POLAK'S FRUTAL WORKS
BESTAAT 25 JAAR
Werklust en energie
STADSNIEUWS
brachten wereldnaam
Hoe het bedrijf
groeide
EXAMENS
BUITENLANDSCH GELD
EFFECTEN
r
Polak's personeel bood
huldeblijk aan
TIJDELIJK
BEDRIJF"
AMERSFOORTSCH EFFECTEN- EN
ADMINISTRATIEKANTOOR N.V.
BOSCHTHEATER
BIRKHOVEN
De Feestcantate
2e BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ZATERDAG 29 JULI 1939
k._
EEN kwart eeuw is het geleden, dat de gebroeders J. en H. Polak
den grondslag legden van een bedrijf, dat in den loop der jaren
enorme afmetingen heeft aangenomen. Eenvoudig, primitief zelfs was
het begin. Een oud schoensmeergebouwtje aan den Lageweg fungeer
de als fabriekje, waar men met elementaire hulpmiddelen essences en
etherische oliën bereidde. Verder rustte de toekomst van het bedrijf
op de schouders van twee menschen, die werklust en energie aan vak
bekwaamheid paarden.
De omstandigheden, waaronder aangevangen werd, waren niet
bijster rooskleurig. Al spoedig brak de wereldoorlog uit en was men
gedwongen den opzet van het voor oogen gestelde programma te
wijzigen. Pas in 1915 kon men weer goed aan den slag gaan. Sindsdien
is het immer crescendo gegaan. In 1917 verhuisde men naar de Nijver
heidsstraat, waar het bedrijf zich geleidelijk uitbreidde tot onge-
dachten omvang.
In New York, Londen, Parijs en Brussel werden kantoren en fabrie
ken opgericht, Polak's Frutal Works N.V. kreeg een wereldnaam
Vandaag heeft men het 25-jarig bestaan gevierd, een hoogtijdag
voor de directie en het personeel in binnen- en buitenland van een
bedrijf, dat vrijwel voortdurend onder de vlag van voorspoed en
handelsgeest gevaren heeft.
BIJ onzen terugblik op dit 25-jarig
bedrijfsleven hebben wij ons ge
wend tot de directie, de heer J.
Polak en de heer L. Hoejenbos, die in
1931 na het overlijden van den heer H.
Polak als onderdirecteur met de tech
nische leiding belast werd.
De heer Polak, die voor heeter vuren
gestaan heeft, nam dit vijfde lustrum
nogal luchtig op. In geen geval mocht
er ontijdig ruchtbaarheid aan gegeven
worden. Hij is op en top businessman,
die het. nut er niet zoo direct van inzag,
om in den breede uiteen te zetten, hoe
alles in zijn werk gegaan was. Maar
eenmaal terugdwalend in het verleden,
kwamen wij vanzelf, waar wij zijn wil
den en deed onze gastheer zich kennen
als een prettig causeur.
In Mei van het jaar 1914 begon hij
samen met zijn broer, wijlen den
heer H. Polak, in een klein gebouw
tje aan den Lageweg met de berei
ding van essences, etherische oliën
en wat dies meer zij. Alles op be
scheiden schaal en onder niet be
paald veelbelovende omstandighe
den. De oorlog verhoogde al spoedig
de moeilijkheden, maar desondanks
zette men door volgens een ander
programma. Van groot belang was,
dat de jonge zaak zich cliëntèle ver
wierf; verder baarde de aanvoer
van grondstoffen veel zorg. In 1915
zette men de werkzaamheden op
volle kracht voort en was het weer
mogelijk reizigers en vertegenwoor
digers uit te sturen. Het jaar daar
op, toen de fabiek aan den Lageweg
te klein bleek, vond men een ge
schikt terrein aan de Nijverheids
straat.
In het najaar werd de eerste steen van
het nieuwe gebouw gelegd door de hee-
ren Jos Polak Jzn. (vader van de ge
broeders Polak) en Frits Polak, zoon
van den tegenwoordigen directeur.
