Middelburg's „Lange Jan"
(STADSNIEUWS^
„Oud stadje aan de
Watergracht
Amersf. Elftal
samengesteld
Bekendmaking
uit modi
Amersfoort
jA
De landmijnen zijn
verwijderd
BURGELIJKE STAND
VEENENDAAL'S
KUNSTHANDEL
HOF 7
ftqimda
Iloofdacte-examens Utrecht
Een fraai geveltje,
een wondermooi
doorkijkje
2c BLAD PAG. 1
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VRIJDAG 31 MEI 1040
Het Havik naar een lithografie van
Edzard Koning.
ONDER 't opschrift Oude
Stadjes aan de Water
grachtverschijnt in het
maandblad der N.S. een serie
artikelen van Johan Paauw
ivaarvan wij het artikel over
Amersfoort hiernaast weer
geven.
v
verwachte aspecten van den kolos
salen Lieve Vrouwetoren.
Vier en negentig meter hoog is deze
reus, dus nog dertien meter hooger dan
d,e Amsterdamsche Westertoren. Jaren
lang heeft mén hem in de restauratie
steigers zien staan, maar sinds een paar
jaar is hij in zijn volle schoonheid te
bewonderen. In de vijftiende eeuw is
aan den bouw begonnen, in 1655 is de
spits, naar het ontwerp van Jacob van
Campen, erop gebouwd, in 17S7 is de
toren als door een wonrter blijven staan,
toen de aangebouwde Lieve Vrouwekerk
door een explosie (men gebruikte het
gebouw als kruithuiswerd ver
woest. Sindsdien slaat hij eenzaam op
het kerkplein en tuurt over de schoon
heid van het oude stadje aan zijn voet
naar d,c wijde dreven tot. aan de verre
horizonten
En zoo min als de baksteenen reus
daar in de vijfhonderd jaar van zijn be
staan is uitgekeken geraakt, zoo min
behoeft de toerist te vreezen, dat hij in
zijn korte menschenlcv en genoeg krijgt
van Amersfoort en zijn omgeving.
Gevarieerd landschap
Weinig plaatsen in ons land bezit
ten een zóó gevarieerd land.schap in
een zóó beknopt bestek. Daar is in
het Zuiden de Utrechtsche heuvel
rug, met Stompert en Amersfoort-
sche Berg als uitzichtpunten over
een welig begroeid panorama; daar
zijn de Soester zandduinen, de uit
gestrekte bosschon bij Birkhoven.
Meer naar liet Oosten is er het merk
waardige overgangsgebied van ö,e Ve-
luwe naar het Utrechtsche laagveen,
het ten onrechte zoo weinig door toe
risten bezochte land van Hamersveld,
Asschat, Achterveld en Snorrenhoef.
Naar het Noorden en Westen breidt zich
het wijde, vlakke Eemland uit als een
„Luft kurort", dat lichaams- en ziclerust
verschaft aan ierVr, voorzoover hij geen
lijder aan hooikoorts is... Want in den
zomer strekken zich tot aan den ge
zichtseind 31* de blonde hooi oppertjes
uit, van ochtenddauw tot avondnevel
zwoegen er de paarden voor hoogopgc-
taste hooiwagens, klinkt er het vroolijk
gerikketik der mechanische maaiers en
keerders, terwijl de. onvergelijkelijk zoe
te geur van fermenteerend gras op
ieder vvindvleugje verder zweeft.
Wat de rustelooze stadsmensch in zijn
vacantie bij voorkeur zoekt, vind.t hij in
Amersfoort tezamen: hei en heuvels,
bo.srh en duin, verre uitzichten, lande
lijke rust, oud stedenschoon.
JOHAN PAAUW
VERKOOPINGEN AMERSFOORT
4 Juni. Verkooping van meubilaire
goederen door deurwaarder D. de Groot
te 9.30 v.m. in het verkooplokaal, Muur-
huizen 47.
Wij vernemen van bevoegde zijde,
dat de mededeeling van den A-N.
W.B., die door enkele bladen werd
opgenomen als zouden op den berg
en op de Vlasakkers in Amersfoort
nog landmijnen liggen, onjuist is.
In Amersfoort en de directe omge
ving zijn alle landmijnen verwij
derd.
