Engelsche
theorieën
Spaansche schatten
wekken begeerte
Geen hoop op redding van
de 26 ingeslotenen
in gezonken duikboot
Internationale positie van
Nederland en België
.ïïJï
Activeering der Turkije' en Roemenië-
politiek om dam op te werpen
tegen Duitsche expansie
CHAMBERLAIN'S
EINDDOEL
„Den vrede bewaren,
tot de dictaturen
ingestort zijn"
De snelste locomotief ter wereld:
175 K.M. per uur
Leopold's Encyclopaedic
compleet in 3 deelen a f 10.-
Boekhandel G. G. Veenendaal
Nog haarden van
verzet
m Abessinië
Wereldgebeuren
Economische concurrentie vormt den achtergrond
van het „Spaansche probleem"
Een Duitsche
beschouwing
Japansche stappen
te Moskou
Spanje blijft lid van
het Haagsche Hof
,1e BLAD PAG. 3
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VRIJDAG 26 MEI 1939
T^RITSCHE staatslieden herha-
J-*len bij voortduring, dat hun
nieuwe politiek geenszins een om
singeling van Duitschland en Ita
lië beoogt. Ook in Engeland zelf
ziet men echter niet over het
hoofd, dat het eindeffect van de
anti-agressiepolitiek in feite een
omsingeling moet zijn. Inderdaad
worden de bemoeiingen der En
gelsche staatslieden op het oogen-
blik in het wereldrijk beter begre
pen dan het eens zoo warm aanbe
volen accoord van München, dat
Chamberlain op zooveel misver
stand deed stuiten.
OVER de ware betèekenis van deze
daad van 30 September 1938 hoorde
men onlangs iets naders uit de ver
slagen over de conferentie der Domi
nions to Sydney, waar de Engelsche
gedelegeerde, gevraagd naar het eind
doel der Chamberlain-pnlitiek. verklaar
de: ..D e n vrede te bewaren, tof
de dictaturen ingestort zij n"
Deze uiflee misschien niet bevoegd,
maar drastisch past uitstekend bij hei
beeld van den 09-iarieen staatsman, die
beslist den oorlog niet wenscht. maar
op grond van historische overwegingen
niet aan het voortduren van het
„Filhrérthm" als staatsvorm kan geloo-
ven en door een gereserveerde politiek
den tijd wil overbruggen, die Engeland
en zijn bondgenooten noe scheidt van
hpt nogphblik. dat zij hun geheele mill'
taire en economische macht kunnen
Ontplooien. Tn ieder geval heeft het mi
litaire oordeel deze tactiek nooit anders
opgevat, in het bijzonder niet in de Rrit
sche vakbladen, waarvan eenige citaten
kunnen getuigen.
Over de buitengewone strategische
verbetering der Duitsehp positie na Oc
tober 1938 na de inlijving van het
Sudoten-Duitsche gebied was mJn
het in Engeland (en éldersl onmiddel
lijk eens.
De overschrijding van de Bohecmsche
grensstations, de op dat oogenbhk
plaats hebbende uitschakeling van een
eventueelen Tsjechischen druk. verleg
de de Duitsche invloedszóne verder nnar
het Zuid-Oósten Onmiddellijk teekende
zich aan den Rritschen horizon een on
wederstaanhare Duitsche triomftocht
over de Balkan en de zeeëngten naar
Turkije a' om met dë weer te voorschijn
gehaalde leuzen ..B a g d a d s p o o r-
w e g" en ,.w e r e 1 d h e e r s c h a p p ij"
voorlonpie- te eindigen De latere gebeur
tenissen leken de juistheid van dit
vèrmoedon te bevestigen.
De Britsche strategische adviseurs
beschouwden den toestand in ieder
geval als zoo ernstig, dat zij een
scherpe activeering der Turkije- en
Roemenië-politiek aanbevolen om
een dam tegen dezen Duitschen mo
dernen Alexandertocht op te werpen.
Den Roemenen werd aangeboden,
een moderne oorlogshaven bij Con
stanza te bouwen Roemeensehe
ondernemingen zijn daartoe intus-
schen reeds overgegaan groot ge
noeg om plaats te bieden aan een
aanzienlijke vloot.
