DE „ORANJE" VOOR HET
EERST NAAR ZEE
Amsterdam opent spoedig
twee nieuwe stations
/Sn -
Het schip voor een driedaagsche
proeftocht op de Noordzee
vertrokken
GROOTERE
SNELHEID
De lustrumfeesten
Feesten in
voorbereiding
Bevolkingsonderzoek
in Zuiderzeepolders
mm
Controle op de
correspondentie
van vluchtelingen
Moeilijkheden in
het bakkerij-
bedrijf
VREEMDELINGEN
HIELDEN ZICH
JAREN SCHUIL
2e BLAD PAG. 4
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
DINSDAG 27 JUNI 1939
AMSTERDAM, 27 Juni.
NDER commando van den commodore van de Stoomvaart Maat-
schappij „Nederland", kapitein B. A. Potjer, is het nieuwste mail
schip van deze maatschappij de „Oranje" vanmorgen voor een drie-
daagschen technischen proeftocht naar de Noordzee vertrokken.
Langzaam en statig voer het machtige 20.000 ton metende bouw
werk van Nederlandsche scheepsbouwindustrie, geëscorteerd door
een aantal sleepbooten, over het IJ, aan beide oevers staarden dui
zenden Amsterdammers „hun" schip na, het in gedachten een goede
reis wenschend, niet alleen voor dezen proeftocht, doch ook voor de
vele reizen, welke het na den eersten overtocht naar Indië, welke op
6 September a.s. zal aanvangen, zal maken.
DE „Oranje" was reeds an
het oogenblik af, dat de
bouw werd aangekondigd, de trots
van Amsterdam. Kwam de op
dracht van de Stoomvaart Maai-
schappij „Nederland" aan dc Ne-
'derlandsche Scheepsbouw Maat
schappij te Amsterdam tot den
bouw van het vlaggeschip dezer
nationale scheepvaartlijn in April
1937 niet in een periode van groote
werkloosheid, waardoor aan dui
zenden gedurende eenige jajen
werk en brood werd verzekerd?
In het begin van Juli van datzelfde
jaar werd de kiel gelegd en sindsdien
concentreerde de grootste belangstelling
voor den scheepsbouw hoe veel an
dere schepen er gedurende de afgeloo-
pen twee jaren ook in Amsterdam wer
den gebouwd zich op do „Oranje".
Een van do groote gebeurtenissen tij
dens de feestweek ter gelegenheid van
het veertigjarig regeeringsjubileum van
H M. de Koningin in September 1938 was
do tewaterlating van de „Oranje" dooi
Onze Landsvrouwe.
Het vertrek van een nieuw schip naar
zee is altijd een feestelijke gebeurtenis.
Dit geldt zeker voor de „Oranje". Toch
zal op dezen oefentocht met weemoed de
nagedachtenis geëerd worden van ir. H.
N. Prins, den ontwerper en bouwer van
dit schip, die korten tijd geleden is ont
slapen en het grootsche moment van het
eerste vertrek van zijn schepping niet
heeft mogen heieven.
De bouw van de Oranje
HET nieuwe vlaggeschip van de
Stoomvaart Maatschappij „Neder
land" welks bouw eenige jaren
voorbereiding en studie heeft gekost
de uiteindelijke afmetingen en de indee
ling van het schip zijn gegroeid uit meer
dan vijftien ontwerpen heeft een
lengte tot de lastlijn van 605 voet en
8 duim. een breedte van 83 voet en zes
duim en een holte tot het promenade
dek van 63 voet en acht duim. Het aan
tal slaapplaatsen voor passagiers eerste,
tweede en derde klasse bedraagt 665 en
vierde klasse nog 52, terwijl de laad
ruimte een inhoud heeft van ongeveer
280.000 kubieken voet. Vergeleken bij de
tot nu toe voor den dienst op Indië ge
bouwde mailbooten ligt het grootste ver-
ichil in de snelheid. De „Johan van 01-
denbarnevelt" en de „Marnix van Sint
Aldegonde", die den zeeweg naar Bata
via afleggen met een gemiddelde snel
heid van 16% mijl per uur, varen over
het traiect van Genua naar Tandjong
Priok 20 a 21 dagen.
