Roosevelt een derde
maal candidaat
De neutraliteits-wet
heeft mazen
DE LAATSTE MODE.
LEYTAX
„Velen in Japan betreuren
gemaakte fout"
4620
DE EEMLANBER
Dinsdag 1 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
38e Jaargang No. 32
Leverantie van
wapens via
een omweg
(maar in mineur
Recalcitrantie van
het Congres
Arrestanten uit
Danzig naar
Berlijn overgebracht
QUEIPO DE LLANO
NAAR ITALIË
TEL. 3086
VOOR BINNEN- EN
BUITENLAND
LEUSDERWEG 242
Britsch oud-minister waarschuwt zijn
regeering Japan in China niet
economisch te steunen
Fractieleiders
bij de Koningin
Licht op:
9 uur 23 min.
ONS TELEFOONNUMMER
IS THANS
AMER8F. DAG8KD
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMtNISPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
wmm^m week met gratis verzekering tegen ongelukken) i 0.15
Hanenland tranco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
001 IC nCD inVFRTENTIEN 1—4 regels I 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
ftUïtWItWIltW e]ke retfe| meer f Q25 Licfdadigheids.,dvcrtentiJEn voorde
helft van Jen prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Canada, Britsch dominion, wordt door de
Ver. Staten beschouwd als
„Amerikaansche natie"
NEW YORK. eind Juli.
TT ET feit, dat de Amerikaan-
■iT- sche Senaat ondanks herhaal
den aandrang van president Roo
sevelt en staatssecretaris Huil
geweigerd heeft de herziening van
de neutraliteit swetgeving nog in
deze zittingsperiode te behande
len, heeft in Engeland en Frank
rijk teleurstelling verwekt, wijl
men daar hoopte, dat het Ameri
kaansche embargo op wapens in
oorlogstijd zou worden opgehe
ven. Toch blijft het ook bij de hui
dige wetgeving mogelijk, dat deze
landen in oorlogstijd oorlogsma
teriaal in de Vereenigde Staten
koopen, zij het dan ook langs een
omweg.
HET wetsvoorstel van Sol Bloom,
dat op 2 Juli door het Huis van Af
gevaardigden werd behandeld, zou
overeenkomstig de wenschen van pre
sident Roosevelt de "neutraliteitswetge
ving van Maart 1937, volgens welke
geen wapens aan oorlogvoerende par
tijen mogen worden geleverd, worden
herzien.
Volgens deze Wet kunnen de Wester-
sche mogendheden, wanneer er een con
flict zou uitbreken, langs den directen
weg noch kanonnen, noch munitie uit
de Vereenigde Staten krijgen.
Langs den directen weg, wel te ver
staan, want de wet Nyë-Mac Reynold is
niet van toepassing op een van de lan
den van de Britsche Commonwealth, op
Canada. Zelfs wordt uitdrukkelijk be
paald: „De eenige uitzondering op het
embargo vormt de uitvoer van doodelij-
ke wapens (lethal weapons) naar een
land van het Amerikaansche continent,
dat in een oorlog tegen een of meer niet-
Amerikaansche 6taten verwikkeld
wordt." Deze bepaling van de Nye-bill
is in overeenstemming met het prin
cipe, „dat het belang van de Vereenigde
Staten het wenschelijk kan maken, een
Amerikaansch land te helpen, dat zich
tegen een niet-Amerikaanschen aanval
ler te verdedigen heeft."
Wapenleverantie via
Canada
IN een conflict, waarin het Engelsclie
wereldrijk verwikkeld zou worden,
zou dus het dominion Canada een
buitengewoon belangrijke taak te ver
vullen krijgen. Het zou niet slechts de
tweede economische macht en na de
Britsche eilanden en Britsch-Indië de
derde militaire macht van het empire
vormen, maar gelijktijdig den bemidde
laar tusschen Londen en het Witte Huis
moeten spelen, wijl de Vereenigde Sta
ten op deze wijze de Westereche mo
gendheden van wapens, munitie en le
vensmiddelen kunnen voorzien, zonder
een oppositie van het Congres te hoe
ven vreezen.
