Xcuaiidc (B
Regeeringsverklaring
in Tweede Kamer
besproken
CHINA'S „VLIEGENDE
VENNOOTSCHAPPEN
Spanje nog niet tot
rustgekomen
Nieuwe modellen
Bontmantels
MAISONdePARIS
De fractieleider der Katholieken mr. dr.
L. N. Deckers aan het woord
GELUKWENSCHEN
AAN KONINKLIJK
HUIS
Fabrieken in tempels en rotsholen
versterken den economischen
weerstand tegen Japan
BLOEI ONDANKS
CONSERVATIEVE
TEGENWERKING
Hittegolf in Ver. St.
Warschau vindt
Britsch crediet
klein
Advertentiën
J. A. STOKVIS
R. C. v. Ommering
mondarts
Afwezig
Grafwerk
2e BLAD PAG. 4
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
T WOENSDAG 26 JULI 1939
Bijeenkomst van Woensdag 26 Juli.
Gëopend te 1.10 uur.
Voorzitter: mr. J. R. H. van Schaik.
Aan de orde is de bespreking naar
aanleiding van de door de regeering
gisteren afgelegde verklaring.
De heer Deckers (R.K.l zegt.
dat het moeilijk zal vallen in de
parlementaire geschiedenis van ons
land een voorbeeld te vinden van
een crisis, die een einde maakte
aan het leven van een kabinet als
het thans heengegane. Tevens zal
het onmogelijk zijn. sinds 1868 een
kabinetsformatie aan te wijzen van
het karakter als het onderhavige.
In het geding was blijkens het regee-
ringscommunique de bestrijding van de
werkloosheid en de dekking van de ge
volgen hiervan.
Vast staat, dat het begrootingseind-
cijfer voor sociale zaken voor 1910 reeds
op lager, niveau was gebracht dan dat
van de begrooting* voor 1939. op het mo
ment van het aftreden van minister De
Wilde. De meerderheid van het kabinet
achtte wijziging van den bestaanden
toestand noodig in verband met de uit
gaven voor Onderwijs. Defensie. Water
staat en Sociale Zaken. De minderheid
erkende dat eveneens, doch kon zich
niet vereenigen met de daartoe door de
meerderheid gedachte middelen.
Spreker herinnert er aan, hoe de C.-
H. afgevaardigde Krol en de liberaal dr.
Vos zich hebben geschaard achter de
werkloosheidspoliti^k der regeering. De
ze werd schier door de geheele Kamer
gesteund.
Indien het vierde kabinet Colijn die
politiek had voortgezet, dan ware geen
dam geworpen in den arbeid van mi
nister. Romme. Het sociale effect van de
maatregelen van dien minister van So
ciale Zaken was in ieder geval veel
grooter dan wanneer men de „economi
sche" methode zou hebben toegepast,
al zou deze een milliocn goedkooper
zijn.
Wij willen aldus spreker voort
gaan met de wcrkloosheidspolitiek zoo
als zij de laatste jaren is gevoerd, met
Inbegrip van de spaarregeling en de
steunverhooging voor kostwinners van
groote gezinnen.
Zoo min als van deze zijde is te ver
wachten. dat aan de defensie de noo-
dige middelen zullen worden onthou
den. zoo min zal zij zijn te vinden voor
een aantasting onzer volkskracht.
Tegemoetkomende toezeggingen ten
aanzien van de leerlingenschaal en van
de z.g. kweekelingcn met akte had het
kabinet eerder moeten doen. Dan ware
een conflict met minister Slotemaker de
Bruïne vermeden.
De Kamer heeft nu slechts rekenine te
houden met de kabinetsformatie van het
©ogenblik.
Vast staat evenwel, dat het hui
dige kabinet geen rekening houdt
met de parlementaire samenstelling.
De Formateur heeft het staatsbestel,
dat sinds 1868 geldt, niet geëerbie
digd. Is er eenige rekening gehou
den met de reóhtsche meerder
heid in deze Kamer? Spreker be-
i antwoordt deze vraag ontkennend,
evenals de vraag of de formatie be
rust op de parlementaire samen
stelling in het algemeen. Het kabi-
net berust slechts op den grondslag,
die door vier leden dezer Kamer
ka worden erkend.
Er zitten in dit kabinet bekwa-
me mannen, doch veel zal nog
moeten worden opgehelderd op
staatkundig gebied, willen wij
aldus eindigde spreker in slaat
zijn onzen steun aan dit kabinet te
verleenen.