De „Oranje", welks gemiddelde
snelheid berekend is op 21 mijlen zal
er slechts zestien dagen voor noo-
dig hebben. Deze grootere snelheid
is na heel veel proefnemingen be
reikt
Reeds in 1933 is begonnen met het
V
fsfef*) van II
>Qjy vóórt
Me an do»*
voor zich ziec
moet éxtr«
voorzichtig
zijn, want hij
nadert 'n voor-
rangsweg (óók
het verkeer
van links laten
vóórgaan!)
van het
Leidsch studentencorps
LEIDEN, 26 Juni. De Lustrumfees
ten van het Leidsch Studentencorps ter
gelegenheid van het 365-jarig bestaan
der Leidsche Hoogeschool in 1940 zullen
van 29 Juni tot 4 Juli van dat jaar wor
den gehouden. Het hoofdnummer van
de feestviering zal betrekking hebben op
Philips van Marnix, Heer van St. Alde
gonde. Voorts zal een openluchtspel
worden opgevoerd, met het oog waarop
de lustrumcommissie een bekend schrij
ver zal aanzoeken.
AMSTERDAM. B. en W. schrij
ven aan den gemeenteraad: het
voornemen bestaat, ter gelegenheid
van de in September a.s. te houden
spoorwegtentoonstelling en van de
opening van het Amstelstation en
het nieuwe Station-Muiderpoort in
October d.a.v. in Amsterdam een
aantal feestelijkheden te organisec-
ren.
Op het hierbij ovex-gelegde voorloopige
programma van de feestelijkheden in
verband met de spoorwegtentoonstel
ling waarvan de organisatie zal be
rusten bij de Vereeniging tot bevorde
ring van het Vreemdelingenverkeer Am-
Hef snelste mailschip naar Indiëde Oranjeis h\eden voor een driedaagsche proefvaart op
de Noordzee vertrokken
sleepen van een serie studiemodellen in
het Nederlandsch scheepsbouwkundig
proefstation te Wageningen. Meer dan
1200 vaarten in het sleepbassin werden
gemaakt voordat de scheepsvorm onder
water werd vastgelegd. En ontelbare
proeven werden ook genomen voordat
de wijze van voortstuwing werd vast
gesteld. De proeven met drie schroeven
met opstelling van drie groote, direct-
gekoppelde motoren waarvan de
bouw werd opgedragen aan de machine
fabriek van gebr. Sulzer te Winterthur
leverden de beste resultaten op.
Boven de waterlijn wijkt de „Oranje"
in vorm ook van de meeste andere koop
vaardijschepen af. Het schip heeft, zoo
als vele oorlogsschepen, een sterke
dwarsscheepsche insnoering en kan
daardoor gemakkelijk van andere sche
pen onderscheiden worden. De bedoeling
van deze insnoering was om, met be
houd van de noodzakelijke breedte op
de lastlijn, in het bovenschip gewicht te
sparen en het dekpantser te verkleinen.
Bovendien is hierdoor een goede hutin-
deeling, zoowel uit commercieel oogpunt
als ten gerieve van de passagiers, ver
kregen.
De modernste technische installaties
zijn op de „Oranje" aanwezig, zoowel
voor de voortstuwing en navigatie en
alles wat hiermede verband houdt als
voor de inrichting van salons en ver
blijven, van passagiers en bemanning.
Ruim vijfhonderd genoodigden hebben
gevolg gegeven aan de uitnoodiging van
de directie van de Stoomvaart Maat
schappij „Nederland' 'om als eerste pas
sagiers dezen proeftocht mede te maken.
AMSTERDAM, 26 Juni. Voor
het eerst nemen medische studen
ten van de universiteit van Am
sterdam deel aan het werk van de
stichting voor het bevolkingsonder
zoek in de drooggelegde Zuiderzee
polders. Leider is dr. A. de Froe,
hoofdassistent van prof. Woerde
man.