Reeds in het jaar 1914 heeft Cana-
dada een dergelijke rol op zich ge
nomen. Indertijd, toen het dominion
eenige uren na Engeland aan den
oorlog ging deelnemen en onmiddel
lijk met troepen en wapens het moe
derland te hulp snelde, diende zijn
industriegebied aan de St. Laurens-
rivier als opslagplaats van wapens.
Van den Amerikaanschen oever van
de rivier kwamen in den loop van
den oorlog duizenden machinege
weren, kanonnen, tank6, vliegtuigen
en zelfe duikbooten, die de Ameri
kaansche industrie voor rekening
van de Geallieerden vervaardigd
had.
De neutralitcit6wet van 1914 verbood
aan de Vereenigde Staten reeds in dien
tijd een directe leverantie en derhalve
werd het wapenmateriaal in onderdce-
len over de grenzen gebracht en in Ca
nada gemonteerd voor en aleer het naar
Engeland en Frankrijk verscheept werd.
Toen later do Vereenigde Staten zelf
aan den oorlog gingen deelnemen, werd
dit systeem natuurlijk overbodig, leve
ranties konden langs den directen weg
plaats hebben en Canada behoefde zich
nog slechts aan de vervaardiging van
eigen oorlogsmateriaal te wijden.
Amerikaansche wapen
fabrieken in Toronto
OP het oogenblik vindt men in Ca
nada niet slechts een zuiver in-
heemsche industrie, maar daar
naast ook fabrieken, die door de Brit
sche firma's (Vickers, Brenn enz.) en
Amerikaansche trusts (Curtis? enz.) ge
opend zijn. De eerste voelen zich hier
tegen alle vijandelijke aanvallen be
schermd en de laatste profiteeren van
de voorkeursrechten, die Canada op de
Engelsclie markt geniet en behoeven
zich bovendien niet om de neutraliteits-
wetgeving te bekommeren. Verreweg
het grootste deel der Amerikaansche
wapenindustrie te echter nog 6teeds op
het grondgebied van de Vereenigde Sta
ten gevestigd en de Canadeesche regee
ring zou de leveranties in geval van
ernst contant moeten betalen. Daartoe
zou zij ook volstrekt in staat zijn, want
het land is op het oogenblik de grootste
graanexporteur en de tweede goudpro
ducent van de wereld. Alleen reeds de
aandeelen in mijnbouwmaatschappijen,
die op de beurs van Toronto verhandeld
worden, vormen een kapitaal van 17
millioen dollar. Verder is Canada het
eerste afzetgebied en de eerste leveran
cier van de Vereenigde Staten en niet
minder dan 5 milliard dollar zijn in zijn
gebied geïnvesteerd.
Toen president Roosevelt ongeveer
een jaar, geleden het dominion bezocht,
beloofde hij het plechtig den bijstand
van de Vereenigde Staten in geval vap
een buitenlandschen aanval. Zoowel dé
aanhangers als de tegenstanders van
den president hebben deze verklaring
goedgekeurd, want op dit punt zijn alle
Amerikanen het eens. Wanneer Roose
velt's tegenstanders al kunnen verhin
deren, dat het wapenembargo wordt op
geheven, zij bezitten toch niet de macht,
dit embargo ook op de Amerikaansche
natie" Canada toe te passen. Derhalve
vormt dit dominion op het oogenblik in
Engeland's anti-agressiefront een zeer
belangrijk sleutelpunt.
V t 7 AT een bewonderenswaardige
1/1/ lieden zijn toch de heeren van
r de rijwielbelasting, welk een
artistieke smaak, welk een vindingrijk
heid en variatie spreekt er telkens uit
hun werk. Elk jaar opnieuw heerscht
er spanning tegen het oogenblik, dat
hun nieuwe schepping aan de markt
zal verschijnen en als het eenmaal
zoover is verdringen duizenden elkaar
voor de loketten der postkantoren om
een exemplaar
machtig te wor
den van de
nieuwste mode
voor wielrijdend
Nederland: het
„fietsblikkie
1939—1940".
Zilverkleurig
is het zoowaar
ezen keer. van
een zachte half-
matte tint, met
innige en beschaafde glanzen op de
relieflettertjes en een paar ondeugende
arabesken langs de karakteristiek gc-
proportionneerde randen. Het is echt
:cts origineels waarop men trotsch
zou kunnen zijn.
