AMERIKA
i in de branding
VAN RUSSEN EN VAN
DUITSCHERS
De oproep tot
mobilisatie
Vordering van
paarden
Motorrijtuigen
Stadsautobussen
EEN BALLON ZAL
OPSTIJGEN
Het feestprogramma
moet gewijzigd
worden
VAN DE POLITIE
f Koninginnedag v
Nederland heeft grootste
gemiddelde eierproductie
Van ziekten en
van zorgen
IX
Radio-programma's
2e BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
MAANDAG 28 AUGUSTUS 1939
De officieele tekst van de oproep tot
mobilisatie luidt:
De Burgemeester van Amersfoort,
roept in opdrach van de regeering, op.
om zich met spoed aan te melden
Bij Land- en Zeemacht de niet
in werkelijken dienst zijnde gewone
dienstplichtigen, die behooren tot een
der lichtingen 1924 tot en met 1939 en
voorts al het niet in werkelijken dienst
zijnde re6ervepersoneel van land- en
zeemacht, alle niet in werkelijken dienst
zijnde vrijwilligers (voor wat betreft den
Vrijwilligen Landstorm alleen de vrij
willigers van 18 jaar en ouder) en het
voor de gemobiliseerde weermacht be
stemde burgerpersoneel.
Eerste mobilisatiedag 29
Augustus (Dinsdag).
Degenen, die om eenigerlei reden niet
in het bezit zijn van een lastgeving (zie
zakboekje), zijn verplicht zich te wen
den tot den burgemeester van de ge
meente. waarin zij woonachtig zijn of
indien zulks niet mogelijk is tot den
burgemeestr der gemeente, waarin zit
verblijven.
De aandacht wordt erop gevest'gd.
dat deze ..openbare kennisgeving" rc.--h-
tens voldoende is en derhalve dengene,
die niet aan deze "proeping voldoet in
verzuim stelt.
Amersfoort, den 28en Augustus 1939
(w. g.) Burgemeester
v. RANDWIJCK.
De burgemeester van onze stad roept
in opdracht der regeering alle eigena
ren en houders van paarden, welke ter
vordering moeten worden aangeboden,
op om deze paarden op 29 Augustus
1939 te 6.30 uur v.m. te brengen op of
te doen brengen op de verzamelplaats
De Hof. De paarden moeten voorzien
zijn van één dag rantsoen haver of hooi
en een goed halster met halstertouw en
voor zoover mogelijk van een goed hoef
beslag. De aandacht wordt erop geves
tigd, dat deze openbare kennisgeving
rechtens voldoende is en derhalve de
eigenaren en houders van paarden in
verzuim stelt indien zij niet aan deze
oproeping gevolg geven.
(w. g.) Burgemeester
v. RANDWIJCK.
De Burgemeester van Amersfoort
roept, in opdracht van de regeering alle
eigenaren en beHeerders van motorrij
tuigen, welke ter algemeene vordering
moeten worden aangeboden op. om
deze motorrijtuigen op 29 Augustus a.s.
des voormiddags zes uur te brengen op
de Koninginnelaan.
Deze motorrijtuigen zullen door de
beheerders vervoerd moeten worden
naar Woudenberg (Schans).
(w. g.) Burgemeester
v. RANDWIJCK.
Men verzoekt ons mede te deelen, dat
de stadsautobussen morgenochtend om
ongeveer elf uur niet zullen rijden, aan
gezien zij ter beschikking van andere
dieasten bestemd zijn.
En op een bepaalde hoogte zal
een parachute uit de
„Rexona" geworpen
worden
Eenigen tijd geleden reeds maakten
wij melding van het voornemen der
Oranjevereeniging om op Koninginne
dag een ballon te doen opstijgen. Het is
alweer ongeveer dertien jaar geleden,
dat in onze stad iets dergelijks plaats
vond, maar de belangstelling, die toen
getoond werd,, zijn we nog niet verge
ten. Ook dit jaar zal het „Iuchtavon-
tuur" wel weer de noodige interesse
boeken. Want wij hebben nu eenmaal
weinig gelegenheid gehad om van na
bij met het ballonvaren kennis te maken
en dit heeft ons nieuwsgierig doen
worden.