In de eerste plaats zullen alle school
kinderen in den Wieringermeer anthro-
pologisch onderzocht worden, zoodat
de lichamelijke eigenschappen van dit
deel van de polderbevolking in het
jaar 1939 ook in de toekomst bekend
zullen zijn. Daarna zullen de onder
zoekingen tot de volwassenen worden
uitgebreid, en wel tot diegenen, die
door hun afkomst, en door hun verhou
ding tot den polder daarvoor het meest
in aanmerking komen, dat zijn de
pachters en hun gezinnen.
Voor de stichting wordt op een nieu
we wijze materiaal verzameld. De stu
denten hebben een practicum, zooals
zij dat tot nog toe niet kenden. Indien
deze poging slaagt, zou zich hieruit
een traditie kunnen vormen, die èn
voor de kennis'van het Nederlandsche
volk èn voor de medische opleiding
nuttig zal kunnen zijn.
De smaakvol ingerichte muzieksalon aan boord van het mailschip Oranje
RUZIE EINDIGDE MET
STERFGEVAL
Een jaar gevangenisstraf
geëischt tegen driftigen
Rotterdammer
ROTTERDAM. Tegen den 2!-jarigen
kleermaker N. van A. uit Rotterdam
heeft de officier van justitie, mr. Meisch-
ke, vandaag op de zitting van de Rotter-
damsche rechtbank een gevangenisstraf
geëischt van één jaar, door te brengen
in een bijzondere strafgevangenis. Van
A. was mishandeling, den dood tenge
volge hebbende, ten laste gelegd. Op 15
April, toen hij in huize „Padua" aap de
rechter Rottekade te Rotterdam woon
de, had hij een gesprek met den overste
gehad, die hem een reprimande had ge
geven. Eenigszins geprikkeld had hij
het bureau verlaten en in het portaal
hadden enkele personen, die ook een ge
sprek met den overste moesten voeren,
opmerkingen gemaakt over den langen
duur van van A.'s gesprek. Van A. had
toen den 3i-jarigen J. Koppens opzij ge
duwd en hem toegevoegd: „Ik zal je
kop in elkaar slaan". Uit de woorden
wisseling was een gevecht ontstaan en
terwijl Koppens, die eenigszins zieke
lijk was, over een verhooging bij de trap
struikelde, had van A. hem een stomp
op den kin toegediend. Koppens was
met het achterhoofd op den steenen
vloer terecht gekomen en had daardoor
een hersenbloeding gekregen. Hij werd
naar het ziekenhuis vervoerd, waar hij
eenige uren later overleed.
Het rapport over verd. uitgebracht
noemde hem eenigermate verminderd
toerekeningsvatbaar. Zijn verdediger
voerde verzachtende omstandigheden
aan en bepleitte clementie. De rechtbank
zal op 30 Juni uitspraak doen.
De oecumenische jeugd-
conferentie
De eerste wereldconferentie der Oecu
menische jeugd te Amsterdam van
24 Juli2 Augustus vermeldt o.a. de vol
gende programmapunten: Maandag
24 Juli 's namiddags half 5 openings-
dienst door den aartsbisschop van York;
Dinsdag 25 Juli „De roep tot eenheid in
de verscheidenheid" door den Indi-
schcn predikant D. T. Niles. „Christus
dc Vervuiler" door bisschop Nicolaï van
de Orthodoxe kerk in Yoego Slavië;
Woensdag 26 Juli „De Christen en de
conflicten der wereld" door prof. Rein-
hold Nicbuhr (Amerika); Donderdag
27 Juli „Kindschap Gods en broeder
liefde" door dr. George Mac Lood
(Schotland): Vrijdag 2S Juli „Ons Dape-
lijksch brood" door prof. Lauriol (Frank-
„De Christelijke gemeente in de
volkenwereld" door dr. T. Z. Koo (Chi
na); 31 Juli „De Christen, de kerken en
de Kerk" door dr. M. Björkquist. (Zwe
den); Dinsdag 1 Augustus „De Christen
als getuige" door dr. John Mott, voorzit
ter van den Internationale Zendingsraad
en van den Wereldbond van Christen
Jonge Mannpn; Woensdag 2 Augustus
namiddags: Sluitingsdienst, „Ik heb de
wereld overwonnen" door dr. W. A. Vis
ser 't Hooft, algemeen secretaris van
den Wereldraad der kerken.
