EEN VORSTELIJK VREDES-INITIATIEF
Koningin Wilhelmina en Koning Leopold
bieden hun goede diensten aan
Zeer druk diplomatiek
verkeer in Europa
Europa wacht thans
op vele reac
Duitsch antwoord op
Duitsch-Russisch pact door
Moskou nog niet
geratificeerd
Britsche mededeeling
overhandigd
Voorzichtige uiting van Polen
OOK HALIFAX
SPREEKT
In vrijwel alle hoofdsteden conferenties
en besprekingen
Engeland en Frankrijk hebben
het aanbod aanvaard
Vermaan tot
de pers
Sovjet-druk op
Duitschland
het doel?
V*
Ankara, Londen
en Parijs
eensgezind
Zuid-Slavië wil
zijn vrijheid
verdedigen"
Ie BLAD PAG. 2
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
WOENSDAG 30 AUGUSTUS 1939
PARIJS, 29 Augustus (Havas).
Vernomen wordt, dat de Belgische premier, Pierlot, vannacht
den Franschen ambassadeur te Brussel, Bargeton, bij zich ontbo
den heeft en hem heeft medegedeeld, dat de Koningin der Neder
landen, Wilhelmina, en de Belgische Koning, Leopold, overeen
gekomen zijn hun goede diensten aan te bieden, teneinde een ont-
knóoping te zoeken voor de huidige crisis. H.H. M.M. richtten
een aanbod van goede diensten aan de Fransche, Engelsche, Duit
sche, Italiaansche en Poolsche regeeringen. De Nederlandsche re
geering heeft een gelijke mededeeling gericht tot de diplomatieke
vertegenwoordigers der genoemde vijf mogendheden in Den
Haag.
Te bevoegder plaatse verneemt het A.N.P., dat inderdaad een
mededeeling van die strekking is gedaan.
FRANKRIJK en Groot-Brittannië, meldt Reuter, hebben Dinsdag
avond dé Belgische regeering er van in kennis gesteld, dat zij het
aanbod van goede diensten tot oplossing van de crisis aanvaarden.
Havas meldt in dit verband nog, dat men meent te weten, dat het Fran
sche antwoord aanduidt, dat de Fransche regeering diep gehecht blijft
aan den vrede en dat zij bereid is tot samenwerking met haar geheelen
goeden wil aan ieder initiatief voor het op vreedzame wijze tot een
oplossing brengen van de crisis.
HET Poolsche tèlegraafagentschap is gemachtigd het volgende
mede te deelen: „In opdracht van hun staatshoofden hebben
de diplomatieke vertegenwoordigers van Nederland en België
zich tot de regeeringen van Frankrijk, Engeland, Polen, Italië en
Duitschland.gewend met een aanbod van de goede diensten van
Koning Leopold en Koningin Wilhelmina voor een vreedzame
oplossing Van de tusschen deze staten bestaande geschillen. In
haar antwoord heeft de Poolsche regeering zich gerefereerd aan
het telegrgm. van den president der republiek aan president Roo
sevelt, waarin het beginsel van een initiatief van dezen aard door
Polen werd aanvaard. De Poolsche regeering keurt vervolgens dit
vredelievende initiatief van beide vorsten goed en heeft opge
merkt, dat zij zich niet in meer bijzonderheden uitspreekt, ge
zien het feit, dat tot dusverre geen enkel initiatief van dezen
aard weerklank heeft gevonden bij de Duitsche regeering."
Alle invloed in de weegschaal
voor een oplossing door
onderhandelingen
LONDEN. 29 -Aug. (Peuter). Het Hoo-
gerhuis is hedenmiddag onder groote
belangstelling bijeengekomen. De pu
blieke tribune was overvol. In ant
woord op de vraag van Lord Snell, of
do regeering een verklaring had af te
leggen omtrent den huidigen stand der
buitenlandsche zaken, zeido Halifax in
den loop van een verklaring, welke ge
lijken inhoud had als dio van Cham
berlain in het lagerhuis o.m. nog:
De stand van zaken blijft er een
van groote pngerustheid en ge
vaar, maar totdat de hoop defini
tief moet worden opgegeven, be
staat er nog hoop, dat de rede de
overhand kan houden. Wij hebben
er naar gestreefd volkomen stand
vastig te zijn in trouw aan onze
verplichtingenmaar terwijl wij
vastbesloten waren de verplichtin
gen te handhaven, die wij op ons
genomen haddenhebben wij on
zen algeheelen invloed in de weeg
schaal geworpen ten gunste van
een oplossing van deze gevaarlijke
problemen door onderhandelin
gen, liever dan door geweld, dat
onmiddellijk onberekenbare ge
volgen met zich mede moet bren
gen.