De heer Rost van Tonningen
(N.S.B.) critiseert het optreden van de
R.K. Staatspartij en van de S.D.A.P. en
schetst den z.i. hachelijken toestand
van de werkloozen, tot verbetering
waarvan minister Romme heeft nage
laten het noodige te verrichten.
Het aantal zelfmoorden bedroeg in
de laatste jaren in ons land 5600. De
R.K. Staatspartij en de S.D.A.P. hebben
geen kans gezien, eenige verbetering
in den toestand te brengen. De S.D.A P.
heeft door haar neo-marxistische poli
tiek den grooten dichter Piéter Jelles
Troelstra geheel verloochend.
Lijnrecht in tegenstelling tot de po
litiek der R.K. Staatspartij en der
S.D.A.P. staat het beginsel van de na-
tionaal-socialistische beweging, die lief
de voor ons volk heeft en het tot een
heid wil brengen.
MISLUKTE SPRONG OP EEN
RIJDENDE TRAM
AMSTERDAM. 26 Juli. Omstreeks
halfzeven gisteravond wilde op het
Rokin nabij de Taksteeg een 23-jarige
dame op den bijwagen van een rijdende
tram, welke juist de halte verlaten had,
springen. Zij viel en kwam onder den
baanschuiver terecht. Zwaar gewond
werd zij naar het Wilhelmina gasthuis
overgebracht.
DIEFSTAL VAN MOTORRIJWIELEN
AMSTERDAM, 26 Juli. Waren gis
teren reeds twee verdachten door de po
litie van het bureau Leidscheplein ter
zake van diefstal van motorrijwielen
aangehouden, thans zijn op die bureau
nog vier mannen verdacht van diefstal
of heling van een aantal motorfietsen
ingesloten. Bij huiszoeking zijn vijf mo
torfietsen teruggevonden.
De zes verdachten zullen voor den of
ficier van Justitie worden geleid.
Felici ta tietelegrammen
bij a.s. blijde gebeurtenis
F ELICIT ATIETELECRAMMEN. voor
ll.ht. de Koningin en de leden van
het Koninklijk Huis ter gelegenheid
van de blijde gebeurtenis in het Prinse
lijk Gezin kunnen naar aanwijzing der af
zenders tegen het normale tarief op een
der bestaande luxe-telegramformulieren
worden afgeleverd. Een speciaal formu
lier zal bij deze gelegenheid niet in ge
bruik worden gesteld.
De afzenders dezer luxe-gelukwensch-
telegrammen. kunnen tegen betaling van
10 cents voor elke 50 woorden of gedeel
ten daarvan een afschrift ontvangen op
hetzelfde formulier als het afgeleverde
Verder is met de administraties van Ne-
derl. Indië. Curacao en Suriname een re
geling getroffen, om het publick aldaar in
de gelegenheid te stellen bij de a.s blijde
gebeurtenis felicitatietelegrammcn tegen
verlaagd tarief via den Hollandradioweg
aan het Koninklijk Huis te verzenden
Voor deze telegrammen zal het tarief der
nationale telegrammen ad f 0.20 per
woord gelden evenwel met een minimum
voor 10 in plaats van voor 20 woorden.
Deze uit de overzeesche gebieden ko
mende telegrammen zullen, zonder dat een
extra recht van den afzender wordt gehe
ven. op luxe-formulieren worden afgele
verd.
BUITENLAND
99
SJANGHAI, eind Juli
HINA getroost zich op het
oogenbïik zeer groote inspan
ningen om het land economisch
aan den oorlog aan te passen.
Sinds de Japanners de belangrijk
ste Chineesche industriecentra be
zet hebbenzijn in het geheele
land coöperaties ontstaan, die on
der de grootste gevaren en poli
tieke moeilijkheden aan het werk
zijn gegaan. Op het oogenbïik ge
ven deze organisaties reeds werk
aan ongeveer 20.000 man in meer
dan 300 ondernemingen, waarin
honderden producten vervaardigd
worden. De fabrieken worden
voornamelijk in afgelegen dorpen,
bergdalen en zelfs in tempels ge
vestigd. Reeds oefenen deze nieu
we industrieën een bemoedigen
den invloed op het Chineesche
volk uit en versterken zijn geest
van weerstand.