Omstreeks Mei 1917 kon de fabriek be
trokken worden. Ook deze was spoedig
te klein. Een gelukkige omstandigheid
voor de directie was, dat men succes
sievelijk naar alle kanten kon uitbrei
den, omdat ander bedrijven, welke aan
deze straat gevestigd waren, geliqui
deerd werden, waardoor men dus de be
schikking kreeg over meer terrein.
Inmiddels lag in het laatste deel van
Soflor Ltd. van Polak's Frutal Works te Londen
Een overzicht van liet fabrieksgebou
wen complex van Polak's Frutal Works
N.V. aan de Nijverheidsstraat, welk
bedrijf dezer dagen het 25-jarig be
staan viert
den oorlog, de export heelemaal stil en
bleef dus alleen verkoop in Holland mo
gelijk. Een andere belemmering daar
voor waren de zoogenaamde „zwarte en
grijze lijsten" van de Engelsche en Duit-
sche Regeeringen. Exporteerde men
naar Duitschland, dan kwam men te
staan op de Engelsche zwarte of grijze
lijst; exporteerde men naar Engeland
dan kwam men op de Duitsche zwarte
of grijze lijst. Dit beteekende dat men op
de een of andere wijze geen grondstoffen
kon krijgen, of wèl grondstoffen kon
kwam kortgeleden tot stand met den
bouw van nieuwe kelders en expeditie-
afdeelingen en kantoor, alle aan de
meest practische ervaringen getoetst.
Op het oogenblik zijn bij het bedrijf
in totaal ongeveer driehonderd men
schen ingeschakeld, waaronder twaalf
doctoren en doctorandi in chemie met
een staf van analysten.
In de fabrieken worden in hoofdzaak
synthetische en natuurlijke reuk- en
smaakstoffen bereid.
Dit zijn dan de grondstoffen voor de
zeep- parfumerie- en cosmetische in
dustrie, zoowel als voor de fabricage
van suikerwerken, alcoholvrije! dran
ken, etc.
Wij zullen niet tot in finesses ingaan
op de bereiding, aangezien dit zou lei
den tot een wetenschappelijke en drooge
opsomming van scheikundige reacties
en formules, die voor den lezer een
wrangen nasmaak zouden hebben. En
wrang is geen vleiende reclame voor
een reukstoffenfabriek!
Slechts één voorbeeld- Fit hyacinthen
wordt het z.g. hyacinthextract gemaakt
De extractie geschiedt met benzine. Na
uitwasschen met alcohol waaraan
natuurlijk nog het noodige voorafgaat,
krijgt men hyacinth absolu, dat per
K.G. 700.kost. Dit gebruiken parfu
merie-fabrieken weer als basis voor hun
composities.
Ook voor voedingsindustrieën worden
grondstoffen bereid en wel uit frambo
zen. aardbeien, sinaasappelen, vruchten,
planlendeelen enz. Al deze producten
dienen weer in verschillende combina
ties voor limonade's, ijs, gazeuses en
suikerwerken. Verder is er ook een af-
deeling voor kunstmatige smaakstoffen,
die fantaisie aan de verschillende pro
ducten geven en een aangenamen
smaak.
Met. alles is Polak's Frutal Works in
de allereerste plaats en we mogen wel
zeggen voor 95%, een exportbedrijf, dat
zich meer en meer over de wereld uit
breidt. In alle landen heeft men bijkans
vertegenwoordigers, een zestigtal reizi
gers doorkruist dagelijks binnen- en
buitenland.
In het begin van den oorlog werd ook
eenige keeren aan Rusland geleverd. De
heer Polak herinnert zich daarvan al
leen nog, dat hij dit verkeerd aangevoeld
hèeft en dat het financieele gedeelte
van Russische zijde als niet noodig ge
oordeeld werd. Maar in dit. opzicht is in
dien tijd niet alleen aan den heer Polak
tekort gedaan!
Onder de huidige omstan
digheden viert men een kwart
eeuw bloeiend bedrijfsleven.
Uit een onoogelijk schoen
smeer fabriek je is in de korte
spanne tijds van 25 jaren een
machtig bedrijf omhooggere-
zen, waarvan de naam tot Ln
verre landen doorgedrongen
is en met eere gehandhaafd
wordt
De facade van Polak's fabriek in
New York
Waar de gebroeders J. en H. Polak 25 jaar geleden hun bedrijf in een fabriekje
aan den Lugcweg begonnen
krijgen doch dan niet mocht exportee
ren naar het land van de tegenpartij.