Daarnaast trachtte men een grooter
aandeel te krijgen in den Roemeenschen
handel, zulks ter bestrijding van den
Duitschen économischen invloed. Dit
heeft -gpleid tot het sluiten van een
Britsch-Roeineensche handelsovereen
komst. die biina geheel gelijk is aan het
verdrag tusschen Roekarest en Berlijn
gesloten. De weg naar Roemenië echter
leidt door de zeeëngten: veel hing dus
af van dp betrekkingen rrwt Turkije.
Het resultaat was de door Engeland be
gunstigde Fransche concessie inzake het
Sandsjak Alexandrefte (Hatav). na
Lausanne T1923) en Mohtreux (1936) het
derde revisiesucces van het nieuwe
Turkije. De begeleidende muziek leverde
éen predict van 1fi millioen pond. waar
van 6 millioen voor bewapeningsdoel-
éindrn.
Het nieuwe Britsch-Turksche pact
bewijst, dat de Engelsche concessies
niet voor niets geweest zijn. De stra
tegische idee daarbij, openlijk ge
noeg uitgesproken, is de oVervleuge-
ling van het zuid li:ke einde van de
„as", verbonden met de hoop langs
den zeeweg militaire krachten naar
Roemenië te kunnen zenden. Aan
efinigen twijfel onderhevig is intus-
schèn nog de bruikbaarheid van de
zen zeeweg in het machtsbereik der
Italianen. Dat men Bulgarije
niet zonder bepaalde revisies ten
koste van Griekenland (Thraclë) en
Roemenië (Dobroedzja) in het anti-
agré6siefront betrekken kan, is deze
Britsche militaire deskundigen houden
zich in toenemende mate bezig met de
mogelijkheden en gevaren, welke
schuilen in het aan spanningen rijke
gebied tusschen de as Rome—Berlijn
eenerzijds en de Sovjet-Unie ander
zijds
politieke strategie als een van de
schadelijkste vruchten van 1919 zich
thans bewust geworden.
Polen's bestaan en
Russische hulp
DERGELIJKE gedachten koestert
men ook omtrent Poleh. In de da
gen tusschen het sluiten van het
Engelsch-Poolsche pact en de rede van
Hitler van 28 April kreeg de Poolsche
pers er eenig vermoeden van, wat de
Russische mede-garantie voor Polen's
bèstaan zou ktinneh beteékenen, ja, de
Express Porannv meende zelf? te moe
ten uitspreken, dat Engeland aan dit
bestaan weinig gelegen zou behoeven te
zijn. wanneer slechts de Russische
loomwals weer aan de Duitsche grens
zou kunnen worden ibraclit.
Het veelgelezen Britsche militaire
tijdschrift „United Services Review"
rommenteèrt dit nu al9 volgt: „Hopen-
lijk hebbèn onze strategen zich niet
overijld met hun garantiepact voor Po
len en daarbij terrein verloren. Met
Polen als bondgenoot hebben wij Rus
land uitgeschakeld, want zonder den
Russischén opmarsch, welke door de
Polen van de hand wordt gewezen, is
moeilijk in te zien, hoe de geweldige
massa van het Russische leger operatief
kan ingrijpen. 2!ijn linker vlëügel zou
misschien met de Roemenen kunnen
oprukken, maar dat zou nog vèr van
den eigenlijken vijand af zijn. Misschien
geeft Rusland er de voorkeur aan, ach
ter zijn sterke grensbarrières een af
wachtende houding aan te nemen, maar
zeker is. dat een dergelijke oorlog den
Europeeschen bodem voor het bolsjewis
me rijp zou maken en Rusland in de
verzoeking moet brengen, de grenzen
van den buurman niet meer te reepec-
teeren en met den banier van de Komin
tern op te marcheeren."
