AMERSFÜORTSCH DAGBLAD
JHR. MR. D. J. DE GEER VORMT EEN
NIEUW MINISTERIE
De formateur belast
zich
met Financiën
Spanje voor groote
beslissingen
ITAGAKI DONDERDAG
NAAR DEN MIKADO
LEYTAX
TEL. 3086
DE EEMLANDER
Woensdag 9 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemschepoortwal 2a
38 e Jaargang No. 40
Churchill over
Hitier
Schilder valt van
ladder
Conferentie te Tokio over de politiek
jegens de as Rome-Berlijn
LEGER EN VLOOT
IN SCHERP
CONFLICT
H.M. de Koningin
bedenkt vierling
Amerikaansch
pleidooi voor
vrijhandel
Het radiostation van
den Volkenbond
H.M. de Koningin
uit Soestdijk
vertrokken
r"N
HET DOK JUIST
GROOT GENOEG
tfOOR BINNEN- EN
BUITENLAND
LEUSDERWEG 242
Licht op:
9 uur 8 min.
fiBONNtlr.Livi or (ilJJj oer 3 maanden voor Amersfoort 1 95: per maand 0.65; per
- week met grati» verzekering tegen ongelukken) f 0.15
'"iieniano irai.t. oer post per 3 maanden 2.85 Afzonderlijke nummers t 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS OER ADVERTENTIEN vaD 1—4 reSels 1 105 mel '"begrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft var. Jen prijs. Kleine Advertentiën ..KEITJES" bii vooruitbetaling 15 regels
50 cent. elke regel meer 10 cent. driemaal olaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0 05
Jhr. mr. D. J. de Geer
„Niemand heeft er ooit van ge
droomd, Duitschland aan
te vallen"
Radiorede tot Amerika
LONDEN, 9 Aug. (Reuter). In een
radiorede, die hij voor Amerika heeft
gehouden, zeide Churchill, dat de stilte,
die over Europa hangt, er een was van
afwachting en in vele landen van vrees.
Duitschland heeft zichzelf omringd
met buurlanden, die voortdurend moe
ten raden, wie het eerst aan de beurt
is om neergeslagen te worden. Dit soort
raadsels is een zeer vermoeiend spelle
tje en de andere landen, in het bijzon
der de kleine, vinden het reeds lang
niet meer amusant.
In Duitschland zit op een bergtop één
man, die in een enkelen dag de wereld
kan bevrijden van de vrees, die op haar
drukt, of alles en allen in een vulkaan
van rook en vlammen kan storten. Als
Hitier geen oorlog ontketent, zal er ook
geen oorlog komen, aldus Churchill. Nie
mand anders zal oorlog gaan voeren.
Niemand heeft er ooit van gedroomd,
Duitschland aan te vallen. Als Duitsch
land zou willen worden gerustgesteld
over een aanval door zijn buren, heeft
het slechts één woord te spreken en wij
zullen het de volledigste waarborgen
geven in overeenstemming met do be
ginselen van het Volkenbondspact.
Wij moeten er naar streven om voor
de toekomst te geraken tot een stelsel
van betrekkingen tusschen de men-
schen, dat een einde zal maken aan
deze afschuwelijke krankzinnigheid, dat
de werkende en scheppende krachten
haar taak zal laten voortzetten en niet
langer het gehecle leven der menscluheid
afhankelijk doet zijn van de deugden,
grillen of boosaardigheid van één en
kelen man".
Eenige oogenblikken later
overleden
SITTARD. 9 Augustus. Vanoch
tend omstreeks tien uur is de 54-ja-
rige schilder F. Collombon van een
hoogte van vijf meter van een ladder
gestort en vijf minuten later over
leden.
De heer C. had zich tevoren onwel
gevoeld en na eenigen tijd gerust, te
hebben, besteeg hij opnieuw den lad
der, welke voor een perceel aan de
Paardenstraat stond, waar hij schil
derwerk verrichtte. Hij was nog niet
geheel boven, tóen hij plotseling om
laag viel en zwaar gewond bleef lig
gen. Kort daarop overleed de onge
lukkige. Het slachtoffer was gehuwd.
REDDINGBOOT BRENGT
ZIEK KIND OVER
SCHIERMONNIKOOG. 9 Augualus.
