Door perken en stal ien van Artis
In gesprek met den heer
A.F.J. Portielje
Pétain en Lavai vormen een
nieuwe regeering
Spreken met
de dieren
Volmachten voor Weygand om Fransche
koloniën te verdedigen
Een conclusie van
Le Matin
Jos. Goudswaard
70 jaar
2e BLAD PAG. 4
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ZATERDAG 7 SEPTEMBER 1940
De wetenschappeli|ke beteekenis van
de diergaarde voor de dierpsychologie
^7 ELDEN heb ik een merkwaardiger en ook interessanter gesprek
gehad in deze reeks dan datgene dat hieronder geboekstaafd
wordt. Het is mij nog niet eerder gebeurd dat 'n Livingstones eland-
antilope mij m'n notitieboekje uit de vingers probeerde te eten en dat
terwijl ik in gesprek ben met mijn slachtoffereen kameel mij heel
vriendschappelijk de hals uit likt. Maar dat kan je gebeuren als je op
bezoek bent en praat met den inspecteur van de levende have in
Artis, den heer A. F. J. Portielje. Ik had mij juist op mijn gemak
geïnstalleerd in zijn gezellige en karakteristieke werkkamer in een van
die oude huisjes van Artis die de vroegere Plantage nog gekend heb
ben, ik had mijn blocnote en het potlood voor den dag gehaald en nog
geen vijf woorden gesproken toen de heer Portielje het plan opperde
om „den tuinmaar door te wandelen en dan zoo het gesprek te
voeren. Ik kan niet anders zeggen dan dat het een aangename ver
rassing was, zoon wandelend interviewmet af en toe de al dan niet
bescheiden tusschenkomst van een van Portielje's pleegkinderen.
J^INNEN de minuut zijn we van
de werkkamer verhuisd naar
de Eland-antilopen en sta ik met
mijn gastheer niet buiten maar bin
nen de afrastering, oog in oog met
twee kolossale exemplaren van
deze soort. „Blijf nou maar rustig
staan, en maak vooral geen onver
wachte bewegingen, dan zult U
wel eens zien wat er gebeurt"Ik
ga rustig een paar aanteekeningen
staan te maken en zie onder de
hand dat de beide antilopen kalm
op ons afkomen, nieuwsgierig als
zij zijn< ons eens van onder tot bo
ven beruiken, en passant probee-
ren mijn blocnote mee te gappen
en dan, hun nieuwsgierigheid be
vredigd, weer nèar elders wande
len.
verschil in toonhoogte, volkomen mis
lukken kan".
Maar de massale stier met zijn gewel
dige horens reageert er prompt op en
komt met den kop zwaaiende op ons af.
en de uit Abessinië geïmporteerde leeu
wen hollen op het hooren van Portielje's
„auoem" naar het hek. geven aanhalig
kopjes aan de tralies en laten zich over
de kop aaien.
..Kijk. dit is nou het typische. Dit zijn
geïmporteerde leeuwen die uit de wilder
nis komen en die tegenover mij volko
men handelbaar zijn. Maar de ionee
leeuwtjes die hier hij de leeuwin groot
gebracht rijn reageeren er niet zoo on
middellijk op. Die blazen en slaan met
de klauwen. Die moeten bij het hooren
van het sociale geluid waarvoor ze van
nature ontvankelijk zijn eerst nog hee-
lemaal aan den omgang met den
mensch wennen. Want al zijn ze hier
geboren, er werden toch in ieder geval
leeuwen en peen op menschelijk ver
keer ..ingestelde" Amsterdammers ge
boren."
..Zijn die leeuwen zoo mak meneer?"
vraagt een dame uit het publiek.
„Voor mij wel mevrouw, maar U moot
het toch maar niet probeeren."
j?00 wandelen v)e langs de kooien. Alle
dieren worden toegesproken in hun
taal en alle reageeren zij er op. de groote
neushoorn komt naar het hek wandelen,
twee Koningstijgers laten zich evèn op
de flanken kloppen, de apen zijn dol van
plezier, zelfs de groote Condor, de gier
van de Andes die een donsiong te ver
zorgen heeft, kort geleden uit het ei ge-
A. F. J. PORTIELJE
in het stamboek, dat van ieder
dier is aangelegd, en dat uitge
werkt wordt in de wetenschappe
lijke publicaties, die hier het licht
hebben gezien."