Het luchtgevaarte, dat op Koningin
nedag volgens de gemaakte plannen
omhoog zal gaan, is eigendom van de
Haagsche Ballonclub. Reeds betrekke
lijk vroeg in de morgenuren zal met
de vulling van den twintig meter hoo-
gen kolos een aanvang gemaakt wor
den. Een gezelschap Haagsche ballon-
niers heeft zich bereid verklaard om
medewerkig te verleenen, opdat de vul
ling met lichtgas volgens de eischen
zal geschieden.
Wanneer de weersomstandigheden
het toelaten, hoopt men met de lucht
ballon genaamd „Rexona" enkele
uren in hoogere sferen te vertoeven.
Aan deze ballonvaart is een aardige
attractie verbonden. Op een bepaald
moment zal namelijk een kleine para
chute worden uitgeworpen en aan het
publiek is dan de taak, te schatten op
welke hoogte de luchtkolos zich op dit
oogenblik bevond.
Wij beleven ernstige tijden. Geruch
ten over internationale spanningen
doen de ronde en scheppen een sfeer
van onzekerheid, van ongewisheid. Nie
mand weet, of hij de plannen, die van
daag gemaakt werden, morgen nog tot
uitvoering zal kunnen brengen. Zoo
publiceerden wij enkele dagen geleden
het programma van de Oranjevereeni
ging voor de viering van Koninginne
dag. Sindsdien hebben wij ons wel een
enkele maal moeten afvragen of de
viering van dit feest ditmaal even on
gestoord doorgang zal kunnen vinden
als andere jaren, l iteraard speelt de
internationale toestand in deze. kwes
tie de hoofdrol. Komt het niet tot een
catastrofale wending, dan zal het Ko-
ninginnefeest een dubbel feest zijn
Wij hebben ons gewend tot het be
stuur der Oranjevereeniging met. de
vraag, of het vastgestelde programma
ongewijzigd zal worden nagekomen.
Dit is door de huidige situatie onmoge
lijk geworden. Het staat nu reeds vast,
dat bepaalde onderdeelen zullen moe
ten vervallen, respectievelijk door an
dere vervangen moeten worden. Dat
dit meer in het biizonder de nummers
zijn. waaraan wordt medegewerkt door
militairen, ligt voor de hand. Doch hoe
de veranderingen precies zullen wor
den. is op het oogenblik nog niet he
kend. Waarschijnlijk zullen wij daar
omtrent. morgen nadere mededeelingen
kunnen verschaffen.
TEMPERATUUR IN PESIE'S BAD
De temperatuur van het water in
Pesie's bad was hedenmorgen 70 gr. F.
of 2V/4 gr. C.
Het diploma werd behaald door
Helma Cramer, ^orry van Maurik,
Lies van Kalleveen en Jan Hamers.
Korfbal
Een vier en twintigjarige kantoorbe
diende heeft een proces verbaal ontvan
gen, omdat ihij zonder eenige reden
voortdurend zijn fietsbel gebruikte. Als
men vier en twintig lentes telt, wordt
het tijd om zich wat ingetogener te ge
dragen.
In den nacht van Zaterdag op Zondag
scheerde een automobilist uit Rotter
dam met een snelheid van ongeveer
tachtig kilometer door de bocht, van
Zonnebloemstraat en Oude Soesterweg.
De politie vond dit wat al te avontuur
lijk en gelastte den man te stoppen. De
chauffeur echter doofde zijn achter
licht en trapte zijn gaspedaal nog wat
verder in. Het zal hem duur te staan ko
men, want de politie kon zijn nummer
noteeren.
EXAMENNIEUWS
Te Utrecht slaagde voor het examen
van de „vereeniging ter veredeling van
bet. ambacht." voor meester en gezel:
timmerman (meester) de heer A. J. He
mels. Huisschilderen (gezel) de hceren
R. v. d. Biezen en A. J. Jansen.
CITY THEATER
Dinsdag, Woensdag en Donderdag
zullen in het. City Theater nog enkele
voorstellingen worden gegeven van het
bekende filmwerk „De Citadel".
In 't Soesterkwartier
Ornjevereenigin g Roester-
kwartier" heeft voor den ver
jaardag van ff.Af. de Koningin het vol
gende programma opgesteld:
Voormiddag 7 uur: Reveille, daarna
luiden der klokken.