Gij zult gplooven, dat de verantwoor
delijkheid en de inspanning niet licht
zijn. De regeering hoeft echter voort
durend steun gevonden in de weten
schap, dat zij in deze zaken namens
het land spreekt, dat volstrekt censge-
«ind is «n dat staat tegenover een on
bekende toekomst met volledige stand
vastigheid en vastberadenheid. Die
houding zf»t. daar twijfel ik niet aan,
gehandhaafd wórden.
Ik zou slechts een beroep willen
doen op» al degenen, die in het
openbaar spreken of schrijven,
zoo verklaarde Halifax ten slotte,
er aan te denken, dat bij hen zoo
wel als bij ons een groote verant
woordelijkheid ligt. (Toejuichin
gen).
ROME, 29 Augustus. (Reuter).
Het verluidt dat Mussolini door tus-
schenkomst van den Italiaanschen
ambassadeur te Berlijn op de hoog
te is gesteld van den inhoud van de
nota der Britsche regeering aan Hit-
lor.
Men gelooft dat Musssolini zijn
meening over de nota direct heeft
kenbaar gemaakt.
De Spaansche minister van buiten-
landsche zaken. Beigbeder, heeft Dins
dag den Duitschen ambassadeur ont
vangen,. aldus D.N.B.
De Luxemburgsche minister van bui-
tenlandsche zaken Bech heeft den ge
zant van Frankrijk ontvangen.
Tegen den middag heeft Daladier den
voorzitter van de Legercommissie van
den Franschen senaat Daniel Vincent
ontvangen en later den gewezen pre
mier Leon Blum.
Minister Bonnet heeft Bullitt, den am
bassadeur der Vereenigde Staten, ont
vangen.
Havas meldt uit Berlijn:
De besprekingen van Rijkskanselier
Hitler met zijn onmiddellijke medewer
kers duren ononderbroken voort. Even
voor vier uur vanmiddag verlieten ge
neraal Keitel. de chef van den staf van
het leger, alsmede Goering en Goebbels
de Rijkskanselarij.
Sir Neville Henderson heeft tegen den
middag een onderhoud gehad met Cou-
londre. den Franschen ambassadeur.
Om tien voor twaalf verliet Coulondre
de Britsche ambassade.
Voor dit bezoek had Nevile Henderson
den gezant van Litauen te Berlijn ont
vangen. met. wien hij zich over den al-
gemeenen toestand heeft onderhouden.
Z.H. de Paus heeft den nuntius in
Italië, Mgr. Duca. in audiëntie ontvan
gen.
Mgr. Maglione de kardinaal-staatsse
cretaris is naar het Vatikaan terugge
keerd na eenige dagen rust te hebben
genomen te Casoria.
Hitier heeft gisteravond om zeven uur
vijftig den Italiaanschen ambassadeur
in Berlijn, Attolico, ontvangen in tegen
woordigheid van den rijksminister van
buitenlandsche zaken, von Ribbentrop.
Russische garnizoenen
aan de Westgrens
versterkt
MOSKOU, 29 Aug. (Tass). Dins-
dagochtend hield de Sovjet van de
nationaliteiten een tweede zitting
in? het Kremlin. Een aantal afgevaar
digden sprak over het wetsontwerp
betreffende de landbouwbelasting.
Na een rede van den volkscommis
saris van financiën, Zvcrcv, besloot
de Sovjet het rapport over het twee
de punt van de agenda, do wet op
de algemeene militaire dienstplicht,
BERLIJN, 29 Augustus. (D.N.B.) De Fuehrer en Rijkskanselier
heeft vanavond te kwart over zeven den Britschen ambassadeur ont
vangen in zijn werkkamer in de nieuwe rijkskanselarij.
In politieke kringen wordt vernomen, dat de Fuehrer bij deze ge
legenheid den ambassadeur het antwoord van de Duitsche regeering
heeft overhandigd op de mededeeling van dc Britsche regeering, welke
hem gisteravond is voorgelegd.
Het bezoek van den ambassadeur vond plaats in tegenwoordigheid
van den Duitschen minister van buitenlandsche zaken, Von Ribben
trop en dr. Schmidt, die naar men verneemt, optrad als tolk.