A RTIS is dus ook nog wel iets meer
een dierentuin tout court."
„Inderdaad, men heeft in Artis ook te
zien een zeer belangrijk wetenschappe
lijk instituut dat in Nederland met eere
genoemd mag worden. Waar b.v. is men
„Dat is nou heel typeerend zegt Por
tielje ze zijn nu volkomen gerustge-
eteld en hebben onze aanwezigheid ge
accepteerd zonder meer. Maar als we nou
een plotselinge onverwachte beweging
maken, dan zijn ze weer volkomen op
hun qui vive en
zouden we best eens
een peut kunnen
krijgen met die ho
rens. Het is maar
dat je weet hoe je
met die dieren om
moet gaan. En ga je sociaal-vertrouwe
lijk met ze om. dan zijn de dieren van
zelf ook min of meer sociaal ..ingesteld"
en „afgestemd". Als ik een antilope ach
ter zijn oor kriebel, zooals ze elkaar zoo
dikwijls maar dan likkend doen,
dan is dat, een vriendschapsbewijs dat
het dier gaarne accepteert, ook van den
mensch. Daar hebt u bijvoorbeeld de
apen. Een heeleboel menschen lachen
als ze bij de apenrots of voor een apen
kooi staan... dat is fout. Want bij het
lachen ontbloot men de tanden en als een
aap kwaad is trekt hij óók z'n lippen
omhoog en Iaat zijn tanden zien. Een
lachend mensch is dus voor een aap een
vijand met wien gevochten moet wor
den. Daarmee moeten wij ift den omgang
met onze apen wel degelijk rekening
houden. En zoo geeft onze dierlijke in
ventaris in Arris ons allerlei mogelijk
heden tot het.doen van dicr-psychologi-
sche studies. Wij letten op het gedrag
van de dieren, wat schuilt er in dat dier.
wat voor eigenschappen ontwikkelt het,
wat voor driften openbaren zich in
strevingen en uitdrdukkingsbewegingen.
Onze oppassers merken dat alles door
ondervinding, maar wij paan het weten
schappelijk na. Zoo is Artig dat altijd
al een belangrijk instituut is geweest
voor wetenschappelijk onderzoek, dit
langzamerhand ook speciaal op het ge
bied van de dier-psychologle geworden,
het terrein waarop ik mij altijd zoo
graag heb bewogen."
Y\7 E zijn van de antilopen alweer ver
v der gewandeld naar den stal van
de Alpen-steenbok met zijn vervaarlijke
naar achter gedraaide horens. Als de
heer Portielje de deur van het buiten-
perk opendoet komt het dier in een draf
op ong af. blijft even nieuwsgierig staan
te kijken en dan gooit Portielje plotse
ling met een slag de deur weer dicht,
want in het volgende oogenblik bonken
De olifanten vooral mogen zich steeds in een groote belangstelling verheugen
de steenbokhorens met kracht tegen het
hout. Net op tijd.
..Kijk, daar hebt u nou een ander typisch
roersel in de dierenziel; de vechtdrifl. In
hei algemeen zijn ook de herten om
streeks den bronsttijd niet best te vertrou
wen. De mannetjes hebben dan als gebo
ren kampvechters de vechtdrift in zich en
bij gebrek aan een mededinger van de
zelfde soort moet dan een ander levend
wezen dat in de buurt is het maar ont
gelden."
Na dit incident wandelt de heer Steen
bok weer rustig naar het hek en laat
zich door eenige Artisbezoekers heel
kalm een lekker beetje voeren.
„Hoe is dat nu te verklaren, dat hij
met ons vechten wil en zich daar laat
voeren zonder te dreigen?"