Polak's Frutal Works N.V. exporteer
de hoofdzakelijk naar overzee; moest
zoodoende hoofdzakelijk ingesteld zijn
op de Geallieerde Mogendheden. Mis
schien is het ook wel daardoor gekomen
dat ook in de toekomst de zaak méér op
export naar het Westen georiënteerd is
gebleven.
Nog heden ten dage is Polak's
Frutal Works N.V. aangewezen op
export naar landen die men welva
rend zou willen noemen, want
alleen in landen waar een betrekke
lijke welvaart heerscht is afzet voor
de producten mogelijk, zooals Ne
derland, België, Frankrijk, Enge
land, Amerika, Canada, Zuid-Ame-
rika en Australië. De export naar
Centraal-Europa is practisch geheel
tot stilstand gekomen. Het spreekt
vanzelf dat eerst na de vrede, deze
export weer ter hand genomen kon
worden. Alles moest opnieuw wor
den begonnen wat tengevolge van
den stilstand in het laatste deel
van den oorlog, verloren ging.
Sindsdien ging het bergop.
Zoo kon men in 1921 overgaan tot de
stichting van een filiaal in New York,
waai-mede men Amerika en ook Canada
bestreek. In 1922 volgde een kantoor te
Parijs, in 1928 in Londen, waar eerst
Soflor Ltd. werd opgericht en in welke
wereldstad vier jaar een fabriek werd
gebouwd, onder den naam van Frutal
Manufacturing Cy. Ltd. Soflor Ltd. èn
Frutal Manufacturing Cy. Ltd. voorzien
de Engelsche markt en Koloniën.
Twee jaar geleden stelde men ook te
New York een fabriek in werking. De
leiding berust daar bij de heeren Vies en
ter Veer, te Londen bij den heer de Kat
en te Parijs bij den heer De Boyrie.
Ook in Spanje heeft men een fabriek op
gericht, welke uitsluitend in het seizoen
de verwerking van sinaasappels, benoo-
digd voor het bekende Orania, beoogt.
Ging het in het buitenland naar
wensch, ook het hoofdbedrijf in onze
stad bleef niet achter. Op ruime school
breidde men uit. Zoo werden in 1927
nieuwe laboratoria en een bibliotheek
gebouwd. De laatste groote uitbreiding
Bij het te Utrecht gehouden examen
voor het diploma practisch boekhouden
door de vereeniging voor handels-exa
mens op practischen grondslag plaagde
onze stadgenoot, de heer W. A. v. d.
Wetering.
Na voortgezet staatsexamen slaagden
voor diploma A: W. de Graaff, F. J. ter
Beek en S. Bijleveld.
INDUSTRIE- EN HUISHOUDSCHOOL
Met ingang van 1 September 1939 is
aan Dr. M. v. d. Hoeve eervol ontslag
verleend als leeraar aan de Amersfoort-
sche Industrie- en Huishoudschool we
gens het bereiken van den pensioenge
rechtigden leeftijd. Dr. v. d. Hoeve is ge
durende 24 jaar onafgebroken leerkracht
geweest aan bovengenoemde school.
In zijn plaats is benoemd Mevr. Cl. H.
Sch reuder, arts hier ter stede.
TEMPERATUUR IN PESIE'S BAD
De temperatuur van het water in
Pesie's bad was hedenmorgen 66 gr. F.,
of 19 gr. C.
PERSONALIA
Tot Gezaghebber bij de Gouverne
ments Marine in Indië is benoemd onze
oud-stadgenoot, de heer A. E. van Ber-
kum. thans 1ste officier bij dezelfde tak
van dienst.
Toespraak van den
heer J. Polak
IN verband met het 25-jarig be
staan vgn Polak s Frutal Works
had hedenmorgen in de met bloe
men en vlaggen versierde hall van
het kantoorgebouw een feestelijke
bijeenkomst plaats.
Na het binnentreden van de direc
tie met hare dames en familieleden
hadden de dames een bloemenhulde
in ontvangst te nemen.