Een kind van een familie uit
Leeuwarden. welke tijdelijk in
Schiermonnikoog woont, was ernstig
ziek en moest gisteravond naar
Leeuwarden worden overgebracht.
Met de reddingboot Insulinde heeft
men de patiënt raar den vasten wal
gebracht.
's-GRAVENHAGE, 9 Augustus. Hedenochtend is in
verband met de kabinetsformatie de constitueerende ver
gadering gehouden, welke tot resultaat had, dat heden
middag de lijst van nieuwe ministers aan H.M. de Koningin
zal worden aangeboden.
Naar wij vernamen zal de kabinetsformateur jhr. mr. D.
J. de Geer zich belasten met de portefeuille van Financiën.
De volgende ministers heeft de formateur vandaag aan Hare
Majesteit voorgedragen:
Voor buitenlandsche zaken: mr. E. N. van Kleffens, administra
teur, chef der afdeeling diplomatieke zaken van het departement
van buitenlandsche zaken (Vrijzinnig);
Justitie: dr. P. S. Gerbrandy, hoógleeraar aan de Vrije Univer
siteit te Amsterdam (Anti-Revolutionnair);
Binnenlandsche Zaken: H. van Boeyen, minister van binnenland-
sche zaken (Christelijk-Historisch)
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen G. Bolkestein, oud-inspec
teur van het Middelbaar Onderwijs (Vrijzinnig-Democraat);
Financiën en Algemeene Zaken ad interim, den minister van staat
jhr. mr. D. J. de Geer, lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal
(Christelijk-Historisch)
Defensie den luitenant-kolonel van den generalen staf A. Q. H.
Dijxhoorn (kleurloos);
Waterstaat ir. J. W. Albarda, lid van de Tweede Kamer der Staten
Generaal (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij);
Economische Zaken mr. M. P. L. Steenberghe, oud minister van
Economische Zaken, (Roomsch Katholiek);
Sociale Zaken dr. J. van den Tempel, lid van de Tweede Kamer der
Staten Generaal (Sociaal Democratische Arbeiderspartij);
Koloniën Ch. J. I. M. Weiter, oud-minister van koloniën (Roomsch
katholiek).
TOKIO, 9 Aug- (Domei).
Vernomen wordt dat generaal Ita-
gaki, de minister van oorlog. Don
derdag naar de badplaats Hayama
gaat om den keizer, die thans
daar vertoeft, verslag uit te bren
gen. Voor heden heeft Itagaki een
spoedvergadering belegd der amb
tenaren van het ministerie van
oorlog, ter bespreking der aange
legenheden betreffende een her
ziening der Japansche politiek ten
aanzien van Europa, waaromtrent
de conferentie van vijf ministers
gisteren geen besluit heeft geno
men. De volgende vergadering der
vijf ministers wordt waarschijnlijk
Vrijdag gehouden.
In de gisteren gehouden conferen
tie der vijf ministers heeft de mi
nister van financien, Ishiwata, ver
scheidene zeer nadrukkelijke vra
gen gesteld aan den minister van
oorlog, Itagaki. De ministers heb
ben de Japansche politiek ten aan
zien van den toestand in Europa
uitvoerig besproken en zich afge
vraagd of zich voldoende belang
rijke wijzigingen in den toestand
hebben voorgedaan om de kabinets
besluiten van 20 Mei cn 5 Juni j.l.
te herzien. Eenig besluit is na drie
uren ronfcrcercn niet bereikt. Het
geen duidt op de behoedzame hou
ding, welke het Japansche kabinet
aanneemt ten aanzien van het
DE burgemeester van Hengelo,
mr. J. JE- H. J. van der Dus-
sen, heeft een namens H.M. de
Koningin verzonden schrijven
ontvangen, waarin wordt medege
deeld, dat H.M. een gift beschik
baar heeft gesteld voor de vier
ling, die 1 Augustus j.l. in het gezin
van den heer H. Pijlman hier ter
plaatse is geboren.
brengen van vitale wijzigingen in
zijn politiek.