„Blokkade-oorlog"
OVER de Britsche vlootplanneii zijn
door deskundigen ook eenige in
lichtingen verstrekt- Bij de uitgan
gen van de Noordzee zal een blokkade-
vloot naar het voorbeeld van den we
reldoorlog liggen, gedekt door drie of
vier slagschepen, in den Atlanti9chen
Oceaan een snel, sterk eskader met vele
kruisers, torpedojagers en vliegtuigmoe
derschepen ter controle der handels
wegen. versterkt door Fransche strijd
krachten. De Middellandsche Zee ware
naar het voorbeeld der jongste vlootbe-
wegingen te verdeelen tusschen de
Fransche zeemacht in het Westen,
waarbij de Franschen tevens paraat
moeten zijn, Spannsch-Marokko binnen
te vallen, en de Britsche strijdkrachten
in het Oosten. Voor het Verre Oosten
meent men eerst later een eskader ter
beschikking te zullen hebben,
Groote twijfel heerscht in Enge
land nog steeds over de waarde van
den zoojuist ingevoerden dienst
plicht. Het probleem is wel het best
belicht door Liddell Hart in de
„Times". Deze autoriteit toonde aan,
dat Engeland met de zending van
zijn millioénenleger in den Wereld
oorlog historische principes zou heb
ben verlaten en zich aan een ver
schrikkelijke aderlating bloot stel
dé, „waarvan de resultaten, aan de
huidige situalie gemeten, niemand
bevredigen kunnen".
Hij eischt terugkeer naar den blok
kade-oorlog met gebruik van het
leger slechts op geëxponeerde flanken
van den tegenstander en materië.elen
en industriëelen steun voor de verbon
den continentale mogendheden. Het zen
den van manschappen zou echter door
de tegenwoordige, uiterst krachtige ver-
dedigingswallen (Maginot- en Siegfried-
linie, Zee-Alpenl overbodig geworden
zijn. I-Ict luchtwapnn. de luchtbescher
ming en de paraatheid van de vloot
zóüdën op den voorgrond moeten slaan
Ook zou er voor een gróoter veldleger
op het oogenblik geen uitrusting ter be
schikking staan.
Juist zou echter zijn, dat een derge
lijke hulp in bedreigde buitenbezittin
gen, bijv. Tunis, noodzakelijk zou kun
nen worden en ook de psychologische
factor zou er toe kunnen dwingen.
Frankrijk op dit gebied tegemoet te
komen. Men ziet, dat deze ideeën in den
beperkten dienstplicht van het oogen
blik tot uiting komen: geen milliöenon-
leger, maar een tééken van goeden Wil.
r1
Frankrijk bezit thans de snelste electrische locomotief ter wereld. Op het
geëlectrificeerde baanvak ParijsHendaye. een afstand van meer dan
800 K.M. bereikte zij een snelheid van niet minder dan 173 K.M. per uur
NEW YORK, 26 Mei (Havas). Men heeft alle hoop opgè-
geven de 26 matrozen, die nog in de duikboot „Squalus" zijn
achtergebleven, te redden. De duikers hebben geconstateerd, dat
zij zich nog in de onder water geloopen afdeeling bevinden,
maar zij zijn waarschijnlijk reeds om het leven gekomen. Men zal
thans trachten het vaartuig vlot te brengen. Daartoe zou het rioo-
dig zijn de boot in minder diep water te brengen.
T" UITENANT NAQUIN, de commandant van de gezonken duikboot, die
het laatst in de duikerklok heeft plaats genomen, zijn plaatsvervanger,
zes leden der bemanning en een technicus zijn naar het ziekenhuis te Ports
mouth overgebracht. De overlevenden van den „Squalus" hebben verteld, dat
zij hun leven danken aan de omstandigheid, dat een lid der bemanning bij
het binnendringen van het water het schot voor het achterschip met boven-
menschelijke krachtsinspanning had gesloten. Dit moest in verband niet het
snelle binnendringen vah het water geschieden, ook al wist men. dat nog
talrijke leden der bemanning in het achterschip zaten, vijf hunner konden
letterlijk op het laatste oogenblik nog gered worden. Het schot was bijna
gesloten, toen de man opgewonden kreten hoorde om het schot nog even
open te laten. Met het binnenstroomende Water waren toen nog vijf mannén
door de kleine opening gedrongen.
VERSCHENEN:
deel I van de
VRMGT PROSPECTUS
Langestr. 33 - Tel. 232
ROME, 26 Mei (Havas). De onder
staatssecretaris voor Italiaansch Oost-
Afrika, generaal Terruzzi, heeft in den
Senaat verklaard: „De politieke en mili
taire toestand in Italiaansch Oost-Afrika
is bevredigend. Wij moeten echter
erkennen, dat er nog kleine sectoren
zijn, die ten prooi zijn aan rebellie. He't
betreft kleine centra van opstand, ge
legen in Arnara en Chiao, die geleidelijk
tot rede worden gebracht en welker
onderdrukking het gebruik van slechts
enkele bataillons noodig heeft. Groote
militaire acties zijn niet meer noodig."