8.30 uur: Samenzang op het school
plein in de Lingestraatmet medewer
king van het Ned ferv en Ger
Evangelisatie Zangkoor en eenige
leden van de Amersfoortsche Mu
ziekvereeniging, dir.: Ferd. de Goey
Programma:
1. Wilhelmus.
2. Wilt Heden nu treden.
3. Alle Man van Neerlands Stam
4a. 't Is plicht dat ied're jongen.
4b. Als Vaderlandsche jongens.
5a. Wij leven vrij
5b. Zno leven iv' altijd vrij en blij
6a. Wien Neerlands bloed in
d' ad'ren vloeit.
6b. Bescherm, o God, bewaak den
grond.
Dit zal worden voorafgegaan door
een korte toespraak van den voor
zitter den heer J. H. Veenkamp.
10 uur: Bloemencorso en reclame
optocht.
Opstellen in de Nijverheidssiraat
tusschen Groningerstraat en Drent-
schestraat.
Namiddag: optocht naar het
feestterrein.
Opstellen der deelnemers op den
Parallelweg.
Muziek: „Postfanfare", dir.: Ferd.
de Goey.
2 uur: Aanvang der kinderfeesten
op 't feesterrein aan de Zonnebloem
straat.
Het programma luidt:
Hindernisloopen, Zakloopen, Kus
sengevecht, Stoelendans, Eierloopen,
Tonrollen, Mastklimmen, Korfbal-
werpenTonsteken, Boegsprietloopen
en Ringrijden per rijwiel.
7 uur: Opstelling van den optocht
op den Parallelweg.
8 uur: Concert op het Feestterrein
door de R.K. Muziekvereeniging
„Wilskracht", dir.: J. Wakelkamp.
Uercfer optreden van: „DE VE-
LUWSCHE BOEREN DANSERS".
Oude Geldersche boerendansen in
Veluwsche kleederdracht, met bege
leiding van den Speulman mit sien
trekpieper.
Tot slot: Groot schitterend vuur
werk.
dqunda
STERHUIS Beekenst.laan 6. Voor alle
meisjes lederen avond geopend des Zon
dags van 2 uur
GILDEHUIS. A-K.G. Tentoonstelling 10—5
uur nam.
OPENBARE LEESZAAL MET JEUGDLEES
ZAAL. Muurhuizen 9.
R.K LEESZAAL. - Wtferstraat 2. Filiaal
Uitleenbibliotheek Edisonstraat 35.
MUSEUM FLEHITE, Westsingel. Geopend
dageljjks van 1012 en 1—4 uur, uitge
zonderd Zondag:, 's Zaterdags 1012 en
Maatregelen tot verbetering van ons pluimvee
zijn daaraan niet geheel vreemd
HOEWEL nog lang niet alle
landen over betrouwbare cij
fers beschikken betreffende hun
pluimveestapel en de eierproductie,
ontleenen wij eenige gegevens daar
omtrent uit een desbetreffend ar
tikel in de „Kleinveepost".
Ingevolge gegevens van het Inter
nationaal Landbouw Instituut te Rome
staan aan het hoofd de Vereenigde
Staten van Amerika.
Onderstaande opgave geeft een over
zicht van de hoegrootheid van den hoen
derstapel der verschillende landen in
1938, voor zooverre uit statistieken was
na te gaan.
landen
aantal hoenders
in millioenen
Ver. St. v. Amerika
China (1935)
Rusland
Duitschland
Engeland
Frankrijk
Canada
Japan
Roemenië
Polen
Fransch Marokko
Philippijnen
Argentinië
412.6
ca. 250
ca. 200
s.o
ca.
70
53.8
48.4
ca. 50
ca. 50
ca. 50
ca. 40
ca. 40
Ondanks hun uitgebreiden pluimvee-
stapel hebben deze landen voor den we
reldhandel in eieren slechts geringe be-
teekenis. Hun gezamenlijk aandeel in
den werelduitvoer in eieren bedroog in
1938 slechts ongeveer 20 pet.
Een viertal staten met veel klei
neren pluimveestapel, n-1- Denemar
ken, Nederland, Ierland en België
hadden in dien uitvoer tezamen een
aandeel van bijna 60
En Nederland staat van deze lan
den op de eerste plaats wat de groot
te van zijn hoenderstapel betreft (pl.m.
30 milliocn). Denemarken (met 27 mil-
liocn hoenders) daarentegen overtreft
ons land op gebied van eierenultvoer.
