„Geen gebrek aan
nieuwe films in
ons land
Groei in de
diepte
Amlrsfgdrt
UIT MOOI
PREDIKBEURTEN
R.K. GODSDIENST
OEFENINGEN
Beleediging van de
Duitsche weermacht
Honderdjarig bestaan
van de
Bensdorp-fabrieken
Nieuw laboratorium
voor
den tuinbouw
Mijnen bij Westkapelle
I//
Dr. Borms te Amsterdam
De wereld
van
ilm
de fil
Walter Hasenclever t
STERREN VAN
DIT JAAR
2e BLAD PAG. 2
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1940
VAN GENTIAAN EN ZONNEDAUW
PP EN der fraaiste midzomervcrschijnin
■L-* gen is wel de klokjcsgentiaan. Zij
heeft het blauw van den hemel in haar
bloemkroon opgenomen. Op vochtige
plaatsen in onze heidestreken vertoonen
de hemelsblauwe klokjes zich tusschen de
rozcroodc bloempjes van de struikhei en
de urntjes van de erica.
Van du rozeroode en blauwe kleuren-
festijn kan men genieten bij het onvolpre
zen Hazenwater achter de algemeene be
graafplaats bij Oud-Leusden. achter Hotel
Waterloo en langs den Buurtweg. Maar
vooral in de stukjes heide in Asehgat en
langs de wegen tusschen Barneveld en
Nijkerk komen ze in groot aantal voor. in
het bijzonder op de Appelscheheide bij
Voorthuizen, bij Terschuur en in den om
trek van het Aanschotcrgat.
Het is verleidelijk om een tuiltje van
deze groote bloemen te plukkenvooral
ook omdat ze alleenstaand zijn aan den
top van den stengel en bovendien nog
eenige in de bovenste oksels van de lijn
vormige tegenoverstaande en soms ver
spreide bladen.
Maar toch moeten we dit ontraden, al
is het alleen maar om het feit. dat een vol
gende bezoeker niet meer kan genieten
van deze sierlijke verschijningen en van
hun biologische bijzonderheden.
Bekijkt men Gentiana Pneumonanthe
wat nader dan blijkt, dat de rechtopstaan
de bloemkroon van buiten nog 5 groene
strepen heeft en van binnen ook. met vele
kleine groene vlekken en dat de helm-
knopjes zijn samengekleefd, terwijl de
stempels omgerold zijn.
De bolvormige verdikte voet van het
vruchtbeginsel heeft 5 knobbels, die rijke
lijk honig afscheiden en die in den voet
van den bloemtrechter wordt bewaard.
Deze wordt tegen regen beschut, doordat
dan de bloemkroon zich sluit, hetgeen ze
ook des nachts doet-
Ze ziin op kruisbestuiving ingesteld, om
dat de helmknoppen hun stuifmeel ontlas
ten vóórdat de stempels geschikt zijn om
het op te nemen. Door de lengte der
bloemkroonbuis zijn alleen hommels ge
schikt om bij den honig te komen. Deze
zetten zich op den zoom en dalen dan in
de wijde buis. waarin zij soms geheel ver
dwijnen. Intusschen hebben ze uit andere
bloemen stuifmeel meegenomen, zoodat ze
dan de bezoekende bloem bevruchten
Ook de vouwen der trechtervormige
bloejnkroon spelen een rol bij de bestui
ving. Zü verwijden zich bij het opengaan
der bloem des morgens, doch bij het slui
ten des avonds steken ze zich meer naar
binnen, terwijl ze zich dan meteen wat
draaien. Daarbij komen de nu vrij sterk
inspringende vouwen met de buitenzijden
der hclmknopjes in aanraking en ont
vangen stuifmeel. Door het rekken van
stijl en bloemkroon komen de met stuif
meel bedekte vouwen op de hoogte van
den stempel te liggen, zoodat zelfbestui-
ving mogelijk is.
Ook de in de bloemen gekropen kevers
kunnen kruisbestuiving bewerken.
