ONZE CINEASTEN
WACHTEN
Drie welvarende dorpen met
driehonderd moderne
landbouwbedrijven
Onze groeiende
12e provincie
De nieuwe toestand
AAN DE ZEE WERD 20.000 H.A.
GROND ONTWORSTELD
Onze „verborgen"
kunstenaars
Onnatuurlijke situatie
1930 - 21 Augustus -1940
De wereld
van
de
2e BLAD PAG. 4
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1940
huurd aan tuinders uit de ran-Jgcmcen
ten.
Door de dochterinstelling \an de
Wieringermeerdirectie, de Landbouw-
cultuurmaatschappij, wordt den boe
ren in deze streek, eeïieel kosteloos
voorlichting verstrekt, terwijl boven
dien landbouwcursussen worden ge
houden.
N totaal staan in den Wieringer-
A meerpolder thans ruim 300 boerde
rijen, te onderscheiden in vijf verschil
lende standaard-tvpen, over het alge
meen bestemd voor den akkerbouw.
Slechts in het noordelijk deel van den
polder vindt men ecnige veeteelt.
Behalve de in deze driehonderd
boerderijen ge\estigde gezinnen,
staan er, verdeeld over de drie
dorpen, 400 keurig ingerichte land
arbeiderswoningen. Verder vindt
men hier nog een zeventigtal mid
denstandswoningen, winkels, enz.
en tenslotte nog dertig woningen
voor ambtenaren. In totaal werken
momenteel, niet inbegrip van de
zgn. seizoenarbeiders, ca. 2000 nien-
sc.hen op de akkers van de Wie-
ringernieer.
Aan prachtige kanalen en breede
autosnelwegen is terrein voor de op
richting van industrieën gereserveerd.
Ten Noorden van Wieringerwerf is een
bosch in wording, in Slootdorp en Mid-
denmeer lindt men een modern hotel
restaurant, terwijl in laatstgenoemd
dorp tevens de Graan- en Handelsbeurs
gevestigd is, waar eiken Woensdag za
ken worden gedaan, de Coöp. Boeren
leenbank heeft er een ruim kantoorge
bouw, enzoovoort.
Nederlandsche filmers aan hel werk:
Olio Neyenhoff filmt: Rijksmuseum
(Foto Merkelbach).
eigen filmproductie en op die manier
draaide alles steeds in hetzelfde kringe
tje rond. Vooral het wanbegrip voor de
mogelijkheden van de Nederlandsche
film dat bij officieele en officieuse in
stanties voorkwam heeft het krampach
tige karakter van het industrieele film
werk bevorderd.
Misschien nog de ernstigste moeilijk
heid welke onze film in den weg gelegd
is, was de scheiding, die er doorgei oei d
scheen te moeten worden tusschen „offi
cieele" en niet officieele filmers. Er zijn
de laatste jaren twee soorten van films
gemaakt. De eerste waren de comrncr-
cieele, uit de studio's afkomstig, de twee
de werden door zelfstandige kunste
naars gemaakt, deels op eigen initiatief,
deels in opdracht. Het onnatuurlijke
van de situatie is echter geweest, dat de
tweede categorie het, lang niet altijd tot
verfooningen in de erkende theaters
heeft gebracht. Wat een deining is er
niet geweest om de spoorweg-jubileum
film, die tenslotte buiten alle bioscopen
om en in een verkorten omvang in spe
ciale bijeenkomsten moest worden ver
toond!
MET alle waardeering voor den orga-
nisatorisóhen arbeid, welke er in
het film- en bioscoopbedrijf tot stand ia
gebracht, dient toch te worden gezegd,
dat er sinds jaren vrijwel niets is ge
daan om het werk van de „vrijefilm
kunstenaars te steunen of te stimuloe
ren. Het is dan ook niet waar, dat we in
ons land niet kunnen filmen, het is
alleen maar waar, dat we niet de gele
genheid hebben gehad om onze talenten
te ontplooien. Er zijn, in een hoogst ge
cultiveerd land als het onze, menschen
genoeg te vinden, die een juist hegrip
hebben van filmkunst en ook zijn er
menschen genoeg, die de artistieke hoe
danigheden bezitten om films te maken.
Het is alleen maar zaak om ze aan het
woord en aan het werk te laten komen.
Het schijnt geen overdreven optimis
me te zijn, oni zooiets juist op het oogciv
blik te zeggen, nu aan de Nederlandsche
filmproductie in haar ouden vorm een
eind is gekomen en het bioscoop- en
filmbedrijf aan diepgaande veranderin
gen onderhevig is.