Een drietal landen van midden-Euro
pa, nl. Bulgarije (12 millioen hoenders),
Hongarije (18 millioen hoenders), en
Zuid-Slavië (19 millioen hoenders) heb
ben een gezamenlijk aandeel in de we-
reld-eieren-expor.t van 12 pCt.
Van de landen, die geregeld de totale
eierproductie publiceeren, hadden de
volgende in 1937 een eierproductie van
1 milliard stuk6 of meer:
No.
landen
eierproduct
in millioenen
1
Vereenigde Staten
37.647
2
Duitschland
6.400
3
Frankrijk
6.200
4
Engeland
3.691
5
Japan
3.643
6
Canada
2.633
7
Denemarken
2.047
8
Nederland
1.990
9
Tsjecho-Slowakije
1.973
10
België
1.507
11
Turkije
1.113
12
Ierland
1.058
13
Fransch Marokko
1.000
y._
De grootste gemiddelde jaarlijksche
eierproductie per kip werd in 1938 in'
Nederland verkregen met een aantal
van 160 stuks.
Dit belangrijk resultaat mag vei
lig worden toegeschreven aan de
maatregelen der regeering tot ver
betering van ons pluimvee.
Van China, Sovjet-Rusland, Italië,
Spanje, Polen, Roemenië, Zuid-Slavië,
Hongarije en Bulgarije, hoewel belang
rijke eierproduceerende centra, is de
eier-opbrengst niet bekend, waardoor
die niet iri bovenstaanden tabel kon
worden verwerkt.
Voor zoover de productiecijfers over
1938 bekend zijn, is in vrijwel alle lan
den een kleine achteruitgang te consta-
teeren. In Nederland daarentegen is de
productie in 1938 mot 160 millioen eieren
toegenomen.
CONGRES NED. R.K.
MIDDENSTANDSBOND UITGESTELD
's-GRAVENHAGE, 28 Aug. Het hoofd
bestuur van den Ned. R.K. Middenstands
bond heeft zich tot zijn leedwezen ge
noopt gezien, het congres, dat on '9 en
30 Augustus, Dinsdag en Woensdag a.s.
te Arnhem zou worden gehouden, voor-
loopig uit te stellen.
De data, waarop het congres doorgang
zal kunnen vinden, hoopt men zoo spoe
dig mogelijk te kunnen mededeelen.
Alle uitnoodigingen, aanmeldingen
en reserveeringen voor en in verband
met het congres blijven voorshands gel
dig.
ZOOALS ik reeds zei, nam de
ontwrichting in dat eerste oor*
logsjaar ook in Amerika hand over
hand toe. 't Was geen open en bloot
merkbare ontwrichting: men kan
meer spreken van groote verschui
vingen, verschuivingen van men-
schen, van goederen, van geld, van
ideeën, van reisroutes, van wegen,
van middelen, van sympathieën,
kortom, er hadden geweldige ver
schuivingen plaats van materieele
en tastbare waarden, en van al wat
er in den mensch om kan gaan. In
die dagen waren er duizenden Ne
derlanders in New York „gestrand"
en als men de meest ontwikkelden
onder hen nu vraagt, wat 't bij
zondere dier dagen was, dan vinden
ze 't „rare dagen", 't Was ook „be
wildering". verdoovend. verwarrend,
't Toch al zoo overladen New York
stroomde dagelijks voller en toch
was er gebrek aan menschen. De ka
den lagen stapelhoog met waren en
men kon 't eenvoudigste stuk mate
riaal voor fabrieksgebruik dikwijls
niet krijgen. De automobiel vocht
met het paard, de boer met den
spoorweg, de Arbeidersfederatie met
de „shops" (het fabriekswezen) en in
al dat gedoe gonsden de eensdags-
vliegen met hun „blauwe lucht" on
dernemingen, substantieel als de
atmosfeer, naast de groote trusts met
de alles opslokkende directies. New
York werd de wachtkamer van de
wereld, want alle stoombootlijnen
kwamen daar te samen. Die wach
ters daar schenen te werken als gist
van goed en van kwaad. Voor ik
tracht U met eigen ervaringen de ge
beurtenissen in Amerika in deze ja
ren eenigszins duidelijk te maken
zal ik eenige hoofdpunten meer of
minder zakelijk neerzetten.
