Van oorlogsdreiging
naar overleg1
GERUCHTEN OVER VREDES
INITIATIEF
LEYTAX
van Hitler en Mussolini
„FORMULE" GEVONDEN
voor Japan's politiek
ten aanzien van Europa
DE EEMLANDER
Dinsdag 15 Augustus 1939
Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemsche Poortwal 2a
38e Jaargang No. 46
Burckhardt's bezoek aan
Hitier wekt beweging
Besprekingen te
Moskou zouden
gunstig verloopen
„Toestand niet
verergerd",
zegt Roosevelt
DE PRINSESSEN
MAKEN
HET GOED
Wanklank te Djokja
bij geboortefeesten
Verklaring van
Menzies over
Europeesche situatie
Wereldgebeuren
Qeruchten over vredes-initiatieven
en plannen tot een nieuwe
„conferentie van vier"
TEL. 3086
ifOOR BINNEN- EN
BUITENLAND
LEUSDERWEG 242
Turksche manoeuvres
aan de Bulgaarsche
grens begonnen
Britsch-Portugeesche
vriendschap
Licht op:
8 uur 58 min.
AMER SFOORTSCü DAGBLAD
ABONNEMcNISPRUS 3 maanden voor Amersfoort 1 95; per maand 0.65; per
1 - week met gratis verzekering tegen ongelukken! f 0.15
b n-mann tram. oer post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
MET MAANDAGOCHTENDBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN van 14 regels t 1.05 met inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
hellt van Jen prijs. - Kleine Advertentiên „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regels
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0.05
Vrije
Danzig
Wereld-politiek
HEDENMORGEN wijdt de Engelsche pers groote aan
dacht aan het bezoek, dat prof. Burckhardt, de hooge
commissaris van den Volkenbond te Danzig, aan Hitler ge
bracht heeft. De Engelsche bladen verwachten, dat Burck
hardt binnenkort aan de Engelsche regeering een vertrou
welijk verslag van zijn onderhoud zal uitbrengen. Sommige
bladen veronderstellen, dat Burckhardt naar Londen zal
komen om Lord Halifax te ontmoeten, die rapporteur is
van het Volkenbonds-ccmité in
zake Danzig. Tevens wijzen zij er
op, dat Burckhardt in staat was
Hitier mee te deelen, dat de hou
ding van Engeland niet gewijzigd
is en dat een wijziging met geweld
in den toestand van Danzig niet
geduld zou worden.
commissaris van den Volkenbond
TOKIO, 15 Aug. (Domei).
Vernomen wordt, dat de minister
president Hiranoema, de minister
van buitenlandsche zaken Arita
en de minister van oorlog Itagaki
het eens zijn geworden over een
formule betreffende den nieuwen
toestand in Europa, overeenkom
stig het besluit der conferentie
yan de vijf ministers van 8 Aug-
Na de gewone bijeenkomst van het
kabinet op Vrijdag wordt verwacht
dat de minister-president een
spoedbij eenkomst, waarschijnlijk
op 18 Augustus, zal beleggen van
de vijf ministers, de premier en de
ministers van buitenlandsche za
ken. financiën, oorlog en marine,
om de formule van Arita formeel
goed te keuren en de noodige di
plomatieke maatregelen voor haar
uitvoering te nemen.
De diplomatieke correspondent
van de Daily Telegraph and Mor
ning Post verneemt dat gisteren
in Whitehall een rapport is ont
vangen uit Moskou betreffende
het stadium, dat thans is bereikt
in de staf-besprekingen tusschen
Engeland, Frankrijk en Rusland.
Het scjiijnt, dat de besprekingen
tot dusverre in een gunstige sfeer
gevoerd zijn langs wezenlijk con
structieve lijnen.
De genoemde correspondent heeft
echter den indruk, dat dc Sovjet-dele
gatie voorgesteld heeft, dat de basis
der overeenkomst gezocht zou moeten
worden' op ietwat breeder en verder
reikenden grondslag dan onder pogen
was gezien door de Engelsche en Fran-
sche regeeringen, toen zij haar missies
naar Moskou zonden.
Hoewel dit rapport met een zeke
re reserve moet worden beschouwd
zegt men, dat de Sovjet-Unie be
halve de Europeesche oorlogspro
blemen de houding wil bespreken,
die aangenomen zou worden door
Engeland en Frankrijk in geval
van het uitbreken van een oor
log in het Verre Oosten
tusschen do Sovjet-Unie en Japan.
