DE LEYTAX
Zoo juist ontvangen ZEER APARTE BLOUSES
Oss, persbreidel en
„publieke" zaak
Ruiten ingeworpen bij
Nederlandschen
consul te Danzig
Dr. Schacht's verblijf
in Britsch-Indië
GARAGEVALEWINK
(Dn VHoMiA £iqhl
4000
Belangrijkste
nieuws
GARAGE MOLENAAR
CITROEN
uit mooi
Amersfoort!
DE EEMLANDER
Zaterdag 27 Mei 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
37e Jaargang No. 312
In de schaduw van
dezen tijd?
De politie bleef
passief
BOVÉE VOOGT
Duitschland wil
zwakker volken
exploiteeren,
Licht op:
9 uur 36 min.
Medische Hulp
BERICHT
OOK VOOR
BUITENLAND
TEL. 1788
op andere pagina's
VACANTIETIJD NADERT
Muurhuizen 40 Tel. 454
AMERSFOORÏSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95: per maand 0.65: per
- week met gratis verzekering tegen ongelukken) l 0.15
Binnenland franco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 513
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels f 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer
i else regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft var. Jen prijs. Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
A LOM in deze onrustige we-
reld zijn er spanningen. Drei
gende conflictswolken vertoonen zich
nog immer aan den Europeeschen
horizon. Indien het tot een uitbarsting
zou komen, weet geen volk en geen
mensch, op welke wijze hij door die
uitbarsting zou worden getroffen. Is
het derhalve te verwonderen, dat de
publieke belangstelling in Nederland
zich voornamelijk richt op de gebeur
tenissen buiten Nederland, en dat,
wat hier te lande voorvalt, hoe be
langrijk het ook in .normale' tijden
zou worden geacht, ten huidigen dage
betrekkei ij k weinig belangstel
ling deelachtig wordt? Toch staan er
op het oogenblik aangelegenheden op
de binnenlandsch-politieke agenda,
die zeker de moeite van eene korte
beschouwing waard zijn.
TjAAR is in de eerste plaats de
Ossche affaire, welke vele ge
moederen nog steeds met onrust ver
vult. Gelijk bekend is, zijn zoowel
door het Ambtenarengerecht in Den
Haag als door den Centralen Raad
van Beroep te Utrecht de leden der
Ossche maréchaussée-brigade in hun
geschil met den Minister van Justitie in
het ongelijk gesteld. De Tweede Kamer
heeft zich, althans tot dusverre, op het
standpunt gesteld, dat een parlemen
taire enquête in de Ossche zaak niet
Nven§chelijk of noodig was. Wel heeft
zij uit haar midden eenige leden aan
gewezen, die tezamen eene commissie
van onderzoek vormen. De regeering
heeft deze commissie niet alle facili
teiten verleend, waarom zij heeft ge
vraagd, doch waarop zij - althans
formeel - geen recht heeft. Mag
men de berichten gelooven, dan heeft
de Minister van Justitie geweigerd
om der commissie inzage te verleenen
van eenige dossiers, betrekking heb
bende op de Ossche zaak, en hebben
deze bewindsman zoowel als zijn
ambtgenoot van Defensie aan eenige
bij de Ossche zaak nauw betrokken
personen verboden om voor de
icommissie te verschijnen om inlich
tingen te verschaffen dan wel vragen
te beantwoorden. De hier gereleveer
de berichten hebben opnieuw aanlei-
ding gegeven tot het uitspreken van
de meening, dat er inzake Oss en met
name inzake het gedrag van eenige
geestelijken - daar ter plaatse een en
ander wordt verheimelijkt. Anders
gezegd: In Oss zou, met medewe
ten van de Regeering, het
recht zijn loop niet genomen hebben.
De beschuldiging is een zeer ernstige,
en zij, die haar formuleeren, dienen
zich hiervan bewust te zijn. Zoo zij
over steekhoudend bewijsmateriaal
beschikken, moeten zij dit publiceeren.