Er is reden om aan te nemen, d we
niet naar den vroegeren toestand terne
zullen keeren. Uit de jongste maatrege
len i« al gebleken, dat het einde van de
Amerikaansche overheersching over
onze filmmarkt er is en dat in plaats
daarvan een veel groot er continu- :it
Duitsche films zal komen. Verder zullen
anderen dan tot nu toe. de productie
van Nederlandsche films ter hand ne
men en op andere grondslagen dnti tot
nu toe golden.
U ET moet waarschijnlijk geacht won
1 den, dat de tijd niet vèr is, waarin
er van de meest officieele zijde een ee-
heel andere houding zal aangenomen
worden tegenover een Nederlandse!:1?
filmnijverheid en hopelijk zullen clan
de krachten, die tot. op dit oogenbiik
voor het groote publiek verborgen /iin
gebleven, gelegenheid krijgen om zich :e
ontplooien. De Nederlandsche film heeit
op het oogenblik kansen gekregen, zoo
als ze die vroeger nooit gekend heeft
Nu de overstelpende import uitgescha
keld is, komt er op de bioscoopprogrnm-
ma's ruimte voor en zelfs behoefte aan
Nederlandsche films. En naast dit prnc-
tische argument geldt bovendien en
niet in de laatste plaats dat er onder
invloed van de gebeurtenissen der laat
ste maanden een streven is om zich
bezinnen op de waarden van onze Ne
derlandsche cultuur.
De wegcen waarlangs dat zich zal ont
wikkelen', beginnen zich reeds eenics-
zins af te teekenen. Er is aangekondigd
dat er een reeks van Nederlandsche
speelfilms op stapel gezet zal worden
die zoo mogelijk alle achter elkaar zul
len worden gemaakt en verder worden
er maatregelen genomen, om het maken
van documentaire films mogelijk te ma
ken. Vooral dat laatste zal van veel be
lang kunnen wezen, omdat daar cineas
ten mee bezig kunnen zijn, die nog nie;
de studio-ervaring hebben, welke nood:-:
is voor het maken van een omvangrijk?
speelfilm. Voor de speelfilms zal men
de hulp en voorlichting van ervaren bui
tenlanders voorshands nog niet kunnen
ontberen, maar documentaires kunnen
met geringe middelen worden eemonkl
en zijn practisch „eenmanswerk". Hie'
ligt een prachtig terrein open voor d*
„vrije" filmkunstenaars, die er bun
eigen bekwaamheid kunnen ontwikke
len en bovendien bet publiek laten zien.
dat we in ons laórl no? andere moge
lijkheden hebben dan er tot nu toe "e'
bruikt zijn.
P
De boerderijen zijn een waar lust
oord voor eiken landbouwer en vee
houder. De woningen bestaan uit een
ruime keuken, een woonkamer, een
bijkeuken of spoelpla'ats, een kelder
kast en drie of vier keurige slaapka
mers. De eigenlijke boerderij is ach
ter de woning gebouwd en daarbij is
d-e nieuwste constructie toegepast.
Voor de akkerbouwbedrijven is ge-
zorgd voor één groote, vrije ruimte
waar het gewas ordelijk kan worden
opgetast. Bi| de veehouderijbedrijven
zijn de koeien- en paardenstallen
brandvrij gebouwd, van een bijzon
der ventilatie-systeem voorzien, ter
wijl alle ramen in het bedrijfsgedeel-
te van beton zijn gemaakt.
Sedert 1934 is een aanvang gemaakt
met de verpachting der gronden. Vóór
dien tijd is de bodem eerst ontwaterd
door middel van slooten en open grep
pels, en toen reeds in 1932 het zoutgehal
te van den bodem gedaald was tot bene
den de zgn. zaaigrens. kon reeds met het
inzaaien worden begonnen, zoodat de
EEN enkel woord nog over de be
stuursorganisatie van de gemeeme
Wieringernieer. Toen we dezer dagen
een bezoek aan Neerland's twaalfde pro
vincie brachten, zijn we ook te gast ge
weest bij den gemeente-secretaris, den
heer A. Blaauboer, die met zijn vijfhoof-
dige staf van personeel tijdelijk in een
voormalige bouten cantine gevestigd is,
omdat het gemeentehuis, dat in Wierin
gerwerf staat, al moest worden uitge
breid! De werkzaamheden worden meer
omvattend en het zielen-aantal stijgt, en
bedraagt thans rond 5000. tegen b.v. 3500
op 1 Januari 1938, toen de gemeente Wie
ringernieer officieel werd gesticht. Van
af dien datum moest de heele gemeente
administratie, van het Bevolkingsregis
ter tot de gerneentebegrooting toe, wor
den opgezet.