sterdam, in samenwerking met de Ver
eeniging tot Veredeling van het Volks
vermaak staan verlichting van grach
ten en bruggen, een of meer optochten,
een bloemencorso, avondfeesten op den
Amstel, een revue met medewerking
van verschillende watersportorganisa
ties e.d. De opzet van deze feestelijkhe
den is van dien aard, dat hiervoor zoo
wel bij dc verschillende lagen der bur
gerij, als bij landgenooten buiten Am
sterdam belangstelling mag worden ver
wacht.
Het ligt tevens in de bedoeling, ge
durende deze tien- tot veertiendaagsche
periode de belangstelling voor handel en
industrie, havens enz. in ruimen kring
op te wekken, o.a. door de organisatie
van bezoeken aaji verschillende fabrie
ken en instellingen.
Om de uitvoering van deze plannen
mogelijk te maken, is een financieele
bijdrage van de gemeente, groot 15.000
noodig, de Kamer van Koophandel en
Fabrieken voor Amsterdam heeft reeds
voor dit doel een bijdrage van 1000
toegezegd.
Het comité Celiwa, waarin de buurt-
vereenigingen Ceram, Linnaeuskwartier
en Watergraafsmeer samenwerken, wil
voor het Oostelijke stadsdeel ter gele
genheid van de opening van de nieuwe
stations in October feestelijkheden in
dit stadsdeel organiseeren en heeft hier
voor financieelen steun van de gemeen
te gevraagd. De Kamer van Koophandel
en Fabrieken voor Amsterdam heeft ook
voor dit doel een bijdrage van 1000.—
in uitzicht gesteld.
B. en W. stellen den raad voor, ten
behoeve van de feesten, ter gelegenheid
van de spoorwegtentoonstelling te orga
niseeren, een bijdrage van ten hoogste
f 15.000.uit te trekken, waaruit ook
alle door de gemeente-electriciteitswer-
ken te maken kosten dienen te worden
bestreden, en aan het comité Celiwa
onder voorbehoud, dat van particuliere
zijde voldoende gelden worden bijeen
gebracht voor de uitvoering van zijn
nlannen een financieele bijdrage van
1000.te verleenen.
De ministers van Justitie en
Birmenlandsche Zaken
achten haar vooralsnog
noodig
's-GRAVENHAGE. Op vragen van
het Tweede Kamerlid Donker betreffen
de het inbreuk maken op het briefge
heim ten aanzien van Duitsche vluchte
lingen, hebben de ministers van Justitie
en van Binnenlandsche Zaken als volgt
geantwoord:
Toezicht op de correspondentie van
Duitsche vluchtelingen, heeft uitsluitend
plaats voor zoover dezen in kampen of
tehuizen zijn opgenomen. Dit toezicht is
noodzakelijk. Óp het briefgeheim (art.
166 der Grondwet) wordt ten deze geen
inbreuk gemaakt.
In de kampen en tehuizen, welke op
grond van het vreemdelingenreglement
voor vluchtelingen zijn ingericht, pleegt
uitgaande post bij de kampleiding open
te worden ingeleverd en zooveel moge
lijk te worden gelezen. Ton aanzien van
de binnenkomende post heeft uitzon
deringen daargelaten opening plaats,
doch lezing pleegt hier slechts steek
proefsgewijze te geschieden. Van perso
nen, te w'ier aanzien bijzondere waak
zaamheid gewenscht is, wordt uiteraard
alle correspondentie doorgelezen.