Naar gemeld wordt was de
stemming op de conferentie zeer
gespannen. Itagaki zou in krach
tige bewoordingen de „onwrikba
re politiek van het leger hebben
uiteengezet voor een onverwijlde
oplossing van het Europeesche
vraagstuk." Ook de ministers
Yonai en Arita (buitenlandsche
zaken) zouden openhartig hun
meeningen hebben geuit, welke
tegengesteld zijn aan die van Ita
gaki en de legerleiders.
De commentaren der Japansche bla
den inzake de Japansche politiek ton
aanzien van den „nieuwen toestand in
Europa", welke het onderwerp van be
spreking vormde in de gisteren gehou
den conferentie van vijf ministers, zijn
verdeeld. De Hotsji Sjimboen. die de
leiding heeft in de anti-Britsche cam
pagne te Tokio, dringt er bij de re
geering op aan de volgende „tegen
maatregelen" te nemen:
(1.) Terstond een militaire alliantie
aangaan met Duitschland en Italië.
(2.) Het negenmogendheden-verdrag
en het anti-oorlogspact opzeggen.
(3.) Een nieuw bewind vormen in
China, na afschaffing van de buiten
landsche concessies en internationale
nederzettingen.
De Kokumin Sjiboen zegt: „Er is
geen reden waarom Japan zou aarze
len een militair bondgenootschap aan te
gaan met Italië en Duitschland, die
voorop staan in den anti-Britschen aan
val in Europa, indien Japan werkelijk
bedoelt een nieuwe orde in Oost-Azië
op te bouwen.
PATROUILLE-AUTO OP LANDMIJN
GEREDEN IN PALESTINA
JERUSALEM. 9 Aug. (Reuter). Een
patrouille-auto is nabij Rehoboth op een
in den weg ingegraven landmijn geré
den en uit elkaar geslagen. Drie Jood
srhe hulp-politieagenten werden gedood
en twee gewond.
„Wij hebben oprecht gehoopt met
Duitschland en Italië tot een
accoord te kunnen komen"
WASHINGTON, 9 Aug., (Havas).
Grady, de nieuwe onder-minister
voor de handelsverdragen, heeft te
genover de pers verklaard: „De
sleutel van den wereldvrede is ge
legen in wederzij dschen handel
zonder beperkingen met alle landen
op den grondslag van de meest be
gunstigde natie. Zoolang een deel
van de wereld zich in de tegenover
gestelde ricHting beweegt, zal de
weg van den vrede vol hinderpalen
zijn". Grady voegde hiéf nog aan toe,
dat de totalitaire stelsels zoo tegen
gesteld zijn aan die van de Ver-
eenigde Staten, dat er geen plaats
is voor een samengaan, doch dat de
totalitaire methoden „niet voor on-
bepaalden tijd zouden kunnen door
gaan".
Grady, die Sayre als onder-minister
opvolgt, heeft in zijn verklaring gezegd,
dat „de Vereenigde Staten onmogelijk
de handelsbetrekkingen met de totali
taire staten zullen kunnen uitbreiden,
zoolang deze het niet noodig oordeelen,
hun principieele economische philoso-
phieën te wijzigen. In beginsel, aldus
Grady, is de totalitaire, economische phi-
losophie gebaseerd op agressie. De onze
is gebaseerd op den vrede en wanneer
de totalitaire mogenheden haar
tegenwoordige werkwijzen niet opgeven,
kan er tussohen ons geen bevredigende
regeling in handelsaangelegenhedcn tot
stand komen. Wij hebben oprecht ge
hoopt, dat wij zoowel met Duitsóhland
als met Italië tot een wederzijds voor-
deelig accoord zouden kunnen komen,
doch wij schijnen op een steenen muur
te zijn gestuit, waar men niet doorheen
kan dringen".
GENEVE. 9 Aug. (Reuter). De Zwit-
sersche regeering onderhandelt met den
Volkenbond over den koop van het ra
diostation van den Volkenbond. Naar
vernomen wordt is men het nog niet
eens over den prijs. Er zijn. naar men
zegt, twee overwegingen, welke secreta
ris-generaal Avenol aanleiding hebben
gegeven machtiging te geven tot de on
derhavige onderhandelingen:
(1) De uitgaven van den Volkenbond
zijn de laatste jaren hooger geweest dan
de inkomsten en de achteruitgang van
het ledental van den Bond heeft hef
noodig gemaakt de begrooting aanzien
lijk te besnoeien.