Zoo opvallend de gentiaan is. zoo een
voudig en bescheiden is de zonnedauw, die
in groot aantal op dezelfde vochtige heide-
plaatsen voorkomt. Zeker, de rozetten van
de ronde blaadjes kunnen den donkeren
grond prachtig rood kleuren, maar de
langgestrelde zeer kleine bloempjes vallen
toch niet op. Maar des te meer spelen de
blaadjes met de roode tentakeltjes een
merkwaardige en wonderlijke rol. Zij kun
nen vliegjes en mugjes vangen en deze als
het ware opeten, maar daarover een vol
gende maal.
VIRIDIS
ZONDAG 25 AUGUSTUS
St. Joriskerk
10 cur v.m. ds. J. Cirkel, Leerbroek.
6 uur nam. ds. Syfcrandy, Nu'megen-Hees.
Nieuwe Kerk
10 uur v.m. ds. Pannebakker.
6 uur nam. ds. Blok.
Emmakerk
10 uur v.m. ds. IJsscling, Hilversum.
6 uur nam. ds. Koch, Maasdam. Jeugdd.
Kapel „Zon en Schild"
10 uur v.m. ds. Nauta.
Gasthuiskerk
10 uur v.m. de heer de Vries.
Wjjkgebouw Laurens Costerplein
10 uur v.m- Kinderkerk.
Gebouw „Het Sluisje"
10 uur v.m. Kinderkerk.
Evang. Luth- Kerk
10.30 v.m. Gecomb. dienst met Vr'yz. Her
vormden.
Vrjjz. Hervormden (Luthersche Kerk)
10.30 uur: Da. Elink Schuurman.
Remonstr. Gemeente
10.30 uur: dr. Miedema.
Doopsgezinde Gemeente
10.30 uur: ds. Golterman.
Geref. Kerk (Zuidsingel)
10 uur v.m. ds. Popma.
5.30 n.m. ds. Hamming, Siegerswoude.
Gersf. Kerk (L. Vrouwestraat)
10 uur v.m. ds. Hamming.
5.30 n.m. cand. v. Buuren
Westerkerk
10 uur v.m. cand. v. Buuren
5.30 n.m. ds. Popma.
Gebouw „Bethel"
(Eemstraat)
10 uur kinderkerk
Vr'u'e Evangelische Gemeente
Gebouw ..Eben Haezer"
(Muurhuizen 139a)
10 en 5.30 uur: Br. L. Kranenburg, Utrecht
F.lken Dinsdagavond 8 uur bidstond.
Geref Kerk in Hersteld Verband
10 en 5.30 uur: ds. Herngreen.
Chr- Geref. Gemeente
10 uur v.m. en 5.30 nam. ds. Drenth.
Vrije (Jercl. Gemeente
(Muurhuizen 53)
9 30 uur v.m. en 5.30 n.m. Godsdienstoefening
26 Aug. 7 uur: ds. Baay, Tholen.
Geref Gemeente
(Stoovestraat 11)
10 en 5.30 uur; Godsdienstoefening.
26 Aug. 7 uur: ds. Fraanje, Barneveld.
Oud Katholieke Kerk
't Zand 13
10 uur v.m H- Dienst.
6.30 uur n.m. Vesper.
Vrye Katholieke Gemeente
Leger des Heils (Havik 25)
10 uur Heiligingsdienst, 7 uur n.m. open
luchtsamenkomst bij de Kei n m. 7 30 uui
Verlossingssamcnkomst.
Christian Science Society
Arnhemscheweg 7
10 uur Hollandsche dienst 11.15 English
service. Onderwerp: Gemoed.
Nicasiusstraat 4
Evangelisatie.samenkomst 5-30 uur.
Amersfoortsche Bergkapel
Theosofische Loee
10.30 uur: Ds. Vunderink, Zeist.
Deutscher Gottesdienst Gasthuiskerk
Westsingel 47
Geen dienst.
Jeziël
Stoovestraat 14
Donderdag 8 uur n-m. en Zondag 6 uur n m
Evangelisatiezending N Vetter.
Vrjjr. Ohr. Jeugddienst
Doopsgez. Kerk
Geen dienst.
HOOGLAND
10 uur v.m. de heer D. Mallekote, dir Kin-
derzorg".
LEUSDEN
10 uur v.m. ds. Hofstede.
