AMERSFQORTSCH DAGBLAD
Surprise
opdracht
Jhr. D. J. de Geer krijgt opdracht
tot formatie van
Nieuwe anti-Britsche
betooging te Tokio
LEYTAX
Politiek nieuws uit het
paleis te Soestdijk
een Kabinet
Levensloop van den
nieuwen formateur
Vrijdag 4 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
38e Jaargang No. 35
N'
Vriendschap op
den Balkan
EEN MAN VAN
GROOT GEZAG
Tsjoengking wederom
hevig gebombardeerd
De plannen van
jhr. de Geer
Japan's politiek
jegens de as-
mogendheden
„Engeland wil
slechts tijd
winnen"
Motorrijder over den
kop geslagen
TEL. 3086
VOOR BINNEN- EN
BUITENLAND
LEUSDERWEG 242
Veldartillerie
oefent
Licht op:
9 uur 17 min.
ABONNEMÊNISPRIJS oer 3 maanden voor Amersfoort 1 95: per maand 0.65; per
week met gratia verzekering tegen ongelukken) f 0.15
oer oost per 3 maanden 2.85 Afzonderliike nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels i 1 05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van den prijs. - Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent. driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
f OEMDEN wij, eenige
weken geleden, het vijf
de Kabinet-Colijn een .surprise-kabi
net', thans bestaat er reden om de aan
den heer de Geer verstrekte opdracht
tot vorming eener nieuwe regeering
te qualificeeren als een .surprise-
opdracht'. Reeds is van verschillende
zijden en ook door ons gewezen
op het feit, dat de komst eener
Roomsch-Rood-Rose regeering nog
,wel eenigen tijd op zich zou laten
.wachten. Eene zoodanige regeering
Ware de normale consequentie van het
optreden der Katholieke, Sociaal-
Democratische en Vrijzinnig-Demo-
icratische fracties tegen het thans
démissionnaire Kabinet. Doch zoowel
in als buiten de hier genoemde poli
tieke kampen zijn er velen, die o p
ditmoment voor de consequenties
van de .normale consequentie' terug
deinzen, althans het trekken van de
^normale consequentie' nog eenigen
tijd willen uitstellen. In dit licht ge
zien is het denkbaar, dat zoowel de
voorstemmers der motie-Deckers als
vele volgelingen en bewonderaars
van den heer Colijn de formatiepo-
ging van den heer de Geer niet
gaarne zullen zien, daar zij, naar
hunne meening, het voordeel heeft,
dat er tijd wordt gewonnen. En tijd
Winnen kan in politicis beteekenen
veel winnen. Zien wij de beteekenis
Van de jongste phase in de oplossing
der regeeringscrisis goed, dan is zij
deze, dat gelijk de heer Colijn zijn
Vijfde ministerie kenschetste als een
s,intermezzo-kabinet' zij moet wor
den geacht te zijn een .intermezzo-
opdracht'. Omtrent den waren achter
grond der nopens de regeeringscrisis
Openbaar wordende feiten is het heel
moeilijk om volstrekt betrouwbare in
formaties te verkrijgen. Aan gissingen
is natuurlijk geen gebrek, evenmin als
aan publicatieën van tendentieuzen
aard. Dat de heer de Geer zou geloo-
yen in de mogelijkheid, laat staan deel
zou willen uitmaken van eene pseudo-
nationale regeerjyig zonder dr. Colijn
en zijn anti-revolutionnaire volgelin
gen, is welhaast ondenkbaar. Van
mannen als om dan slechts twee
namen te noemen Patijn en Van
Lidth de Jeude kunnen wij zulks even
min aannemen. Indien, hetgeen waar
schijnlijk is te achten, de heer de
Geer dus na eenigen tijd aan
H.M. de Koningin mededeelt, dat hij
de hem verstrekte opdracht niet kan
iaanvaarden, is het oogenblik aange
broken voor het trekken van de .nor
male consequentie', dat wil zeggen
Voor het geven van een opdracht tot
formatie aan een Katholiek en/of So-
fciaal-Democratisch politicus. Naar
[wij hopen en vertrouwen, zal het Ne-
derlandsche volk echter voordien
heuglijker tijding vernemen dan het
bericht van de formatie eener
Roomsch-Rood-Rose nieuwe regee-
ting.