Daar honderduizenden „werker s"
naar Europa gingen om te vechten en
de immigratie van „werkers" practisch
stop stond kwam er gebrek aan arbeids
krachten, die vervangen werden door
machines. Dit gold ook voor het dier.
want er gingen scheepsladingen met
paarden oostwaarts en de automobiel
begon New Yorks straten te verstoppen.
De geldmagnaten legden met hun trusts
in deze rommelige dagen overal hun
hand op en de arbeiders-bosses (the
American Federative of Labor) zetten
zich te weer voor den acht uren 'dag,
voor een minimumloon, wat vele arbei
ders zelf niet wilden; ze vroegen prefe
rentie voor de in Amerika geboren wer
kers en ze wilden 't werk door kindren
verbieden. Ze wenschten de gesloten
fabriek, de z.g. .„closed shop", de fabriek
waarin alleen de georganiseerde werker
welkom was. De boeren meenden dat ze
afgezet werden door de spoorwegen en
de niet-drinkers begonnen ook hun wil
op te leggen aan de dorstigen. De vrou
wen vochten voor 't stemrecht en de
schoolmeesters voor meer scholen. Dit
zijn maar eenige punten, doch m.i. vol
doende om duidelijk te maken dat heel
Amerika in die dagen in volle actie was
met dubbel zooveel energie als normaal,
al schijnt dit niet mogelijk. Wilson had
zijn handen vol met het maken van
nieuwe wetten om alle uitwassen van
deze energieke ontladingen te knotten.
In wetten werden alle redelijke eischen
der onderscheidene bevolkingsgroepen
vastgelegd. Zoo kwamen de „blue sky
laws", de blauwe luchtwetten tegen hec
ren als de Barmats, die grif uw goede
geld inwisselden tegen waardelooze pa
pieren. de Sherman act tegen de trusts,
de wet. van Adamson voor de acht uren
dag. Dit ging natuurlijk niet van een
leien dakje, maar een man als Wilson
is vindingrijk. Je kunt iemand gemak
kelijk 't gebruik van telefoon, teelgraaf,
van de post ontzeggen, van vervoermid
delen en wat dan. als ie „zaken" wilt
doen. Zoo konden ..kinderproducten'
niet vervoerd worden en verlokkende
circulaires vonden geen gewillige post-
loopcrs Ik wil hier slechts mee zeggen,
dat terwijl men in Europa de boel aan
gruizels sloeg, de Amerikaan verwoed
bezig was zijn huis te verbeteren
weer bewoonbaar te maken. Dat er in
der haast rake klappen werden uitge
deeld is ook waar. want in de geheele
historie van Amerika, misschien van de
wereld waren er nooit en nergens zulke
geweldige en venijnige'stakingen als
daar van 1914 tot 1917. De stakers gin
gen niet alleen te keer tegen de bazen,
en de niet-stakers. doch dikwijls ook te
gen 't publiek en 't publiek draaide de
rollen wel eens om, als in Arizona, waar
1200 stakende biinwerkers en hun vrien
den Bisbee werden uitgejaagd met bevel
nooit weer te keeren. F.r kon geen jury
gevonden worden die hen, verantwoor
delijk voor dezen onwettigen daad. wil
de veroordeelen. F.n ook deze doelheid is
weer begrijpelijk als je kind geen melk
krijgt of als een spoorwegconflict de
dokter weghoudt van 't sterfbed van een
verwant, om van nog erger dingen niet
te spreken. Uit een en ander merkt U
wel dat 't „rare dagen" waren, een „be
zopen tijd" en wij kregen ook ons deel
er van. 't Was juist 's nachts de laatste
April.
Onze flat werd niet meer zoo goed
onderhouden als vroeger want de
Italiaansche „janitor" was „over-
there" (aan den overkant) om te
vechten en een ander was niet te
krijgen. Zijn vrouw liep mistroostig
rond en 't pdatte dak was in lang
niet meer nagezien, 't Regende
't Stortregende. Er kwam een jong
wolkbreukje, midden in den nacht.
Een stuk vergeten waschgoed spoel
de in de afvoergoot. 't Platte dak.
met kniehooge muur rondom, kwam
vól als een tank en die tank lekte
erbarmelijk, 't Water gutste langs
de wanden en droop uit de plafonds.
Zestien families verweerden zich
's nachts radeloos en stapelden alle
bedden op elkaar en daarop de tafels
en destoelen. En 't begon te stin
ken, vunzig muf als in een half ver
gaan oerwoud. Dat was 's nachts,
den laatsten April.