Generaal Terruzzi voegde hieraan toe,
dat de economische toestand niet goed
was en wel Om drie redenen: het Suez-
kanaal, de hooge kosten der transpórten
en het onttrekken van inlandsche werk
krachten, die thans gebruikt worden
voor den aanleg van wegen, aan den
landbouw. Terruzzi besloot: „Wanneer
deze hinderpalen verdwenen zullen zijn,
zal dé ontwikkeling der kolonie nor
maal worden."
Doodelijke afloop van
arbeiderstwist
MEXICO, 26 Mei. (Havas). Te Cor-
doba is een handgemeen ontstaan tus
schen arbeiders, die tot verschillende
vakvereenigingen behoorden, en wel
over het feit, dat elk van beide partijen
de contröle wilde voeren over een auto
busdienst. Twee arbeiders moesten den
twist met den dood bekoopen. en twee
anderen werden ernstig gekwetst.
DUITSCH JOURNALIST MOET
POLEN VERLATEN
WARSCHAU. 26 Mei (Havas). De
Poolsche autoriteiten hebben een ver
blijfsvergunning geweigerd aan Kurt
Teege, correspondent te- Warschau van
het Duitsche agentschap „Deutscher
Dienst". De correspondent zal Polen bin
nen een week moeten verlaten. Voor
heen was Teege correspondent in Praag.
ROOSEVELT ONDERTEEKENT
VLOOTWET
WASHINGTON, 26 Mei. (Reuter).
Roosevelt heeft gisteren de wet onder-
tcekend, waarbij 773 millioen dollar
voor de marine wordt uitgetrokken.
PAUL VAN ZEELAND, oud-
premier ven Belgiëen voor
aanstaand figuur op financieel en
economisch gebied, doet weer van
zich spreken. Hij speelt een lei
dende rol bij onderhandelingen,
welke worden gevoerd tusschen
een Fransch-Nederlandsche bank-
groep eenerzijds en de Franco-re
geering anderzijds over het open
stellen van een aanzienlijk crediet
voor den wederopbouw van Span
je. Van deze onderhandelingen is
slechts bekend geworden, dèt zij
gevoerd worden; over hun moge-
lijken afloop valt niets te voorspel
len. Het feit op zichzelf wettigt
echter een oogenblik stil te staan
bij de economische aspecten van
het „Spaansche vraagstuk", dat
een even vérstrekkende beteeke-
nis voor Europa heeft na als tij
dens den burgeroorlog.
LANGZAMERHAND begint de we
reld of liever, de publieke opi
nie zich bezig te houden mét
plannen, die verband houden met den
opbouw van Spanje. Schijnbaar gelden
de zorgen van de groote Europeesche
staten in de eerste plaats het vraagstuk
of Mussolini zijn belofte houden zal om
de Italiaansche troepen na den oorlog
volledig terug te trekken en alle stra-
tègiséfiè steunpunten, als die op de Ba
learen, te ontruimen. Nochtans is deze
vraag, vergeleken bij alle overige Spaan
sche problemen niet alleen bijzaak maar
eigenlijk zelfs volkomen onbelangrijk.
Aileréérst dient erkénd. dat éeri iiiét
geringen invloed op eén land kan wor
den uitgeoefend zonder er troepen te
stationneeren of er strategische steun
punten te bezitten. De dömineerende po
sitie van Duitschland in Midden-Europa
is heden ten dage een omstreden
feit, maar noch in Joegoslavië, noch in
Hongarije of Tsjecho-Slowakije staat
ook maar één enkele Duitsche soldaat.
Het ware in dit licht gezien naïef om
aan te nemen dat het vraagstuk van een
invloedssfeer, hij voorbeeld van Italië in
het aanslaande Spanje, enkel en alleen
zou afhangen van de omstandigheid of
de Italiaansche legionnairs al of niet in
Spanje zouden blijven.
