John Buil faalde
Palestina
in
Tientallen gewonden
te Jeruzalem
Wat zijn
Noord-Europeesche Staten
wenschen geen pacten
De Japansche voorstellen
inzake Sjanghai door
Engeland en V.S. afgewezen
DE EEMLANDER
Vrijdag 19 Mei 1939
Uitgave: VALKH0FF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
37e Jaargang No. 304
„Palestijnen"?
Weinig verandering
in den toestand
van gen. Snijders
REYNAUD BRENGT
VERSLAG UIT
„COMMODORE VANDERBILT" modernste stoom
Orde is hersteld
na ernstige
botsingen
Denemarken is bereid
te onderhandelen
Talrijke dooden
op Timor
Groote razzia in
Fransche concessie
te Sjanghai
Enthousiasme te
Montreal
Kuhn gedagvaard
door Dewey
Een lichtstoet
ter eere
van onze Koningin
Von Ribbentrop
gaat niet
naar Boekarest
Licht op:
9 uur 19 min.
AMEPSFOOMSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maandeD voor Amersfoort 1 95; per maand 0.65; per
week met gratia verzekering tegen ongelukken) t 0.15
binnenland tranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN vaB f regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elite regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiên voor de
helft van Jen prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
JOHN Bull is indertijd vrijgevig ge
weest met papieren toezeggingen
inzake Palestina. Zoowel den Joden
als den Arabieren beloofde hij een
gouden toekomst in het Heilige Land.
De Joden droomden sedertdien meer
nog dan tevoren van een nieuw
Joodsch nationaal tehuis; de Arabie
ren richtten hun wenschen op de
vestiging van een nieuwen Arabi-
schen staat op Palestijnschen grond.
Toen puntje bij paaltje kwam, te we
ten, toen met de Joodsche immigratie
naar Palestina op eenigszins aanzien
lijke schaal een aanvang werd ge
maakt, kwamen voor Engeland ook
de moeilijkheden. Arabieren zoowel
als Joden beriepen zich op Britsche
beloften en plechtige verklaringen.
Geen van beide volksgroepen wilde
wijken. Burgeroorlog teisterde het
Heilige Land. Zoowel in Joodsche als
in Arabische kringen nam de ontevre
denheid jegens Engeland en de onder
linge vijandigheid hand over hand toe.
Geruimen tijd volgde Londen in
Palestina zijn beproefde en typisch
Britsche tactiek van .doormodderen'.
Tal van oplossingen, die in wezen
alle den vorm van een compromis
droegen, werden door Londen aan de
hand gedaan en geprobeerd. Het
mocht niet baten. De toestand bleef
gespannen. De vijandigheden tus
schen Joden en Arabieren hielden
aan. Britsche soldaten en politieman
nen sneuvelden bij tientallen. Meer en
meer bleek, dat het Britsche man-
daatsbestuur .over Palestina het land
'geen zegen bracht. J«^hn Buil, dit be
seffende en wetende, dat hij elders in
de wereld grooter en voor zijn rijk vi
taler problemen heeft op te lossen,
nam toen het besluit om zich uit den
Palestijnschen heksenketel terug te
trekken en hrt oo den duur aan de
daar wonende Joden en Arabieren
over te laten om hunne onderlinge
geschillen uit te vechten.
Tj IT is, in het kort en zonder ver-
melding van détails, de voorge
schiedenis van de ernstige incidenten,
welke dezer dagen in Jeruzalem en
Tel-Aviv plaats vinden na de be
kendwording van de jongste Britsche
plannen inzake de vestiging van een
nieuwen Palestijnschen staat. Voort
aan, aldus decreteerde John Buil, zul
len er Palestijnen zijn. Het is eenvou
diger om dit te decreteeren dan te
bewijzen, dat er werkelijk van een
Palestijnsch volk kan worden gespro
ken. En de Joden zullen en kunnen
niet erkennen, dat tot een zoodanig
Palestijnsch volk de Arabieren behoo-
ren. Te meer klemt dit bezwaar, nu
Engeland bepaald heeft, dat in den
nieuwen Palestijnschen staat de meer
derheid der bevolking Arabisch en de
minderheid Joodsch zal zijn.