Volgens de ter beschikking van
den correspondent staande inlich
ting heeft de sovjet-missie een
duidelijk omlijnde agenda naar vo
ren gebracht, aangevende, dat er
een oprecht verlangen beslaat om
de huidige politieke en militaire
besprekingen tot een succesvol ein
de te brengen op werkelijk realistï-
schen grondslag en zoo spoedig mo
gelijk.
Om het mogelijk te maken de be
sprekingen te Moskou voort te zetten
zouden Londen en Parijs een eenigs-
zins grootere ruimte moeten laten aan
hun thans te Moskou zijnde stafofficie-
Hiranoema, minister-president van
Japan
ren. In gewoonlijk welingelichte krin
gen verwacht men, dat nieuwe in
structies naar Moskou zullen worden
gezonden. Cambon, de Fransche zaak
gelastigde te Londen tijdens de afwe
zigheid van ambassadeur Corbin, is
uitgenoodigd gisteravond laat nog een
bezoek te brengen aan het Foreign
Office, waar hij ongeveer een uur con
fereerde met den permanenten onder
secretaris, Sir Alexander Cadogan.
CAMPOBELLO Nieuw-Brunswij k)
15 Aug. (Havas). President Roo
sevelt, die zich aan boord bevindt
van den kruiser „Tusculano". waar
mede hij een tocht onderneemt,
heeft aan de pers verklaard, dat hij
regelmatig van den internationalen
toestand op de hoogte wordt gehou
den. „Naar mijn meening. aldus de
president, heeft de toestand zich de
laatste twee weken niet verergerd."
President Roosevelt heeft een bood
schap gezonden aan het congres voor
democratie, dat heden in Columbia
universiteit zal worden geopend. In
deze boodschap verklaart de president,
dat de democratie niet lang kan stand
houden tenzij baar grondslag sleeds
opnieuw wordt versterkt door het pro
ces van opvoeding.
Lord Baldwin, de Britschc oud-pre-
mier, zal aan het banket, na de
openingszitting, een toespraak houden.
VOLGENS een bijzonderen corres
pondent van het Vaderland te
Rome hebben de Duitsche en Ita
liaansche regeering gelijkluidende no
ta's gezonden aan het Vaticaan, waar
in voorloopige plannen worden gefor
muleerd voor een vreedzame regeling
van de kwesties, waardoor Europa op
het oogenblik wordt verdeeld. De Duit
sche en Italiaansche regeering zouden
in deze nota's verklaren, dat zij op
nieuw uitdrukking wenschen te geven
aan haar groot verlangen om de ge
schilpunten, waardoor Europa wordt
verdeeld, langs vreedzamen weg op te
lossen. In verband hiermede maken zij
bekend, dat zij gereed blijven zich on
middellijk te verdedigen tegen alle po
gingen om hen met geweld aanmati
gende beslissingen op te leggen, doch
de volgende „eindvoorstellen" aan de
democratische mogendheden voorleg
gen:
(1) Een bestand van dertig
dagen gedurende welken tijd
beide partijen geen enkele actie
zullen ondernemen teneinde de
organisatie van een conferentie
van de ministers van buitenland
sche zaken van Frankrijk, Enge
land, Duitschland en Italië moge
lijk te maken;
(2) Daar Polen volgens de Brit-
sche garantie zelf moet beoordee-
len, of de clausule betreffend een
casus belli bij een bedreiging van
zijn onafhankelijkheid in werking
zal treden, zal Groot Brittanje de
door de vier ministers overeenge
komen oplossing van de Danziger
kwestie aan Polen moeten voor
leggen met het verzoek te willen
mededeelen, of Warschau door
die oplossing zijn onafhankelijk
heid bedreigd acht.
Een antwoord volgens hetwelk
Polen zijn onafhankelijkheid niet
bedreigd zou achten, zou het aan
vaarden door Polen van de betrok
ken oplossing beteekencn.
(3) Indien deze kwestie zal zijn
geregeld, zal het bestand kunnen
worden verlengd teneinde de vier
ministers in staat te stellen de
andere kwesties te behandelen in
volgorde waartoe in gemeenschap
pelijk overleg zal worden beslo
ten.
