurs". Beide documenten, aldus
Havas, onthullen een illegale activiteit,
welke gericht is tegen de Duitsche
overheersching in Bohemen en Moravië.
Uit goede bron wordt voorts door Ha
vas vernomen, dat de huidige chef der
politie te Brno, de Duitscher dr. Schwab
die in 1926 wegens spionnage werd ver
oordeeld, een twintigtal beambten der
Tsjechische politie heeft laten arrestee
ren. Volgens geruchten zouden deze ar
restaties verband houden met de ver
spreiding van pamfletten van Tsjechi
sche nationalisten.
Britsche ministers waarschuwen
tegen twijfel aan de vast
beslotenheid van Groot-
Brittannië
De Plymouth biedt meer waarde
voor het geld dan eenige andere wagen
in welke prijsklasse ookl
In onze Showroom toonen wij U de nieuwste modéllen.
STATIONSPLEIN TELEFOON 1210
VAN KEMPHAANTJES
OVERAL in graskanten en in niet te
vochtige weiden bieden de vaarden-
bloemen hun uitbundig lentegeel.
Langs de Eem kleuren groote donker
groene wcidevlakten geel door deze bloe
men.
De pinksterbloemen steken hoog boven
het nog korte gras uit met licht-paars ge
kleurde bloemtrossen.
Zeker, het zijn maar doodgewone paar
den- en pinksterbloemen, maar toch is de
weide even boeiend voor het oog als de
kleurenpracht van de bollenvelden en Be-
tuwsche bongerds.
Tegelijk met de weide hebben ook de
kemphanen zich uitgedost met de bontste
kleuren. Nauwelijks een maand vertoeven
ze weer hier, de kemphaantjes, die onge
veer zoo groot zijn als een krielkipDes
nachts, vliegende in wigvorm, zijn ze in
troepen uit Afrika hierheen getrokken:
eerst de haantjes en toen de hoentjes,
want vrouw en man trekken gescheiden.
De kemphanen vertoeven hier 's winters
niet. In Augustus verdwijnen ze al. Een
jaar of vijf geleden hebben we eens jonge
kemphanen geringd in den Eempolder. Van
uit Italië kwam toen een bericht, dat er
eenige van deze geringde vogels daar ge
schoten waren.
Vóór den broedtijd leefden de hanen in
vrede met elkaar en waren zij in hun ge
drag niet te onderscheiden van de wijfjes.
Met het groeien van de kleurrijke halskra
gen is de lust tot vechten in het bloed ge
komen van deze eerste klas steekspel-be
oefenaars.
Onweerstaanbaar voelen zij zich nu tot
hun kampplaats aangetrokken, welke plek
zii ieder jaar weer bezoeken en waaraan
zij een merkwaardige gehechtheid toonen
Jammer is, dat hun aantal op de bekende
kampplaatsen langs de Eem tusschen Coel-
horst en de Kleine Mclm en ook aan den
anderen kant van de Eem bij de Zeider-
sche wetering opvallend is achteruitge
gaan. Men wil wel beweren, dat eenige ja
ren geleden de hanen door onverlaten ge
vangen zijn om ze te verknopen aan F.n-
gelschen, die ze gaarne in hun parken
houden.
Hoe het ook zij. voorloopig zal het aan
tal op deze plaatsen wel niet groot zijn.
Maar men kan behoorlijke troepen wel
aantreffen in de weilanden langs den Bis-
schopsweg tusschen Eembrugge en de
Haarbrug. Bovendien komen ze ook voor
langs den Holkerweg tusschen Bunscho
ten en Nijkerk.
Het meeste succes zal men hebben op
den dijk langs het fjsselmeer van den Ar
kemheemschen polder, een paar honderd
meter rechts van het havenkanaal van
Nijkerk. Op dien dijk vertoeven thans twee
groote troepen kemphanen.
Daar kan men ook gemakkelijk met een
auto komen en men kan dan vanuit den
wagen op een paar meters afstand het spel
van aanval en verweer bewonderen, van
deze kluchtige bontbekraagde tournooirid-
ders. Voor auto's blijken de kemphanen
niet bang te zijn.