Zoo zij over zulk materiaal niet be
schikken, dient eene zoo ernstige be
schuldiging achterwege te blijven. De
tot dusverre aan ons bekend gewor
den gronden, waarop de hooger ge
noemde aantijging wordt uitgespro
ken, konden ons niet overtuigen. Het
kan zijn nut hebben om er aan te her
inneren, dat het ook m o g e 1 ij k is,
dat de Regeering om redenen van
openbaar belang die niets met de
geestelijken te Oss uitstaande hebben
minder medewerking aan de com
missie uit de Volksvertegenwoordi
ging verleent dan alle of althans
sommige leden dier commissie gaarne
zouden zien. Alsnog, de Tweede
Kamer heeft geen parlementaire
enquête gewenscht, en de Regeering
gaat in haar gedragslijn jegens de
Kamercommissie niet buiten haar
boekje. Uiteraard blijft de m o g e-
1 ij k h e i d bestaan, dat zij zich bij
het vaststellen van haar gedragslijn
jegens genoemde commissie aan een
of meer beleidsfouten heeft schuldig
gemaakt. Om hierover te oordeelen,
zou men de motieven moeten
kennen, op grond waarvan de weinig
tegemoetkomende houding der Re
geering is gebaseerd. En die motieven
zijn, voor zoover ons bekend is, n i e t
gepubliceerd. Wij betwijfelen, of dit
zwijgen verstandig is, daar naar onze
meening klaarheid welhaast immer
een betere remedie tegen booze ge
ruchten en booze tongen is dan ver
stoppertje spelen.
VYJIJDERS compareert op de
binnenlandsch-politieke agenda
het plan der Regeering om wettelijke
bepalingen in het leven te roepen, die
de mogelijkheid openen om tot ge-
strenger .persmaatregelen' over te
gaan. Nu is de persvrijheid immer een
der pijlers geweest van ons politiek
en maatschappelijk bestel. Tusschen
een vrije pers en een bandelooze pers
ligt evenwel een kloof. Hoe betreu
renswaardig het ook moge zijn, waar
is het niettemin, dat sedert eenige
jaren niet alle Nederlandsche
persorganen en redacties zich van
haar hooge v r ij e verantwoordelijk
heid bewust zijn. Hierin kan zoowel
met betrekking tot de binnenlandsche
rust en orde als met het oog op de'
buitenlandsche betrekkingen van Ne
derland een gevaar (gaan) schuilen.
De Regeering heeft tot taak om te
waken zoowel over de binnenland
sche rust en orde als over onze be
trekkingen met het buitenland. Dat
zij derhalve naar middelen zoekt om
die bewakingstaak richtig te kunnen
vervullen, is begrijpelijk en haar
plicht. Of de thans bestaande plannen
in alle opzichten het beoogde resul
taat zullen afwerpen, moet worden af
gewacht. Zeer veel zal afhangen van
de omstandigheid, op welke wijze de
voorgestelde wettelijke bepalingen
zullen worden gehanteerd. Het ge
vaar is niet geheel denkbeeldig, dat
te eeniger tijd deze bepalingen ook als
wapen tegen de .goeden' in dagblad-
land zouden kunnen worden gebruikt.
Hoewel wij de idee, welke aan de
.persplannen' der Regeering ten
grondslag ligt, geenszins verwerpen,
wil het ons toch voorkomen, dat diep
gaand overleg in deze en niet in
de laatste plaats met de vertegen
woordigende instanties van .persland'
geboden is. Haastige spoed is zel-
tt
DE IDEALE KLEINE WAGEN voor het moderne gezin.
Alle goede eigenschappen der groote auto heeft „DE
MORRIS EIGHT" in zich vereenigd, maar in zuinigheid
wint deze kleinere auto het vele lengten van zyn duur
dere collega's
DEMONSTRATIE-RIT GAARNE TOEGESTAAN
STATIONSPLEIN TELEFOON 1210
WARSCHAU, 27 Mei. (Havas).
Onbekenden hebben in den af-
geloopen nacht zes ruiten vernield
van de woning van den Nederland
den goed. En haastige spoed zou in
de onderhavige materie tot minder
goede, ja tot betreurenswaardige ge
volgen kunnen leiden.