's Morgens scheen de zon, maar niet
voor den verhuuragent. die zich hope
loos verweerde tegen 15 nijdige dames
die „damages" l) eischten, en er zijn in
New York advocaten genoeg die zoo iets
ten zeerste aanmoedigen en graag voor
aandeel in de winst een procesje begin
nen. Hoe 't met dien armen kerel af
liep weet ik niet. want ik spoedde de
heuvel op voor een andere woning, want
"t was 1 Mei en er stond niet veel leeg,
en ik had geluk door een reeks gunsti
ge toevalligheden, die altijd oo mijn weg
komen in uren van moeilijkheden.
Op den hoogsten top van den heuvel,
in een mooie rustige straat, vlak bij 't
Zondondergangspark, Suneetpark met
een schitterend gezicht over de baai,
vlak aan den rand van open velden,
stond een mooi tweeverdieping „brown-
stone" huis, met een kelder en een
stoep.
Kortom een droom voor een New
Yorker. En op die stoep zat een reus.
En die reus was blind en die blinde
reus Mr. Yarrow, een Rus. was een
zaam. Ik vroeg hem naar de huur
prijzen der woningen in deze buurt.
Yarrow, ik merkte toen pas dat hij
blind was, wist daar niets van. Hij
toonde mij zijn knutselwerk in den
kelder. Hij verontschuldigde zich
dat hij vergeten had het licht aan te
draaien. Hij zelf had het niet noodig.
Zoo n nuttelooze kerel als hij deed
er 't beste aan zich maar op te han
gen. Ik bekeek zijn werk en was dat
niet met hem eens. Hij had zijn
oogen verloren bij een ontploffing
in een caisson.
Mevrouw Yarrow ging nu voor hem
uit werken in groote kantoorgebouwen,
't huis was van een Russisohen
scheepskapitein en de kapiteinsvrouw
had een groote boerderij voor 't geval
haar man op een mijn liep. De eerste
van iedere maand kwam ze altijd over
en hij had 't nog niet gezegd of daar
stond de gezegende dikkerd met haar
hart van goud.
Voor ik 't wist was ik op voorspraak
van Yarrow huurder van de onderste
verdieping, kelder en tuin voor een
schimmetje, op voorwaarde dat Yarrow
vrij in den kelder mocht werken en de
kapitein capriolen mocht maken in den
tuin als hij ooit eens thuis was en dat
niet dikwijls. Kapiteins hadden
druk in deze dagen en vooral deze Rus
sische kapitein, want hij stelde belang
in mensch, dier en ding. 't Was een
Prins, net als al die Russen, die 't huis
bezetten, als de kapitein thuis was. Die
Russen kenden geen grenzen van vreug
de en van leed, van huis of van land,
Als de kapitein thuis was en aan tafel
zat tegenover zijn vrouw, met een groo
te vogel in een kooi tusschen hem in
dan zaten ze, de Russen en Russinnen,
op stoelen en op den grond in 't huis
van den kapitein en in mijn huis, want
dat was voor hen alles één, evenals de
boerderij, up-state en dat laatste bleek
voor velen, ook voor ons een zegen in de
bange dagen die kwamen, 't Werd een
gloeiend heete zomer. De paarden vielen
dood op de steile heuvelglooiingen voor
de zware vrachtwagens. Er kwamen ge
ruchten. Ziekten uit Europa, van zelf ge
komen of gebracht? Waren er bacte-
rieënstrooiers?
Terzelfder tijd werden de kleine
kinderen aangetast door een erg
soort ziekte. Wat? De vrouwen met
babies vluchtten, als ze konden. Mijn
huishouden ging naar de boerde
rij up-state. Er kwamen melkstakin-
gen, transportstakingen, tramstakin
gen 't staakte overal. Bruggen
werden opgeblazen, geweerfabrieken,
't groote munitiedepot op Rich Is
land, vlak in New York's buurt vloog
in de lucht. Millioenen ruiten wer
den vernield. Glasverzekeraars
gingen failliet, 't Volk verdeelde
zich in twee kampen, Duitsch en a-n-
ti-Duitsch. Wilson proclameerde de
neutraliteit. De „nation was too
proud to fight," te trotsch om te
vechten en geen wonder, dit hon-
derdmillioenkoppige rijk, bezitters
van milliarden en milliarden, had
slechts 87000 soldaten, één, zegge
één militaire vliegmachine, 4 mo
derne zware stukken veldgeschut en
geen middelen om ze te transportee
ren.