De mogendheden van de „as" geven
uitdrukking aan de hoop. dat het aan
vaarden van haar voorstel zal leiden
tot. een ontspanning in de internatio
nale betrekkingen en tenslotte spreken
zij haar vertrouwen uit, dat het Vati
caan zijn moreelen steun zal verlee-
nen, opdat deze „concrete bijdrage tot
den vrede" door ieder zal worden ge
hoord.
Welingelichte kringen le Wash
ington neigen er toe geloof te
hechten aan dc beweringen in'de
pers, dat de besprekingen te Salz
burg geleid hebben tot dc conclu
sie. dat Danzig geen oorlog waard
is. De berichten, dat Mussolini een
Engclsch-Poolsch-Fransche confe
rentie. met dc as-mogendheden zou
wenschen tot regeling van alle pro
blemen, Werden in dezelfde krin
gen gekarakteriseerd als de oude
vier-mogcndheden-formule van Mün-
chen, waarbij ditmaal het slacht
offer zou worden uitgenoodigd per
soonlijk aanwezig te zijn.
X
MEN meldt ons van offi-
cieele zijdedat het met
den gezondheidstoestand van
H.K.HPrinses Juliana en de
jonge Prinses Irene steeds
goed blijft gaan.
H.K.H. Prinses Juliana heeft
gisteren reeds gedurende kor
ten tijd het bed mogen ver
laten
BATAVIA, 15 Aug. (Aneta). - Gis
teravond is een vergadering gehouden
van liet bestuur der Protestansche kerk,
waarin ds. Nieuwpoort uit Djokjakarta
werd gehoord, naar aanleiding van zijn
optreden en opvatting bij den Nationa-
len kerkdienst te Djokjakarta, ter ge
legenheid van de geboorte van Prinses
Irene. Zooals bekend gaf ds. Nieuw
poort daarbij uiting aan zijn gevoelens,
dat hij een dergelijke dienst tegen zijn
ziii leidde, terwijl hij voorts de aanwezi
gen. waaronder de gouverneur en ande
re autoriteiten, opzettelijk kwetste.
Aneta verneemt dat in verhand hier
mede is besloten om den betrokkene te
ontheffen van zijn plaatsing te Djokja
karta en hem ter beschikking van het
kerkbestuur te stellen.
SYDNEY, 15 Aug. (Reuter).
De spanning in Europa wordt ver
oorzaakt door de vrees, dat
Duitschland zou kunnen overgaan
tot geweld of bedreiging met ge
weld om de geschillen betreffende
Danzig of den Poolschen corridor
op te lossen", aldus de meening
van den Austral ischon premier
Menzies. Menzies ontkende, dat hij
in een recente rede de beschuldi
ging zou hebben uitgesproken, dat
Hitier de eenige oorzaak was van
de huidige spanning in de wereld.
Hij. voegde hieraan toe, dat hij
echter wel gezegd heeft, dat de
spanning daadwerkelijk verlicht
kon worden door een Duitsche
aankondiging van bereidheid tot
vreedzaam overleg, waarop Enge
land en Frankrijk zonder twijfel
geheel hun invloed in de weeg
schaal zouden werpen ten gunste
van een eerlijke, onbevooroordeel
de beslissing.
ONGELUK BIJ GRIEKSCHE
LEGER-MANOEUVRES
ATHENE, 15 Aug. (Havas). Gedu
rende oefeningen van een gemotori
seerd cavalerieregiment bij Cavacli is
een auto tongevogle van een verkeer
de manoeuvre omgeslagen. Vijf solda
ten werden gedood, vier gewond.
BURCKHARDT'S bezoek aan Hitleri
en de conferentie van Ciano en
von Ribbentrop met Hitler hebben
een stroom van geruchten en berichten
in het leven geroepen, welke de Euro
peesche situatie een aangenamer as
pect geven. Hoewel men zich hel
spreekwoord van de „vos, die de passie
preekt", daarbij voor oogen dient te
houden, zijn er anderzijds zoovele reëele
factoren, welke het behoud van den
vrede in ons werelddeel voor alle
mogendheden even noodzakelijk ma
ken, dat er geen reden is om
te twijfelen aan de waarschijnlijkheid
van een overwinning van het (diploma
tieke) gezond verstand. De volkeren
wenschen den oorlog niet, hoe
strijdlustig sommige groepen, vooral
op papier, ook mogen zijn.