Wel heet het, dat de Britten zullen
waken over de belangen van beide
bevolkingsgroepen, doch het Joodsche
zoogoed als ieder ander volk weet,
dat John Buil zijn uitnemende quali-
teiten als waakhond vooral, zoo niet
uitsluitend, gebruikt als het geldt om
de specifiek Britsche belangen te
hoeden. In feite, ontdaan van alle
franje, is het zoo, dat de Britten in
Palestina den Arabieren hun zin heb
ben gegeven. En de Joodsche bevol
king van het Heiliqe Land weet beter
dan wie ook, wat dit voor de Joodsche
toekomst van het Heilige Land en
voor de mogelijkheid van de verwe
zenlijking van den droom van een
Joodsch nationaal tehuis op Bijbel-
schen bodem zal beteekcnen. Hoezeer
wij ook afkeerig staan van het aan
leggen van de normen der persoon
lijke moraal op de internationale po
litiek der groote moqendheden, toch
kunnen wij sympathiseeren met de
Joden als zij Engeland woordbreuk en
trouweloosheid verwijten.
VY7 IJ laten in het midden of de
stichting van een Joodsch na
tionaal tehuis in Palestina ooit voor
honderd procent had kunnen worden
verwezenlijkt. Talrijk en velerlei zijn
de problemen, die dit Joodsche ideaal
met zich brengt. Wij kunnen ons zelfs
voorstellen, dat John Buil nooit heeft
geloofd in de beloften, die hij den
Joden inzake Palestina heeft gedaan,
Maar dan nog blijft de thans gevon
den oplossing verre van elegant.
Palestina is op het oogenblik een doorn
in het Britsche vleesch. Of het zoo
eenvoudig zal zijn als John Buil thans
denkt om dien doorn te verwijderen,
is eene vraag, die wij niet zonder meer
bevestigend durven beantwoorden,
Nu Londen tot de créatie van een ge
mengd Joodsch-Arabischen staat
Palestina heeft besloten, ware het de
plicht geweest der Britten om elders
in de wereld de mogelijkheid voor de
vestiging van een zuiver Joodschen
staat in uitzicht te stellen. Het Brit
sche Rijk omvat gebieden, bijvoor
beeld in Canada en Australië, die
zeer zeker voor Joodsche immigratie
op groote schaal in aanmerking
komen. Maar John Buil heeft zelfs de
mogelijkheid van zulk eene com
pensatie niet geopperd. Hij meent met
de stichting van een nieuwen con-
fectie-staat van zijn verplichtingen
jegens de Joden .verlost' te zijn. Het is
een houding, die hoezeer misschien
ook verklaarbaar uit den internatio
nalen toestand Engeland geen eer
aandoet.
HILVERSUM, 19 Mei. Naar wij
vernemen heeft generaal Snijders
een rustigen nacht gehad. Hoewel
er in zijn toestand weinig verande
ring is gekomen, blijft deze zorge
lijk.
PARIJS, 13 Mei (Havas) De finan-
cieele Kamercommissie heeft Woensdag
den minister van financiën, Reynaud.
gehoord. Reynaud wees op de verschil
lende resultaten, die reeds met den her-
stelarbeid bereikt zijn. Voorts zou hij
te kennen hebben gegeven, dat Frank
rijk vooralsnog geen besprekingen zou
hebben geopend over een aan Span je te
verstrekken leening en voorts, dat de
heffing van retorsicrechten zou worden
overwogen voor het geval Duitschland
niet de Tsjecho-Slowaaksche schulden
zou erkennen. De minister schatte de
hoeveelheid goud, die sedert October te
ruggekeerd is, op ongeveer twintig mil
liard.
locomotieven
Een der nieuwste Amerikaansche locomotieven is de Commodore Vanderbilt"
welke op het traject New YorkC hi ca so rijdtmen ziet den kolos in het onder-
grondsche eindstation
JERUZALEM, 19 Mei. (Havas).
Donderdagavond hebben de betoo
gingen in Jeruzalem ernstige afme
tingen aangenomen. Een groote me
nigte betoogers begaf zich naar de
Joodsche wijk, waar zij verzet bleef
bieden aan de politie. Troepen, met
helmen op, plaatsten Spaansche rui
ters om de betoogers te omsingelen,
om negen uur des avonds waren aan
Engelsche zijde 10 gewonden geval
len en 85 aan den kant van de be
toogers. Veertig hunner liggen in het
Joodsche ziekenhuis, waar zij als Re-
arresteerden worden behandeld.
Een der Britsche politieagenten, die bij
de hotsingen van gisteravond gewond
werden, is overleden. Volgens de laatste
schatting zijn 12 Engelsche politiebe
ambten en een honderdtal Joden gewond.