NACHTELIJKE
VERWARRING
Hedennacht omstreeks 2 uur surveil
leerden twee agenten in burger op de
Varkensmarkt. Twee personen pas
seerden hen en om te zien wat voor
vleesch hii in de kuip had belichtte
een der agenten hen met zijn zaklan
taarn. Dit was niet naar den zin van
een van de twee die een aggressieve
houding aannam. De agent trok zijn
gummistok en dreigde daarmede den
aanvaller, die rechtsomkeert wilde
maken. Daarbij hotste hij echter tegen
een lantaarnpaal met het gevolg dat
hij plotseling in zijn vaart gestuit
werd en een flinke tik van den gum
mistok opliep.
VOORKOMEN BETER DAN
GENEZEN
De politie heeft negen onbeheerde fiet
sen mee naar het bureau genomen, waar
de eigenaren ze terug kunnen halen te
gen inwisseling van een proces ver
baal
AUTO TEGEN MOTOR
Gistermiddag kwam een auto, die van
het autopark de Utrechtschestraat in
wilde rijden in botsing met een motor.
De motorrijder en duopassagier werden
tegen den grond geslingerd, waardoor
de berijder verwondingen aan het hoofd,,
den schouder en den rechtervoet opliep.
De duo-passagier werd aan het oog ge
wond.
MARKTBERICHT
AMERSFOORT, 31 Mei 1940.
Hoendereieren 3,10 h ƒ3,60; Eenden
eieren ƒ2.a ƒ2,50 per 100 stuks.
Grasboter 1.80 ppr K G.
Kippen ƒ0.60 a ƒ1.Hanen ƒ0.60 a
0.70; Jonge hanen ƒ0.15 h ƒ0.50 per
stuk.
Biggen ƒ16.a ƒ21.per stuk.
Aangevoerd waren ongeveer:
280000 stuks hoendereieren; 1200
stuks eendeneieren; 20 K. G. grasboter;
40 biggen.
TEMPERATUUR VAN HET WATER
Temperatuur van het water in Pesie's
bad bedroeg hedenmorgen 64 gr» F. 18
gr. C.
EXAMENS
Onze stadgenoot de heer W. Hoevers,
cand. notaris, slaagde te Utrecht voor
het doctoraal examen rechten.
GEBOREN: Casper, z. v. Rcinder
Gijsbertus Hagelen en Willemina
Muijs; Nicolaas Dirk, z. v. Johannes
F'ieter Gravestein en Elizabeth Maria
Mus.
ONDERTROUWD: Adrinniu* Cornc-
lis ter Burg en Bercndina Maria van
dor Hulst; Albertus Johannes van den
Brink en Alida WilheJmina Prins;
Alexander I.uigjes en Sophia Gosewina
Prins; Herman Christiaan Kremer en
Rachel Antonia Kloos; Stephanus Vcr-
hoe.ff en Jannetje Evert je Kenlin; W il
lem Kok en Huberlina Alcna Scherper;
Antonie Johannes Renos en Gcrardina
Clasina do Vries; Jan van Buurcn en
Cornelia Thierry.
OVERLEDEN: Hendrik Jacob de
Kom penner, oud 8i jaar, echtgenoot
van Maria Anna Sara de C.ock; Grietje
van de Logt, oud 77 jaar, weduwe van
Johannes Doorn; Christiaan den
Enting, oud 43 jaar, ongehuwd.
LIJST VAN GEVONDEN VOOR
WERPEN
TIJDVAK 23 TOT EN MET 29 MEI 1950
Inlichtingen zijn te bekomen aan hot
Hoofdbureau van Politic te Amersfoort,
des morgens van 912 uur en des mid
dags van 24 uur.
Telefonische medcdcelingcn worden
niet verstrekt.