Dit rijk bezat niet één bom. maar
t had SOu.OOO perfecte geweren, zonder
mannetjes er achter. Maar dat betee-
kende niet dat dit volk een loopje met
zich zou laten neir.cn en dat mogen de
Europeesche machthebbers van nu ook
el eens bedenken.
Wilson's staats secretaris Bryan brul
de zeker oogenblik in 't publiek toen
t met de gekheid ter land en ter zee
te erg werd: „We can raise a million
men between sunrise and sunset" (dit
is historisch; Wij kunnen tusschen zons
opgang en zonsondergang een leger van
één millioen man forirtceren.) Dat dit
geen bluf was. werd bewezen zoodra
Amerika Duitschland den oorlog ver
klaarde, Zulke scherpe uitlatingen van
hoogste zijde hadden natuurlijk protes
ten tengevolge en zoo kwam er bij den
president een brief van hoogste Duit-
schen kant met de waarschuwing, zich
wel te willen herinneren dat er 17 mil
lioen Duitschers in Amerika waren,
t Antwoord was: „Als dit verraders wor
den. hebben we 17 millioen en één lan
taarnpaal om ze op te hangen". Toch
wilde Wilson de vrede en in 1916 werd
hij herkozen met 't eene slagzinnetje,
de ..slogan": „He kept us out, of war"
.Hij hield ons buiten oorlog"1). Wilson
stond sterk en 18 Dec. 1916 zond hij een
schrijven aan alle oorlogsvoerenden om
de zaak eens te bepraten, en een vrede
zonder victorie te sluiten, 't Werkelijke
Duitsche antwoord kwam 31 Jan. 1917
aarin de Duitschers hun beloften ten
opzichte van handelsschepen terugtrok
ken en met de mededeeling dat ze de
onderzee-oorlog weer zonder eenige res
trictie zouden beginnen.
De Duitschers torpedeerden eenige
maanden later eenige Amerikaansche
koopvaardijschepen, maar nog zoxiden
de Amerikanen geduld gehad hebben,
als er in die dagen niet een boodschap
aan het Mexikaansche gouvernement
was onderschept. Mexico werd door
Duitschland verzocht om mee te doen
aan den oorlog en zou als be.looning de
roegere Mexikaansche provincies reeds
lang in Amerikaansche handen, terug
krijgen. Nu was de boot aan. 6 April
1917 verklaarde Wilson den oorlog aan
Wilhelm. Ik zou U nu ineens kunnen
vertellen hoe Bryan bewees tusschen
zon-op en de zon-neer een leger van een
millioen man te kunnen formeeren. Ik
zou dan evenwel dat interessante stuk
havenleven in New York en Brooklyn
over moeten slaan, als gevolg van die
duikbootenoorlog zonder pardon.
In dit stuk zeegeschiedenis speelden
duizenden Nederlanders mede. waaron
der ook vele Amersfoorters. kapiteins,
stuurlui en machinisten, kortom de zee
lui en hun passagiers.
JAN SPAANDER
l) Schadevergoeding eischten.
Dit zegt ook, dat't vólk geen oor
log wilde.
DINSDAG 29 AUGUSTUS
HILVERSUM I. 1875 en 414.4 M. AVRO-
uitzending.
8.00 Gram.rauziek. (Om 8.15 Berichten).
10.00 Morgenwijding. 10.15 Gewyde muziek
(gr.pl.). 10.30 Voor de vrouw. 10.35 Declama
tie. 11.00 Causerie „De vrouw en het wereld
beeld". 11.10 Huishoudelijke wenken. 11.35
Sylvestre-Trio. 12.10 Orgelspel. (Om 12.15 Be
richten). 12.30 Hans Lennartz' ensemble. (Om
1.00 Interview). 1.20 Gram.muziek. 1.45 Hans
Lennartz' ensemble. 2.15 Omroeporkest. 3.00
Declamatie. 3.25 AVRO-Amusementsorkest
(opn). 4.10 Gram.muziek. 4.30 Kinderkoor.