De politie heeft overigens een groote
zelfbeheersching getoond. Twee uur lang
werden de agenten gebombardeerd met
steencn en scheldwoorden, en zij grepen
eerst in -toen twee hunner door schoten
gewond werden.
Anderzijds hebben verantwoordelijke
Joden getracht de menigte van excessen
te weerhouden. Terwijl de betoogingen in
den ochtend een rustig karakter hadden,
nam de opgewondenheid der menigte la-
Duitsch voorstel inzake non-agressie-verdragen
door Finland, Noorwegen en Zweden
van de hand gewezen
BERLIJN, 18 Mei. (Havas). -
De Noord-Europeesche staten
hebben Woensdag in de Wilhelm-
strasse een gemeenschappelijken
stap gedaan, teneinde hun afwij
zend antwoord mede te deelen op
de Duitsche voorstellen inzake
het sluiten van non-agressiepac
ten met Duitschland.
De Finsche gezant had door een ver
gissing (naar men zegt als gevolg van
een verkeerde uitlegging der instructies
van zijn regeering), reeds Dinsdag
dezen stap bij het Duitsche ministerie
van buitenlandsche zaken gedaan, zoo
dat Woensdag alleen de drie gezanten
van Zweden. Noorwegen en Denemar
ken zich in de Wilhelmstrasse aandien
den.
Men verneemt, dat Denemarken in
tegenstelling met de drie andere lan
den, "doch met hun volledige instem
ming, het aanbod van eon niet-aanvals-
verdrhg met Duitschland niet catego
risch van de hand wijst, doch Duitsch
land vrij laat te beoordeelen of onder
de tegenwoordige omstandigheden een
dergelijk pact nog wenschelijk is,
Te Berlijn betoont men een zeke
re geprikkeldheid, welke overigens
vooral gericht is jegens den Zweed-
schen minister van buitenlandsche
zaken, Sandler, die hier'als.de pro
motor wordt beschouwd van de be
leefde weigering der Scandinavi
sche landen. Ook de houding van
Finland heeft het Rijk teleurge
steld, dat van de zijde van dit land
moer „begrip" had verwacht.
Er dient te worden opgemerkt, aldus
Havas, dat Hitler in zijn antwoord aan
Roosevelt op 28 April in den Rijks
dag verklaard had dat de Scandina
vische landen van Duitschland garan-
lieverdragen zouden kunnen verkrij
gen ..indien zij daartoe den wensch te
kennen zouden geven" en dat het ver
volgens Duitschland was, dat het initia
tief nam deze voor te stellen.
In de Duitsche pers, aldus merkt
Havas ten slotte op, wordt, de laatste
dagen al niet meer geschreven over
niet-aanvalsverdragcn met de Baltische
Staten: Letland en Estland. Reeds een
paar weken geleden was gezegd, dat de
onderteekening van niet-aanvalsvcr-
dragen met deze landen ieder oogen
blik kon worden verwacht.
Men wenscht aan Duitsche zijde, in
deze vertraging het gevolg te zien van
de „duistere machinaties der Wester-
6che mogendheden, die aan de Spvjet-
Unie zijn gelieerd".
ter op den dag toe, totdat de hoofdstra
ten van de Joodsche wijk een aanblik
van de grootste wanorde boden. De be
toogers werden van de wijs gebracht,
toen de autoriteiten de verlichting doof
den. zoodat het in de wijk geheel donker
werd.
Thans is de orde hersteld. Gepantserde
wagens rijden door de straten. Tijdens de
ongeregeldheden is brand geslicht in een
deel van het postkantoor. Betoogers de
den een aanval op een Britsch waren
huis en een Duitsch koffiehuis, waar
schade werd aangericht.
De Engelsche bladen beschouwen
het plan voor Palestina als een eer
lijke poging tot het bereiken van een
compromis behalvo de Manchester
Guardian en de Daily Herald, die
spreken van een capitulatie voor de
Arabieren. Alle bladen zijn intus-
schen geneigd te betwijfelen, of het
plan succes zal hebben en wijzen er
op, dat het berust op samenwerking
tusschen Joden en Arabieren, terwijl
de tegenwoordige toestand juist is
veroorzaakt door gebrek aan samen
werking.