Gevonden; een groene papegaai, mi
litaire goederen (achtergelaten), ecu
zilver armbandje, een 4-klcurcn potlood,
een kruiwagen, een plat rek met 20 gra-
mofoonplaten, 3 distributiekaarten, een
paar rubberlaarzen, een autonummer
plaat, een boodschappentas! h, een paar
roodc damesschoenen, een blauwe kar,
een motorrijwiel, een linker soldaten
schoen, een oud hcereni ijwicl, een geit,
een pekineesjc, een dnmcsrijwiel, een
vulpotlood, een sleutel met kettinkje,
een wandelstok niet zilveren knop, eeri
padvinderszakmes, een taschje met rij
wielgereedschap, een ketting van mo
torrijwiel, een double armbandhorloge,
een blauwe overall, een actetasoh met
inhoud, een geit, een zaag en boorom
slag, een sleutel, een grijs grauwe poes,
een sloop met evacuatiegoederen, een
heerenrijwiel, een verchroomde water
kraan, een Philips luidspreker, een lin-
kerdameshandschoen, een hecrenhoed,
een distributie stamkaart, een blauwe
deken met 2 zwarte japonnen, oud jasje
en 1 K G .suiker, Duitsche jachthond,
een blauwe gabardine regenjas, een
heerenhoed, een trombone, een wasch-
wringer, 2 wandspiegels, 2 konijnen, een
zwarte darnestasch, een ruwharige fox-
terrier, een windbuks, een spaarbank
boekje, -4 stormlantaarntjes, een bril in
étui, een witte doeshond, 4 geiten, een
autoped, een witte poedel, een ronde
barometer, een sabel met houten hand
vest, een gouden trouwring, een zijden
omslagdoek, een donkerblauwe dames-
handschoen, een bruin hondje, een
hondje bruin-zwart, een kinderporté-
monnaie met inhoud, een sleuteltje ver
moed. van rijwiclslot, een brik, een zil
veren armband, een radiotoestel, een
lipssleutel no. 8789. 2 heerenrijwielen en
zaklantaarn, een signaalhoorn, een me
daille, een aantal melkbussen, een bos
sleutels, een vulpen, 2 zakken met in
houd en een blikken doos met inhoud,
een portret in een medaillon.
FIJNE SORTEERING
KUNSTNIJVERHEID
AMERSFOORT IN BEELD
GRAND THéATRE. Van VrUdng 31 Mei
t.m. Donderdag f> Juni vertooning van
de film ..Ninotchka".
Voorstellingen: Zondag 1 15. 40U, 0.15
cn 8.30 uur doorloopend Andere dngen
8.15 Uur. Zaterdags 6 en 8.15 uur Zater
dag- cn Woensdagmiddag 2.30 uur
matiriic.
CITY-TIIEATER. Van Vru'dag 31 Mei t.m.
Donderdag 6 Juni vertooning van dc
film ..Doodloopcnde straat".
Voorstellingen: Zondag 1 15, 4i>0, 0.15
en 8.30 uur doorloopend Andere dagen
8.10 u Zaterdag 6.15 en 8.30 doorloo
pend Zaterdag, cn Woensdagmiddag
2.30 uur motinöe.
REMBRANDT THEATER Vertoon mg van
„Donker Londen" cn ,,Root der vcr-
schrikking".
OPENBARE LEESZAAL MET JEUGDLEES
ZAAL, Muurhuizen 9.,
MUSEUM KLEITITE, Westsingel. Geopend
dagelijks van 10—12 cn 1—4 uur, uitge
zonderd Zondag 's Zaterdags 10 12 cn
1.303 uur (Stndgonootcn hebten
'9 Zaterdags vr\jen toegang)
BELLAMY-BIBLIOTHEEK (kosteloos).
Appelweg 6.
STERHUIS, Korte Beekstraat 4. Voor alle
meisjes iederen avond geopend, des
Zondags van 2 uur..
VOE'I BAL
Dc „Lange Jan", dc bekende toren te Middelburg, gehavend door den brand,
welke de Fransch'c troepen tijdens het bombardement in de Zecuwsehe hoofd
stad stichtten ter dekking van hun aftocht.
N oor den wedstrijd van a.s.
Zondag tegen 't Gooi
uit I Iilversum
Teneinde een Amcrefoortsch elftal sa
men te stellen vond gisteravond op het
Sportterrein „Birkhoven" een selectie
wedstrijd plaats tusschen een A- en
een B-elftal.
Onder leiding van den heer Z. v. d.
Biczcnbos speelden dc volgende teams:
A-c If tal:
H. Brits
(II.V.C.)
W. Wijk, Buteelaar
(Quick) (Sopla)
v. d Kooy, van Empelen, Dammers.
(Sopla) (A.P.W.C.) (Am. Boys)
Barreveld, Bierman, J. v. tl. Brug,
(H.V.C.) (Quick) (Sopla)
Cflsar, Mossing.