BOEKAREST. 4 Aug. (Havas).
Een groep van 21 Bulgaarsche afge
vaardigden heeft op doorreis naar
de landbouwtentoonstelling te Mos
kou eenige uren te Boekarest ver
toefd. waar zij door de Roemeensche
autoriteiten met groote hoffelijkheid
zijn ontvangen.
Alvorens te vertrekken heeft Oveda-
tnff, de voorzitter van de Bulgaarsche
Kamer-commissie van buitenlandsche
zaken, aan het blad Roemania. het offi
cieuze orgaan der Roemeensche regee-
nng, verklaard: „Goede verstandhou
ding en samenwerking tusschen onze
beide volken vormen het beste middel
om onze onafhankelijkheid en onze toe
komst op den Balkan te verzekeren. De
Roemeensch-Bulgaarsche vriendschap
wordt door de logica ingegeven. Wij zijn
er van overtuigd, dat door een nauwer
aanhalen van de betrekkingen tusschen
onze landen onze wederzijdsche belan
gen beter zouden worden gediend. Wij
willen den vrede even gaarne als ons
volk. Van ganscher harte wenschen wij
hechte en zekere vriendschap met Roe
menië. Wij wenschen dat een definitief
aceoord kon voortvloeien uit een ont
wikkeling van de economische en cultu-
reele betrekkingen tusschén de beide
buurlanden."
's-GRAVENHAGE, 4 Aug.
De regeeringspersdienst meldt:
H.M. de Koningin heeft heden
morgen ten paleize Soestdijk in
audiëntie ontvangen den minis
ter van Staat jhr. mr. D. J. de
Geer en hem de opdracht gege
ven tot vorming van een kabi
net. Jhr. de Geer heeft verzocht
deze opdracht in beraad te
mogen houden.
MINISTER van Staat, Jhr. Mr.
D. J. de Geer, wien H. M. de
Koningin opdracht heeft gegeven tot
vorming van een kabinet, is een van
de meest vooraanstaande politici in
ons land. Driemaal was hij minister
en is thans nog lid van de Tweede
Kamer, in welk college zijn woord
groot gezag heeft.
Hij is 15 December 1870 te Groningen
geboren. Na gymnasiaal ondei'wijs te
Rotterdam en te Arnhem werd hij
1889 als juridisch student aan de
Utrechtsche universiteit ingeschreven.
In 1895 promoveerde hij op een proef
schrift getiteld: „De grenslijn tusschen
opzet en schuld".
In 1901 werd hij lid van den Rotter-
damschen gemeenteraad, nadat hij reeds
eerder op verzoek van Lohman juridisch
redacteur van „De Nederlander" was
geworden. Al spoedig deed hij zijn intre
de in de Provinciale Staten van Zuid-
Holland, waarvan hij gedeputeerde
werd.
In 1907 werd de heer de Geer tot lid
van de Tweede Kamer gekozen. Hij bleef
kamerlid tot 1921 toen hij de portefeuille
van Financiën in het kabinet Ruys de
Beerenbrouck kreeg. Tevoren was hij
korten tijd burgemeester van Arnhem
geweest. Na zijn ministerschap trad hij
in 1925 weer in de Kamer om spoedig
daarop minister van Binnenlandsche
Zaken en Landbouw in het kabinet-
Col ijn te worden.
In Maart 1926 het kabinet-Colijn
was gevallen op de kwestie van het ge
zantschap hij den Paus en daarna was
er een lange kabinetscrisis geweest
SJANGHAI. 4 Aug. (Havas) Japan-
sche vliegtuigen hebben vannacht, op
nieuw Tsjoengking gebombardeerd. Een
bom kwam terecht in den tuin van
dr. Vieron, den dokter van de Fransche
ambassade, wiens huis gedeeltelijk ver
woest werd. Twee Chineesche kruiers
van de Fransche ambassade werden ge
dood, terwijl een instortende tuinmuur
een tiental Chineezen begroef, die zich
naar de schuilplaatsen begaven. Ook
aan het Fransche consulaat werd groote
schade aangericht. De aanval, waaraan
27 vliegtuigen deelnamen, heeft talrijke
slachtoffers geëischt.
droeg de Koningin den heer de Geer de
formatie van een extra-parlementair ka
binet op. De heer de Geer slaagde en
werd minister-president en roor de
tweede maal minister van financiën.