Maar och, hoe weinig waardeeren
die ondankbare Nederlanders alle
goede zorgen, die aan hen besteed
ja verspild worden. Zwijgend staan de
fietsers voor de loketten, zwijgend
deponeeren ze hun mooi klinkende
rijksdaalder voor het loket, met een
laatsten droeven blik doen ze er
afstand van en een zwijgende ambte
naar ratelt zwijgend als bij wijze
van onderlinge afspraak het eenige
product van de Rijksmunt, waarmee
we niet kruis of munt kunnen gooien,
voor de koopers neer.
Het is een droevige processie met
even droeve vooruitzichten: wie zal de
eerste zijn, wiens plaatje gestolen
wordt? En hoevelen zullen daarna hun
beklag gaan doen bij een meewarigen
maar tamelijk machteloozen politie
man?
Buiten wacht het gilde der lang-
vingers en over acht dagen rukken de
belastingambte
naren weer uit:
bij hen helpen
weinig veront
schuldigingen en
vadertje Staat
geeft ons in
ruil voor onzen
mooien rijks
daalder wel een
blikje met alle
risico van dien,
maar verder
geen aanteekening wegens „goed ge
drag" in zijn boeken, noch een kwi
tantie of een bonnetje, waarmee we
de reinheid van ons fiets-belasting-
geweten in geval van nood zouden
kunnen aantoorien.
Neen, dezen eersten Augustus staat
wel op den kalender aangestreept,
maar hij is geen dag van zomer-
vrcugde en vacantieplezier, maar een
dag waarop het gemoed des fietsers
is als de kleur van zijn rijdier.
Ook al probeert de A.V.O. ons met
een mooi ingeponst adres het helpt
werkelijk iets een hart onder den
riem te steken: onder de fietsers leeft
maar één verzuchting: o fiscus, verlos
ons van het plaatje
REPATRIEERING VAN
SPANJAARDEN
PARIJS, 1 Aug. (Havas). Daar de
tenuitvoerlegging der Fransch-Spaan-
sche overeenkomst tusschen Bérard en
Jordana na de teruggave van het
Spaansche goud geschied is, worden
van Fransche zijde pogingen gedaan
om de repatrieering van Spaansche
vluchtelingen te verhaasten. Van
Spaansche zijde zijn maatregelen ge
nomen, welke de hoop wettigen, dat
2000 2500 personen per dag zullen
kunnen worden gerepatrieerd.
Wereldgebeuren
BINNENLANDSCHE politieke over
wegingen beheerschen alle buiten-
landsche activiteit, welke Was
hington vermag te ontplooien. Het ver
rassend opzeggen van het handelsver
drag met Japan stond in rechtstreeks
en zeer nauw verband met den strijd
tusschen de democraten de huidige
bewindhebbers en de republikeinen.
Door den republikeinschen senator Van-
denberg, die een zeer goede kans maakt
om door zijn partij candidaat te wor
den gesteld voor het presidentschap bij
de verkiezingen in 1940, was een voor
stel ingediend om economische maatre
gelen tegen Japan te treffen. Dit voor
stel werd niet voldoende gesteund: hoe
wel de democratische senatoren het
eens waren met Vandenberg. dat Wash
ington actiever moest optreden voor
de bescherming der Amerikaansche be
langen in het Verre Oosten, wilden zij
toch den republikein Vandenberg de eer
niet gunnen daartoe de stoot te hebben
gegeven.
Zoodoende geraakte men weer eens
voor de zooveelste maal in een partij
politieke impasse, totdat tenslotte het
definitieve besluit van Roosevelt en
Huil redding bracht. Zoo is het begrij
pelijk, dat deze activeering der Ameri
kaansche politiek jegens Japan geen
critiek der isolationisten heeft uitge
lokt, omdat een der voormannen der
Amerikaansche isolationistische groep,
Vandenberg zelf, het "staatsdepartement
in deze richting had geleid.
