Voorzorg
HET VERSTOORDE
MIERENNEST
„Nieuw Ziekenfonds"
STADSNIEUWS
Korps van Vrouwelijke
Vrijwilligers
uiting aan onzen
tot onzijdi:
D
MOBILISATIE
MAATREGELEN
Militairen bezetten hun
kwartieren
r~
Dr. J. de Vries
25 jaar leeraar
Het korps zal direct zijn
werkzaamheden aanvangen
Bestaat veertig
jaren
ORANJEFEESTEN
GAAN NIET DOOR
r
De Regeeriing meende niet te mogen
wachten met hef nemen van den
uitersten voorzorgsmaatregel
O
J
BERICHT
2e BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
DINSDAG 29 AUGUSTUS 1939
Het verhoogde tempo van den
aanvang maakte heden plaats
voor een ordelijke
zakelijkheid
MOBILISATIE! Het kwam toch
nog onverwacht toen gisteren
om kwart over één de radio het be
sluit mededeelde. Men had gedacht,
dat de mobilisatie niet zou wórden
afgekondigd, zoolang nog onder
handelingen gevoerd werden. En
zie, nu geschiedde het onverwachte
toch.
Voor ons bureau troepten al spoe
dig de menschen samen. Er was
veel belangstelling voor de offi-
cieele aankondigingen, welke al
spoedig werden aangeplakt, een be
langstelling, die steeds toenam en
gepaard ging met levendige discus
sies. tot omstreeks drie uur een
flinke regenbui de menschen van
de straat joeg en de gemoederen
verkoelde.
Amersfoort bleef dien verderen mid
dag en avond als een verstoord mie
rennest. Men kent de activiteit van het
mierenvolkje, wanneer hun kolonie
verstoord wordt, het was of evenzoo
menschenhorden zich gisteren repten,
om een plotsélinge verstoring te her
stellen. Men moest zich aanpassen aan
den nieuwen toestand, het tempo,
waarin men dit deed, was de eerste
uren overdreven. Het werd de dag van
den extra druk op het, gaspedaal, het
heele verkeer spoedde zich in een ver
hoogd tempo door de hiervoor niet zeer
geëigende straten van oud-Amersfoort
Toch verliep alles verwonderlijk goed,
ook aan het verhoogde tempo paste
men zich snel aan en ongelukken heb
ben niet plaats gevonden.
Er is tot laaf. in den nacht aan de
luidsprekers geluisterd en de belang
stelling voor ons bureau bleef onver
zwakt.. Overal in de straten zag men
's avonds laat nog groepjes menschen
dén nieuwgeschapen toestand bespre
ken.
Eèn weldadige tegenstelling met het
gerij en geros van gisteren vormde de
rust., waarmede zich heden de mobili
satie voltrok. De menschen hadden
zichzelf hervonden, men durfde de
nieuwe werkelijkheid onder oogen zien.
Een werkelijkheid met nog een enkele
plek licht daartusschen, de kleine mo
gelijkheid, waarop de gansche mensch-
heid toch nog hoopt. Het spaarzame
licht van de mogelijkheid tot vrede.
Moge dit licht zich losmaken uit het
duister!
IN" het grauwe ochtendgloren van
dezen Dinsdag lag een mistig
waas over de eerste gebeurtenissen
van den mobilisatiedag. Om half
zes vertoonden zich eenige burgers
op de Koninginnelaan, waar de
vracht- en personenauto's gere-
quireerd zouden worden. Alles is
tot in onderdeelen geregeld. Aan
beide kanten van den weg waren
genummerde bordjes geplaatst, zoo
dat lang zoeken uitgesloten was.
Bovendien bood onze verkeerspoli
tie de behulpzame hand, zoodat te
gen half zeven de meeste wagens
reeds hun standplaats hadden in
genomen.
Een zelfde beeld, doch veel levendi
ger bood de Hof waar honderden paar
den aan het leger moesten worden af
gedragen. Alle eigenaars waren ook
hier vroegtijdig present en hadden zorg
gedragen, dat de paarden voor één dag
fourage hadden. De meeste paarden
verschenen rustig voor de commissie,
doch een enkele toonde zijn levendige
natuur en was slechts moeizaam op
zijn plaats te krijgen. De burgemeester,
mr. J. C. Graaf van Randwijck over
tuigde zich overal van den goeden
gang van zaken.