Overal kraken de economische wa
gens, en wordt het steeds moeilijker de
vredes-industrieën, waarin toch dc eco
nomie haar hechtste- basi§ behoort te
hebben. 1e doen bloeien, aangezien deze
op den achtergrond worden gedrongen
door de steeds meer grondstoffen, kapi
talen en werkkrachten cischende bewape
ning. Daarom is -er alle aanleiding om
de geruchten over „vredes-initiatieven"
met aandacht gade te slaan. Het avon
tuur van een algetneenen Europeeschcn
oorlog zou slechts uitloopen op een al-
gemeene debacle in ons werelddeel, en
geen Europeesche mogendheid zou kun
nen hopen daaruit uiteindelijk een sal
do van baten boven offers te zullen
verwerven.
Hoe echter de stap te zetten van oor
logsdreiging naar vreedzaam overleg en
minnelijke schikking? Hoe ook te ko
men tot een omschakeling der bewane-
nings-industrieën. tot vredes-indu
strieën? De cardinale vraagstukken, die
aangesneden zouden moeten worden,
wilde men den vrede tusschen de
Europeesche groote mogendheden weer
hecht fundeeren, zijn even talrijk
als wereldomvattend. Wegens deze
practische moeilijkheden behoeft eon
„vredesplan" echter niet te misluk
ken. Moeilijk zijn voorls de psy
chische weerstanden te overwinnen,
welke thans don vrede in den weg
staan, en welke ook aan een conferentie
tot regeling van den Europeeschcn war
winkel niet besnaard zouden blijven
Zoodra de mogelijkheid nadert van een
overleg, dat een pacificatie van ons
werelddeel zou moeten bewerken, zal
óók de kreet „geen tweede Miln-
chën" met hernieuwde kracht worden
aangeheven.
WANTROUWEN goeddeels ge
rechtvaardigd wantrouwen zal
uit den weg moeten worden ge
ruimd. wil ooit die zoozeer gehoopte
pacificatie werkelijkheid kunnen wor
den. Teruggave van hun vrij
heid en zelfstandigheid aan
de Tsjechen door Duitsch
land zou een der belangrijkste bijdra
gen zijn tot don F.uroneeschen vrede.
Wij hebben er reeds de aandacht op
gevestigd, dat volgens sommige geruch
ten op een dergelijke mogelijkheid aan
Duitsche zijde zou zijn gezinspeeld
Overigens zou ook een restitutie van
koloniaal gebied aan Duitschland een
belangrijke vredos-bijdrnge kunnen vor
men. Thans komen, naar aanleiding van
Burckhardt's bezoek aan Hitler, en ter
gelegenheid van de conferentie der as-
partners. niéuwe geruchten over „vre
des-initiatieven" van dc zijde der as
RomeBerlijn, welke culminecren in
een voorstel tot een nieuwe „conferentie
van vier," welk voorstel van Duitsche en
Italiaansche zijde aan het Vaticaan zou
zijn voorgelegd.
Niet alleen Danzig, maar alle pro
blemen, welke thans conflictstof in
ons werelddeel vormen, zouden door
de vier groote mogendheden met
terzijdestelling van de Sovjet-Unie,
worden besproken en geregeld,
aldus het Duitsch-Italiaansche voor
stel volgens deze geruchten. De Brit-
sche regeering anderzijds zou door
Burckhardt aan Hitier hebben doen
weten, dat zij Polen onverminderd
zal.steunen wanneer Polen zich ver
zet tegen eenzijdige en met dreiging
met geweld door Duitschland onder
nomen wijzigingen in den toestand
van Danzig. maar dat zij. harerzijds
gaarne zal medewerken aan een
voor Polen aanvaardbare vreed
zame oplossing der Duitsch-Pool-
sclte geschillen.
Wanneer het juist is, dat de
Italiaansche regeering op mati
ging heeft aangedrongen het
geen een reëe'.en grond vindt in
leidende beginselen der Italiaan
sche politiek zouden inderdaad
politieke besprekingen zonder
dreiging met de macht van gereed
staande legers een nabije moge
lijkheid kunnen zijn.