Met dat al is het duidelijk, dat het
logge regeeringslichaam der Vereenigde
Staten verkeert in een periode van ern
stige desorganisatie. Een dergelijke pe
riode 'pleegt elke vier jaar de presidents
verkiezingen vooraf te gaan. Ditmaal
echter gaat de strijd en daardoor de
verwarring zeer ver, omdat de tegen
standers der New Deal-politiek, de re
publikeinen en de conservatieve demo
craten, zich van Roosevelt hopen te kun
nen ontdoen, en daarom verbitterd strij
den tegen de mogelijkheid van een der
de ambtsperiode van den president.
Roosevelt zelf heeft, nog steeds niet
laten blijken, of hij al dan niet een der-
ROOSEVELT
de maal candidaat wil zijn, doch er zijn
vele teekenen voor, dat hij ernstig over
weegt te trachten, nog vier jaar in het
Witte Huis te blijven. Daarvoor is te
meer reden, omdat er geen andere can
didaat voor het presidentschap lijkt te
zijn, die bereid is de vooruitstrevende
New Deal-politiek voort te zetten, en die
kans op een verkiezing maakt.
Noch republikeinen noch democraten
beschikken over een mogelijken candi
daat, die in populariteit bij de groote
volksmassa's de meerderheid der
stemgerechtigden Roesevelt kan he
naderen. Daardoor is het zelfs niet uit
gesloten, dat thans recalcitrante demo
craten, willen zij voor hun partij en
daarmede voor zichzelf de meerderheid
behouden, gedwongen zullen zijn ten
slotte toch Roosevelt, wien zij thans op
alle mogelijke manieren do voet dwars
zetten, te steunen.
ET jongste voorbeeld van de moei-
j lijkheden, welke voor de Ameri
kaansche rcgecriug in haar bui-
tenlandsche politiek ontstaan door de re
calcitrantie van het Congres, vormt het
crediet voor de federale in- en uitvoer-
bank. De Senaat heeft gisteren het voor
stel van de regeering besproken om aan
deze bank een crediet van honderd mil
lioen dollar toe te staan. De rcpublikein-
sche oppositie weigerde, echter nieuwe
credieten toe te staan aan de regeerin
gen der Zuid-Amerikaansche republie
ken. De republikeinsche senator Taft uit
WARSCHAU, 1 Aug. (Havas.) Het
Pool sche regeeringspersbureau A.T.E.
meldt uit Danzig, dat de Danzigsche
..politie gisteren verscheidene der 300
politieke verdachten, die enkele dagen
geleden gearresteerd zijn, naar Berlijn
heeft overgebracht. Drie hunner zijn ter
dood veroordeeld. Tot hen behoort de
Danzigsche arbeidersleider Otto Stil
ler. In het telegram wordt er op gewe
zen, dat de veroordeeling van Danzig
sche staatsburgers door een Berlijnsche
rechtbank een flagrante schending
vormt van het statuut der Vrije Stad.
De Gazeta Polska publiceert een tele
gram uit Berlijn, waarin er op gewe
zen wordt, dat de Duitsche pers op
nieuw vermindering eischt van het
aantal Poolsche inspecteurs, die de
douane-controle uitoefenen op de vet-
fabrieken van Amada. De Duitsche bla
den beweren, dat de tegenwoordige toe
stand in strijd is met de geldende ac-
coorden.
In Poolsche politieke kringen ver
werpt men deze bewering als zijnde on
juist en wijst men op artikel 14 van
het FoolschDanzigsche accoord van
Parijs van 9 November 1920, waarin
woordelijk gezegd wordt: „Het'gebied
der Vrije Stad vormt uit douane-oog
punt slechts een administratieve een
heid, welke toevertrouwd is aan de
Danzigsche beambten, die werken on
der de algemeene controle van de cen
trale administratie der Poolsche doua
ne. De Poolsche regeering zal den Dan-
zigschen douanedienst controleeren
door middel van Poolsche inspecteurs,
die aan het Danzigsche personeel zijn
toegevoegd."
HENDAYE, 1 Aug. (Havas).
Vernomen wordt, dat generaal
Queipo de Llano benoemd is tot
chef van de Spaansche militaire
missie in Italië, een functie over
eenkomende met die, welke de
Italiaansche generaal Gambare in
Spanje bekleedt. Queipo de Llano
zal in den loop dezer week naar
Rome vertrekken.