Wel is het van oudsher in de wereld
politiek te doen gehruikelijk geweest
om iets anders te zeggen dan men we-
zëhlijk meent. En zoo is dan ook de nu
weer aclueele strijd om Spanje inter
nationaal als het karakter van dien
strijd zich toont waarlijk geen strijd
voor de vervulling van een door Musso
lini afgelegde belofte ten aanzien van
het teruglrekken van zijn troepen, maar
wel degelijk een verbitterde öorlog van
allen tegen allen om de macht over
en de exploitatie van de
bodemschatien en de indus-
trieele rijkdom van Spanje.
Spanje is van groot strategisch be
lang, omdat het land, afgezien van zijn
gunstige geographische ligging, rijk
dommen bezit die voor elkeen begee-
renswaardig zijn. Diezelfde begeerigheid
heeft mede tot het „internationaal" wor
den van den burgeroorlog geleid, al is
men geneigd dai Ie vergelen. Zoo goed
als men ook vergeel hoe groot het aan
deel van het buitenland in den indus-
trieelen ophouw van het land is. Zoo er
kende Engeland generaal Franco al
thans officieus en zond het zijn
economische commissies naar Burgos
pas op het oogenblik toen deze eener
zijds Rio Tinto en anderzijds Bilbao en
Oviedo bezet had.
De oorzaak is niet ver te zoeken: de
kopermijnen van Rio Tinto zijn niet
slechts de rijksl-geaderde van geheel
Europa, maar zij bevinden zich sedert
het jaar 1873 in Britsche handen. De
maatschappij héét dè „Rlö Tinto Go.
Ltd." en de gemiddelde jaarproductie be
loopt 40.000 ton koper. Het grootste deel
van het koper uit Rio Tinto wordt naar
Wales gebracht, waar het verwerkt
wordt.
Precies zoo liggen de verhoudingen in
de groote industriegebieden van Bilbao
en Oviedo, de erts- en stcenkoolcentra
van Spanje met tal van hoogovens,
cokes-fabrieken, gieterijen en wapenfa
brieken Van oudsher bevindt zich om
streeks 50% van de aandcelen in buiien-
landsche Engelsche, Fransche, Ita
liaansche en Amerikaansche handen.
Ook Belgisch kapitaal is over tal van
indüstrieele ondernemingen verdeeld,
(vooral in Cataloniö en Barcelona) en
dat is dan ook dé voornaamste reden
waarom de socialistische minister-presi
dent Spaak het er door kreeg, dat België
een gezant naar Burgos zond.
Zonder twijfel is het Britsche bezit,
althans tot nog toe, belangrijk groo
ter dan het italiaansche. Daarom
vreesde men in den grond van de
zaak in Londen niet zoozeer dé mo
gelijkheid dat MUssoüni een paar
duizend man troepen permanent in
Spanje zou achterlaten, dan wel een
onder Italiaansche controle staand
nationalistisch Spanje, dat tot „ont
eigening" van buitenlandsch bezit
zou kunnen overgaan en dan in de
eerste plaats ten nadeele van Enge
land.
In de kwikzilvermijnen van Almaden
bezit Spanje bovendien de belangrijkste
kwikzilverbron van Europa. Geen oorlog
is te winnen zonder voldoende kwikzil
ver-voorraden. Het gaat waarlijk niet
om de Italiaansche vrijwilligers, maar
in de eerste plaats om de vraag wie in
het bezit, van de 40 000 ton kwikzilver
komt, die in Almaden jaarlijks geprodu
ceerd worden. En dan gaat het nog niet
eens alleen om kwikzilver of koper,
maar ook nog om gemiddeld 7 millioen
ton steenkool per jaar, 1 millioen ton
bruinkool, 5 millioen ton ijzererts. 180.000
ton lood, 150.000 ton zink en ten slotte
om zwavel, tin en zilver. Aangezien de
mijnbouw nog allerminst geheel gemo
derniseerd en gerationaliseerd is, zijn
deze cijfers uit den tijd van vóór den
Spaanscben burgeroorlog nog aan don
lagen kant.
Tenslolte blijft Spanje op de allereer
ste plaats een agrarisch land, met in
normale tijden een export, in het bijzon
der van sinaasappelen en olijven maar
ook van tarwesoorten. mais en wol die
onontbeerlijk is voor Europa.