(Wijzigingen voorbehouden)
Parochie v. d. H. Franciscus Xaveriu9
't Zand 31
H.H. Missen om 6 30, 7.30, 8.30 en 10 uur
gezongen Hoogmis, 5 uur Lof.
Parochie O L. Vrouwe Hemelvaart
Langegracht 36
H. H. Missen om 7 uur, 8-30 en 10.30 uui
gezongen Hoogmis, 6 uur Lof.
Parochie v. d. H. Henricus
P. Borstraat 41
H. H. Missen om 7 uur, 8-30 en 10 uur Hoog
mis. 6 uur: Lof.
Parochie v. d. H. Ansfridus
Jacob Catslaan 28
H.H, Missen om 7 en 8.30 uur. Hoogmis te
10-30 uur, 6 uur Lof.
binnenland
Soldaat van Opbouwdienst tot
zes maanden gevangenisstraf
veroordeeld
ARNHEM, 24 Aug. Het Duitsche
krijgsgerecht heeft gisteren in de zaal
van het Arnhemsche gerechtshof de eer
ste zitting gehouden ter behandeling
van een tweetal zaken. Het gerecht
werd gepresideerd door dr. Lehmann en
bestond voorts uit majoor Von Schlicht
en Obergefreiter Schuck.
Terecht stonden allereerst de 22-jarige
D. H. en de 20-jarige A. F. F., beiden
soldaat van den opbouwdienst te Ede
en resp. uit Vlissingen en Renkum af
komstig. Beide soldaten stonden op li
Juli j.l. bij een ijsco-wagen op de Erica
laan te Ede, toen daar de meisjes H. U.
en G. R. passeerden, die met Duitsche
soldaten omgang hadden. Beiden had
den de meisjes deswege bedreigd, ter
wijl de verdachte H. zich bovendien be-
leedigend over de Duitsche weermacht
had uitgelaten. Zij hadden tegen de
meisjes o.m. gezegd, dat hun namen
genoteerd zouden worden en dat zij, „als
de Duitschers hier weer weg zouden
zijn, een kopje kleiner gemaakt zouden
worden."
Tegen den verdachte H. eischte de
aanklager acht maanden gevangenis
straf, tegen verd. F. twee maanden. Na
raadkamer werd H. wegens beleediginc
van de Duitsche weermacht veroordeeld
tot zee maanden gevangenisstraf, ter
wijl F., wien alleen bedreiging was ten
la6te gelegd, werd vrijgesproken.
Zes maanden wegens ver
spreiden van valsche ge
ruchten
Vervolgens stond terecht de 43-jarige
gent van politie A. G. te Arnhem we
gens Int verspreiden van valsche ge
ruchten. Op 11 Juli j.l. had hij tegen
ieman-l uit Vaasscn gesproken over ge
ruchten, om. o\er „groote transporten
Duitsche dienstweigeraars." De verdaan-
te gaf dit feit toe, maar voerde tot zijn
verontschuldiging aan, dat hij in Juli
volkomen in de war was gt.vee^i door
enkele sterfgevallen in zijn familie.
De aanklager verklaarde niet aan te
kunnen nemen, dat verdachten zenuw
gestel niet in orde zou zijn geweest. Een
politieman in uniform behoort met het
eerste het beste kletspraatje aan een
vreemde verder te vertollen. Bovendien
kent de Duitsche weermacht geen
dienstweigeraars. Spr. ci6ch!o een jaar
gevangenisstraf.
Het gerecht legde na raadkamer den
agent zes maanden gevangenisstraf met
aftrek van ze6 weken voorarrest op.
HET MERWEDEKANAAL GESTREMD
s-GRAVENHAGE, 24 Aug. De
hoofdingenieur-directeur van den Rijks
waterstaat in de directie Utrecht te
Utrecht deelt mede, dat ten behoeve van
het leggen van een waterledingzinker
door het Merwedekanaal. ongeveer 300
meter ten Noordwesten van de sluizen
in het Merwedekanaal bewesten Utrecht
op 28 Augustus 1010 do scheepvaart ter
plaatse zal zijn gestremd van des voor
middags 6 uur tot des namiddags 12
uur, of zooveel korter of langer als noo-
dig zal blijken.