F) AN hebben wij. ten slotte, het
heengaan van den minister van
Financiën. Ook wat deze aangelegen
heid betreft is ongewisheid
met betrekking tot de mo
tieven van het aangevraagde ont
slag eigenlijk het eenige, dat van deze
zaak kan worden gezegd. Het ont
breekt uitteraard niet aan geruchten
en speculaties, maar het fijne van de
zaak weet slechts een enkele ingewij
de. En tot deze adepten behooren wij
niet. Het vertrek van den heer de
Wilde uit het regeeringskasteel is,
daarover zijn alle verstandige groepen
hier te lande het eens, een aanzienlijk
verlies voor het Kabinet-Colijn. Of
dit Kabinet inderdaad wankelt op zijn
grondvesten gelijk men hier en
daar hoort opperen moeten wij af
wachten. Dit echter leert het heen
gaan van den heer de Wilde ons
evenzeer als de wijze, waarop de re
geering de Ossche zaak tracteert, dat
de regeeringszaak of, beter, de aan
gelegenheden der regeering nog geen
publieke, in den zin van algemeen be
kende, zaken zijn. Is het de schaduw
van dezen tijd, die ook over den Haag
is gevallen?
YANKEE CLIPPER UIT LISSABON
VERTROKKEN
LISSABON, 26 Mei (Havas). De
Yankee Clipper is vanmorgen 8 uur uit
Lissabon vertrokken.
de meest gevraagde wagen
voor zaken, sport en tourisme
VRAAGT DEMONSTRATIE
Als laatste nieuws, de 6 cyl. thans ook leverbaar
N.V. AUTOMOBIELBEDRIJF l.o.
VLASAKKERWEG 50
Telefoon 1093
meent Hindustan Times
NEW DELHI, 27 Mei (Reuter) De
Hindustan Times, welk blad nauwe be
trekkingen onderhoudt met den zoon
van Gandhi, critiseert de methoden der
nationaal-socialisten. Het blad verwijst
naar een door dr. Schacht te Madras
gehouden toespraak en zegt:
„Schacht heeft zijn stilzwijgen ver
broken sinds hij in Indië is aangeko
men door tot zijn gehoor te Madras te zeg
gen, dat hij niet alleen'n bezoek brengt
aan Indië voor de bezienswaardigheden,
doch ook om de toekomstmogelijkheden
van het land te bestudeeren. Het schijnt,
dat Schacht ook wenscht te vernemen
of het het Indische volk mogelijk is
met Duitschland samen te werken.
Het zou echter dichter bij de
waarheid zijn, aldus het Britsch-
Indische Blad, indien hij daaraan zou
toevoegen, dat hij hier gekomen is
om na te gaan hoe onze houding zou
zijn in geval van een Europeeschen
oorlog en of wij bij ons verlangen
het Britsche Juk af te schudden be
reid zouden zijn Duitsche hulp te
aanvaarden. Schacht zal echter wel
geen illusies koesteren over de weer
klank, welke de nationaal-socialisti-
sche propaganda in Indië -heeft ge
vonden.
Indië heeft sinds Hitier aan het be
wind is gekomen overvloedig blijken
van nationaal-socialistische methoden
ontvangen. Het heeft in niet gematigde
termen doen uitkomen dat het deze me
thoden verfoeit en het zou zijn geeste
lijk erfdeel verraden, indien het hulp
zou aannemen uit handen welke naar
bloed rieken. Hun, die aangetrokken
worden door de gedachte hun vrij
heid te verkrijgen met welke hulp
dan ook, verkregen van welke zijde ook,
zouden wij op het hart willen drukken',
DE GRUTTO
TENGEVOLGE van het mooie weer
was onze Leusdensche Heide ]l-
Zondag zeer in trek. De talrijke be
zoekers zwierven er overal rond of men
rustte er wat uit. De toch al zenuwach
tige grutto's waren door dit bezoek ten
einde raad.
Onrustig vlogen de groote slanke vogels
heen en weer en aan hun schetterende
angstroep scheen geen einde te komen.
Onder het-vliegen staken hun lange poot en
ver buiten den korten zwarten en witten
staart uit.
Soms gingen de luidruchtige vogels op
een heipol zitten of zij stapten met hun
leikleurige lange stelten onder veel mis
baar door de heide, waarbii zij dan meieen
hun bruin-rooden langen hals en borst,
alsmede hun langen iets gebogen roodach-
tig-gelen en donker hoornkleurig gepun-
tcn snavel loonden.
Wat. bezielden toch deze grutto's, zal
menigeen zich afgevraagd hebben. Klaar
blijkelijk heeft, men dan niet begrepen, dat
men telkens in de nabijheid van hun ion
gen kwam. die zich schuil hielden achter
een heipol of in een karrespoor. waar ze
niet gauw opgemerkt werden, doordat hun
bruine, licht gevlekte en gestreepte dons
tegen het lichte zand en bruine heide een
goede schutskleur vormde.