Het aan den Britschen ambassadeur overhandigde Duitsche ant
woord is, naar Reuter verneemt, van gedetailleerden aard. Het ant
woord was in de Duitsche taal gesteld en er verliep eenigen tijd met de
vertaling in het Engelsch. Nadere details werden in mondelinge ver
klaringen aan den ambassadeur verstrekt. Henderson was door nie
mand vergezeld, toen hij zijn bezoek aan Hitier bracht.
VERWACHT wordt, dat het antwoord
van Hitler per speciaal vliegtuig
in een gemeenschappelijke zitting
van beide huizen op 31 Augustus te
behandelen.
Gelijk uit het bovenstaand be
richt van het Russische telegraaf
agentschap Tass betreffende de
zitting van den Sovjet der natio
naliteiten blijkt, zal het Russisch-
Duitsche non-agressiepact deze
maand niet worden geratificeerd.
In bevoegde kringen aldus Reu
ter gelooft men, dat dit uitstel
van de ratificatie een opzettelijke
poging van de Sovjet-Unie is om
Hitier te dwingen tot een vreed
zame regeling van de kwestie-
Danzig. Ten onrechte werd Maan
dag door Reuter gemeld, dat de
ratificatie was geschied.
Een aantal buitenlandsche dagbladen,
en in het bijzonder de „Neue Zürcher
Zeitung" hebben gemeld, dat het opper
bevel van het Sovjet-leger ongeveer drie
honderdduizend man troepen zou heb
ben teruggetrokken van de Russische
Westelijke grenzen en ze naar het Oos
ten zou hebben getransporteerd ter ver
sterking van de Oostelijke grens. Het
Russische telegraaf agentschap Tass is
van gezaghebbende zijde gemachtigd te
verklaren, dat dit bericht in het geheel
niet in overeenstemming is met de fei
ten.
Integendeel verzekeren bevoegde
Russische kringen, dat met het oog
op de verscherping van den toe
stand in het oostelijk deel van Euro
pa en met het oog op de mogelijk
heid van allerlei verrassingen, het
Russische opperbevel besloten heeft
de sterkte te verhoogen van de gar
nizoenen aan de Westelijke grenzen
der U.S.S.R.
Londen zal worden gebracht
door een van Hendersons secretarissen,
die omstreeks 20 uur zou vertrekken.
Er heerschte tc Berlijn een groote
bedrijvigheid, toen het antwoord van
Hitier aan de Britsche regeering werd
voorbereid. Goering en vele andere le
den van het kahinet. benevens hoogge
plaatste regeeringsambtenaren bevonden
zich in de Rijkskanselarij.
F.r verluidt, dat de redevoering van
Chamberlain in het Lagerhuis zorgvul
dig overwogen is. alvorens de laatste
hand werd gelegd aan het antwoord.
De rede van Chamberlain is hier kalm
ontvangen Men is niet van meening. dat
zij eenig nieuw punt behelst. Op twee
punten - is Duitschland het gerecdclijk
eens met den Britschen premier: n.l. dis
cretie en urgentie. Nog hangen de zaken
in evenwicht en hebben zij niets verlo
ren van hun acuutheid, zoo zeide een
politiek commentaargever hedenavond
Reuter. Sprekende over Chamberlains
opmerkingen over de Engrlsrh-Duitsche
overeenstemming zeide dezelfde persoon
lijkhcid: ..Dat hangt af van een regeling
der Poolsche kwestie."
NIEUWE JAPANSCHE
REGEERING
TOKIO. 29 Aug. (Domei). Het nieu
we Japansche kabinet is als volgt sa
mengesteld:
Premier en buitenlandsche zaken: ge
neraal Noboejoeki Abe.
Binnenlandsche zaken en openbare
welvaart: Naosji Chara.
Financiën. Kazoeo Aoki.
Oorlog: ecneraal Sjoenrokoe Hata.
Marine: vice-admiraal Zcngo Josjida.
Justitie: Tsjogoro Mljagl.
Onderwijs: Kakitsji Kawarada.
Handel, industrie en landbouw: vice-
admiraal Takoeo Godoh.
Verkeer en Spoorwegen: Rioetaro
Nagai.
Ovcrzeesche aangelegenheden: Tsoe
neo Kanemitsoe.
Woensdagmiddag zullen de ministers
door den keizer worden geinstalleerd.