EEN SCHIP GEZONKEN.
WILLEMSTAD, 24 Aug. Gisteren om
4 uur is met het Hellegat in zicht bij
den Strekdam in het Ilollandsch Diep.
gezonken het sleep?chip „Rubens"
groot 1136 ton, van de reederij Pluvier
te Antwerpen, kapitein schipper Bosch,
woonachtig te Capelle a.d. IJsel. Alle
onvarenden zijn gered en opgepikt dooi
de sleepboot „Eem" van P. Smit te Rot
terdam
Huldiging van jubilarissen
en directie
BUSSUM. 24 Augustus. Gisteren
herdacht de N.V. Bensdorp's Cacao- en
Chocoladefabrieken te Bussum het bon
derdjarig bestaan van dit bedrijf. Hoe
wel de tijdsomstandigheden zich niet
tot feestelijkheden leenen, heeft de di
rectie echter gemeend, 18 jubilarissen
die 50, 40 en 25 jaar bil de firma in
dienst zijn. te moeten huldigen.
De oprichter van de firma Bensdorp
die in 1S12 in Amsterdam werd gebo
ren, de heer Gerard Bensdorp, vertrok
in 1S31 naar den vreemde om daar het
chocolade en suikerwerk-vak te leeren
Hij verbleef daartoe negen iaar in het
buitenland en werkte in Brussel. Parijs
Milaan. Rome, Napels, München en
Weenen.
In 1840 keerde hii met een rijke vak
ervaring naar Amsterdam terug, waar
hij zich tezamen met zijn jongeren
broer in de Kerkstraat vestigde onder
den naam: Gebrs. Bensdorp Pariische
dessertwerken.
In 1844 zette de heer Gerard Bens
dorp de zaak alleen voort. Deze groeide
steeds en moest derhahe verplaatst
worden. Zoo kwam de zaak op de Hee
rengracht cn den Amstel. In 1870 droeg
do heer Gerard Bensdorp de zaak over
aan zijn zoon Frans, waarop de zaak
verder gedreven werd onder den naam
Bensdorp Co.
In 1844 toen de ruimte in Amsterdam
aan den Amstel te klein werd. bouwde
men de bekende groote fabriek aan de
spoorlijn te Bussum. waar later het ge
heele bedritf gevestigd werd. Nadat de
zaak in 1898 was omgezet in een N.V.
onder den naam „Ilollandsche Cacao
en Chocoladefabrieken v.h. Bensdorp en
Co." werd in 1900 een fabriek in Kleef
gebouwd, in 1907 een in Weenen en in
1932 in Genua. Zes jaar geleden is de
firmanaam veranderd in Bensdorp N.V.
De huidige algemeene directeur, de
heer L. T. M. Bensdorp. is een klein
zoon van den oprichter.
Om half elf vond in een der expc
ditielokalcn der fabriek de huldiging
van de 18 jubilarissen plaats door de
directie, waarna de directie door per
soneel en anderen gehuldigd werd.
Van zeer vele zijden waren fraaie
bloemstukken ontvangen, zoodat de ge-
heele fabriek in een bloementuin her
schapen was.
NAALDWIJK, 24 Aug. Gisteren
brachten persvertegenwoordigers een
bezoek aan het nieuwe laboratorium
voor den tuinbouw, dat aan den Zuid-
weg te Naaldwijk op Rijkskosten wordt
gebouwd en thans bijna gereed is. De
directeur, rijketuinbouwconnulent ir. t.
M. Riemens, leidde hen rond door het
gebouw en vertelde een en ander van
de inrichting en de taak van dit nieuwe
laboratorium, dat voor Nederland eenig
in zijn soort ie.
Gelijkvloers is het laboratorium voor
het grondonderzoek gelegen, benevens
verschillende andere afdcelingen ten
dienste van het tuinbouwkundig onder
zoek. Op de eerste verdieping is het la
boratorium voor plantenziekten geves
tigd, de bibliotheek, de vergaderzaal,
etc. Het twaalf meter hooge gebouw is
heel practisch ingericht en zal van alle
moderne instrumenten, als spectograaf,
etc. worden voorzien.