Wat de financiën betreft: het ziet er
gunstig uit in de Wieringernieer. De
gemeenterekening over 1938 had een
overschot van 39.000! En het laat
zich aanzien, dat de rekening over
1939 met een overschot van ongeveer
30.000 zal sluiten!
Het belastingpeil is hier vrijwel gelijk
aan dat van gemiddelde gemeenten,
T-T ET een lokt het ander uit. Films, die
-*• lanRs dezen west tot stand komen,
ziln zelden als kunstwerk een eeweldice
openbaring, hoogstens eeh aardig amu
sement. Aan hooggestemde waardeering
en verwachtingen ten aanzien van de
producten onzer studio's heeft het dien
tengevolge vaak ontbroken en aan me
dewerking evenzeer. Het gebrek aan me
dewerking op financieel en ander ge
bied, was zoowel een gevolg van de te
leurstellende ervaringen als van een
moeilijk te omschrijven gehrek aan he
grip voor de mogelijkheden van een
/-\NDER de wit-wollige wolken en de wijd-blauwende luchten
tusschen wat eens Oost- en Westfriesland heette, werd tien jaar
geleden een nieuw stuk Nederland geboren. Ontworsteld aan de on
stuimige golven van Zuider- en Waddenzee, kwam een nieuw land
naar boven, werd met zwijgzame vlijt een werk verricht dat zijn
weerga in de wereld niet heeft: de Wieringermeerpolder ontstond.
Honderden menschen hebben hier gewerkt aan den dijk welke eens de
oostkust van Neerland's twaalfde provincie worden zou. Ze hebben
gewerkt, gevochten tegen de krachten der natuur en het geweld der
woedende baren. Imposante kranen met hun machtige grijparmen
hebben de grond aan de zee ontrukt temidden der klotsende golven,
tot dat op 29 Juli 1929 de laatste brokken zware klei de zoo lang ver
beidde afsluiting brachten en de begrenzing van den toekomstigen
polder een feit was geworden. Twee pompgemalen het electrische
gemaal „Lely" genoemd naar wijlen den minister van Waterstaat
ir. C. Lely) en het dieselgemaal „Leemans" met een gezamenlijke
waterverplaatsing van meer dan 100 millioen M3 per maand, zijn zes
maanden lang vrijwel onafgebroken in werking geweest om het
nieuwe polderland droog te malen. En op 21 Augustus 1930 dus
over eenige dagen juist tien jaar geleden kwam de laatste fase van
dit grootsche werk gereed: de Wieringermeer kwam dien dag droog!
Een nieuw land was ontstaan: onze twaalfde provincie!
p N au, .tien jaar later, is de maag-
delijke grond van den Wierin-
germee^older, daar. waar eens de
golven Tnet den wind hebben ge
speeld. herschapen in een landstreek
met vruchtbare gronden, met. wegen,
kanalen, bruggen, sluizen, met dor
pen, woon- en winkelhuizen, met
scholen en kerken.
Voor 100 millioen gulden werd
Nederland meer dan 20.000 Hectare
goede, vruchtbare aarde rijker en als
straks ook de Noord-Oost-, en Zuid-
West- en de Zuid-Oost polders gereed
zullen zijn, zal het IJsselmeer een
zoet water worden met een ceka
pitaliseerde waarde van 128 mil-
lioen-
De nieuwe tijd
I-TlER in den Wieringermeerpolder be-
tast men den nieuwen tiid. hier voelt
men den polsslag van een nieuw gebeuren,
hier hoort men de symphonie van den ar
beid. hier hoort men 't gezang van het gol
vend graan dat wuivend zich buigt onder
den blauwen hemel boven dit nieuwe land.
Hier wordt een nieuw werk geschapen. Hier
wordt een van Neerland's schoonste dicht
werken getoonzet een symphonie geschre
ven, waarvan de melodie doordringt en na
galmt tot ver over den oostelijken dijk naar
het IJsselmeer en over het wijde, groene
polderland van Noord-Holland't Zou een
lubelsymphonie, 't zou een melodie van
bliide klanken kunnen zijn, waren er niet
van tijd tot tijd storende dissonanten in
het iile luchtruim, die herinneren aan een
anderen tijd.