V 6
REDE in Europa is niet
slechts om redenen van
humanitairen aard een uiterst begee-
ren6waard goed, vrede in Europa is
tevens een Nederlandsch en een Bel
gisch belang van de eerste orde. Konin
gin Wilhelmina'e en Koning Leopold's
vereend aanbod van goede diensten om
te komen tot een vreedzame oplossing
van de huidige crisis is voor deze uit
spraak een wel zeer sprekend bewijs.
Het moet voor ieder wèldenkend
mensch duidelijk zijn, dat het konink
lijk aanbod, hoezeer mede uit het hart
gesproten, met gr.oote zorg is voorbe
reid. Een stap van deze draagwijdte kaji
immers slechts succes hebben, indien
hij met alle mogelijke overleg en voor
zorgen geprepareerd en omkleed, als
mede te Juister tijd gepubliceerd wordt.
De internationale situatie in Eur.opa is
niet slechts zeer gespannen, zij is tevens
naar Chamberlain nog gistermiddag
met nadruk in het Lagerhuis verklaarde
uiterst delicaat. Wie dit voor oogen
houdt, zal begrijpen, dat het zeer ern
stige overwegingen zijn, welke aan Ko
ningin Wilhclmina's en Koning Leo
pold's aanbod tën grondslag liggen. In
dit besef is- het ten volle gerechtvaar
digd om, minstens genomen, het hoogst
waarschijnlijk te achten, dat Warschau,
Berlijn, Londen, Rome en Parijs alle
mogelijkheden, welke in het vorstelijk
aanbod schuilen, zeer ernstig zullen be
schouwen. Waarschijnlijk is het tevens,
dat de genoemde hoofdsteden, voorzoo
ver er nog rechtstreeks diplomatiek
contact bestaat, het aanbod van Konin
gin Wilhelmina en Koning Leopold tot
onderwerp van overleg zullen maken of
reeds gemaakt hebben. Naar ult'de op
deze quasrie tot dusverre binnengeko
men berichten valt op te maken en
wij drukken ons met opzet omzichtig
uit hebben Parijs en Londen het aan
bod onvoorwaardelijk aanvaard. War
schau aanvaardt „weliswaar het begin
sel van een initiatief van dezen aard"
en keurt het initiatief van Koningin
Wilhelmina en Koning Leopold góed,
doch gaat onder verwijzing naar de
houding van Berlijn in wat Warschau
ziet als een analoog initiatief veel
minder ver dan Londen en Parijs. Het
wachten is thans op de antwoorden van
Rome, en, vooral, van Berlijn.
TROUWENS, ook op' andere ant
woorden en reacties wacht Europa.
Het antwoord van de Duitsche regeering
op de jongste mededeelingen van Cham
berlain en zijn medebewindslieden is
weliswaar aan de Britsche regeering te
Londen ter hand gesteld, doch op het
oogenblik, dat wij dit schrijven nog niet
bekend. Zoowel dit antwoord als de
Britsche reactie hierop zullen in hooge
mate bepalend zijn voor het verdere
verloop der huidige crisis. Hoofdzaak
is, dat de weg der onderhandelingen
natuurlijk, zijn wij geneigd te
schrijven nog immer open is en dat
hieruit kan worden geconcludeerd, daj»
zooal (nog) niet Warschau en Berlijn,
dan toch Londen en Berlijn zeer gaarne
tot elkaar willen komen. Verheugend
was het om gisteren uit ChamberlainV
mond te verremen, dat zoowel Londen
als Berlijn eene definitieve regeling der
DuitschBritsche problemen wensche-
lijk achten en dat beide hoofdsteden al
thans in zooverre gelijke inzichten heb
ben, dat zij weten en erkennen, dat
zoodanige regeling eene regeling op
breede basis zou moeten zijn, hetwelk
naar Chamberlain nadrukkelijk ver
klaarde de oplossing van eenige han
gende vraagstukken noodzakelijk zou
maken. Wie denkt in dit verband niet
aan de koloniale quaeslie? Engeland is
echter niet bereid om ter wille van eene
permanente overeenkomst met Duitsch
land Polen te offeren. Zal Berlijn be
reid zijn om ter wille van eene perma
nente overeenkomst met het Britsche
Rijk een deel van zijn eischen jegens
Warschau te laten vallen? En zou Lon
den eventueel bereid zijn om Berlijn
hiervoor op andere manier en weer
doemt de koloniale quacstie op bin
nen afzienbaren tijd te compcnsceren?