„Heel gemakkelijk, dé hand die daar
door het hek steekt., is een hand, gevuld
met voer en de onze was leeg. En een
„voerhand" doe je als Artis-dier prin
cipieel geen kwaad."
De dieren en hun taal
\\7E zetten de wandeling verder
V V voort langs de kameelen en de
Afrikaaneche ezels, langs de jonge
leeuwen, langs de apen, en overal
spreekt de heer Portielje de dieren
in hun eigen taal aan, d.w.z. hij imi
teert zoo goed mogelijk het geluid
dat ze maken; hij loeit als een
stier, gromt als een leeuw die het
naar zijn zin heeft en maakt de be
kende typische geluidjes van de
apen.
„U bent een baas in dierenimitaties."
„Ja. dat moet ik wel zijn, wil mijn om
gang met de dieren zoo effectief moge
lijk zijn. Want kan ik in hun bijzijn een
geluid maken dat spreekt tot hun so
ciaal gevoel dan zullen zij mij ook zoo
vriendschappelijk mogelijk tegemoet ko
men. Het spreekt vanzelf dat dat niet
gemakkelijk is omdat de imitatie door
een kleinigheid b.v. door een minimaal
Een prince-uapje, afkomstig uit Columbia
derscheidt door zijn
dat zich van zijn soortgenooten on
bijzonder langen staart
kropen, draait het imposante hoofd om
eq geeft blijken van herkenning.
,.Een heeleboel menschen denken dat de
apen altijd jeuk hebben en dik onder de
vlooien zitten omdat ze veel zichzelf krab
ben op pluizend met eikaars huid bezig
ziin. Hun zich zelf de huid krabben, komt
dikwijls op afreageeren van een of andere
spanning neer. Ik zeg u, onze apen heb
ben geen vlooien. En het „vlooien", dat
ze elkaar met vingers en lippen doen, is
ook alweer een uiting van gezelligheid,
van sociale gezindheid. Als een van onze
apen zich bij mij aansluiten wil. gaat hij
mij „uitnoodigend" op de mouw van mijn
las zitten vlooien. En als ik dan den arm
weg trek maakt hij soms nog dezelfde
bewegingen met. ziin vingers en lippen,
maar dan in de lucht. Zulk „vlooien" is
dan min of meer willekeurige uitdrukkings
beweging of gebaar."
Dier-psycholögie
Langzamerhand is onze wande
ling weer ten einde en keeren we te
rug in 'sheeren Portielje's werkkamer,
waar het gesprek nog even wordt voort
gezet. Onze gastheer merkt op; „De dier
psychologie is daarom zoo belangrijk,
omdat, zij voor de studie van de men
schelijke psychologie zooveel sleutels
geeft. Wij dier-psychologen leveren door
onze studies, zooals wij ze hier zoo
prachtig kunnen maken, veel koren op
den molen van de psychologen en psy-
chopathologen. die met de kronkelpa
den van het menschelijke driftleven te
doen krijgen. De uitingen van een dier
zijn in vele gevallen veel ongecompli
ceerder dan die van den mensch. Zij ko
men meer overeen met die van kinde
ren. die nog niet aan denken en soreken
toe zijn of van krankzinnigen, bij wien
bepaalde verstandige „remmen" ontbre
ken. De studie van de apen b.v. heeft
zeer veel steentjes bijgedragen tot het
gebouw dat de menschelijke psycholo
gie heeft opgetrokken vanwege de over
eenkomst die er in hun driftleven en
dc primaire roerselen hij den mensch
bestaat. In hun intelligente uitingen
komen zelfs de menschachtige anen njet
verder dan nog zepr jeugdige kinderen.
Wij hebben hier een geweldenaar van
pon oran-oetang. die in zijn „vrije tijd"
spelendenvijs van allerlei probeert en
o.a. heel kinderlijk met een strootje en
een apenootje kan zitten spelen.