De plechtigheid werd bijgewoond
door het voltallig personeel, verte
genwoordigers etc.
De heer W. J. Wielick hield namens
het personeel een rede, waarin hij den
groei van het bedrijf schetste. Spreker
herdacht het overlijden van den heer
H. Polak in 1931 en van den heer Wes-
sels, ledder van het kantoor té New
York, in 1926. Hulde bracht hij aan dé
dames Polak, die veel bijgedragen heb
ben tot de ontwikkeling van de zaak.
Spreker wees verder op verschillende
at'beidsverbeteringen, welke door het
personeel zeer gewaardeerd worden.
Eenige jaren geleden werd dan ook
door de fabrieksarbeiders een fonds ge
sticht, waarin iedere week gestort is,
teneinde de directie nu een huldeblijk
te kunnen aanbieden. Het kantoor- en
laboratoriumpersoneel volgde dit voor
beeld.
Men vormde uit het gezamenlijk per
soneel een commissie, «elke besloot
om den beeldhouwer Raedeker te Am
sterdam opdracht te geven voor een
kunstvoorwerp.
Spreker bracht in dit verband dank
aan den heer Grimmon voor diens hulp
en 6teun.
Vervolgens richtte de heer van Wie
lick zich in het Fransch en Engelsch
tot de buitenlandsche vertegenwoordi
gers/
Hij besloot met den wensch. dat het
de directie gegeven moge zijn nog vele
jaren haar taak te blijven vervullen.
Hierna werd door mej. de Waard hot
huldeblijk onthuld, ten fraai beeld
houwwerk, dat voortaan in de hall ge
plaatst blijft.
Namens de commissarissen van de
N.V. richtte vervolgens de heer S. Vies
Jr. zijn gelukwenschen tot de directie.
Hulde bracht spreker aan de oprich
ters van de vennootschap, die dank zij
hun energie en kennis zulke prachtige
resultaten bereikten, waarvan het hui
dige gebouwencomplex als een kroon op
het werk van 25 jaren te beschouwen is.
In deze hulde betrok spreker ook de
beide dames Polak.
Tenslotte wenschte hij de heeren Ber
nard, Frits en Ernst Polak de sterkte
voor de taak, die hen in de N.V. wacht.
De heer De Boyrie uitte in het
Fransch zijn bewondering voor de
werklust, welke tot deze schitterende
resultaten geleid heeft. Spreker her
dacht in zijn rede het overlijden van
den heer H. Polak.
Vervolgens werd het woord geno
men door den directeur, den heer J.
Polak. Met dankbaarheid herdacht hij
zijn broeder, die hem tijdens zijn leven
tot zoo grooten steun was en wiens
zakenkennis en evenwichtigheid hij
niet genoeg loven kon.
Uitermate dankbaar betoonde spreker
zich voor het,, beeldhouwwerk, dat doqr
het personeel aan de commissarissen en
de directie aangeboden is.
Spontaan heeft men gelden bijeenge
bracht voor dit sympathieke doel, waai-
uit wel blijkt, dat men gemeenschappe
lijke belangen heeft bij de zaak. Spreker
wilde niet ieder persoonlijk danken,
maar meende voor enkelen een uitzon
dering te mogen maken.
In de eerste plaats voor den heer
Hoejenbos, die hem met groote loyali
teit tot steun is.
Verder noemde spreker de heeren
Wielick, de Kat, Vies en De Boyrie.
Hij richtte zich vervolgens met. woor
den van erkentelijkheid in het Fransch
en Engelsch tot de buitenlandsche gas
ten.
Tenslotte deelde hij mede, dat reeds
2500 gestort is in een weduwen- en
weezenfond6, dat door de N.V. gesticht
en gedragen zal worden.
Hierna bestond er gelegenheid om te
complimenteeren.
Naar wij vernemen heeft de heer Po
lak eveneens bedragen aan liefdadige
instellingen ter beschikking gesteld.
Het feestprogramma
Vanavond komt men gezamenlijk bij
een in Amicitia, waar een feestprogram
ma met. cabaret uitgevoerd wordt.