Ohio diende namens de oppositie een
amendement in, waarbij werd voorge
steld slechts een crediet van 25 millioen
voor deze bank toe te staan. De demo
cratische senator Barkley stelde daarna
een compromis voor. I-Lij wilde de bank
een crediet van 75 millioen verleenen,
waarbij werd bepaald, dat dit niet zou
worden gebruikt voor leeningen aan bui-
tenlandsche regeeringen. Dit voorstel
van Barkley werd met 44 tegen 34 stem
men aangenomen.
In diplomatieke kringen te Washing
ton is men thans van oordeel, dat dit
besluit van den Senaat een ernstige slag
toebrengt aan de bank voor in- en uit
voer. Volgens economische deskundigen
maakt het besluit van den Senaat het
voor deze bank onmogelijk de noodige
credieten te verleenen aan de Ameri
kaansche exporteurs, wier credieten in
Zuid-Amerika bevroren zijn. Thans is
het woord weer aan de federale regee
ring, welke moet trachten dc gevolgen
van de ongewensehte activiteit der se
natoren te neutraliseeren. Het zijn moei
lijke tijden voor Hull en Roosevelt....
Een vierling geboren
HENGELO, 1 Aug. In
het gezin van den heer H. Pijl
man, wonende in de Frans
Halsstraat, nummer 7 te Hen
gelo (O), is hedenmorgen een
vierling geboren, namelijk een
jongen en drie meisjes. Moe
der en kinderen maken het
uitstekend.
EDEN:
LONDEN, 1 Aug.
TIJDENS de debatten, gister
avond in het Lagerhuis gehou
den over de buitenlandsche poli
tiek, nam Eden na minister-presi
dent Chamberlain het woord.
Eden zeide, dat de verklaring van
den minister-president door haar
openhartigheid in het bijzonder
ten aanzien van de onderhande
lingen met de Sovjet-Unie niet
anders dan goed kan hebben ge
daan. Indien de toestand al onge
looflijk ernstig is, dan wil dit nog
niet zeggen, dat de regeering niets
kan doen om het te verbeteren.
Eden twijfelt er niet aan of velen in
Japan betreuren thans diep de fout, wel
ke Japan 'heeft gemaakt. Japan, dat geen
volledige militaire overwinning heeft
kunnen behalen, zoekt thans een ande
ren weg om hetzelfde resultaat te berei
ken. Het doel van Japan is zich de bij
stand van Groot-Brittannië of een wel
willend toezien te verkrijgen bij een po
ging om de Chineesche economie te ver
nielen. Eden is derhalve verheugd te
vernemen, dat de minister-president in
zoo krachtige bewoordingen over het
Verre Oosten heeft gesproken. Hij hoopt,
dat de regeering nog iets verder zal
gaan en duidelijk zal maken, dat Enge-
lan zijn politiek om alles te doen tot
steun van de Chineesche economie zal
voortzetten.
Betreffende de Sovjet-Unie zeide Eden,
dat men zal moeten toegeven, dat de on
derhandelingen een ietwat vreemd ver.
loop hebben. Hij verwelkomde het be
sluit een militaire missie naar Moskou
te zenden als middel om het wantrouwen
uit den weg te ruimen.
Hij hoopt, dat spoedig de onderhande
lingen met. een overeenkomst zullen wor
den bekroond. Eden verklaarde te wen
schen, dat de rgeering twee maanden
geleden een missie naar Moskou had
gezonden met aan het hoofd een politie
ke persoonlijkheid, die had kunnen on
derhandelen met den opmerkelijken
man, die in alles het hoofd is van de re
geering der Sovjet-Unie, behalve in
naam. Persoonlijk contact kan meer
doeltreffend zijn dan het wisselen van
diplomatieke nota's, hoe knap deze ook
mogen zijn opgesteld.
Ten aanzien van Danzig zeide
Eden, dat de stad wordt geregeerd
door de nationaal-socialisten. Zij
hebben alle politieke partijen onder
drukt, de kranten verboden en de
Joden uitgedreven. Niemand kan
zeggen welke taktiek in de komen
de weken zal worden gevolgd, doch
het essentieele punt is, dat de bedoe
lingen van de nationaal-socialisten
niet zijn veranderd, n.l. dit jaar Po
len hetzelfde lot te doen ondergaan
als het vorig jaar Tsjecho-Slowakije.