Ir. Riemens deelde verder mede, dat
het nieuwe laboratorium voor den tuin
bouw zich in hoofdzaak met, de volgen
de drie onderwerpen zal bezig houden:
voeding der planten, plantenziekten en
verbetering der cultures in den tuin
bouw (selectie en invoeren van nieuwe
gewassen). Het doel zal o.m. bestaan in
het opvoeren der productie in den tuin
bouw, verbetering der tuinbouwproduc
ten en vermindering der kosten voor de
kweekers.
Het gebouw zal waarschijnlijk eind
September officieel in gebruik kunnen
worden genomen.
WESTKAPELLE, 23 ~ug. Gisteren
zijn hier twee mijnen aangespoeld en
tot ontploffing gekomen. Een ervan ont
plofte bij het zoogenaamde ijzeren to
rentje, waar veel schade werd aange
richt aan de lichtwachtershuisjes onder
aan den dijk, terwijl aan den Noord
kant van het dorp verscheidene ruiten
het moesten ontgelden. Persoonlijke on
gelukken kwamen niet voor. De andere
mijn explodeerde meer naar het Noor-
den, maar richtte geen schade aan. Op
het oogenblik liggen nog andere mijnen
voor Westkapelle. Door het slechte weer
is het niet mogelijk ze te demonteeren.
ALLEEN DE U.F.A. BRENGT ER AL 45 UIT
171 R is in het Nederiandsche bioscoopwezen zeer veel veranderd in
Lz de laatste drie en een halve maand en de grootste verandering
die lot stand gekomen is, tvas wel, dat onze programma's nu geheel
en al op de Duitsche film zijn ingesteld. En we zullen ons vertrouwd
moeten maken met het denkbeeld, dat deze toestand, naar de zaken
zich thans laten aanzien, bestendigd zal blijven. Dat beteekent dus,
dat we met hernieuwde belangstelling de Duitsche filmindustrie zul
len gaan gadeslaan en haar producten afwachten. „Gebrek aan nieu
we films behoeft er het komende seizoen in Nederland niet te zijn."
Deze uitspraak is van Carl O pit z, den chef van den buiteniand-
schen persdienst van de allen welbekende UFA, die tijdens een be
zoek aan ons land het een en ander over de nieuwe plannen van zijn
maatschappij heeft verteld. Alleen de UFA zal in ons land het ko
mende jaar 45 nieuwe films in ons land uitbrengen en zooals men
weet bestaat er ook nog de TOB1S, de andere maatschappij, die Duit
sche werken importeert en die eveneens een respectabel programma
heeft samengesteld.
AMSTERDAM. 21 Aug. Maandag
26 Aug. 1940 te halfacht zal dr. August
Borms, de Ylaamsche voorman en mar
telaar, in Bellevue (ingang Marnix-
slraat) gehuldigd worden na zijn terug
keer uit Franscho gevangenschap. Te
vens spreekt de bekende strijder voor de
taalrechten in Vlaanderen. Florimond
Grammens Deze Dietsche avond, iilgc-
richt door de afdeeling Amsterdam der
stichting Noord-NederlandVlaanderen
wordt opgeluisterd door massazang on
der den bekenden leider fier iaarlijksche
Vlaamsch-nationale zangfeesten Willem
de Meijer en zijn medewerkster Wieske
Aerts.
BIJSTAND VOOR OORLOGSSCHADE
Bij het comité van bijstand voor oor-
IO"sschatle door gereformeerde kerken
geleden kwam over de maand Juli in-
aan giften 1.688.54, aan collecten
73.203.08.
ET merkwaardige is, dat de UFA in
haar eigen studio's maar ruim der
tig films vervaardigt. Dat ons land er
zooveel meer krijgt beteekent niet, dat
er oude paarden van stal gehaald zul
len worden, maar spruit voort uit 'het
feit. dat de Ncderlandsche tak van de
Duitsche maatschappij ook werken van
andere film-
f
maatschap
pijen in cir
culatie brengt.