Op het Stationsplein had de commis
saris van politie voor een ruime, doel
matige afzetting zorg gedragen. Bij ga
rage Molenaar moest de infanterie
zich melden, in het midden de artillerie
en links de cavalerie. De stationsin
gang was door militairen afgezet even
als de vestibule. Zeer tactisch stelde
men echter hen, die man of familielid
naar den trein brachten in de gelegen
heid afscheid te nemen. Zij, die zich in
Amersfoort moeten melden, en dat zijn
er duizenden, wérden vlug naar hun
wapen gedirigeerd. Bij voldoend aantal
trok men onder gelëide naar de kazer
nes of scholen.
Dank zij de welwillende medewer
king van den stationschef konden wij
eenigen tijd het verkeer op de perrons
gadeslaan.
Bijna als op gewone dagen kwamen
de treinen aan en werd het vertreksein
gegeven. De stemming was over het al
gemeen van een berustenden ernst,
maar hier en daar daverde een ge
zonde lach. Oude kennismakingen wer
den vernieuwd. De treinstellen waren
tot de laatste plaats bezet.
De marechaussee en het treinperso
neel gaf overal inlichtingen. Stagnatie
kwam nagenoeg niet voor. Het laat zich
dan ook aanzien dat hedenmiddag het
burgervervoer weer hervat zal kunnen
worden. De indrukken van deze mobi
lisatie zijn van den besten aard, hulp
vaardigheid heerscht overal en de auto
riteiten passen de grootst mogelijke
soepelheid toe.
9
Dr. J. de Vries
Tl ET Korps verzoekt ons mede te deelen, dat, gezien de plotse-
ÈJL ling opgekomen verwikkelingen, het dadelijk zijn werkzaam
heden zal aanvangen en van Donderdag 31 Aug. e.k. af zitting zal
houden van 3-5 en 7-9 uur n.m. in de voormalige H.B.S. Plantsoen
West 2, waar degenen, die mede willen werken, zich kunnen op
geven.
Formulieren liggen daar ter invulling
Korpsleden kunnen zijn vrouwen, die de Ned. Nationaliteit be
zitten, den achttienjarigen leeftijd bereikt hebben, en die niet
behooren tot een der door de overheid voor Rijksambtenaren
verboden,vereenigingen.
Wanneer oorlog, epidemieën of welke rampen ook ons bedrei
gen is er geen voldoende hulp of vallen er plaatsen open door de
afwezigheid van de mannen en zijn er vele diensten, waarin
vrouwen goed werk kunnen verrichten b.v. veilig verkeer, typen,
stenografie, administratie, telefoonbediening, tijdelijke hulp in de
huisgezinnen, huisvesting verleenen, eerste hulp bij ongelukken,
assistentie van artsen, autodiensten, chauffeeren, estafettedien
sten, luchtbescherming, collecteeren, onderwijsinvallers, verzor
ging van ouden van dagen, hulp in winkels.
Nader zal worden bekend gemaakt wanneer hulp kan worden
aangevraagd.
jVj U de couranten vol staan met
artikelen over oorlogsgevaar
en wapengekletter, wil ik U, geach
te lezer, terugvoeren naar een meer
vreedzame gebeurtenis, welke op 24
Augustus 1899 dus veertig jaren
geleden in onze stad plaats greep.
Op dien dag kwamen ten huize van
dr. Schreuder de heeren van Driel,
Schreuder, Croockewit en Jorissen
bijeen en werd besloten een Zieken
fonds onder den naam van „Nieuw
Ziekenfonds" op te richten.
Wel bestond het „Amersfoortsch
Ziekenfonds", opgericht in 1862,
maar een verschil van meening
over de inschrijving van een lid
deed één van de bovengenoemde
geneesheeren besluiten pogingen in
het werk te stellen om tot een
„Nieuw Ziekenfonds" te komen en
zoo werd dan de eerste vergadering
gehouden.