In 1929 werd dit Kabinet opgevolgd
door het Kabinet Ruys de Beerenbrouck
waarin de Geer minister van financiën
was.
In 1933 trad het kabinet af en de Geer
werd toen tot minister van staat be
noemd. Voor de derde maal werd hij lid
van de Tweede Kamer. Sinds 1933 is. hij
voorzitter van de Chr. Historische Unie
en leider van de fractie dier partij in
de Kamer.
De heer de Geer was lid van verschil
lende staatscommissies en is verder cu
rator van de Groningsche universiteit en
van liet fonds ten behoeve van Indolo-
gische studies van de Utrechtsche Uni
versiteit.
Hij streeft naar een kabinet
op de breedst mogelijke
basis
's-GRAVENHAGE, 4 Aug. Bij
zijn terugkomst hier ter stede uit
Soestdijk hebben wij den kabinets
formateur, jhr. mr. D. J. de Geer,
gevraagd wat zijn plannen inzake de
kabinetsformatie zijn. Hij antwoord
de ons het volgende:
„Het kamervotum van Donderdag
27 Juli zie ik als een ernstige mis
greep. Maar ik heb mijn land te lief
om hen, die deze misgreep begin
gen ,op te jagen naar een conse
quentie, die ik op dit oogenblik, en
uit nationaal, en uit internationaal
oogpunt, in hooge mate bedenkelijk
acht. Uit partij-oogpunt, of als poli
tieke sport, moge dit zijn charme
hebben, het landsbelang eischt thans
iets anders. Daarom heb ik mij be
reid verklaard een kabinet te vor
men van de breedst mogelijke sa
menstelling, althans een poging
daartoe te doen."
ROME, 4 Aug. (Reuter). Ter
wijl de verklaring van de Japan-
sche ambassadeurs, die aan het
Como-meer besprekingen hebben
gevoerd, in politieke kringen al
hier geacht wordt te beteekenen
dat Japan besloten heeft tot het
Duitsch-Italiaansche bondgenoot
schap toe te treden, is hiervan in
Japansche kringen, hetzij te Rome
of te Como nog geen bevestiging
te verkrijgen.
TOKIO, 4 Aug. (Domei). - Van
daag hebben 25.000 menschen deel
genomen aan een anti-Britsche be
tooging te Tokio. In optocht trok
ken de betoogers naar de Britsche
ambassade, voorzien van borden
met anti-Britsche leuzen, zooals
„Weg met Engeland". Vijf perso
nen uit hun midden overhandigden
aan een raadsheer der ambassade
de aangenomen resoluties. Ook in
andere Japansche steden zijn van
daag anti-Britsche betoogingen ge
houden.
De woordvoerder van het Janpan-
sche ministerie van buitenlandsche
Van vroen tot laat zijn de fotografen langs den straatweg in de weer met hun
vaak zeer ingewikkelde apparaten. Een statief mogen zij echter op order van de
Rijksveldwacht niet gebruiken
zaken heeft in antwoord op een
vraag van een buitenlandsch jour
nalist verklaard, geenszins pessis-
mistisch te zijn ten aanzien van het
resultaat der besprekingen te Tokio.
Hij zeide voorts dat zich sedert de
sprekingen Maandag verdaagd wa
ren, geen nieuwe factor had voorge
daan. Op een vraag, of de Britsche
delegatie de conferentie opzettelijk
vertraagde, antwoordde de woordvoer
der ontkennend. Wij zijn, zoo voegde
hij hieraan toe, te allen tijde bereid,
de Britsche delegatie te ontvangen.
De Japansche pers wordt ongeduldig
over het langzame vorderen der be
sprekingen te Tokio. Na betoogd te
hebben dat de Britsche regcering se
dert het uitbreken van den oorlog in
China passief is gebleven tegenover
de anti-Japanschc propaganda, ver
klaart de Nitsji Nitsji dat Engeland
reeds ieder recht om de Japansche re-
gecring te verzoeken de anti-Britsche
agitatie in Japan en Noord-China te
onderdrukken, heeft verspeeld. Het
blad gelooft dat Engeland slechts ge
bruik maakt van zijn beproefde truc
tijd te winnen, en waarschuwt de rc-
geering en het volk, op het ergste voor
bereid te zijn.