Na afloop heeft een souper plaats vooi
een honderdtal genoodigden, waaraan
naast het hoogere personeel ook de ver
tegenwoordigers van de firma te Lon
den, Parijs, Brussel enz. deelnemen.
Door de directie is het personeel op
5 en 6 Aug. a.s. een tweedaagschen tochi
naar de Ardennen aangeboden. Den
eersten dag gaat men per trein naar
Spa, waar gelogeerd wordt. Ongeveer
180 personen nemen hieraan deel.
School voor Wijsbegeerte
Op de Internationale school voor Wijs<-
begeerte zullen achtereenvolgens de vol
gende zomerleergangen gehouden wor
den:
Van 1114 Aug. zal Dr. G. H. van
Senden, den Haag, spreken over het on
derwerp: „Zin en grens der mystiek".
Van 1519 Aug. spreekt "Dr. Hei-man
Wolf, Amsterdam over het onderwerp:
„Oostersche en Westersche rnetaphysica
en ethiek".
En van 2123 Aug. spreekt Dr. P.
Sterkman, Den Haag over het onder
werp: „De Platonische idee".
ONZE JEUGD
Een vijftienjarige jongeman stak een
elfjarig vriendje een brandende lutifer
in het gezicht, waardoor de knaap een
brandwond bewam. Zoowel door de po
litie als door zijn ouders is de jeugdige
aanvaller danig onderhouden.
Het beeldhouwwerk,
dat door het geza
menlijke personeel
van Polak's Frutal
Works hedenmorgen
aan de commissa
rissen en directie
aangeboden is. Het
is vervaardigd door
ilen kunstenaar John
Raedeker
STADGENOOTEN: hier ter stede
Is een kleine Avo-zaak,
't Is een tijdelijk bedrijfje.
De bedrijvigheid is radk!
In die zaak heeft men voorhanden
(Zonder dat men dat juist leest)
Iets. wat je niet beet kunt pakken.
Maar wèl aanvoelt: goeden geesit
Dinsdag is'het 1 Augustus,
Fietsen wisselen van plaat
En vandaar dat d' Avo-;,winkel"
Een paar weekjes weer bestddt.
Dinsdag hebben alle fietsen
Weer hun rijwielplaat-nicuwjaar,
Houdt behalve uw rijksdaalder
Oók een dubbeltje nog klaar!
Laat uw nieuwe plaatje ponsen,
't Houdt de dieven van het lijf:
Geeft uw piaatje in bewerking
Bii het Avo-ponsbedrijf.
Naar iwéé kanten wordt nw duppie
Op die wijze goed besteed:
U hebt minder kans op diefstal,
Bovendien verzacht u leed...
D'Avo werkt aan de bestrijding
Van den plaatjes-diefstal mee.
Die bestrijding brengt bestrijding
Der gevreesde T.B.C.
Naar twéé kanten is 't dus noodig,
Naar twéé kanten is er „strijd".
Naar twéé kanten hulpverleening.
Naar twéé kanten... dankbaarheid!
PHILIA
(Nadruk verboden)
WIJERSSTRAAT 13 TEL. B505
Directie: H. VOLKERS
Heden en morgen voor
stellingen
Er is alle reden om aan te nemen, dat
wij hedenavond een prachtigen zomer
avond mogen verwachten. Op zoo'n
avond komt ons Boschtheater. dat idyl
lische plekje in ons stadsbosch Birkho-
ven, tot zijn volle recht. Een aantal ac
teurs spelen er Edmond Rostand's „Ro
mantische Liefde". Wie een genotvollen
avond wenscht, ga vanavond naar ons
Boschtheater.
Morgen, Zondagavond, zal het stuk
voor de tweede maal worden gespeeld.
Deze voorstelling zal worden bijgewoond
door onzen burgemeester, mr. J. C.
Graaf van Randwijck.
De zangrepetities voor dc feestcantate
van den heer van der Glas 'hebben een
vlot verloop. Het, wachten is alleen nog
maar op het strijkorkest.
Meer dan 100 zangstemmen zullen
zich op den grooten dag laten hooren.
A.s. Dinsdag zal wederom worden gere
peteerd.