H1
ET plan voor de ontwikkeling van
deze coöperaties werd door een
groep vooruitstrevende Chineezen
uit Sjanghai en hun blanke raadslie
den uitgewerkt. Een van de meest op
den voorgrond tredende lieden was daar
bij de Chineesche bankier Tsoe Sing
Loh. die onlangs bij een vliegtuig-onge
luk om het leven is gekomen. Edgar
Snow en Rewi Alley, van wie de laat
ste thans als technisch deskundige bij
een trust werkzaam is, waren de be
langrijkste buitenlandsche opstellers
van het programma.
Arbeidskrachten waren in het binnen
land in overvloed aanwezig. Duizenden
geschoolde arbeidskrachten waren als
vluchtelingen van de kust naar het bin
nenland gekomen en zochten daar werk
Zij wachtten er slechts op. dat men
nieuwe industrieën schiep. Deze moes
ten zoo mogelijk in kleine fabrieken
worden ondergebracht om niet al te
zeer aan de Japansche bommen bloot
gesteld te zijn. Bovendien moesten zij
zoo bewegelijk mogelijk blijven om even
tueel snel van de eene plaats naar de
andere verlegd te kunnen worden. De
coöperatie scheen daartoe de meest ge
schikte vorm, wijl zij dc massa zelf een
rol laat spelen.
Zoo begaf zich de Sjanghai-groep
naar Hankou. waar de minister van fi
nanciën dr. Koeng haar een ondersteu
ning van 5 millioen dollar toezegde. Er
werd een bijzondere commissie ge
vormd, die op het oogenbïik onder voor
zitterschap staat van K. P. Lioc en
waarin bovendien een aantal energieke
Chineesche en buitenlandsche inge
nieurs zitting hebhen, die hoogbetaalde
posten in Sjanghai voor dit vaderlands
lievende werk opgegeven hebben.
OP het oogenbïik zijn de coöperaties
in vier streken van het land, na
melijk in Noord-Wcst-Sjensi, in
West-Setsjoean en Sikong. in Zuid-
Oost-Kiansi en in Zuid-West-Honan,
reeds in vol bedrijf. Iedere onderneming
is volgens dc gebruikelijke regels van
het vennootschapswezen georganiseerd.
Iedere arbeider bezit een aantal aan-
deelen. voor welker betaling een deel
van zijn loon wordt ingehouden. De le
den van de coöperaties kiezen zelf hun
fabrieksleiders en stellen hun eigen
loonen vast. Velen hebben hun shares
reeds afbetaald en de geheele samen
werking heeft op zuiven democratische»
grondslag plaats.
Men wint reeds kolen, ijzer en
goud en begint ook koper- en lood-
mijnen in exploitatie te nemen.
Verschillende vennootschappen heb
ben reeds hun eigen kranten en eet
huizen. Ongeveer een vierde deel
der fabrieken houdt zich bezig met
spinnen en weven, andere vervaar
digen zeep, papier, kaarsen, schoe
nen, aardewerk en meel. Ook wor
den voor het Roode Kruis verband-
stoffen, alcohol en chirurgische in
strumenten gemaakt!
De beweging neemt een omvang aan,
die zelfs haar scheppers niet hebben
kunnen voorzien. Zij hopen met hulp
van buitenlandsch kapitaal alle wen-
scheh te kunnen bevredigen, die uit het
binnenland tot hen komen. In Hopei en
Kiangsi hebben de coöperaties reeds een
Ibewijs van hun bewegelijkheid gele
verd: toen de Japanners oprukten wer
den de ondernemingen tijdig verder het
binnenland in verlegd. Natuurlijk stui
ten zij hier en daar nog op politieke
moeilijkheden van binnenlandschen
aard. Ook in China vindt men overal
conservatieven, die wantrouwend tegen
over deze moderne organisaties staan
Zoo hebben verschillende reactionaire
ambtenaren getracht, de beweging te
saboteeren.
Tot hun geluk beschikken de coöpe
raties over een aantal schitterende ta
lenten. die de goede zaak weten te ver
dedigen. De leider, K. P. Lioe, heeft aan
de universiteit van Cincinnati gestu
deerd en eenige jaren op de Fordfabrie
ken te Detroit gewerkt. Frank Lem en
C. F. Woe, twee van de ingenieurs, die
hun posities in Sjanghai hebben opge
geven, om voor het halve salaris bij de
coöperaties te werken, hebben vroeger
eveneens bij Ford gewerkt. De meest
energieke van allen is echter wel Rewi
Alley, een Nieuw-Zeelander, die vroeger
hoofdinspecteur van het fabriekswezen
te Sjanghai was. Hij heeft zich met
hart en ziel aan de nieuwe beweging
gegeven en eenige maanden lang zon
der belooning gewerkt. Met auto en
vliegtuig is hij geheel China rondge
reisd om de industrie van het land te
hervormen. De Chineezen noemen hem
den ..held van de Coöperaties". Wanneer
hem nog wat meer eoud ter beschikking
zou staan, zou hij in het Hemelsche
Rijk wonderen kunnen verrichten.