Nog steeds echter vertoeven wij in het
stadium van don propnganda-oorlog, en
de tijd zal moeten loeren, of de staats
lieden het stadium van vreedzaam over
leg zullen weten te bereiken. Daarop
kan. ondanks alle militaire maatregelen
en dreigende taal, de hoop gevestigd
blijven, want de factoren, welke den
vréde voor alle Europeesche mogendhe
den noodzakelijk maken, zün n-ar hei
zich laat aanzien nog steeds zeer sterk
en nemen dagelijks in kracht Ine.
R o d c l ij k o r w ij s gesproken, behoort
een oorlog van grooton omvang in ons
werelddeel tot de onwaarschijnlijkhe
den.
ISTANBOEL, 15 Aug. (Reuter).
Vanmorgen in de vroegte zijn on
gekend groote Turksche legeroefe-
ningen begonnen, in Oostelijk
Thracie aan de Bulgaarsche grens.
Alle troepen van het eerste Turk
sche leger nemen hieraan deel.
Het front strekt zich uit over ruim
60 km. De oefeningen duren tot 21
Augustus.
PRETORIA, 15 Aug. (Reuter). Ge
neraal Carmona, de president van Por
tugal, heeft het woord gevoerd aan een
diner, dat ter gelegenheid van zijn be
zoek aan Zuid-Afrika was aangericht.
De geest, welke de politiek van onze
beide landen inspireert, aldus Carmona,
wordt bepaald door het beginsel, dat
waar een goede wil is, er altijd een
vreedzaam middel zal zijn om aan de
goede gezindheid uitdrukking tc geven.
Portugal is niet slechts een Europeesch
land, het is een wereldmacht. Sinds En
geland en Portugal te Windsor in 1373
elkaar de hand reikten, heeft de loop
der geschiedenis gewild, dat Portugal en
Groot Brittannië in Afrika met elkander
al6 buren in aanraking zoutten komen.
Carmona bracht daarna een dronk uit
op de welvaart van de Unie van Zuid-
Afrika en op de gezondheid van den ko
ning. Sir Patrick Duncan, de gouver
neur-generaal, zeide dat Zuid Afrika
mei bijzondere belangstelling had ken
nis genomen van Potugal's voornemen,
zijn koloniale rijk onaangetast te hand
haven.
DE LIQUIDATIE VAN
ZUID-TIROL
ROME, 15 Aug. (Havas). De tekst
van het ontwerp van wet inzake de
nationaliteit van de Duitsch-sprekende
bevolking van Zuid-Tirol is gewijzigd.
Overeenkomstig dc nieuwe tekst, wel
ke Vrijdag in den Italiaanschcn se
naat besproken zal worden, zullen niet
alleen de Duitsch-sprckenden, die op
het oogenblik in de gemeenten van
Zuid-Tirol wonen, de Italiaansche na
tionaliteit verliezen, doch ook zij, die
uit deze streek geboortig zijn en elders
in Italië wonen.
Weerverwachtiii'
geldig van hedenavond tot
morgenavond ongeveer 19 u.:
Droog. Koude nacht, plaatse
lijk ochtendmist. Overdag hel
der tot licht bewolkt. Vrij
warm. Meest zwakke veran
derlijke wind.
Buitenlandse!] weeroverzicht
Het weer in ons land wordt beheerscht
door een gebied van hoogen luchtdruk,
waarvan de kern over het Zuiden van
de Noordzee is gelegen. In den afgeloo-
pen nacht is deze hooge drukking nog
in beteekenis toegenomen. Onder invloed
hiervan is het. weer in ons land, België,
Frankrijk en West Duitschland zonnig
geworden zonder dat in deze omgeving
ergens groote zomerwarmte wordt aan
getroffen. In de nanacht en eerste och
tenduren was het plaatselijk nevelig of
mistig.
In Schotland en Ierland doet de de
pressie invloed zich gelden. De lucht is
daar meest zwaarbewolkt en in de af-
gcloopen 2i uur is eenige regen geval
len. Het centrum van de depressie ligt
hedenmorgen bij de Oostkust van Groen
land. Zij dringt ook verder naar Scan
dinavië door, tengevolge waarvan de
hoogodruk daar aan het afnemen is. Tn
Noorwegen is de bewolking aanzienlijk
toegenomen, terwijl om rte Bothnische
go'f het weer nog fraai blijft.
Over Hongarije en Oost-Duitschlnnd
ligt een vlak gebied van lagen lucht
druk. dal daar ragen en onweer brengt.
Plaatselijk waren de afgetapte hoeveel
heden neerslag buitengewoon groot.