De Yomioeri Sjimboen beschuldigt
Engeland er van gebruik te maken van
het psychologisch effect van de opzeg
ging door Amerika van het handelsver
drag met Japan en verklaart, dat de
anti-Britsche campagne in Japan en
Noord-China ongetwijfeld een natuurlij
ken dood zal sterven, als Engeland
slechts zijn pro-Tsjang Kai Sjek-politiek
laat varen en medewerkt aan het op
bouwen van een nieuwe orde in Oost-
Azië.
De Hotsji Sjimboen dringt er op
aan, dat Japan zoo spoedig moge
lijk een militair verbond met
Duitschland en Italië sluit en geen
aandacht schenkt aan de Vereenig-
de Staten, die Japan nooit in Sibe
ria of China zullen bevechten. De
Kokoemin Sjimboen verklaart, dat
het noodzakelijk zou kunnen wor
den, dat Japan de besprekingen te
Tokio afbreekt, als Engeland wei
gert de nieuwe situatie in dit deel
van de wereld te erkennen, terwijl
ook dit blad aandringt op het slui
ten van een militair verbond met
Duitschland en Italië.
Vermoedelijk baldadigheid
in het spel
LEXMOND, 4 Augustus. Gister
avond is alhier een ongeval gebeurd
doordat vermoedelijk eenige jongens
een zwaren balk over den weg had
den gelegd, waardoor een motorrij
der over den kop sloeg, maar er
wonder boven wonder, evenals zijn
passagier goed afgekomen is.
(Van onzen specialen verslaggever
SOESTDIJK, Vrijdag.
DE eiken dag aangroeiende schare van fietsers en wandelaars,
meest vacantiegangers en touristen, die hun stuur of hun schre
den naar het paleis richten en daar al naar gelang van hun tempera
ment enkele minuten, een kwartier of verscheidene uren in geduldige
comtemplatie naar den witten gevel staren, kreeg vanmorgen een
politieke sensatie van den eersten rang te heievennamelijk een
nieuwe phase in onze jongste kabinetscrisis. nstreeks kwart voor
elf toch reed een hofauto de oprijlaan van net paleis binnen, en
scherpe oogen herkenden onmiddellijk in den bejaarden heer, die
rustig het bordes besteeg, den Christelijk-Historischen leider, Jhr.
mr. D. J. de Geer, die blijkbaar door H.M. de Koningin naar Soest
dijk ontboden was.
Onmiddellijk wisten de ingewijden in onze landspolitiek en
het u>as verbluffend te hooren, hoeveel ingewijden zich daar langs
den straatweg ophielden te vertellen, dat den heer de Geer zonder
eenigen twijfel opdracht tot vorming van een nieuw kabinet zou
worden verstrekt, en inderdaad, ditmaal bleken de insidershet
toch eens bij het rechte eind te hebbenwant toen de Minister van
Staat na het middaguur het paleis verliet, bleek men in hem den
nieuwen formateur te kunnen begroeten.
DAT was de grootste sensatie
van dezen morgen, die overi
gens weinig nieuws bracht. De
meeste journalisten liepen met
lichtelijk onuitgeslapen gezichten
van het Badhotel naar het paleis,
en van het paleis naar Trier, en
restaureerden zich daar door mid
del van een kopje koffie van de
vermoeienissen, welke de nacht
hun had gebracht. De komst van
zuster Boonstra op een inderdaad
wel wat ongewoon uur bleek na
melijk op sommigen ietwat alar
mistisch gewerkt te hebben, met
het gevolg, dat tot lang in den
nacht lange en vaak opgewonden
telefonades met ver verwijderde
redacties werden gehouden
Voor de telexkamer in het Badhotel is
inmiddels een stille, zwijgende, wachten
de figuur verschenen, die zich den tijd
doodt met krantjes lezen, en tabak tot
rook verwerken, en niets anders te doen
heeft, dan het heuglijke bericht door te
geven aan den commandant van de sa-
luutbatterij, kapitein van Nijnatten. Het
zijn twee wachtmeesters van 1 R.V.A.
uit Harderwijk die dit karweitje op
knappen. Hpn kameraden zijn inmiddels
de oefeningen met de vier stukken veld
geschut, opgesteld naast het bureau van
politie te Baam, begonnen.