Duidelijk ie- in ieder, geval, dat zoowel
de Duitschers als de Britten naar een
compensatie-basis blijven zoeken en dat
het spel van bod en tegenbod nog
steeds in vollen gang is.
VY7 AT Chamberlain verder te berde
bracht, bevatte weinig, althans
geen schokkend nieuws. Opvallend was
slechts het scherpe vermaan, hetwellc
de Britsche premier richtte tot de pers.
Het is inderdaad een niet genoeg te be
treuren feit, dat een deel der Europee-
sche pers (al was Chamberlain's beris
ping in de eerste plaats bestemd voor
een deel der Britsche pers) in deze dagen
van internationale hoogspanning niet
schroomt om een vonkenregen te doen
neervallen op het Europeesche kruit
huis.
Niet door te s c h r ij v e n, dat zij den
vrede diént, maar door te t o o n e n in
den aard, den vorm en den opmaak der
berichtgeving, dat zij den vrede dient,
kan de pers Europa's hoogste belangen
helpen bevorderen. Pers en regeering,
merkte Halifax eens op, zijn als part
ners in het bridge-spel; zij spelèn uit
verschillende hand en met verschillen
de kaarten, doch beoogen beiden het
zelfde doel, te weten het winnen van
de partij. De Europeesche staatslieden,
die op het oogenblik als hoogste poli
tiek doel beoogen het behoud van den
vrede, hebben geen ongelijk, als zij zich
somwijlen over het weinig fijne spel
hunner journalistieke mede- en tegen
spelers beklagen. Daladier, Hitier en
Chamberlain hebben reeds eerder be
toogd, dat een persvrede een aanzien
lijken stap in de richting van een po-
litieken vrede zou kunnen beteekenen.
Dit geldt ook thans nog met onvermin
derde kracht.
ISTANBOEL, 29 Aug. (Reuter).
„De besprekingen met alle Brit
sche en Fransche regeeringskrin-
gen zijn geëindigd in een volledige"
overeenstemming, welke alle be~
trokken partijen bevredigt", aldus
generaal Orbay, het hoofd van de
Turksche militaire missie naar
Frankrijk en Engeland in een ver
klaring, die hij aflegde bij zijn aan
komst heden in Ankara.
Orbay brengt onmiddellijk rapport
uit aan zijn regeering over het re
sultaat van zijn onderhandelingen
in Londen en Parijs. Roestoe Aras.
de Turksche ambassadeur in Lon
den, die tijdens het weekend in An
kara is aangekomen, keert heden
avond, naar gemeld wordt, naar
Londen terug.
Dinsdagavond is een volledige ka
binetsvergadering gehouden, die drie
uren geduurd heeft.
55'
BELGRADO, 29 Aug. (Avala). Mi
nister-president Tsvetkovitsj heeft gis
teren te Nitsj een rede gehouden, welke
door 15.000 personen werd aangehoord.
Na te hebben gewezen op de beteekenis
van de overeenkomst tusschen Serveh
en Kroaten, zeide hij, dat het nationale
ideaal thans is tot stand gekomen. In
deze ernstige tijden moet duidelijk en
krachtig tot allen worden gezegd dat
Zuid-Slavië niets verlangt, dat van een
ander is. doch het zal tot geen prijs af
stand doen van wat van Zuid-Slavië is.
De onafhankelijkheid en vrijheid van
het land werden ten koste van groote
offers gekocht en.men is bereid deze te
verdedigen met eveneens de grootste of
fers.
Daarom is de premier vol vertrouwen^
want thans is het volk geestelijk éón en
bereid al Ie offers te brengen voor vorst
en vaderland. Deze rede van den mi
nister-president werd begroet met luide
toejuichingen en de uitroepen „Leve de
Koning, leve Zuid-Slavië. Leve de na
tionale overeenkomst."
GENERAAL WEYGAND NAAR HET
NABIJE OOSTEN
PARIJS, 29 Aug. (Reuter). Gene
raal Weygand is door de Fransche re-
gecring belast met een speciale missie
in het Naburige Oosten. Hij is naar
Beyrouth vertrokken na vanmorgen
door president Lebrun te zijn ontvan-
gen.
MORGENTHAU HUISWAARTS
BERGEN, 29 Aug. (Reuter). De
Amerikaansche minister van financiën.
Morgcnthau, heeft zijn vacantie afgebro
ken en is hier scheep gegaan naar de
Vereenigde Staten aan boord van een
Amerikaansch kustwachtschip, dat spe
ciaal door Roosevelt was uitgezonden
om hem te halen;