Eden is overtuigd dat alleen de politiek
van het vredesfront een oorlog kan voor
komen. In de huidige omstandigheden is
het doel niet een oorlog te winnen, doch
een oorlog te voorkomen en de groote
bijdrage, welke kan worden geleverd, is
zoo spoedig mogelijk het vredesfront te
voltooien. Wanneer iedere aanvaller zich
realiseert, dat in de toekomst een aan
val niet zal kunnen slagen, dan zal men
op den weg van een duurzame vrede
zijn.
Butler antwoordt
De onder-staatssecretaris voor buiten,
landsche zaken, Butler, antwoordde na
mens de leering op de debatten over de
buitenlandsche politiek in het Lager-
huies. Hij zeide dat één ding duidelijk
is en wel. dat Engeland moet worden er
kend als de leider en organisator van
bet vredesfront. Engeland heeft in de
laafsie maanden van drukke diplomatie
ke actie een groot succes geboekt. Het
Foreign Office is gewikkeld in belang
rijke besprekingen te Moskou en Tokio,
bet moet de overeenkomsten met Polen
en Turkije tot een goed einde voeren en
het is in nauw contact met den bondgc-
eenoot Frankrijk.
Ten aanzien van de besprekingen in
zake Tientsin zeide Butler, dat deze
worden voorgezet. Inzake zekere poli-
tie-aangelegenheden is overeenstem
ming bereikt en hieromtrent is thans
rapport naar het moederland gezonden
ter bestudeering door de regeering. Om
trent economische en andere aangele
genheden moet nog gesproken worden.
Spreker i6 overtuigd, dat de Japansche
regeering zal inzien, dat geen onder
handelingen of besprekingen kunnen
voorkomen, dat de betrekkingen tus
schen Japan en Groot-Brittannië steeds
slechter zullen worden, indien geen
einde wordt gemaakt aan de anti-Brit-
sche demonstraties.
De Britsche regeering betreurt, aldus
ging Butler voort, dat nog geen bevre
digende regeling met Polen is getrof
fen inzake een leening. Verwijzende
naar het succes van het bezoek van
generaal Ironside aan Wasschau, zeide
Butler, dat dit een aanduiding is van
de nauwe samenwerking en het begrip
tusschen de regeeringen van Polen en
Groot-Brittannië (toejuichingen). De re
geering hoopt binnenkort in een for-
meele overeenkomst met de Poolsche
regeering het resultaat van de bespre
kingen, welke nog voorgaan, te kunnen
vastleggen. Wat betreft de samenwer
king met Turkije zeido Butler, dat
Butler, dat thans besprekingen worden
gevoerd over een drievoudig verbond
tusschen de Turk6che, Fransche en
Britsche regeering, met het doel een
uiteindelijke overeenkomst te sluiten.
De besprekingen met de Sovjet-Unia
worden met de grootste snelheid voort
gezet. Het voornaamste onderwerp van
de besprekingen is onafhankelijkheid
vari de Oostzee-Statcn.
Na deze rede van Butler werd de mo
tie van de liberale oppositie verworpen
met 266 tegen 130 stemmen en werd
de begrooting voor buitenlandsche za
ken eenstemmig aangenomen.
VGRAVENHAGE, 1 Aug.
H.M. de Koningin heeft heden
ochtend op den Ruigenhoek ont
vangen om halfelf jhr. mr. D. J.
de Geer, voorzitter van de Chr.
Hist- Tweede Kamerfractie, en om
halftwaalf mr. A. M. Joekes, voor
zitter van dc Vrijz. Dem. fractie.
Later heeft H.M. de Koningin
op den Ruigenhoek ontvangen dr.
S. E. B- Bierema. voorzitter van de
Liberale Tweede Kamerfractie.
Weerver wachting
geldig van hedenavond tot
morgenavond ongeveer 19 u.:
Gedeeltelijk bewolkt, geen
regen van beteekenis, iets
warmer. Matige tot zwakke
W. tot Z.W. wind.