Zoodra de waarschuwing doorkomt,
dat de stukken in stelling gebracht moe
ten worden, rijden dc kanonniers de
stukken naar een weiland buiten het
dorp bij den nieuwen weg naar Hoeve
laken. Op dit weiland heeft de com
mandant der batterij, kapitein van Nij
natten, ijzeren platen laten liggen, zoo
dat de kanonnen op een stevigen on
dergrond komen te staan en geen ge
vaar zullen loopen weg te zakken.
liet in stelling brengen der stukken
moet zoo snel mogelijk vcrloopen. Van
daar deze oefeningen. De stukken wor
den door de manschappen zeiven naar
het weiland getrokken. Dit gaat name
lijk veel vlugger dan met paardentrac-
tic. De afstand is trouwens niet zoo groot
en het inspannen der paarden houdt
veel te veel tijd op.
Vandaag verliepen er precies acht mi
nuten tusschen het commando „gereed-
stelling innemen" en het eerst uiteraard
„droge" saluutschot.
Wij hoorden, dat de commandan
ten der verschillende saluutbatte-
rijen met elkaar in snelheid zullen
wedijveren. Ze willen allen het eer
ste saluutschot doen klinken. Wie
zal het winnen? In Amersfoort heeft
de commandant een apart telefoon
lijntje doen aanleggen tusschen
het lokaal waar de telex staat en
het terrein waar de saluutbatterij
zal komen te staan. Baas boven
baas: iii- den Haag, zoo vernamén
wij, staat op het departement van
defensie naast het telextoestel een
„UKG" (ultrakortegolf-zender) van
het leger, waarvan de seinen op het
Malieveld opgevangen zullen wor
den door den commandant der sa
luutbatterij. Baarn blijft natuurlijk
niet achter, en ook kapitein van
Nijnatten heeft zijn voorzieningen
getroffen.
Ondcrtusschen behoeft niet den gehee-
len dag met de stukken geoefend te
worden. Er blijft voor de militairen nog
tijd genoeg over voor andere dingen.
Sport houdt de menschen fit en voetbal
len is een goede oefening in het zich
snel verplaatsen, al gaat liet vóór een
kanon wat langzamer dan achter een
voethal. Vanmiddag is er in Baarn op
het terrein bij het lyceum een voetbal
match tusschen de elftallen van het
eerste regiment veld en het zestiende
regiment infanterie.
Weerverwachting
geldig van hedenavond tot
morgenavond ongeveer 19 u.:
Verder stijgende tempera
tuur, plaatselijk regen met
kang op onweer, later opkla
rend, zwakke tot matige wind
uit O. richting.
Aardappelzi'Sktewaarschuwingsdienst:
Tn het etmaal van 's avonds 2 tot des
avonds 3 Aug. is in Friesland de weers
gesteldheid kritiek geweest voor het op
treden van aardappelziekte.
Buitenlandsch weeroverzicht
De depressie, welke gisteren over Mid
den Engeland was gelegen, is langzaam
in Zuidoostelijke richting getrokken en
bevindt zich hedenmorgen over Frank
rijk. Zij bracht aan onze kust en langs
het kanaal plaatselijk nog zwaren re
gen, waarbij hier en daar ook onweer
voorkwam. (Den Helder meldt 12 mm,
Calais 18 mm regen). Tengevolge hier
van draaide de wind in ons land naar
Oost en trad een lichte temperatuuns-
stijging in.
Over de Britsche eilanden en Scandi
navië is de luchtdruk voortdurend blij
ven stijgen, zoodat zich hier een rug
van hoogen luchtdruk heeft ontwikkeld,
die een verbinding vormt tusschen het
Azorenhoogedrukgehied en een gebied
van hoogen luchtdruk, dat zich bij de
randstaten ontwikkelt.
In het Zuiden van Zweden en Noor
wegen is het weer opgeklaard, in hét
Noorden bleef het nog betrokken en re
genachtig. Bij IJsland daalt de lucht
druk weer onder invloed van storingen,
die van den Oceaan naderen.
In Noord en Midden Duitschland on
weert het. waarhij groote hoeveelheden
neerslag zijn gevallen. Zoo meldt Berlijn
20 mm. In Zuid Duitschland en Zwit
serland is het regenachtig onder in
vloed van een depressie over de Pó-
vlakte. Te Lugano viel 4S mm regen in
den afgeloopen nacht.