Vandaar dat ik zei: Wij bestu-
deeren het gedrag, wij doorvor-
schen de uitingen van het dier bij
meer dan één gelegenheid, als het
eenzaam zoowel als wanneer het
in sociaal of gezinsverband leeft,
of als het jongen heeft. Zoo 'oen-
de is een groote schat van zeer
waardevol wetenschappelijk ma
teriaal verzameld in den loop van
de jaren dat allemaal is neergelegd
voor het eerst in de gelegenheid geweest
de broedbiologie van den Casuaris te be-
studeeren? In Artis. de eerste dierentuin
waarin deze vogel gebroed heeft, nu al
voor de tweede maal. Zoo wordt er ook
eiken dag gekeken naar onze broe
dende Condors om daar wetenschappe
lijke waarnemingen te doen, ook wat
betreft het kuiken dat na 59 dagen uit
het ei kroop.
..Anderzijds heeft een diergaarde als Ar
tis toch ook een groote sociale waarde".
„Natuurlijk. Ziet U maar eens naar de
bedrijvigheid op onze kinderboerderijwaar
de kinderen rustig rondloopen te midden
van de kalfjes, de biggen, de schapen, de
kalkoenen, en allerlei andere - hoenders.
De kinderen, die daar komen en met al
deze dieren mogen omgaan, hen .zelfs in
hun handen kunnen nemen, krijgen van
den oppasser 'allerlei aanwijzingen over den
juisten omgang met deze overigens nog
totaal ongevaarlijke en aan menschen ge
wende jonge- diereft. Hier wordt dan ook
volop genoten en allerlei al doende ge
leerd. Geen dier doet kwaad, merken ze.
als je je maar behoorlijk gedraagt en
rustig met hen omgaat. Zoo is daar in
ons boerderijtje al aan duizenden kinde
ren de goede omgang met dieren geleerd
tot groot voordeel van beidepartijen
Maar ook onze Biologische Artisfilm,
door den heer H. C- Yerkruysen met
groot geduld en technisch kunnen ver
vaardigd. heeft al heel wat bijgedragen
tot een juister kijk op het gedrag van
dieren. Ieder jaar zien duizenden
schoolkinderen in het bijzonder alle
gymnasiasten, Hoogere Burgerscholieren
leerlingen van M.U.L.O. en hoogste klas
sen der Lagere scholen van Amsterdam
een nieuwe serie van vijf deel en de
zer boeiende en leerzame film. Voorts
kunnen des zomers ook de Artisbezoe
kers. tijdens hun wandeling of daarna,
een tweetal deelen gaan bewonderen.
En denkt U dan nog eens aan het druk
ke schoolbezoek, aan de leerlingen van
het Kunst- en Kunstnijverheidsonder
wijs en van de Montessori-opleidings-
cursussen. die hier geregeld werken.
Aan de studenten van onze Uni
versiteit en aan de kunstenaars,
die zooveel van Artis en zijn le
vende have profiteeren. Voor Op
voeding en Onderwijs is een goed
beheerde biologische instelling als
Artis van werkelijk onschatbare
waarde, om hier van het natuur
genot, dat zoowel ouderen sis
jongeren in onzen tuinmet zijn
prachtig aquarium, bibliotheek en
musea kunnen beleven, verder
maar niet te spreken.
PARIJS. 7 Sept. (A.N.P.) - Her
bekende Fransche blad Le Matin
schrijft: „Wij zijn verslagen en
moeten om die reden de gevolgen
van de nederlaag en alle onaange
naamheden op ons nemen Deze
noodlottige dag had vermeden
kunnen worden. Wij moeten er
kennen, dat Duitschland gelijk
heeft, wanneer het beweert tot de
laatste minuut gepoogd te hebben
om den vrede in Europa te bewa
ren en dat het tegen eigen wil de
wapens tegen Frankrijk heeft op
genomen."
De Fransche regeering is gisteravond
na een onder voorzitterschap van maar
schalk Pétain gehouden ministerraad
afgetreden. Er is daarna een commu
niqué uitgegeven, waarin gezegd wordt:
„Met het oog op de versterking van
het regeeringsgezag heeft maarschalk
Pétain besloten een ministerraad tè be
lasten met de taak. de leidende begin
selen van de politiek der regeering vast
te leggen en ze in wetten tot uitdruk
king te brengen. De leden der regee
ring. die tot dezen, door maarschalk
Pétain gepresideerden ministerraad
behooren en de volmachten van minis
ters hebben, zijn:
Plaatsvervangend minister-president.:
Laval.