NEW YORK, 26 Juli. (Reuter).
In de staten New York, New Jersey en
Pennsylvania woeden honderden hei
debranden als gevolg van de droogte,
die zoo erg is als sedert •generaties niet
is voorgekomen. De boeren vreezen,
dat de droogtcperiode tezamen met de
vreeselijke hitte het totale verlies van
vele producten tengevolge zal hebben.
De toestand is nog verergerd door
het tekort aan water. Duizenden men-
schen slapen op nol strand en op de
daken, teneinde verkoeling te zoeken.
De postzegels uit het Duitsch protec
toraat in het vroegere Tsjecho-Slowa-
kije zijn up to date gebracht en thans
van tweetalige opschriften voorzien.
Wereldgebeuren
Monarchisten van diverse pluimage, republikeinen
en fascistische phalanxisten strijden
om de macht
r t ETGEEN uit Spanje wordt gemeld,
j"~i is weinig duidelijk maar veelbetcè-
kenend. Vast staat, dat er oneenig-
heid heerscht tusschen Franco's voor
naamste medewerkers en strijdmakkers
als de ministers SeiTano Suner en Jor-
dana en de legerleiders Queipo de Llano
en Yague, en eveneens staat vast, dat er
een verbitterde strijd gaande is tusschen
groepen monarchisten, phalanxisten (fas
cistisch georiënteerd) en republikeinen
om de toekomstige staatsinrichting van
Spanje. En tenslotte staat vast, en dat
is in de internationale politiek een feit
van de grootste beteekenis, dat het den
Spaanschen generalissimus, generaal
Franco, ernst is met zijn herhaalde ma
len afgelegde verklaring, dat Spanje
Spaansch moet zijn, en slechts
een nationale Spaansche politiek zal be
drijven. Anders gezegd: het huidige
Spanje wenscht niet aan een Duitsch-
Italiaansche economische en/of politieke
leiband te loopen, het stelt bij alle dank
baarheid der voormalige „rechtschen"
voor degenen, die hen de overwinning
hielpen bevechten, de eigen belangen bo
ven de belangen der vrienden te Rome
en Berlijn.
Het zou ook moeilijk anders kunnen.
Spanje is uitgeput door jaren verbitter
den burgeroorlog, het is innerlijk niet
eensklaps eensgezind geworden, nadat
het eeuwenlang verdeeld is geweest.
De huidige nationalistische Spaansche
regeering is bovendien uiteraard
te Spaansch en te trotsch om zich haar
politiek door Rome en Berlijn te laten
voorschrijven. En tenslotte: zeer nauwe
economische banden bestaan sinds jaar
en dag tusschen Spanje en West-Euro-
peesche staten als Frankrijk, Engeland,
Zwitserland, België en Nederland. Het
zou voor Spanje zel'f groote nadeèlén met
zich brengen, wannéér het zijn economie
en handel eenzijdig ging oriënteeren op
de as Rome—Berlijn. Zoo is een econo
mische en politieke neutraliteit
welhaast dwingend voorgeschreven voor
Spanje door de omstandigheden: mate-
rieele uitputting, politieke verdeeldheid
en economische belangen. Deze factoren
zijn minstens van zooveel beteekenis in
de berekeningen van Spanje's huidige
leiders als ongetwijfeld bestaande gèvoe-
lens van afkeer en vriendschap, en ideo
logische tendenzen.
VOORLOOPIG is er dus geen enkele
reden om te twijfelen aan de op
rechtheid van Franco's verklarin
gen, dat Spanje in de eerste en eenige
plaats Spaansche politiek zal voeren, en
in geval van een onverhoopt Euro-
peesch conflict neutraal zal trachten te
blijven zoolang de omstandigheden en
de Spaansche belangen dit wenschelijk
en mogelijk zullen maken. Voorshands
is er werk genoeg te doen binnenska
mers. Een Spaansche eenheid moet ge
schapen worden op de puinhoopen van
den burgeroorlog, en de wonden, welke
materieel aan Spanje door dezen strijd
zijn toegebracht, zullen moeten worden
geheeld. Opbouw is noodzakelijker dan
nieuwe strijd.