(Quick) (A.P.W.C.)
Kraak, ITicnekamp, .Smcelc,
(II.V.C.) (Quick) (Sopla)
IJzendoorn, v. Meeleren.
(Sopla) (A. Boys)
v. d. Hcyden, Katoen, Prinsenhof.
(II.V.C) (Quick) (II.V.C.)
Malcstein, A. v. d. Pol.
(II.V.C.) (H.V.C)
P. v. Zoghcl.
(Sopla)
B-c 1 f tal:
Het resultaat van dezen wedstrijd
was, dat het B-elftal met 3—2 won. Na
eenigc mislukte pogingen van Hiene-
karnp om te doelpunten, gelukte het
hem na ongeveer 10 minuten te scoren.
Door een fout van Butsclaar kreeg
IJzendoorn de kans om doelman Brits
nogmaals te passeeren (02).
Tenslotte was het. Mossing die in de
eerste helft den achterstand inliep
(1-2).
Hoewel Kraak in het laatste gedeelto
den stand op 13 bracht, scoordo v. d.
Brug voor het A-elftal nog een tweede
doelpunt, doch de gelijkmaker bleef
achterwege. Na afloop stelde men het
Amersfoortsch elftal vast. Dit luidt:
Brits.
(II.V.C)
A. v. d. Pol, Malestevn.
(H.V.C) (II.V.C.)
Prinsenhof, Katoen, Dammers,
(H.V.C.) (Quick) (Amersf. Boys)
Barreveld, Cesar, Smeolo,
(H.V.C.) (Quick) (Sopla)
I-Iienekamp, Mossing.
(Quick) (A.P.W.C.)
Reserve spelers zijn: P. v. Zoghei
(Sonla), W. Wijk (Quick), van Empelen
(A.l«.\\ C.)t J. v. d. Brug (Sopla), W.
Kraak (Amersf. Boys).
Dit elftal zal a.s. Zondagmiddag in
het Sportpark „Birkhoven" een wed
strijd spelen tegen de Westelijke eerste
klasse 't Gooi uit Hilversum. Zooals
bekend is, zal de opbrengst van dezen
wedstrijd bestemd zijn voor de door den
oorlog geteisterde gebieden in ons land.
De tegenpartij speelt in de volgende
formatie:
T. Mosterd.
Hulshof, A. v. Rhcenen.
J. Kok, J. Cohen, C. v. Es.
Willemscn, Beugelaar, J. Kruining,
Groenewoud, N. Cohen.
Uit deze onstelling blijkt, dat het
doel fier Hilversummers verdedigd
wordt door den ex-II.V C.-speler T. Mos
terd.
AMERSF. BOYS COMB.—MILITAIR
ELFTAL
Op het terrein van dc Amersf. Boys
aan de Gasthuislaan specific gister
avond een Amersf. Boys-combinatie te
gen een militair elftal. Het einde van
dezen vriendschappelijk gcspccldcn
wedstrijd was een 2—2 gelijk spel, na
dat de blauw-witten met dc rust een
10 oorsprong hadden.
Regeling der benzine-
V distributie
De burgemeester van Amersfoort
maakt den houders van benzinevoorra
den er met nadruk op opmerkzaam, dat
benzine slechts mag worden afgeleverd
op \erloon van een geldige vergunning
tof verbruik van motorbrandstof en on
d,?r afgifte van benzinebons, welke als
volgt luiden:
„Provincie Utrecht. Bewijs voor
het verkrijgen van 5 Liter benzine-
benzol. Namens den Commissaris
der Koningin, het hoofd der 5e af-
deeling ter Prov. Griffie: (get. T.
Kruyff)".
Deze bons zijn slechts geldig, indien
op de achterzijde de stempel met wapen
xan de gemeente Amersfoort is afge
drukt. Indien benzine is verstrekt ten
behoeve van de Duitsche Weermacht, is
het noodzakelijk dat de leverancier zich
na de afgifte van benzine terstond, ver-
voegt hij het Bureau Benzinedistributie,
onder overlegging \an bewijsstukken.
lederen dag vóór 12 uur moeten de ben
zinebons, welke den vorigen dag zijn
ontvangen, worden bezorgd bij het Bu
reau Benzinedistributie.