(2) Bij overeenkomst met de Zwit-
sersche regeering warén het radio-sta
tion extra-territoriale rechten verleend.
De Zwitsersche regeering is daarom
eenigszins ongerust over het gebruik,
dat in oorlogstijd mogelijkerwijs van het
station zal worden gemaakt.
VLIEGONGELUKKEN IN
ENGELAND
LONDEN, 9 Aiir (Reuter) - Te Tol
lerton nabij York is tijdens de groote
manoeuvres der Rritsche luchtmacht,
een groot bombardementsvliegtuig neer
gestort en ontploft, waarhij vier perso
nen om het leven zijn gpkomen. Voorts
hebben reddingshnoten den geheeleti
nacht, de zee voor de kust van Essex
afgezocht naar erui militair vliegtuig',
dat vermist wordt. Het zoeken werd la
ter overgenomen door twee torpedoja:
gers uit Chattham.
Wereldgebeuren
Vele tegenstrijdige politieke stroomingen dreigen
nieuwen opbouw des lands te belemmeren
GENERAAL Franco heeft zich den
laatsten tijd beraden op een wijzi
ging van zijn regeering en schijnt
thans tot een besluit te zijn gekomen;
tenminste, berichten uit Spanje weten
reeds op vrij positieve wijze de nieuwe
samenstelling van het kabinet mede te
deelen; Drie vraagstukken zijn thans in
Spanje aan de orde gesteld, welke aan
de huidige bewindhebbers, en vooral
aan den generalissimus, veel zorgen be
rokkenen. Het zijn primo de toekomstige
staatsinrichting (herstel der monarchie),
waarmede samenhangt het vraagstuk
der toekoVnstige sociale ordening, secun-
do de economische opbouw des lands
en tertio de buitenlandsche politiek.
Deze problemen op te lossen is bovenal
moeilijk, omdat het op korten termijn
moet geschieden. Voortdurende onzeker
heid op een of alle drie dezer gebieden,
zou nieuwe binnenlandsche moeilijkhe
den kunnen veroorzaken.
Reeds is een belangrijke beslissing ge
vallen door den grooten invloed, welke
aan de Phalanx op binnenlandsch-poli-
tiek is verleend. De Phalangisten
zijn de volgelingen van José Antonio
Primo de Rivera, een zoon van
den vroegcren dictator. De stichter der
Phalangistische beweging werd tijdens
den burgeroorlog door de republikeinen
te Alicante gefusilleerd. Zijn programma
bestond uit de stichting van een totali
tair en een „nationaal-syndicalistisch"
regiem. Zijn aanhangers waren en zijn
voornamelijk jonge menschen, die aan
het front gestreden hebben. Op 16 April
1937 organiseerden zij in Burgos een
„Pronunciamiento" en trachtten zij de
conservatieve elementen uit Francos
omgeving te verbannen. Hun opzet mis
lukte evenwel en 400 hunner werden
doodgeschoten. Redilla, hun hoogste
chef, moest zich in ballingschap naar
Duitschland begeven.
Op dat oogenblik begon de groote
vlucht van Don Ramon Serrano
S u n e r, de zwager van generaal Fran
co. Suner, die in 1901 geboren werd, heeft
in Bologna en Rome rechten gestudeerd
en keerde als een hartstochtelijk bewon
deraar van 't Italiaansche fascisme naar
Spanje terug. In het jaar 1933 werd hij
als afgevaardigde in de Cortes gekozen
en het was daar dat hij onder het re
giem Lerroux-Gil Robles aan de amnes
tiewet meewerkte, waardoor de gene
raals Milan Astray, Mola en Losada hun
militair bevel terugkregen. Op die wijze
won hij het vertrouwen der militaire
kringen en in 1936 arrangeerde hij de
samenkomst tusschen Mussolini en Mi
lan Astray, waarbij de Duce den jongen
Spaanschen nationalist zijn ondersteu
ning en hulp toezegde in geval van een
eventueelen opstand. In de daaropvol
gende maanden trok hij voortdurend
heen en weer tusschen Madrid en de
Canarische eilanden, waar Franco des
tijds in ballineschap vertoefde en in ge-
meenschappeliik overleg met Franco be
reidde hij de gebeurtenis van Juli 1936
voor.