De regeering van Egypte heeft aan de
Britsche regeering officieel medegedeeld,
dat zij de Arabieren van Palestina niet
kan aanraden het Witboek te aanvaar
den. Egypte voegt zich derhalve in de
beoordeeling van het Witboek bij Saoe-
dieArabië en Irak.
Het hooge Arabische comité heeft even
eens de in het Witboek vervatte regelin
gen verworpen.
Het Britsche plan voor Palestina wordt
in Zionistische kringen heftig gecriti-
seerd. Dr. Goldman, president van het
nationale comité voor Palestina, heeft
oen communiqué gepubliceerd, waarin
gezegd wordt, dat het plan ontoelaatbaar
en onaanvaardbaar is. Hij geeft uiting
aan de hoop, dat het'Britsche volk de on
rechtvaardigheid er van zal inzien. Een
Zionistische delegatie zal bij den Brit-
schen ambassadeur tegen het plan pro
testeeren.
Slachtoffers van de
overstroomingsramp
KOEPANG, 19 Mei. (Ane-
ta). De correspondent van
Aneta te Koepang meldt na
der, dat uit de jongste berich
ten uit het binnenland van Ti-
mor is gebleken, dat de toe
stand tengevolge van nood
weer en overstroomingen er
ger is dan men zich had voor
gesteld. In Nederlandsch-Ti-
mor zijn honderden personen
omgekomen. Duizenden die
ren werden het slachtoffer
van de overstroomingen.
Groote oppervlakten aan
voedingsgewassen zijn ver
nield, terwijl vele boomen
vernield zijn.
De totale schade wordt
thans geraamd op circa twee
millioen gulden.
TOKIO, 19 Mei (Reuter). De
Britsche regeering en de regeering
der Ver. Staten hebben de Japan
sche regeering doen weten dat zij
de Japansche voorstellen inzake
herziening van het bestuur der in
ternationale nederzetting te Sjang
hai niet aanvaarden.
De Britsche. ambassadeur te Tokio
heeft Donderdag een bezoek gebracht
aan Sawada en met hem het Japansche
antwoord op de Britsche nota betreffen
de Koelangsoe besproken. Volgens Do
mei verklaart het Japansche antwoord,
dat tot de landing te Koelangsoe is be
sloten bij wijze van noodmaatregel, daar
men de aanstichters van nieuwe anti-
Japansche terreurdaden wilde opspo
ren, verdere incidenten wilde voorko
men en de veiligheid van den comman
dant der Japansche vloot in de Zuid
Chinèesche wateren, die toen een be
zoek aan Koelangsoe bracht, wilde ver
zekeren. De nota voegde hieraan toe,
dat de manschappen zouden worden te
ruggetrokken, wanneer de toestand ver
beterd was..
Gedurende den nacht is reeds het
grootste deel der Japansche landings
troepen van Koelangsoe teruggetrokken.
Slechts een handvol manschappen be
vindt zich thans nog op het eiland.
Vanochtend vroeg heeft men in
Fransche concessie te Sjanghai een
aanvang gemaakt met de grootste
controle, die Sjanghai ooit gekend
heeft. Soldaten, politie en vrijwilli
gers patrouilleerden door de straten.
Alle voorbijgangers werden onder
vraagd en gefouilleerd, alle Chi-
neesche huizen doorzocht. In de in
ternationale nederzetting waren
vannacht de Britsche troepen in
het geheim opgeroepen om de uit
gangen van de Fransche concessie
naar de nederzetting te bewaken.
De arrestatie van politieke terro
risten is het eenige doel van de ac
tie.
De woordvoerder der Japansche ma
rine heeft gisteravond gezinspeeld op
de mogelijkheid van een Japansch op
treden in de internationale zönes, die
nog niet door Japanners bezet waren.
Hij zeide, dat. bij een ernstig incident de
Japansche strijdkrachten tot optreden
gedwongèn zouden kunnen worden.
Britsch koningspaar door de
bevolking hartelijk en
langdurig toegejuicht
MONTREAL. 19 Mei (Reuter)
Gisteravond te 11 uur zijn de ko
ning en de koningin naar Ottawa
vertrokken. Halverwege werd de
trein tot stilstand gebracht, opdat
de hooge gasten hun nachtrust kon
den genieten. Ottawa biedt een fees-
telijkeh aanblik, zooals het in zijn
geschiedenis niet eerder gekend
heeft.