Nogmaals worden de leveranciers van
benzine er op gewezen, dat zij ver
plicht zijn, aanteekening te houden
van dc door hen verkochte motorbrand
stof, alsmede van den naam en hoeda-
nierheir), van de koopers en het motorrij
tuig waarvoor dc brandstof is geleverd.
In de commissie-Utreoht der Hoofd-
acte examens zijn benoemd,:
Tot lid: dr. G. G. Wilbrink (Sr. Jose-
pha), Rectrix van het Lyceum v. OL.
Vrouw ter Eem;
tot plaatsvervangende leden: H. O. B.
Blijdenstcm, directeur Rijkskweek
school en T. P. de Jongh, leeraar R.H.
B.S. allen te Amersfoort.
Min TLTET motto, dat boven deze pre-
rt* tentielooze serie opstelletjes
over oude 6tadjes staat afgedrukt,
Izal men herkend hebben als te zijn
ontleend aan het wonderschoone ge
dicht „Mei van Gorter, waarvan
ieder althans den eersten regel kent,
101 K omdat <tie zich zoo diepzinnig laat
reciteeren bij allerlei gelegenheden:
Een nieuxve lente en een nieuw
oK geluid:
Ik wil dat dit lied klinkt als het
gefluit,
Dat ik vaak hoorde voor een
zomernacht,
In een oud stadje, langs de
watergracht
Het oude stadje, waar Gorter zijn in
spiratie voor deze beeldende vergelij
king opdeed, was Amersfoort. Alleen
dus al om het motto, zou Amersfoort in
deze rubriek genoemd moeten worden.
Met te meer recht, geschiedt dit, omdat
het een toeristisch juweeltje is, gevat
in een fraaien krans van al wat het
oog en ihpl hart van den zoeker naar
landschapsscJioon bekoort.
Oud is het stellig, en een stadje ook,
want al bijna zevenhonderd jaar (om
precieste zijn: sinds 1259) bezit de
„Voorde aan de Eem" stedelijke rechten.
Deze hielden onder meer in, dat de ne
derzetting zich van stadsmuren moc.ht
voorzien. En het merkwaardige is, dat
deze eerste stadsomwalling nog op dit
oogenblik in 1940, terug te vinden is in
de weliswaar tot krotten vervallen, maar
zelfs in hun ondergang nog schoonc
1 ^Muurhuizpn. Amersfoort is een van die
stadjes} die een waar tnescum zouden
zijn, als niet de heftige harteklop van
het moderne leven alle seniliteit verre
hield. Nu is het zóó, dat van vroeg tot
laat een sterke verkeersstroom van het
Westen des lands naar het Oosten, en
omgekeerd, de vrij smalle en juist daar
door zoo drukke straten doorspoelt. De
ligging^ tusschen het lage Eemland en
den hoogen Utrechtschen heuvelrug, is
trouwens de. oorzaak van Amersfoorts
ontstaan geweest, evenals d,e strategi
sche positie, aan de samenvloeiing der
Geldersche bekpn, die tezamen de rivier
de Eem vormen, van oudsher een be
langrijk militair steunpunt heeft ge
vormd.
Behalve de genoemde Muurhuizen, die
overigens niets dreigends bezitten, zijn er
de bekende Koppe'.poort, die den toe
gang naar en van de Eem heheerschte,
en deMonnikendam, beide tusschen
1400 en 1.500 gebouwd. Van de eerste
ommuring, dus uit da dertiende eeuw,
maakte ook de Kamper Binnenpoort
deel uit, waarxan twee torens bewaard
en gerestaureerd zijn. Amersfoort is een
plaats, die men te voet moet bezoeken.