Drie dorpen met een
Burgemeester-directeur
Maar wat hier op dezen nieuwen bo
dem begonnen is, w ordt voortgezet. Zoo
dra men uit de richting: Alkmaar, bij
Kolhorn het „oude" land verlaat, komt
men onder de bekoring van het treffend-
imposante landschap dat zoo geheel an
ders is dan waar ook in ons land. De
nieuwe polder Wieringermeer telt. aan
snijpunten van ruime wegen en kana
len, drie dorpen, namelijk Middenmeer.
Slootdorp en Wieringerwerf. die wél elk
een afzonderlijke woongemeenschap,
maar staatkundig en staatsrechterlijk
één gemeente vormen. Het bijzondere
van deze gemeente is. dat de Gemeente
raad b.v. niet door de bewoners gekozen,
doch door de Kroon benoemd is. Als
burgemeester fungeert de directeur van
de Wieringermeer, ir. S. Smeding,
die zijn bureau te Alkmaar heeft Het
college van B. en W., dat hier „Vertrou
wenscommissie" heet, bestaat, behalve
natuurlijk uit den Burgemeester-Direc
teur. uit twee wethouders, als hoedanig
door de Kroon benoemd zijn de burge
meester van Medemblik en een pachter
uit de Wieringermeer. Daarenboven is
er de Gemeenteraad, die hier „Bestuurs
commissie" beet, eveneens door de
Kroon benoemd, en bestaande uit de
drie reeds genoemde functionnarissen.
plus rnr. A .F. Kamp, burgemeester van
Texel; rnr. A. J. Backer, hoofdambtenaar
der Provinciale Griffie te Haarlem; een
kleine pachter, een middenstander en
een landarbeider uit> de Wieringermeer
en den heer C. L. de Bruvn, secretaris
der Wieringermeerdirectie. Gemeente
secretaris van de Wieringermeer is de
heer A Blaauboer. Deze bestuursvorm
zou uiteraard een tijdelijke zijn. tot dat
de gemeente Wieringermeer zich meer
zal hebben geconsolideerd en de be
woners elkaar beter kennen.
Moderne dorpen
Een der boerderijen, in welken geest men
eerste pachters een cultuurrijp gernaak-
ten bodem vonden. Heel deze ontgin-
ningsexploitatie is voor rekening van
het Rijk uitgevoerd.
Meer dan 1000 gegadigden!
T N den zomer 1934 betrokken de
eerste pachters hun nieuwe be
drijven in den Wieringermeerpolder
en toen na een jaar de uitkomsten
alle reden tot tevredenheid gaven,
werd de belangstelling voor de toen
reeds beschikbaar zijnde 67 bedrijven
grooter en grooter, tot dat zich in het
vorig jaar voor 51 bedrijven, liefst
meer dan duizend gegadigden uit
alle deelen van het land aanmeld
den!
De modern geoutilleerde bedrijven in
de Wieringermeer bleken reeds overal in
den lande een goede faam te hebben ver
kregen. Maar niet alleen om de model-in
richting der bedrijven bestaat er groote
belangstelling, de aantrekkingskracht
vind, ook haar oorzaak in de gunstige
verkaveling van den grond, de gebleken
vruchtbaarheid van den bodem en daar
bij de gunstige voorwaarden waarop de
candidaat-pachters zich hier kunnen
vestigen. Dat beteekent echter niet, dat
iedereen hier terecht kan! Gezien het
enorme aantal gegadigden en liet beperk
te aantal bedrijven en hoeveelheid grond
moet een zeer scherpe selectie worden
toegepast. Daarbij wordt van de zijde der
Wieringermeerdirectie ernstig gestreefd
naar her bevorderen van een krachtigen
boerenstand.
Scherpe selectie
Zoo moeten de gegadigden land-
bouwtechnisch. zoowel theoretisch
als practisch, onderlegd zijn en be
schikken over een bedrijfskapitaal
van driehonderd gulden per Hectare,
noodig om de exploitatie van de boer
derij bedrijfsveilig te stellen Hulp
van naaste familieleden is hierbij
toegestaan.