Justitie: Alibert.
Buitenlandsche zaken; Baudouin.
Productie en arbeid: Belin.
Financiën; Bouthilier.
Binnenlandsche zaken: Peyrouthon.
De besluiten van den ministerraad
worden door een kabinetsraad, die door
den plaatsvervangenden minister-pre
sident Laval geleid wordt, uitgevoerd.
Tot den kabinetsraad behooren ook
alle staatssecretarissen met en zonder
den rang van minister. Laval is belast
met, de voorlichting en met de coördi
natie der ministeries. De kabinetsraad
zal de loopende bestuursaangelegenhe
den en de aangelegenheden, die niet
voor den ministerraad gebracht wor
den. afhandelen.
Generaal Weygand heeft in zijn
hoedanigheid van generaal-gedele-
geerde der regeering in Fransch-
Afrika de meest uitgebreide vol
machten gekregen om de' verdedi
ging en de veiligheid van het Fran
sche koloniale rijk te waarborgen.
Door het overdragen van deze mis
sie om de verdediging in Afrika te
centraliseeren, heeft de regeering
bewezen, dat zij vastbesloten is. zich
met alle middelen te verzetten te
gen de intriges, die erop gericht
zijn, het moederland en de kolo
niën van elkaar te verwijderen en
de eenheid van Frankrijk in gevaar
te brengen."
Volksfront in Lyon
steekt hoofd weer op
Het Fransche weekblad „Candide"
bespreekt opnieuw het merkwaardige
feit. dat de bekende Tinksradicale poli
ticus Herriot nog steeds de belangrijke
post- van burgemeester van Lyon. op
twee na de grootste stad van Frankrijk,
bekleedt. In Lyon steken de aanhan
gers van het volksfront het hoofd weer
op, meent het tijdschrift. Ambtenaren,
die vrijmetselaars zijn. deelen openlijk
biljetten uit. waarin zij hun logebroe-
ders verzoeken alle bij kracht van wet
eeöischte verklaringen tegen de gehei
me genootsrhanpen rustig te ondertee
kenen zonder iets aan hun praktijken
te \eranderen. De bevolking van Lyon,
zoo betoogt het hlad wordt in haar
scepticisme tegen de revolutie van
Vichv nog versterkt door het feit, dat
Herriot. Paul Reynaud en Vincent
Auriol er niet voor terugdeinzen elkaar
in de bekendste restaurants van de stad-
openlijk te ontmoeten.
OMTREK
BAARN, 6 Sept. Morgen viert de
bekende genealoog Jos. Goudswaard zijn
zeventigsten verjaardag. Als genealoog
heeft hij de laatste "25 jaar naam ver
worven. Voordien was hij jarenlang
woonachtig en werkzaam in Vlaande
ren, als vertegenwoordiger van den Ne-
derlandschen boekhandel, speciaal voor
den verkoop van letterkundige werken.
Dat hij veel van Vlaanderen hield, ge
tuigt zijn boek: Uit het leven van een
leurder.
In 1914 heeft Goudswaard met vela
vrienden, o. w. den dichter Karei v. d.
Oever, Vlaanderen moeten verlaten en
vestigde hij zich te Baarn. Hier koos hij
als beroep de genealogie, waarmede hij
in ons land naam heeft gemaakt.
Een die op de hoogte ven zijn lijd
wil blijven Een asp uit den dierentuin
te Rome, die menschei^e ailures heeft
aangenomen (Foto Weltbild)
Üe eendenvijver bij de oude bastion» te Maastricht krijgt door den dienst
van gemeentewerken in samenwerking met de Ned Heide Mij een grond-ge
schoonmaakbeurt Nadat het water is weggepompt, wordt de een meter
dikke sliblaag weggegraven (Foto He» Zuiden)