Aan dr. van Driel werd het eere
voorzitterschap aangeboden terwijl
de functies van het bestuur als volgt
verdeeld werden: Dr. Schreuder,
praeses; de heer Croockewit, pen
ningmeester en dr. Jorissen, secre
taris.
Besloten werd, zoo spoedig mogelijk
een definitief bestuur te vormen, het
welk zou bestaan uit 7 leden, waarvan
3 doktoren, 2 apothekers en 2 leden van
het Ziekenfonds, de laatsten uit een
voordracht van 10 leden door het be
stuur opgemaakt. Een reglement van
de leden werd opgemaakt; als bode
werd de heer Jansen aangesteld, terwijl
als boekhoudster werd benoemd mej. A.
v. Leeuwenberg.
Op Woensdag 30 Augustus 1899 des
n.m. 4 uur kwam men voor het eerst
officieel ten stadhuize wederom bijeen
eh werden de heeren Kok en Vcrmolen
als apothekers gekozen; een voorloopig
huishoudelijk reglement werd vastge
steld evenals het honorarium der ge
neesheeren en apothekers (apothekers
3/10 en geneesheeren 7/10 van het batig
saldo). De vroedvrouw zal 2.50 per
verlossing ontvangen, terwijl de bode
voor de eerste 200 leden 1 cent per week
en voor elk volgend lid */2 cent per lid
zal ontvangen. In de vergadering van
Zaterdag 4 November 1899 werden de
nieuwe Bestuursleden de heeren de
Jager en van Surksum, als Vertegen
woordigers der Leden, welkom gehee-
ten terwijl de voorzitter den wensch
uitspreekt, dat zij nog lang mogen mee
werken als bestuursleden tot den bloei
van het „Nieuw Ziekenfonds". In deze
zelfde vergadering werd het salaris van
de boekhoudster vastgesteld op het ge
middeld bedrag der inkomsten van cén
geheele week, d.w.z. een som gelijk aan
1/52 van het totaal der contributies van
één geheel jaar.
Blijkens art. 5 van het reglement der
leden, bedroeg de wekelijksche contribu
tie voor:
a) op zich zelf staande personen 0.10
b) gehuwde lieden zonder kinderen, als^
mede weduwnaars of weduwen met
minder dan 4 kinderen 0.12Vé-
c) "Gehuwde lieden met minder dan 4
kinderen en weduwnaars of weduwen
met 4 of meer kinderen 0.15.
d) gehuwde lieden met 4 of meer kin
deren 0.20.
e) bij ongehuwde vrouwen met kinde
ren wordt dezelfde maatstaf gebezigd
als bij weduwen.
Door kinderen worden verstaan zij,
die den ouderdom van 18 jaar nog niet
hebben bereikt.
De verstrekkingen bepaalden zich tot
genees- heel- en verloskundige hulp,
instrumenten werden alleen verstrekt
met goedkeuring van het bestuur, ter
wijl in de behoefte der leden aan breuk
banden voor de eerste maal kosteloos
voorzien werd, mits zij bij hun aanne
ming niet aan een breuk lijdende wa
ren. (art, 13).
Bezien wij nu de financieele resul
taten over het jaar 1901, dan blijkt, dat
de inkomsten bedroegen 4914,41 en de
uitgaven 2038.52V2, terwijl deze cijfers
over 191S 16872.99 als inkomsten en
7224.04 als uitgaven bedroegen.
Zoowel het Amersfoortsch Zieken
fonds als het Nieuw Ziekenfonds werk
ten tot 1 Januari 1929 naast elkaar, ter
wijl vanaf dien datum de fusie tot
stand kwam onder den naam (van
„Nieuw Amersfoortsch Ziekenfonds".
Januari 1931 werd het „Nieuw Amers
foortsch Ziekenfonds" omgezet in een
Maatschappij Ziekenfonds.
Op 1 Januari 1929 telde het Nieuw
Amersfoortsch Ziekenfonds 5933 beta
lende leden van 30 cent terwijl thans dit
aantal, met inbegrip van de Buitenge
meenten 15860 bedraagt.