Men moet de drukke winkelstra
ten verlaten, om kleine steegjes in
te schieten en ieder oogenhlik voor
een nieuwe acsthctische verrassing
te 6taan. Een fraai gex eitje, een
wondermooi doorkijkje, een schil
derachtig tafereel, een zonnebalk
door het groene looverdek van een
watergracht, een statig Gouden-
Eeuwsc-he heerenhuis, een boog-
briaggetje in een bemosten xvalkant,
maar bovenal (letterlijk en figuur
lijk) de steeds nieuwe, steeds on-
\T IET zoodra is het blad aan de linde-
boomen verschenen of de Lmdcpijl-
stuurt komt te voorschijn. Dc forsclie
vlinder behoort tot dezelfde familie als
dc paars-graiiwe Ligusterpijlstaart, waar
van men in Juli zoo vaak dc kolossale
groene lila gestreepte rupsen aan liguster
hagen en seringenboompjes kan aan
treffen
Als deze rupsen rusten of een verde
digingshouding aannemen, dan klemmen
de dieren zich alleen met de sterke na-
schuivers cn de laatste twee, drie paar
olifantachtige buikpootcn vast. Het voor
ste deel van 't lichaam richten zij steil
omhoog en zoo nemen ze dan een sphinx-
achtige, starre houdine. aan. Vandaar, dat
men dc vlinders van deze rupsen sphinxen
noemt cn men ze heeft ondergebracht bij
de sphinxen!amilie.
Ook aan den doorn, die zich achter
aan op het liif van dc rups bevindtdan
ken de sphinxen hun naam van pijlstaart.
En al naar gelang dc rupsen op bepaalde
planten het meest voorkomen, heeft men
(le vlinders vaak naar deze planten ge
noemd. zooals b.v. ligusterpijlstaart, popu
lierpijlstaart. winde pijlstaart cn lindepijl
staart.
Welnu, het is in 't geheel niet onmo
gelijk. dat men de lindepiilstaart in huis
kan aantreffen, want de vlinder vliegt des
nachts, zoodat zij wcleens door het open
staande raam naar binnen vliegt. En als
ze door dc ochtendzon wordt verrast,
komt ze tot rust. Men vindt ze dan ook
wel tegen een boomstam of tegen een
wand van een prieel, waar ze des daags
blijft zitten en dus gemakkelijk waar te
nemen valt.
Smcrinthus tiliae mag zich anders wel
laten zien; de algemeene bouw der
sphinxen met een zwaar, dik lijf, smalle
slevigc voorvleugels en korte achtervleu
gels valt dadelijk in het oog. In rust heeft
dc vlinder een goede schulskleur. welke
lijkt op een verwelkt blad. dus bruin en
groen. Evenwel kan de kleur nog al erg
verschillen. Bij een mooi gekleurd exem
plaar is het geheclc middenveld der voor
vleugels roodachtig groengrijs met fraaie
donkcrolijf-grocnc vlekken. Ook het
lichaam, dc gehakkelde einden der voor
vleugels. dc wortclvelden boven bij de
schouders cn de lluweelen rug zijn diep
groen, lindebladgrocn. Dc achtervleugels
zijn fraai bruin met een groene vlekteeke-
ning. Soms is het gchecle lijf bruinachtig
dan weer groenachtig met een bruine punt.
In Mei en Juni vliegt onze lindepiil
staart uit. maar Itij heeft bij de meeste
andere sphinxen vergeleken een bijzon
der dunnen. korten zuiger, zoodat hij geen
honig uit diepe bloemkronen kan halen.
Ook heeft hii dunnere sprieten, hetgeen
trouwens ook een kenmerk is van hel ge
slacht Smerinthus. waartoe tevens de po
pulierpijlstaart behoort.
Uit de afzonderlijk, dus niet in groepjes
bijeen, op de vocderplanlcn gelegde groen-
gehleurde eitjes, komen bleekgroene gestip
pelde of eigenlijk gekorrelde rupsen, meI
mooie roodachtige schuine ziistrepenOp
den staart dragen ze het kenmerk van
sphinxenrupsen, namelijk de pijl, als een
blauw hoorntje. Zii leven, behalve van lin
debladeren ook wel van het loof van iepen,
berken en elzen.
Eigenaardig is de lichaamsvorm, die
naar voren toe steeds dunner wordt, zoo
dat de hals slank toe loopt. Hun kop is
klein, groen en geclomrand.
Tegen het najaar veranderen ze, na zich
in den grond verborgen te hebben, in een
donkerbruine, harde, bijzonder onbewege-
liikc pop. die overwintert en in 't voor
jaar, door het in zich opnemen van veel
lucht in de trocheeën, opzwelt en het chi-
tine-omhulscl doet barsten, zoodat aan
een nieuwen, snellen vlieger de vrijheid
wordt gegeven.
VIRIDIS
DE I.INDEPIJLST AART