5.00 Kinderhalfuur. 5.30 Omroeporkest. 6.15
Gram.muziek (ca. 6.25 Berichten). 6.35—6.57
Filmuitzending. 7.00 Zang en piano. 7.30 Gra-
mofoonmuziek. 7.45 Inlichtingen voor a.B
studenten. 8.00 Berichten ANP., radiojour
naal, mededeelingen. 8.20 Causerie „De be
wegelijke wereld". 8.35 De Twilight Serena
des. 9.15 Interview. 9.30 Ray Ventura et
ses Collégiens. 10.15 Gram.muziek. 10.30 Om
roeporkest en solist. 11.00 Berichten ANP.
Hierna uit Milaan: Reportage. 11,3012.00
Fresco's Swing Aristocrats en soliste en
Jack Louis' Tangoband.
HILVERSUM H. 301.5 M. KRO-uitzen-
ding.
8.009.15 Gram.muziek. (Om 8.15 Berich
ten) 10.00 Gram.muziek. 11.30 Godsdienstig
halfuur. 12.00 Berichten. 12.15 Gram.muziek.
12.30 Peregrinos-orkest (1.001.20 Gram.mu
ziek). 2.00 Voor de vrouw. 3.00 Gram.muziek.
5.00 KRO-Melodisten en solist. 5.45 Felicita
ties. 6.05 Gram.muziek. 6.15 KRO-Melodisten
en solisten (ca. 6.30 Berichten) 7.00 Berich
ten. 7.15 Causerie „Katholieke slechthooren-
den. geeft acht". 7.35 Gram.muziek. 8.00 Be
richten ANP., mededeelingen. 8.15 KRO-Ka-
mcrorkest (9.009.20 Gram.muziek). 10.00
Gram.muziek. 10.30 Berichten ANP. 10.40
Kro-Boys en solist. (11.00—11.10 Gram.mu
ziek). 11.3012.00 Gram.muziek.
DROITWICH. 1500 M. 11.20 Gram.mu
ziek. 12.05 Orgelspel. 12.35 Het New Hippo-
drome-orkest. 1.20 Reportage 1.50 Vocaal
trio en piano. 2.20 Orgelspel. 2.45 Zang en
harp. 3.05 Gram.muziek. 3.55 BBC-Northern
Ireland-orkest en James Moody's dansorkest.
4.35 Het Parker Crook-trio 5.20 Wynford
Reynolds' orkest. 5j>0 Reportage. 6.20 Berich
ten. 6.50 Causerie over het verzamelen van
cigarettenplaatjes. 7.05 Pianovoordracht. 7.50
Reportage. 8.20 „Mercenary Mary", operette.
9.20 Berichten. 9.50 Causerie „Questions in
the air". 10.10 BBC-Symphónie-orkest en so
listen. 11.00 Oscar Rabin's „Romany Dance
Band", „The Romaniacs" en solisten. 11.50
Gram.muziek. 12.1512.20 Berichten.
RADIO-PARIS. 1648 M 9.00 en 9-30
Gram.muziek. 12.35 Zang. 1.05 Gram.muziek.
3.35 Zang. 3.50 Vioolvoordracht. 4.35 Gram.
muziek. 4.50 Het fluitkwartet Francis Stoefs.
5.25 Gram.muziek. 6.35 Clavecimbelvoor-
drscht. 7.20 Locatelli-orkest. 8.35 Gram.mu
ziek. 8.50 Het Capelle-kwartet en solisten.
10.0510.50 Radiotooneel.
KEULEN. 456 M. 6.50 en 7.35 Gram.mu
ziek. 8.50 Omroepschrammelensemble en so
listen. 12.20 Leo Eysoldt's orkest 2.30—3.20
Populair concert. 4.20 Omroepkleinorkest en
gram.muziek. 7.00 Zang en piano. 8.5012.20
Fritz Weber's dansorkest en solisten.
BRUSSEL. 322 en 484 M. 322 M.: 12.20,
1.30—2.20, 5.20, 6.20, 7.20 en 8.20 Gram.-mu-
ziek. 8.50 Orkestconcert m.m.v, soliste. 10.30
11.20 Gram.muziek.
484 M.: 12.20 Gram.muziek. 12.50 en 1.30
Radio-orkest 1.50—2.20, 5.20 en 6.35 Gram.
muziek. 6.50 Hobovoordracht. 7.00 Gram.mu
ziek. 8.20 Koningin Astrid-herdenking. 8.50
Radio-orkest en solist. 9.20 Symphonie-con-
cert. 11.00—11.20 Gram.muziek.