In den aanvang van den burgeroorlog
werd Suner door de Republikeinen ge
vangen genomen, maar het gelukte hem
weer in do zone van de rebellen te ko
men en in April 1937 werd hij door zijn
zwager tot leider der Phalanx benoemd.
Sedert Januari 1937 is deze kleine, vroeg
vergrijsde heer met zijn luide stem, dien
men „den Spaanschen Goebbels" heeft
genoemd, minister van Binnenlandsche
Zaken in Burgos geworden. Wanneer
het zou paan zooals hij het graag ziet,
zou het Spanje van morgen een natuur-
getrouwde nabootsing worden van de
dictaturen van Berlijn en Rome.
De monarchisten, die Don Juan van
Austurië, den jongsten zoon van ex-ko
ning Alfonso, graag zoo snel mogelijk op
den troon zouden zetten, hebben echter
in Franco's omgeving belangrijke posi
ties behouden. Franco liet den Konings-
marsch als nationale hymne invoeren
en hij zorgde er voor. dat de vriendelijk
ste betrekkingen met de cx-dynastie be
waard bleven. Ook vormen Carlisten en
Alfonsisten tegenwoordig tegenover de
Phalaneisien met hun Duitsche en Ita
liaansche beschermers een hecht een
heidsfront.
GENERAAL Jordana is een vriend
der Franschen. aangezien hij lan
gen tijd in groote vriendschap met
maarschalk Lyautey in Marokko samen
werkte. In 1931 werd hij afgezet en dooi
de stichters van de republiek gevangen
pénomen. Slechts door het persoonlijk
ingrijpen van Painlevé werd hij spoedig
daarop bevrijd, waarop hij als vluchte
ling in St. Raphael leefde toen in 1936
de opstand uitbrak. Hij heeft de Fran-
sche gastvrijheid niet vergeten en wan
neer Frankrijk heden ten dage in Bur
gos zeer hoffelijk bejegend wordt, dan is
dat voor een niet gering deel aan zijn
invloed te danken. Kien zegt zelfs dat hij
voorgesteld heeft maarschalk Pétain als
gezant naar Franro te zenden.
Ten slotte behoeft er niet aan te w
den getwijfeld dat de genei-aals Queipo
de IJnno, Vague en Aranda geen al te
•vriendelijke gevoelens jegens Dnifsch
land en Italië koesteren. In liet vraag
stuk „mnnare'iie of dictatuur" hebben
zii openlijk nog geen stelling genomen,
i maar in het bijzonder generaal Yague,
die bekend staat als iinksch-Phalangist,
heeft het optreden der Italiaansche en
Duitsche vliegers in het openbaar gegee-
seld en de dapperheid der republikcin-
sche tegenstanders geroemd!
BAARN, 9 Augustus. H.M*
de Koningin is met gevolg om
even over halféén per auto uit
Soestdijk naar Den Haag vertrok
ken.
DORP IN COLUMBIA DOOR ORKAAN
VERNIELD
BOGOTA, 9 Aug. (Havas). Het dorp
Villeta in het departement Cundinamar-
ca is door een orkaan geteisterd. De kerk
en 150 huizen werden vernield; alle ver
dingen zijn verbroken.
JAPANNERS ARRESTEEREN TWEE
CANADEEZEN
TOKIO, 9 Aug. (Domei). Volgens
een persbericht uit Hsoetsjau hebben de
autoriteiten van het Japansche garni
zoen aldaar op 6 Augustus twee Cana-«
deezen en vier Chineezen gearresteerd,
beschuldigd van spionnage.
Dezer dagen is de 34.000 ion melende
„Mauretania". het grootste schip dat
ooit dc Theems opvoer, in Londen in
dok gegaan. Het geweldige schip paste
op het nippertje in het dok.
•V eerverwachting
Verwachting geldig van he
denavond tot morgenavond
19 uur:
Zwaar bewolkt tot betrokken
nu en dan eenige regen, wei
nig verandering in tempera
tuur. Zwakke- lot matige Zui
'lelijke tot Westelijke wind.