Onder deze omstandigheden wordt hét
begrijpelijk, dat er uitbarstingen komen
van reeds lang bestaande spanningen
tusschen bepaalde groepen. Elke partij
wenscht de Spaansche eenheid en den
opbouw te verwezenlijken volgens haar
eigen denkbeelden. Tót dusver heeft
Franco getracht monarchisten van di-
VOOR DE VROUW
Links: Lange bisam-rug jas. Het nieuwste model met ruim klokkenden
rug. De mouw bü den schouder ruim ingezet. Klein omliggend sluitend
kraagje. Twee stcekzakken. Rechts: Ruim vallend kort bisam-buik jasje mei
modern geplooide kopmouw. Kleine omliggende kraag. Gesloten met slechts één
knoop aan den kraag. Twee steekzakken. Vlot elegant voor onze groote slanke
dames
DRIFT 9,
UTRECHT
NIEUWE MODELLEN BONTMANTELS
verse pluimage, republikeinen en fas
cistische phalanxisten tegen elkaar uit
te spelen en in evenwicht te houden.
Gezien het feit, dat dit reeds de groot
ste moeite kostte toen deze groepen nog
bijeengehouden werden tijdens de oor
logsjaren door de eischen van den ge-
meenschappelijken strijd, behoèft het
niet te verwonderen, dat dit Ihans nog
moeilijker is geworden en waarschijnlijk
onmogelijk.
Franco zal een keuze moeten doen:
herstel der monarchie, behoud der ré
publiek op nationaal -democratischen
grondslag of overgang tot een fascis
tisch staatsbestel. Volgens de laatste be
richten zou Franco overwegèn de mo
narchie te herstellen en daartoe zelfs in
contact willen treden met den ex-koning
Alfonso XIII. Vanzelfsprekend zullen
dergelijke onderhandelingen in het ge
heim geschieden en zal men voorloopig
uit Spanje nog vele tegenstrijdige en op
zienbarende berichten kunnen verwach
ten. Zal het mogelijk zijn, de verhitte
gemoederen in dit land, dat reeds
eeuwen lang te lijden heeft onder een
onstuimigen ondêrlingen strijd, tot be
daren te brengen en een nationale een
heid te scheppen?
WARSCHAU, 26 Juli. (Havas.) De
Poolsche minister van buitenlandsche
zaken, Beek, heèft den Britschen zaak
gelastigde Norton ontvangen, die hem
op de hoogte bracht met de resultaten
van de financieele onderhandelingen
tusachen Engeland en Polen, welke,
zooals Sir John Simon in het Lager
huis heeft medegedeeld, hebben geleid
tot het verleenen van een crediet van
acht millioen pond sterling aan Polen
voor het koopen van oorlogsmateriaal
in Engeland.
In welingelichte kringen te War
schau levert men nog geen com
mentaar op deze verklaring en
wacht men op de juiste termen van
de overeenkomst. Toch is er eén ze
kere verwondering bij de openbare
meening te bespeuren, aangezien
de Poolsche pers had laten door
schemeren, dat de Britsche leéning
hooger zóu zijn dan de binnenland-
sche leening in Polen, wélke onge
veer zestien millioen pond sterling
bedroeg.
In industrieele kringen heeft het feit,
dat de modaliteiten van de leêning niet
voor het einde van de zitting van het
parlement kunnen worden vastgesteld,
teleurstelling veroorzaakt. In deze krin
gen wordt er op gewezen, dat. in den
huidigén internationalen toestand iedere
vertraging in de productie betreffende
de landsverdediging funest kan wer
ken.
Eenige en algemeene
Kennisgeving.
Heden overleed na een
kortstondige ziekte
voorzien van de H.H.
Sacramenten der Ster
venden, onze geliefde
Tante, Behuwd- en
Oudtante Mejuffrouw
CLÉMENCE MARIA
LOUISE JEANNE
JOSEPHINE EMMEN
in den ouderdom van
?6 jaar.
Amersfoort,
M. TH. A. BATENBURG
VAN HAAGEX.
K. M. B. BATENBURG
en kindérén.
Zeist, 24 Juli 1939.
Vijverlaan 12.
E. J. G. MERTENS
ZUR BORG
ARTS
is wegens ziekte voorlopig
niet te raadplegen. De practijk
wordt ten zijnen huize waarge
nomen door Dr; J. H. Schade
ARTS
Verhuisd naar
LEUSDERWEG 272
tot 15 Augustus
»--
Steenhouwerij
R. VAN DIJK
Arnhemscheweg 6
Tel. 5132