Op 1 Mei van dit jaar waren in totaal
158 akkerbouwbedrijven, 25 weidebedrij
ven en 151 zgn. gemengde bedrijven in
exploitatie. De totale oppervlakte der ver
pachte hofsteden bedraagt 12000 Hectare
Bovendien is nog bijna 500 Hectare ver-
er ruim 300 in de Wieringermeer aantreft
maar wel aan den hoogen kant. Doch
daar tegenover staat, dat de verdiensten
der bewoners ook behoorlijk zijn. En
bovendien is van belang, dat de wet op
de financieele verhoudingen hier niet
van toepassing is. De gemeente krijgt
dus de volle honderd procent van de Ge
meentefondsbelasting en omdat de boe
ren hier goed verdienen, is de opbrengst
dier belasting hoog en daar vaart de
heele gemeente wel bij. Uiteraard telt de
Wieringermeer geen werkloozen en ook
kent ze geen armlastigen. Er wordt door
allen gewerkt en geld verdiend.
Wat in de Wieringermeer zoo bijzonder
opvalt, is de geest van saamhoorigheid en
samenwerking. Hier heeft zich een nieuwe
gemeenschap gevormd. Weliswaar nog
klein, doch vol perspectieven. En wat hier
na tien jaar noesten arbeid tot stand werd
gebrachtgeeft hoop voor een goede toe
komst. Moge deze toekomst vergezeld ziin
van betere tijden en nieuwe welvaart voor
ons heele vaderland.
Waarom heeft onze filmindustrie nooit
meer gewerkt in de richting van „Jonge
harten" die weliswaar geert volmaakte
film was. maar op juiste grondslagen
berustte.
ER zijn veel menschen, bij wie
het spreken over een Neder
landsche film een gevoel van wre
vel opwekt, dat ze toonen door
met een schouder-ophalen te zeg
gen, dat het toch wel niets zal
wezen en dat ze laatst nog eens
een Nederlandsche film gezien
hebben, waar beslist niets aan
was. Ze willen er maar liever niet
meer van hooren en vinden Ne
derlandsche films een hopelooze
zaak, geschikt voor lieden, wien
het aan goeden smaak of onder-
scheidingsgevoel ontbreekt.
DE dorpen zelf zijn de meest moderne
welke men zich denken kan. De
heele polder is voorzien van waterlei
ding, electriciteit en telefoon, de huizen
voldoen alle aan de eischen van comfort
en hygiëne, men vindt in elk dorp drie
kerken een Ned. Hervormde, een Ge
reformeerde en een Roomsch Katholieke,
en voorts een neutrale en een christe
lijke school. Er hebben zich t.wee artsen
gevestigd en er is een Wijkverpleging.
Eén Rijks- en twee gemeenteveldwach
ters waken voor de veiligheid en verder
heerscht er een geest van gemoedelijk
heid en gemeenschapszin.
ALS een vatbaar en kosteliik kas
plantje is onze filmbedrijvigheid be
handeld en in leven gehouden en de
kweekers, die er om heen stonden heb
ben in hun ijver om het gewas te laten
gedijen sonis zooveel gereedschap ge
bruikt, dat het kweeksel. waarvan de
ondeskundige toeschouwer wonder wat
verwachtte, een teleurstelling bleef, om
dat bet heelemaal geen schoone orchi
dee w as of een
voldragen
kleurrijk ge
was, maar een
doodgewoon
grasplantje
rnet groene
bladeren.
Er is in het
totstandkomen
van een Neder
landsche film altijd wat krampachtigs
geweest en dat moest ook wel, want een
dure rolprent met een ongewisse toe
komst is een probleem, dat iedereen
zwaar op zijn maag zou liggen, vooral
als hij weet, dat het afzetgebied voor een
Nederlandsche film akelig klein is en
hij, als de film. per ongeluk niet slaagt,
meteen al zijn mogelijkheden voor een
verderen arbeid kwijt is. Alle Neder
landsche films, die tot nu toe gemaakt
zijn, hadden bij al hun verschillende
kwaliteiten één duren plicht: ze moesten
en zouden hun geld weer opbrengen. Dit
strict commercieele standpunt leidde er
vanzelfsprekend toe, dat de makers op
alle mogeliike manieren geprobeerd heb
ben bun onderwerpen zoo „populair"
mogelijk te maken. Het is gebeurd, dat
de hoofdactrice in een der Nederlandsche
films beslist een nummer moest zingen
niet omdat de stof dat zoo dringend
noodig maakte, maar omdat een der lei
ders van de productie .ervan overtuigd
was, dat het publiek daar erg tuk op zou
wezen en dat de film zoo aantrekkelij
ker zou worden