In het belang der orde en tucht in dc
kampen en tehuizen kan den de zeer
geschakeerde bevolking vooral in den
eersten tijd geen ongecontroleerd contact
met onbekende derden, meest vreemde
lingen, worden toegestaan.
oorts dient er tegen te worden ge
waakt. dat vreemdelingen, die door de
Nederlandsche regecring in door haar
beheerde kampen zijn opgenomen, zicj,i
op ontoelaatbare wijze over buitenland-
sche toestanden, enz. uitlaten; dit laat
ste zou trouwens ook de belangen der in
het buitenland wonende familieleden
kunnen schaden.
Nu het met betrekking tot de in de
kampen opgenomen vluchtelingen noo-
dige onderzoek inmiddels grootcndeels
is voltooid en hun in sommige opzich
ten wat meer vrijheid van verkeer is
toegestaan kunnen worden, zijn de mi
nisters voornemens, met handhaving
van de controle op correspondentie naar
het buitenland, te bevorderen, dat zoo
wel de opening als de lezing van de ove
rige correspondentie worde beperkt tot
die gevallen, waarin zulks om bijzon
dere redenen wenschelijk wordt geacht.
DOOR AUTO AANGEREDEN EN
GEDOOD
STEENWIJK, 26 Juni De 64-jarige
J. Mulder uit Steenwijkerwold is van
ochtend op den rijksstraatweg Steen-
wijkMeppel bij den overweg door een
personenauto aangereden en onmiddel
lijk gedood.
Het ongeluk is geschied, doordat M„
die doof was, per rijwiel den weg wilde
oversteken, zonder dat hij voldoende op
het verkeer lette.
HET CRYOGEEN LABORATORIUM TE
LEIDEN
LEIDEN. Te Leiden vertoeft sinds
eenige weken de Amerikaansche hoog
leeraar prof. dr. Kurrelmayer, ten einde
in het cryogeen laboratorium van prof.
Keesom onderzoekingen te verrichten
van soortelijke warmten bij lage tempe
raturen.
LEIDSCHE UNIVERSITEIT
LEIDEN, 26 Juni. Als rector magni
ficus der Leidsche Universiteit zal in
het academiejaar 1939—1940 optreden
prof. dr. F. Muller Jzn.
Op de vragen van het Tweede Kamer
lid Vos inzake de samenstelling der
„Commissie moeilijkheden bakkersbe
drijf" heeft de minister van Economi
sche Zaken als volgt geantwoord:
Het is inderdaad juist dat de minister,
na overleg met zijn ambtgenoot van
Sociale Zaken, bij beschikking van 22
Mei j.l., een commissie heeft ingesteld,
welke een onderzoek zal instellen naar
de oorzaken van de in het bakkersbe
drijf bestaande economische moeilijk
heden in den ruinisten zin, alsmede zal
aangeven, of en, zoo ja, welke
maatregelen van regceringswege zouden
dienen te wórden genomen tot opheffing
of vermindering dier moeilijkheden.
Bij de samenstelling van deze com
missie heeft de minister zich in de eer
ste plaals laten leiden door de overwe
ging. dat, zooveel als zulks met het oog
op dc noodzakelijke beperking van het
aantal leden der commissie mogelijk
was, alle belangrijke groepeeringen van
direct belanghebbenden in de gelegen
heid moesten zijn een voordracht voor
de benoeming van één of meer leden in
te dienen. Dientengevolge zijn dan ook
in de commissie vertegenwoordigers op
genomen van het georganiseerde en van
het ongeorganiseerde bakkerijbedrijf,
van de meelfabrikanten, van de arbei
dersorganisaties en van de organisaties
van wederverkoopers. De minister
meent, dat aldus het georganiseerde be
drijfsleven voldoende is vertegenwoor
digd.