Tal van uitbreidingen hebben gedu
rende die jaren plaats gegrepen. Ik
denk b.v. aan de uitbreiding in den
vorm van specialistische hulp, tandheel
kundige hulp, röntgenfoto's, hoogtezon,
diathermie enz. enz. Dat de contributie
in den loop der jaren aan verandering
onderhevig is geweest, spreekt haast
wel vanzelf.
Eveneens dat stormen over de hoof
den der besturen gewaaid zullen zijn,
maar ondanks alles is vertrouwen in de
toekomst gerechtvaardigd.
En zoo moge ik dan dit kort histo
risch overzicht besluiten met hulde te
brengen aan do oprichters van de beide
oorspronkelijke ziekenfondsen en de
hoop tevens uitspreken, dat bet devies
„Bonum voluisse sat est" „Het goede ge
wild te hebben is genoeg" in de harten
der Bestuursleden moge voortleven tot
bloei van een nuttige en sociale instel
ling.
F. J. HERMAN.
Administrateur van het Maat
schappij Ziekenfonds „Amers
foort en Omstreken".
Sedert 1923 als leeraar in de
Wis- ën Natuurkunde aan
het Gymnasium hier
werkzaam
BEGIN September hoopt onze
stadgenoot, dr. J. de Vries, lee
raar aan het Johan van Oldenbar-
nevelt Gymnasium, zijn 25-jarig lee
raars-jubileum te vieren.
De jubilaris werd in 1887 te Kam
pen geboren. Op dertig jarigen leef
tijd promoveerde hij aan de Univer
siteit te Utrecht in de Wis- en Na
tuurkunde op een proefschrift, geti
teld: „Bilineaire congruentie van
kubische ruimtekrommen".
Kort tevoren, in 1914, was de heer de
Vries benoemd tot leeraar aan het Gym
nasium te Leeuwarden.
Al spoedig verliet hij Leeuwarden, om
in 1916 voor een jaar naar het Gymna
sium te Hilversum te gaan. Het jaar
daarop werd hij leeraar aan de R.H.B.S.
te Hoorn, welke functie hij daar tot
1923 vervulde.
Sindsdien is hij leeraar aan het Gym
nasium te Amersfoort
Dr. de Vries kan tevens het feit her
denken, dat hij dit jaar voor de twintig
ste maal zitting had in de eindexamen-
commissie.
Niet alleen als docent in vakken,
welke voor den Gymnasiast zeer belang
rijk zijn, heeft hij zich doen kennen.
Van zijn hand verschenen enkele leer
boeken, terwijl hij zich vooral den laat
sten tijd op wetenschappelijk terrein
bewogen heeft door het schrijven van
wiskundige artikelen voor de tijdschrif
ten „Archimedes en Mathematica".
Het is hier niet de plaats om in lof
tuitingen te vervallen over de wijze,
waarop door den jubilaris gedoceerd
wordt. Wis- en Natuurkunde zijn geen
vakken, die een groote mogelijkheid bie
den voor veel variatie. Zij vereischen
toegewijde studie en ernst. Dr. de Vries
weet zijn stof in prettigen vorm op te
dienen en heeft zich gedurende zijn
loopbaan de achting van zijn collega's
en discipelen weten te venverven.
Moge het hem gegeven zijn, zich nog
vele jaren aan het onderwijs en aan de
wetenschap te wijden.
Wel de vlaggen uit
NAAR wij vernemen heb
ben de besturen van de
Oranjevereenigingen in Stad
en Soesterkwartier besloten,
alle voorgenomen feestelijk
heden geen doorgang te doen
vinden.
Vele personen en organisa
ties hadden medewerking toe
gezegd en straatcommissies
hadden reeds versieringen
aangebracht. Voor dit alles
zeggen genoemde besturen
dank. Zij geven den bewo
ners van Amersfoort echter
wel in overweging, algemeen
de nationale driekleur uit te
steken, om vooral in deze da
gen, de trouw aan onze geëer
biedigde Koningin en Haar
Huis te toonen.
Afgifte levensmiddelen
Allen grossiers en winkeliers wordt
medegedeeld, dat geen extra kwantums
levensmiddelen mogen worden afgege
ven. Geen volledige medewerking
aan deze opdracht zal leiden tot inbeslag
neming van den geheelen voorraad le
vensmiddelen.