Zelfs hebben we eens gezien, dat iemand
met zijn auto, met een gematigden gang
dan natuurlijk, tusschen de troep kempha
nen doorreed en een paar meters er voorbij
stopte, zonder dat hij één kemphaan ge
raakt had nóch dat ze wegvlogen. Deze
heer vertelde ons, dat hij gedurende 20
jaar reeds ieder jaar deze kemphanenplaats
bezocht om foto's te nemen van de kemp
hanen
Vanuit de auto kan men ze overigens
heel goed van dichtbij waarnemen. Geen
één, die dezelfde kleur heeft. Ieder heeft
zijn eigen kleur en wapen: er zijn er met
een witten, zwarten, bruin-rooden, staal-
blauwen en parelgrijzen kraag, dien zij
naar willekeur kunnen opzetten en neer
leggen. Zelfs de kleur van hun snavels en
de wratachtige kophuid zijn nog verschil
lend van kleur. Deze zijn soms roodachtig
en groen, maar vaak hoornkleurig.
Opgewonden en trillend staan ze tegen
over elkaar. Eerst wordt de borst omlaag
gedrukt, zoodat het achterste deel van
het lichaam hooger komt te liggen: dan
richten ze den snavel op elkander, zetten
de groote borst- en rugveeren op en sprei
den den nekkraag bovenwaarts Zoo uit
gedost, rennen en springen ze op elkaar
toe en gebruiken zij den snavel ais degen
terwijl de met wratten gepantserde kop
huid dient als helm en de dichte halskraag
als schild, die de stooten opvangt. Sommi
gen zitten stil met de snavelpnnt als een
wandelstok op den grond gericht.
Nu kan het er nog heet aan toegaan,
maar wanneer het legsel eenmaal com
pleet is. dan is de kamp een loos en ijdel
comediespel, want bloed vloeit er nooit. Dc
snavel is ook te zacht en een te zwak
werktuig om elkaar hiermee te kunnen
kwetsen.
In de eerste helft van Mei. gedurende
den legtijd, zijn hun minder kleurige da
mes. die dan dikwijls op de kampplaats
verschijnen, minder onverschillig voor de
malle vertooning. die te harer cere ge
schiedt. dan wel beweerd wordt.
VIRIDIS
„Men vergisse zich niet!"
LONDEN, 13 Mei (Havas).
De minister voor de voorraden,
Leslie Burgin, heeft te Cardiff een
rede gehouden, waarin hij zeide:
„Als iemand mocht twijfelen aan
den vasten wil van Engeland het
hoofd te bieden aan agressie over
al, waar zij den kop mocht opste
ken, zou hij de grootste vergissing
van zijn leven begaan en zijn volk
wel eens naar den afgrond kunnen
voeren".
De minister van handel, Oliver
Stanley, heeft gisteravond te Londen
gesproken over de door Groot-Brit-
tannië gegeven waarborgen. De mi
nister zeide. dat in buitcnlandsche
bladen te verstaan wordt gegeven,
dat Groot-Brittannië. wanneer het er
op aan zou komen, zijn verplichtin
gen niet zou nakomen. Iemand die
zoo iets schrijft, is volgens Stanley
slecht op de hoogte van het gemoed
der Britten. „Indien ooit de ramp
spoedige dag zou komen, dat wij ge
roepen zouden worden ons woord in
te lossen, zou geen stem in dit land
worden gehoord, welke zou aanraden
ons aan onzen plicht te onttrekken".
De Britsche pers verwelkomt algemeen
het verdrag tusschen Groot-Brittannië en
Turkije en legt hierbij den nadruk op de
aardrijkskundige ligging van Turkije,
vooral in verband met de garantie aan
Roemenië. Tevens wijst men op de be
trekkingen tusschen Turkije en de Sov
jet-Unie en men hoopt dat hierdoor een
overeenkomst tusschen Engeland en de
Sovjet-Unie zal worden vergemakkelijkt
De Times schrijft, dat Turkije een groo
te bijdrage levert aan de gemeenschap'
pelijke verdediging. De betrekkingen tus
schen Turkije en de Sovjet-Unie zijn een
springplank voor de overeenkomst tus
schen Londen en Moskou. Ook de Daily
Telegraph is van meening, dat het anti
agressie-front versterkt is door het toe
treden van Turkije, hetgeen van even
groot materieel als strategisch belang is.
De Daily Mail schrijft, dat door het
toetreden van Turkije een der voornaam
ste moeilijkheden van de garantie aan
Roemenië uit den weg is geruimd. De
Daily Herald verwacht, dat de overeen
komst tusschen Londen en Ankara door
alle vredelievende mogendheden zal wor
den begroet en door die mogendheden,
welke geweld als het voornaamste wa
pen van hun diplomatie beschouwen, met
leede oogen zal worden gezien.
De Fransche pers is zeer tevreden over
de verklaring van minister-president
Chamberlain in het Lagerhuis inzake het
verdrag tusschen Engeland en Turkije.