In de tweede plaats zijn in de com
missie opgenomen eenige personen, op
wier oordeel in deze materie, in ver
band met hun publiekrechtelijke func
tie, hijzonder prijs wordt gesteld. Naar
het oordeel van den minister zullen de
ze leden, die in de commissie het alge-
mccne belang vertegenwoordigen, daar
bij tevens voldoende de verbruikersbe-
langen kunnen vertegenwoordigen. De
minister voegt daaraan toe, dat hij niet
inziet, op welke wijze een afzonderlijke
vertegenwoordiging van dc verbruikers-
belangen, gesteld al, dat hij deze nood
zakelijk zou hebben geacht., practisch
mogelijk zou zijn geweest.
Over de instelling en samenstelling
dezer commissie zijn de Nijverheidsraad
en Middenstandszaad niet geraadpleegd.
Een raadpleging van de genoemde ad
viesinstanties stuitte in verband met
den vereischten spoed op bezwaren,
doch kon bovendien in het onderhavige
geval overbodig worden geacht, omdat
ten gevolge van de vele voorafgaande
bemoeiingen met het bakkerijbedrijf de
organisaties, welke in aanmerking kwa
men voor het indienen van een voor
dracht voor de benoeming van de leden
dezer commissie, volledig bekend wa
ren.
De minister i3 intusschen gaarne be-
heid het rapport van de ingestelde com
missie te zijner tijd aan de genoemde
adviesinstanties, voor te leggen. Over
legging aan de organisaties van het
bakkerijbedrijf is naar de mecning van
den minister overbodig, aangezien, zoo
als reeds werd uiteengezet deze organi
saties in de commissie zijn vertegen
woordigd. Het is den minister niet dui
delijk. wat, voor wat betreft het bakke
rijbedrijf, kan worden bedoeld met de
„organisaties van de georganiseerde ver
bruikers".
Hij meent te dezen aanzien bezwaar
lijk een toezegging te kunnen doen in
zake overlegging van het rapport.
AMSTERDAM, 25 Juni. Nu de
groote stroom van Duitsche vluchte
lingen naar ons land is geluwd, heeft
men in verschillende steden een over
zicht gekregen van de vele buitenlan
ders die in ons land vertoeven en van
wie er vermoedelijk nog velen pogin
gen in het werk stellen naar Amerika
te emigrecren. Frappant is het echter
dat den laatsten tijd in verschillende
steden tientallen Duitsche communis
ten worden aangetroffen, die kans heb
ben gezien zich jaren schuil te houden
en die zonder geldige papieren op ver
schillende adressen waren onderge
bracht door partijgenooten, zoo meldt
de Telegr.
Voortdurend hebben deze lieden in
angst geleefd te zijner tijd door de po
litie te worden ontdekt en veronder
stellende dat zij dan groote moeilijk;
heden zouden krijgen veranderden zij
steeds van adres.
Een geheime organisatie zorgde er
voor dat de aanwezigheid van deze po
litieke vluchtelingen slechts in een
zeer beperkten kring van ingewijden
bekend was.
Thans echter is de Amsterdamsche
vreemdelingendienst er in geslaagd
binnen enkele weken eenige tientallen
van deze vluchtelingen op te sporen.
Er moeten menschen bij zijn, die reeds
zóó lang in Nederland vertoeven, dat
zij de Nederlandsche taal volkomen
machtig zijn.
GRONINGEN. Doet examen rechts
geleerdheid: de heer H. W. Kuipers te
Wommels (Friesland).
AMSTERDAM. Car.didaatsexamen
rechten: mej. C. M. Naessens en de heer
D. J. M. van Thiel Coovels.
Candidaatsexamen Engelsche laai en
letterkunde: de heeren E. J. Inglis Ar-
kell en F. M. Tonino.
Candidaats rechten de heer W. E.
Siegmann; doctoraal geneeskunde 'ie
heeren J. Kwast, J. Pool en J. H. de
Jong.
ROTTERDAM. Candidaats oecono-
mie de heeren J. G. Nicuwenhuis en F.
J. Roelofs Heyermans.
NIJMEGEN. Doctoraal examen Ger-
maansche taal en letterkunde (Duitsch)
de heer J. G. C. Zwanikken uit Venlo
(met lof).