Het is dan ook een toeval als men de
jonge grutto's ie zien krijgt, evenals de
jongen van de licht grijze groote wulpen,
die ook al een angstigen Zondag door
maakten, maar dit meer uitten in het ma
ken van prachtige melodieuze geluiden.
Toch waren we zoo gelukkig nog jonge
grutto's in handen te krijgen en wel op het
stukje weide aan den weg tusschen den
Doornscheweg en Huize den Treek. Daar
wordt het gras door talrijke konijnen kort
gehouden, zoodat het kleine grut zich niet
zoo verschuilen kan als in de. heide.
Ongeloofelijk aardige en sierlijke vogels
zijn jonge grutto's van eenige dagen oud.
Hun houding is ook bijzonder gracieus,
niet alleen, omdat ze zon hoog op hun
lange leikleurige pootjes staan, maar ook
doordat ze bij het loopen het lichaampje
en hals gerekt houden.
Zonder twijfel kan men den grutto den
koning der weidevogels noemen. Hii is
een sierlijke, kleurige, levendige vogel en
een ideaal van eert moerasvogel. Hii heeft
hooge poolen om door de modder te kun
nen waden en een langen hals om over
het gras te kunnen uitkijken. Bovendien
heeft hij een langen gevoeligen snavel om
in den weeken grond naar kleine schaal-
en schelpdieren te zoeken. Ze zuiveren de
weide van slakken, wormen, insecten en
larven, hetgeen de weinige paartjes, die op
onze heide broeden, evenals de wulpen
gaan doen in de weide, die achter Huize
de Treek liggen.
Wanneer de grutto jongen heeft is hij te
zenuwachtig en maakt hii te veel onaan
genaam lawaai, vooral wanneer de men-
schen in zijn domein komen. Anders is het
een zeer gezellige vogel, die men veel
langs de Eem, in onze polders en in de
weiden van Aschgat en de Schammersteeg
kan aantreffen.
Einde Maart keert de grutto in ons land
terug van de kusten der Middellandsche
Zee of zelfs uit Noord-Afrika. Aanvanke
lijk zwerven ze nog in groepjes rond en
dan kunnen ze zoo aardig „grie-to. grie-to"
roepen, soms zoo snel herhaald, dat deze
roep overgaat in een trillend, uiterst wel
luidend gejodel.
En wanneer tegen het einde van April
het wijfje op 4 dof olijf groene bruinge-
vlekte eieren zit dan wiegelt het mannetje
uit louter pret dikwijls hoog in de lucht
boven de weide en kan hij op een aan
doenlijke wijze „grutto" roepen. Of ze ja
gen elkander over mijlen grond na. Na de
wilde vlucht strijken ze vaak neer en hou
den dan de vleugels nog eenige- seconden
wijd uitgespreid omhoog, zoodat de blin
kend witte onderdek-v eer en te zien
komen.
Het nest bevindt zich op den grond en
bestaat uit een ondiep kuiltje in het gras' of
tusschen de heide; het is gevoerd met
droog gras en mos.
Zoodra de jongen behoorlijk geoefend
zijn in het vliegen, verlaten ze hun broed
plaats en trekken ze naar de kust van het
llselmeer en Noordzee, waar ze veel aan
gespoelde vischjes eten Gezellig in groote
troepen vertoeven ze in Juli en Augustus
vaak op de banken aan de monden van
onze rivieren.
In dien tijd trekken ook duizenden grut
to's (Limosa) door, alsmede de hier niet
broedende Rosse Grutto (Lapponica)die
in ons land in groote troepen overzomert,
zoodat de lucht soms 's nachts vervuld is
van het „kék-kék" of „kuk-kuk" geroep:
VIR1D1S
dat vrijheid verkregen moet worden
door de eig enkracht van Indië, daar
vrijheid verzekerd door de hulp van
zulke dubieuze vrienden niet waard is
te worden gekocht.
Het nationaal-socialisme is geba
seerd op de exploitatie van zwak
ker volken ten behoeve van Duitsch
land en Indië wcnscht niet vrij te
zijn van het Britsche imperalisme
om het slachtoffer te worden van de
tyrannie der nationaal-socialisten."