OM de beheersching van deze mark
ten en dit productiegebied en om
de mogelijkheid van het sluiten
van gunstige handelsverdragen 'gaat in
werkeüjkhêid de strijd der groote staten
inzake het „Spanje-vraagstuk". In dat
licht gezien is het van belang of natio
nalistisch Spanje geheel op eigen voeten
BERLIJN, 26 Mei (D.N.B.) Naar
aanleiding van het bezoek van HM.
Koningin Wilhelmina aan Brussel
schrijft de Deutsche Diplomatisch Poli-
tische Korresponden2 het volgende:
„Het ls Voor allo bij een waren vrede
geïnteresseerde staten een voldoening,
wanneer zij de Overtuiging kunnen krij
gen, dat landen van de beteekenis en
positie van België en Nederland het op
rechte streven toonen om, in plaats van
de plannen van mnchtengroépeeringen.
welke ook, te bevorderen en daardoor de
spanningen te verhoogeii, integendeel
door een bewust afstand nemen daar
van de rustende polen in het Europee
sche volkercnleven te vermeerderen en
te versterken.
Wat Duitschland's standpunt je
gens de beide naburige Noordzee
landen betreft, het is ondubbelzin
nig: het Duitsche Rijk eerbiedigt
onvoorwaardelijk de onafhankelijk
heid van heide landen, wenscht ech
ter ook die onafhankelijkheid door
alle anderen geëerbiedigd te Weten
Alle veronderstellingen betreffende
Duitsche plannen tot een overval en
tot agressie behooren derhalve zon
der meer thuis in het rijk der fabe-
léhi
Zij kunnen dus slechts het doel heb
ben om de beide staten in de rechtlij
nigheid hunner politiek te doen wan
kelen en hen met de middelen van den
laster te brengen in een front, waarbij
egocentrische voorstellingen of egoisli-
sche motieven overheerschen en ieder
rekening houden met erkend gerecht
vaardigde strevingen van anderen ont
breekt.
Duitschland zelf heeft in geen enkel
opzicht bedoelingen of bijgedachten om
buitenstaanders en hen, die in het ge
heel niet betrokken zijn bij politieke
controversen, welke het zelf nu een
maal niet bespaard blijven, daarbij te
betrekken. Het verwacht van zijn kant
niets anders, dan dat deze derde mo-
komt te staan en onafhankelijk met de
overige Europeesche stalen zal onder
handeion, dan wel met ai zijn rijke bo
demschatten en indüstrieele en agrari
sche rijkdom min of meer een soort
„Europeesche kolonie" voor zekere groo
te staten zal vormen. Ziedaar het eigen
lijke „Spaansche probleem" dat thans
meer dan ooit acuut is geworden.
gendheden haar welbegrepen belang «r
in zoeken, dat aanwezige spanningen
door haar houding niet eventueel nog
verhoogd worden, maar dat in laatste
instantie de weg naar een vrèèdzame
oplossing gevonden wordt."
MOSKOU, 26 Mei (D.B.N.). Naar
van Japansche zijde verluidt, heeft de
Japansche ambassadeur in Moskou,
Togo, gistermiddag een bezoèk gebracht
aan Molotof, waarbij hij de recente inci
denten aan de grens tusschen Buiten-
Mongolië en Mandsjoekwo ter sprake
bracht. Togo diende in opdracht zijner
regeering een protest in en verklaarde,
dat de autoriteiten van Buiten-Mongo-
lië gewaarschuwd moeten worden voor
een herhaling van dergelijke gebéurte-
nissen.
BURGOS, 26 Mei (Reuter).
Spanje zal, naar officieel medege
deeld wordt, zijn plaats in het Per
manente Hof van Internationale
Justitie te Den Haag behouden. Dit
besluit wordt in sommige kringen
in dien zin uitgelegd, dat Spanje
wellicht het met Frankrijk bestaan
de geschil aan dit hóf zal willen
voorleggen.
NIEUW WERELDRECORD ZWEEF
VLIEGEN
BERLIJN, 26 Mei. (D.N.B.). De
zweefvlieger Schmidt heeft een nieuw
wereldrecord gevestigd, door met zijn
toestel van Trebbin in de provincie
Brandenburg naar München-Bolzkir-
chen te vliegen, een afstand van 500
K.M.
V
A „™r
*v#e tut oof%
voor zich ziat
moet éxtrt
voorzichtig
zijn, want hij
nadert 'n voor-
ra ngs weg (óók
het verkeer
van links lateo
vóórgaan!)