Amersfoort, 29 Aug. 1939.
De Burgemeester van Amersfoort
VAN RANDWIJCK.
Geen hamsteraar
heeft kans
Snel ingrijpen der
politie
Door den commissaris van politie in
onze stad is energiek en snel opgetre
den tegen de verbreiding van het euvel,
dat in tijden van nood de armen hei
slachtoffer doet worden van hun ge
brek aan contant geld: het hamsteren.
Bij het door de politie ingestelde on
derzoek in lal van levensmiddelenwin
kels bleek, dat de overgroote meerder
heid van het Amersfoortsche publiek
geen inkoopen deed. die op het inslaan
van aanzienlijke voorraden wezen.
Dat er altijd nog enkele lieden zijn.
die hun lust om levensmiddelen op te
stapelen, niet kunnen bedwingen, ver
wondert ons niet Zoo werd een sla
gersjongen. die in een mand een hoe
veelheid van niet minder dan 60 pond
vet vervoerde, door een rechercheur
gevolgd. Het bleek, dat een slager die
bestelling van een particulier had ont
vangen. De namen- van kooper en
verkoopcr werden zorgvuldig geno
teerd.
De commissaris van politie houdt
zich aanbevolen voor opgave van
adressen waar gehamsterd wordt, zoo
wel als van namen en adressen van
winkeliers die daartoe hun medewer
king verleenen. Tegen hen zal met
kracht worden opgetreden.
E KONNGIN heeft gisteravond om 8 uur de volgende
rede tot Haar volk gehouden:
LANDGENOOTEN.
P het ernstige uur waarop Wij ons verplicht hebben gezien maatrege
len te nemen om land- en zeemacht op voet van oorlog te brengen,
is het Mfj een behoefte een woord tot u allen te richten.
De toestand is ernstig.
Niet in dien zin, dat alle
hoop op een vreedzame op
lossing tusschen de betrok
ken mogendheden als vervlo
gen zal moeten worden be
schouwd. De besprekingen
zijn nog niet afgebroken, en
zoo lang er geen breuk is,
is niet gebleken dat de vrede
moet wijken voor den oor
log.
Maar wel moet de toestand
als ernstig beschouwd wor
den in dien zin, dat helaas
ernstig rekening moet wor
den gehouden met de moge
lijkheid dat een conflict zal
(Foto Gotfried de Groot) uitbreken.
Mocht deze afschuwelijke mogelijkheid werkelijkheid worden
niettegenstaande alle pogingen die zijn en worden gedaan om de
wereld voor een ramp zonder wedergade te bewaren, dan zal Ne-
derland in dat conflict naar alle zijden en met inspanning van alle
krachten en middelen waarover ons land beschikt, een strikte
onzijdigheid in acht nemen en handhaven. Ik bevestig dit in de
onderstelling en het vertrouwen, dat geen der strijdende partijen
Nederland in den oorlog zal willen betrekken. Onze zelfstandig-
heidspolitiek, bij voortduring en met nauwgezetheid gevolgd,
heeft niemand aanleiding kunnen geven, daartoe over te gaan.
Neutraliteitshandhaving eischt de mogelijkheid, aan den wil tot on
zijdigheid de vereischte kracht te kunnen bijzetten. Teneinde daartoe tijdig
bereid te zijn, heeft de Regeering heden gemeend niet langer te mogen
wachten met het nemen van den uitersten voorzorgsmaatregel. Zij heeft
dien zoo buitengewoon ingrijpenden maatregel zoo lang mogelijk uitge
steld. doch meende dat nu de tijd gekomen is hem te nemen, teneinde
tijdig paraat te zijn.
In alle duidelijkheid wensch Ik hierbij te doen uitkomen, dat
Nederland zich van geen enkele zijde bedreigd behoeft te ge
voelen. Het geldt hier een voorzorgsmaatregel, waarvan de uit
zonderlijke omvang door de nu eenmaal heerschende uitzonder
lijke omstandigheden wordt gewettigd.