Ten aanzien van de samenwerking
met Duitschland op handelsgebied
schrijft het blad, dat verslagen der In
dische handelscommissies melding ma
ken van meedoogënlooze methoden,
waarmede de nationaal-socialisten den
grooten uitvoerhandel van Britsch-Indië
op Duitschland hebben geruïneerd. Wel
ingelichte Indische zalcenkringen weten,
dat het stelsel van handel met gesloten
beurzen en geblokkeerde marken, dat
onder inspiratie van Schacht tot ont
wikkeling is gebracht, niets anders is
dan dat Duitschland van anderen
neemt wat het noodig heeft en weigert
ër voor in cohtanten tö botalen of in
goederen, die anderen willen hebben,
doch betaalt in overschotten van goe
deren, waarvoor Duitschland geen em
plooi heeft.
Speciale gasmaskers voor paarden
zijn op last van den Engelschen vete-
rinairen dienst geconstrueerd Een der
apparaten wordt gedemonstreerd
Weerverwachting
Voor het geheele land: Aan
vankelijk betrokken tot zwaar
bewolkt en eenige regen. Later
brekende bewolking, iets koeler
overdag. Matige, tijdelijk krach
tige, Westelijke tot Noordweste
lijke wind.
Beide Pinksterdagen hebben dienst de
volgende geneesheeren:
De Beaufort, Bergstraat 41, Telef. 633.
Meyer, U'trechtscheweg 84, Telef. 2373
S'chmelling, Fred. v. Blankenheym-
straat 6, Telef. 906.
Beide Pinksterdagen heeft dienst de
apotheek van Kok en Zn., Langestraat
74 tel. 165.
De overige nachtdiensten Cramer,
Utrechtscheweg 93; tel. 902.
Beide Pinksterdagen hebben dienst
de vroedvrouwen:
Mej. Perk, H. van Viandenstraat 2.
tel. 2079.
Mej. Vernhout, Soesterweg 232, Tele
foon 2270.
schen consul in Danzig. Ongetwij
feld dachten de daders de ruiten
te raken van de woning van den
Poolschen vice-commissaris, die
in de nabijheid woont. De Neder
landsche consul heeft de aandacht
der autoriteiten gevestigd op het
in gebreke blijven der Danzigsche
politie. Eein vertegenwoordiger
van den Senaat der Vrije Stad
Danzig heeft excuses aangeboden-
Voorts werd gisteravond te War
schau bekend, dat de ruiten van het
Poolsche consulaat in Koningsber
gen in Oost-Pruisen door onbeken
den vernield zijn. De politie bleef
passief bij het incident.
De ministerraad te Warschau heeft
het wetsontwerp op den staat van oor
log aangenomen, 'dat moet komen in de
plaats van de verordening van 1928.
Het Poolsche telegraafagentschap ver
klaart ten aasnzien van in de Duitsche
pers verschenen berichten over ggn
vechtpartij tusschen Polen en Duit-
schers in Konstantinow bij Lodz, dat
„het hier gaart om een relletje tusschen
leden van de Duitsche minderheid in
Polen, dat ontstaan was door een poli-
tieken woordenstrijd. Er vielen 15 ge
wonden".
Een Pool uit Wolszyn in Posen, die
door vier Duïtschers was aangevallen, is
gisteren tengevolge van de bekomen
slagen overleden.
Het eerstvolgend nummer van
het Amersfoorfcsch Dagblad
verschijnt DINSDAGOCHTEND.
Dit blad heeft een dagelijk-
sche oplaag van
EXEMPLAREN
HET AANTAL BETALENDE ABONNé>S
OP HET
AMERSFOÖRTSCH
DAGBLAD
STAAT ONDER GEREGELDE
TROLE VAN HET BUREAU VC
PUBLIC1TEITSW AARDE
TOURNOOIVELD 4 - DEN HAAG
NA AUTOMATISEERING TELEFOON 3086
STADSNIEUWS
Het orgel in de St. Joriskerk.
(Derde blad, pag. 1)
Prins Bernhard en de tweedaagsche
militaire prestatietocht.
(Derde blad. pag. 2)
Bestelt tijdig Uw
Auto's zonder chauffeur
Dames- en Kinderconrectie -Arnh. weg 26