Bijvoorbeeld
van de Terra,
een naam. die
zoo langza
merhand ook
al bekend is
bij de bios
coopbezoekers
en van de Wien Film. een Weensche
maatschappij. Van al deze maatschap
pijen krijgen we in ons land de beste
werken te zien. iets wat vroeger ook ge
beurde ten aanzien van de Amerikaan-
sche studio's, die zoodoende zelfs maar
een gering percentage van hun produc
tie in ons land konden slijten.
Een van de merkwaardigste mededee-
lingcn. die de Duitsche perschef deed
wa^ wel die, dat het film- en bioscoop
wezen in Duitschland tijdens den oorlog
geen nadeclige ervaringen heeft gehad,
maar dat integendeel de belangstelling
voor de film gestegen is en dat alle cij
fers van de afgeloopen oorlogsmaanden
hooger zijn dan die van de vredes-maan-
den van bet vorige jaar.
De werkzaamheden van de UFA zelf
vormen daar trouwens een levendig be
wijs voor. De maatschappij, die tot nu
toe op Neu Rabelsberg 24 groote studio's
bezat, is van plan. om a raison van 25
millioen Rijksmark. die geheel uit eigen
middelen verschaft zullen worden, haar
terreinen en ateliers aanzienlijk uit te
breiden, zoodat er in de toekomst 38
studio's zullen zijn, ongeacht nog de
noodige werkplaatsen, machinegebou
wen en speciale inrichtingen, zooals een
bassin om opnemingen onder water te
doei*. In totaal zullen in dat groote stu-
dio-comp'ex 90 films kunnen worden ge
maakt. Een ander voorbeeld van de
Duitsche activiteit is het groeiende aan
tal vertakkingen van de UFA in het
buitenland. De cijfers worden werkel'ik
Amerikaansch, want een omzet van 170
millioen per jaar is z^lfs voor een film
industrie veel, terwijl het aantal van
8000 menschen, dat de UFA in haar ate
liers, werkplaatnen en theaters werk
geeft, ook niet laag is.
Belangstelling voor de
journaals
EEN van de afdeelingen, die tijdens
den oorlog het meeste en het snel
ste giaeidc. is hot iournaalbedrijf.
Vroeger hadden de Duitsche journaals
niet veel te beteekenen. Ze waren soms
maanden oud en met Paschpn zagen de
hioscoopgangcrs in een klein plaatsje
hij wijze van spreken nog Kerstmisge
beurtenissen. Onder invloed van de re
geering is dat met. het begin van den
oorlog snel veranderd. Niet alleen wer
den de journaals langer van 3 400
meter tot 1200 meter soms ze werden
ook actueeler. dat wil zeggen er wer
den maatregelen genomen, waardoor de
bezoekers ook in hef meest provinciale
plaatsje in Duitschland nooit film-
nicuws kondpn zien, dat ouder was
dan vier weken.
In zeshonderd Duitsche theaters lege-
lijk loopt nu het UFA-journaal dadelijk
nadat het van het front binnengekomen
is „in eerste week", dat betgekent dus,
dat de copieerin6tallaties in enkele da
gen een geweldige hoeveelheid filmpo-
sitief moeten hebben afgeleverd, want
ook het buitenland en do militaire
theaters bij de troepen krijgen hun aan
deel. De A FIFA. een tak van de UF-\.
die uitsluitend copieert en foto's af
drukt, heeft op die manier een extra
zware taak gpkregen, temeer, omdat
door de mobilisatie vele deskundige ar
beiders zijn weggeroepen.
Groei in de diepte
TV/TET de toekomstige uitbreiding van
iVi haar productiemogelijkheden zal
de UFA, volgens de mededeelingen van
haar vertegenwoordiger, nog verder
gaan met een verandering in haar werk
methode, die reeds op het oogenblik te jaardag vieren.
merken is. Er zal aan elke film veel
meer aandacht besteed wórden, opdat
het peil der werken hooger zal kunnen
worden. Er wordt meer tijd aan gespen
deerd, er wordt een langere voor-studie
gemaakt, en alle onderdeelen worden
met grooter zorg uitgewerkt. De Maria
Stuart film. met Zarah Leander, die op
het oogenblik haar voltooiing nadert,
heeft niet minder dan acht maanden
werk geëischt, hetgeen in vergelijking
tot den middelmatigen duur van een
productie lang is. De Hollywoodsclie sta
tistieken melden bijvoorbeeld als gemid
delde draaitijd voor een film 40 dagen
waarbij de voorberendingen dan niet
inbegrijpen zijn.