Ook indien mocht blijken, wat wij allen vurig hopen, dat Ons besluit
overbodig zou zijn geworden, dan nog zal een ieder moeten erkennen, dat
Nederland tegenover zichzelf zoowel als naar buiten een plicht heeft ver
vuld waarvan verzuim, gelet op de thans bestaande verhoudingen, nalatig
heid zou zijn geweest.
Ik twijfel niet of gij staat allen om uwe regeering geschaard, bereid
om haar te schragen, eendrachtig en vastberaden. Ten volle vertrouw
Ik dat leger cn vloot onder alle omstandigheden hun plicht zullen doen.
Allen moeten wij nu het hoofd koel houden en zonder ons te laten ver
ontrusten opgewekt en nauwgezet doen wat onze plicht is. Niet alleen naar
leger en vloot gaan thans Mijn gedachten uit. Ik denk ook aan die velen
in rijksdienst die in deze dagen van spanning voor een zware taak worden
steld. In het bijzonder gaan Mij ter harte de tallooze gezinnen, die echt
genoot. vader of zoons moeten afstaan en Ik geef Mij ook rekenschap van
de groote matericele moeilijkheden die dit voor zoo heel velen meebrengt.
Maar evenzeer weet Ik, dat de Nederlandsche vrouwen in volle
berusting en Godsvertrouwen bereid zijn de offers die het vader
land van hen vraagt te brengen. Allen tezamen moeten wij voor
al in een tijd als deze blijk geven doordrongen te zijn van een
geest van eendracht en liefde tot den naaste, waardoor alleen
het ons mogelijk zal zijn de lasten, die ons worden opgelegd, ge
zamenlijk en voor elkander te dragen.
EN beroep op onze burgers
X-/ In hun qualiteit: soldaat,
Nederland vóelt de verplichting,
Het beseft waarom het gaat
In een tijd van rust en vrede,
Dénkt men daar zoo weinig aan
Dat wordt anders als er naties
Dreigend en vijandig staan.
Duizendtallen jonge mannen
Trekken uit hun huisgezin,
Stappen uit het burgerpakje
De grijs-groene kleeding in
Duizendtallen jonge mannen
Zien hun schcrp-omlijnde taak,
Nederland wil weer neutraal zijn
En het heeft als wachtwoord: W a a k!
Zeer verscheiden zijn de offers
Somtijds groot en soms ook klein
Niet verscheiden is de leuze!
Blij v e n willen wat we z ij n
Duizendtallen jonge mannen
Trekken ergens naar de grens
Om den vrede te bewaren,
Necrlands diep-gevoelden wensch!
In dit uur van voorzorg-treffen
Bij het Europecsch gedruisch,
Wenschen wij die duizendtallen:
Goede Reis en Spoedig Thuis!
(Nadruk verboden).
PH1LIA.
TEMPERATUUR IN PESIE'S BAD
De temperatuur van het water in
Pesie's bad was hedenmorgen 70 gr. F.
of 21V» gr. C.
GRAND THétTRE. Van Vrijdag 25 t.ra.
Donderdag 31 Aug. vertooning van de
film „Sweethearts".
Voorstellingen: Zondag 1.45, 6.15 en 8.30
uur. Eiken anderen middag en avond
2.30 en 8.15 uur. Maandag en Dinsdag
2,30 uur jeugdvoorstellingen van ,De ge
laarsde kat".
CITY THEATER. Van Dinsdag 29 t.m.
Donderdag 31 Aug. vertooning van de
film „De Citadel".
Voorstellingen Dinsdag en Woensdag 2.80
en 8.10 uur. Donderdag 1.45, 4, 6.15 en
8.30 doorloopend.
REMBRANDT THEATER. Vertooning
van de films „Duistere machten" en
„Het verraad van den halfbloed".
IN verband met de huidige
bijzondere omstandigheden
maken wij onze lezers er op
attent, dat het niet uitgesloten
is, dat er in de komende da
ge# eenige onregelmatigheid
ontstaat in de bezorging van
ons blad.
GARNIZOEN
Bij Koninklijk besluit is benoemd en
aangesteld bij het reserve personeel der
landmacht bij het 21e Reg. Infanterie
tot reserve luitenant kolonel de gep.-
majoor F. O. Groeneveld, van het Kom
Ned. Ind. leger.