De menigte te Montreal heeft den ko
ning en de koningin een hartelijk en
geestdriftig afscheid bereid. De roep
„Wij willen den koning en de. koningin
zien!" hield zoolang aan, dat de vor
stelijke bezoekers op het balkon van
het Windsor Hotel waar zij vertoefden,
verschenen. Een reusachtige menschen-
massa zong het volkslied. Dit tooneel
herhaalde zich later, toen de koning en
de koningin opnieuw naar buiten kwa
men.
NEW YORK. 19 Mei (Havas) De
procureur-generaal, Thomas E. De
wey, heeft Fritz Kuhn, president
van den Duitsch-Amerikaanschen
Volksbond, gedagvaard op Maan
dag a.s. vóór <ie Grand Jury te New
York te verschijnen in verband met
de finantieele activiteit van den
bond en een verzoek van burgemees
ter La" Guardia, die arrestatie van
Kuhn verlangde op grond van een
belastingdelict»
Groote festiviteiten op
Dinsdag a.s.
te Brussel
BRUSSEL, 19 Mei (A.N.P.) Ter ge-
legenheid van het bezoek te Brussel
van Hare Majesteit de Koningin der
Nederlanden wordt door de regeering op
Dinsdag 23 Mei e.k. een burgerlijke en
folkloristische lichtstoet georganiseerd,
waarin o.m. een groep gilles, de Brus-
seische reuzen en het Ros Beijaert te
zien zullen zijn. Rond 21.30 uur g^at
deze stoet langs de Regentiestraat en
het Koninklijk plein, van het Poelaert-
plein naar het Palcizenplein.
Voor het Koninklijk paleis worden
een rondedans der gilles alsmede een
dans der reuzen uitgevoerd.Het Xeder-
landsche en het Belgische volkslied
worden door zang- en muziekvereeni-
gingen uitgevoerd, terwijl in het park
vuurwerk wordt afgestoken. Na afloop
hiervan gaan de muzickvcrccnigineen
en de vaandels naar het centrum langs
den volgenden weg: Koninklijkestraat,
"Kolonicnstraat, Loxumstraat, Arenberg-
s'.raat, Ridderstraat. Muntplein. Wolven
gracht. De stoet wordt ontbonden op
het. de Brouckereplein.
Het publiek heeft toegang op de trot
toirs langs den weg van den stoet, als
mede op het trottoir van het park op het
Paleizenplein.
BOEKAREST, 19 Mei (Havas).
Volgens inlichtingen van particu
liere zijde zal de Duitsche minister
van buitenlandsche zaken, von Rib
bentrop, met, zooals eerst was be
paald, op 24 Mei een bezoek aan
Roemenië brengen, als tegenbezoek
voor het bezoek van Gafencu aan
Berlijn, aangezien hij zeer veel werk
heeft.
Op het oogenblik bevinden zich zes
Duitsche studie-commissies in Roeme
nië, nl. een commissie voor bosch-eco-
nomie, een bankcommissie, een com
missie voor de zware industrie en een
commissie van de Tsjechische industrie,
een scheepvaartcommissie en commissie
van do I.G. Farben en de aluminium
trust. Verder brengen talrijke groepen
Duitsche ingenieurs een bezoek aan het
land, evenals talrijke studenten, han
delsreizigers en toeristen. In de afge-
loopen maanden hebben 4000 Duitschers
de grens overschreden.
Naar verluidt zal ook Baldur von
Schirach binnenkort een bezoek aan
Boekarest brengen.
Van gezaghebbende zijde wordt
te Boekarest vernomen, dat er een
ontmoeting zal komen tusschen
Gafencu en Markowitsj, den Zuid-
Slavischen minister van buitenland
sche zaken, op een stoomboot op
den Donau in de eerstvolgende
dagen. Algemeen verwacht men, dat
hun besprekingen betrekking zullen
hebben op de volgende punten:
(1). De houding van Zuid-Slavië ten
aanzien van de as-mogendheden na de
reizen van Markowitsj naar Berlijn en
Rome.
(2). De politiek der Balkan-entente
en het a.s. bezoek van Gafencu aan
Ankara, Athene en Sofia in de tweede
helft van Juni.
(3). De opvattingen van beide landen
betreffende de politiek van Rusland en
de gemelde voorstellen tot sluiting van
een Zwarte Zcepact., evenals de kwestie
der Russische waarborgen aan dc buur
staten.
W eerverwachting
Voor het geheele land: Ge
deeltelijk bewolkt, droog
weer, weinig verandering in
temperatuur, zwakke tot ma
tige, N, tot W. wind.