Deze „groei in de diepte" is waar
schijnlijk een der opvallendste aspecten
van de Duitsche film. die trouwens toch
den geestelijken achtergrond van haar
werk niet over het hoofd heeft gezien
getuige de oprichting van de Duitsche
filmacademie. De tijd, dat de filmwereld
alleen maar een avonturierswereld was,
is wèl voorbij
P,
KUNST
De Frankf. Zeitung meldt, dat de too-
neelschrijver Walter Hasenclever in het
Spaansche plaatsje Port Bou is overle
den.
Zoo moeilijk het is, een „Gesamtbild"
van den „Denkspieler" Georg Kaiser te
schetsen, zoo merkwaardig afwisselend
is ook het oeuvre van den dichter en
tooneelschrijver Walter Hasenclever
over wien in ons land indertijd veel ge
rept is vanwege zijn „Ehen werden im
Himmel geschlossen". Onschuldiger was
zijn persiflage od de mode der nieuwe
zakelijkheid: „Ein besserer Hcrr" (Rot-
terdamsch-Hofstad-Tooncel: „Heer van
Goeden Huize"). Was dit dan toch de
auteur van „Jenseits", eveneens in ons
land gespeeld? En nog verder terug
gaande komt men tot den schrijver van
„Der Sohn". die zich. na „Der Bettler"
van Reinhard Sorge, met Kaiser („Die
Burger von Calais") opwierp tot eerste
gelid der expressionisten.
Wie was Hasenclever? „Op S Juli 1890
ben ik te Aken geboren" heeft hij in
„Menschheitsdammerung" medegedeeld.
.Ik sta er nog altijd slecht bekend. In
het voorjaar van 1908 heb ik eindexamen
gedaan, ging naar Engeland en studeer
de te Oxford. Daar heb ik mijn eerste
stuk geschreven; met. pokeren verdiende
ik de kosten van het drukken. In 1909
\ertoefde ik te Lausanne en ging van
daar naar Leipzig, waar ik Kurt Pinthus
leerde kennen. Door hem ingewijd in de
gebieden van liefde en wetenschap, over
vleugelde ik weldra den meester. Ik trok
met hem naar Italië en was een dank
baar object voor de doctoren. In 1013 ver
scheen „der Jüngling", in 1914 „Der
Sohn"
Voor den bundel lyriek had hii nog ziin
dialogisch gedicht „Das unendliche Gc-
sprach". eveneens uit 1913. kunnen noe
men.
In den oorlog diende Hasenclever als
tolk, fouragier en koksmaat. De oorlog
wekte den dichter van: „Sind wir nicht
alle Menschen. Brüder und Schwestern.
Wpi- rettet den andern im Leben! Wer
hilft ihm im Tod!"
Toen het drama „Der Sohn" voltooid
was, adviseerde dr. Eloesser aan een
schouwburgdirectie: „Speel het dadelijk,
he heeft maar tijdelijk waarde als docu
ment van een voorbijgaande stemming"
Na de gedichten „Tod und Auferste-
hung" verscheen in 1917 zijn bewerking
van „Antigone" in 1929 ter gelegenheid
\an het lustrum der Groningsche hooge-
school in de openlucht vertoond onder
regie van Ad. Hooykaas. Een opstandig
drama, maar tiideloozer dan „Der Sohn".
We noemen nog de tooneehverken
„Die Menschen", „Gobseck": „Mord" en
„Napoleon creift ein".
In 1917 i.s Haspnclever bekroond met
den prijs der Kleiststiftung.
ZAR.W LEANDER
WILLY BöRGEL
MARIKA RÖKK
MAT Hl AS WIEMAN
C. VREEDENBURGH 60 JAAR
LAREN, 21 Auk. De Larenschc schil-
der C. Vreedenburgh zal morgen Zon
dag 25 Augustus ziin zestigsten ver-
HILDE KRAHL
(Foto's UFA)