De Matin schrijft dat Turkije aan de eene
zijde hulp belooft aan Palestina en Egyp
te, terwijl het aan de andere zijde een
garantie ontvangt van Engeland. Indien
men er rekening mede houdt, dat Tur
kije reeds verdragen heeft gesloten met
de Sovjet-Unie en Roemenië en dat de
Fransche regeering eveneens een verdrag
zal sluiten, dan zal men zien. dat in ge
val van een conflict de zee-engten open
zullen staan voor de oorlogsbodems van
bovengenoemde landen en gesloten zul
len zijn voor den tegenstander.
De Epoo.ue schrijft, dat het verdrag van
groot belang is, aangezien Turkije de zee
engten hcheerscht, welke toegang geven
tot de Zwarte Zee. Nu de Oostzee een
Duitsch meer is geworden, kunnen
Frankrijk en Engeland Polen slechts via
de Zwarte Zee en Roemenië te hulp ko
men.
Overeenkomst vertoont eenige
gelijkenis met het Duitsch-
Roemeensche handels-
accoord
BOEKAREST, 13 Mei (Havas). De
tekst der Britsch-Roemeensche handels
overeenkomst lijkt op tal van punten
geinspireerd te zijn door de Duitsch-
Roemcensche overeenkomst. Inderdaad
vindt men er clausules in, welke eenige
weken geleden velerlei commentaar
hebben opgeleverd, zooals: het verlee-
nen van vrije zones, faciliteiten voor de
verkrijging van vergunning tot explora
tie, van concessie en exploitatie van pe-
troleumgebieden, de zending van des
kundigen voor de aanpassing van het
Roemeensche bedrijfsleven aan de be
hoeften der Engelsche markt en ten slot
te de regeling van de betaling.
Het voornaamste verschil is, dat
Engeland een crediet verleent van 5
millioen pond. hetgeen Duitschland
niet heeft kunnen doen. Duitsch
land kan overigens Roemeensche
producten opnemen, die het niet in
deviezen zal behoeven te betalen.
Engeland is verplicht rekening te
houden met zijn Dominions en de
prijzen op de wereldmarkt. Het kan
dus slechts een beperkte hoeveel
heid invoeren.
Ten slotte kan Roemenië slechts met
moeite de uit Engeland ingevoerde pro
ducten betalen. Evenals de Duitsch-
Roemeensche overeenkomst is ook de
Engclsch-Roemeensche overeenkomst
een raam-overeenkomst Voor het oogen
blik zijn de resultaten er van nog niet
te beoordeelen. Engeland heeft op ieder
gebied de clausule verworven van meest
begunstigde natie.
N den nacht van Zondag
op Maandag begint de
zomertijd iveer. Men denke er
dus aan om Zondagavond
voor men zich ter ruste be
geeft, de klok een uur voor
uit te zetten.
V.J
NA AÜTOMATISEFRINC. TELEFOON 30S6
BINNENLAND
De Tweede Kamer over dienstplicht
wijziging. (Derde blad, pag. 2).
STADSNIEUWS
(Derde blad, pag. 2).
Raadsagenda.
Auto's zonder chauffeur
NIEUWE VERLOVING AAN HET
EGYPTISCHE HOF VERWACHT
CAIRO, 13 Mei. ((Reuter). Men ver
wacht, dat binnenkort de verloving van
de tweede zuster des konings, prinses
Fayza, met haar neef Nabil Izzet Has
san bekend zal worden gemaakt Prin
ses Fayza is 15 jaar en prin6 Hassan 25
jaar oud.
Weerverwachtins
Voor het geheele land: Aan
vankelijk opklarend, later
half tot zwaar bewolkt, wei
nig of geen regen, koude
nacht met mogelijke lichte
nachtvorst, morgen overdag
zelfde temperatuur als heden,
meest matige, later wellicht
toenemende, N.O. tot KW.
wind.
AUTO MET DUBB. BEDIENING.
Rijlessen worden gegeven door erkend
K. N. A. C. instructeur.
N.V. AUTOMOBIELBEDRIJF Lo.
BOVÉE VOOGT
VLASAKKERWEG 50 Telcf. 1093
Zondag hebben dienst de volgende
geneesheeren:
Kolk, Utrechtscheweg 9, tel. 579.
Lubsen, Snouckaertlaan 12, tel. 290.
Mertens zur Borg, Laantje 5, tel. 1225.
Zondag heeft dienst de apotheek van
Keijzer, Langestraat 9; tel 161 en Java-
apotheck, Leusderweg 12, tel. 1887.
Zondag hebben dienst do vroed
vrouwen:
Mej. Perk, H. v. Viandenstraat 2, tele
foon 2079.
Mej. Vernhout, Soesterweg 232, tele
foon 2270.
