Nederlandsch-lndië
en Japan
GUMMI KINDERMANTELS, UNI TINTEN
Fa. DUIM BURGER
Pessimisme in Ver. Staten
over Britsche situatie
Russische tegenspraak van
Engelsche berichten
DE ONTVANGST VAN
DE EE MEANDER
Zaterdag 19 October 1940
Uitgave: VALKH0FF Co.
Bureau: Arnhemsche Poortwal 2a
39e Jaargang No. 96
Het aardolie
aspect
Wrak van een Britsch
vliegtuig aangespoeld
d°ch het is met ondienstig °m °p diiiguner aanvaardt zijn
Japansche bom
aanvallen op
den Birmaweg
nieuwe ambt
Amerikaansche
bladen over den
toestand
Petroleum uit Ned.-
Indië voor Japan
Medische Hulp
VERDUISTERING
Spanning in Zuid-
Oost-Europa
WIJ BERICHTEN U,
AMERSFQORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 maanden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week f 015
Binnenland tranco per post per 3 maanden 2 85. Afzonderlijke nummers f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
ï'ïiiJS DER AllVcnits.llcN van re2e,s inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigheids-advertentiën voor de
helft van den prijs. Kleine Advertentiën „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regel»
50 cent, elke regel meer 10 cent. driemaal plaatsen f 1.Bewijsnummer extra f 0 05
HHOEN, tegen het einde
der vorige eeuw, de
Nederlandsche aardoliewinning en
-industrie in Nederlandsch-Oost-Indië
een aanvang namen, werd de benzine
als waardeloos afvalproduct
verbrand. Aan de mogelijkheden, wel
ke de zware stookolie inhield, werd in
die dagen al evenmin gedacht. In den
loop der jaren is hierin evenwel ver
andering gekomen. De ontwikkeling
der techniek bracht met zich, dat de
aardolie meer en meer een .politieke
stof' werd. De Nederlandsche en Ne-
derlandsch-Indische regeeringen on
dervonden dit voor de eerste maal dui
delijk, toen de pogingen van Ameri-
kaansche maatschappijen om een aan
deel in de aardoliewinning en -verwer
king in InsuJinde te verwerven leid
den tot diplomatieke verwikkelingen
tusschen Washington eenerzijds en
Den Haag en Buitenzorg anderzijds.
De ouderen onder ons zullen zich deze
zoogenaamde Djambi-affaire van vóór
den wereldoorlog zeker nog herinne
ren. Washington wist toen zijn zin
door te drijven, en wel in dier voege,
dat de Standard Oil Company via een
Nederlandsche dochtermaatschappij
vasten voet kreeg op de olievelden
van Sumatra.
Q! EDERTDIEN is de Borneo-aard-
olie meer op den voorgrond ge
treden dan de Sumatra-olie. Tarakan
en Balik Papan de twee voornaam
ste productieterreinen leveren na
melijk een zware olie, die gedeeltelijk
zelfs zonder geraffineerd te zijn ge
schikt is om als brandstof te dienen
voor handels- en oorlogsschepen. Geen
wonder, dat de drie groote maritieme
Pacific-mogendheden Japan, het
Britsche Rijk en de Vereenigde Sta
ten met argusoogen de positie van
aardolie-Borneo volgen. Het feit, dat
de Britsche admiraliteit dank zij haar
relaties met de Shell en dus ook met de
Nederlandsche productiemaatschap
pijen op Borneo een streepje voor had,
.was noch den Japanners noch den
Amerikanen ooit aangenaam. Het Ne-
derlandsch-Indische Gouverne
ment was echter tot voor kort bij
deze verwikkelingen niet of nauwe
lijks betrokken. Doch de omstandig
heid, dat Japan rekening moet gaan
houden met een zeer nauw samengaan
tusschen Britten en Amerikanen in den
Pacific en in den Indischen Oceaan,
heeft natuurlijk Tokio's belangstelling
voor de Indische aardolie en inzonder
heid voor de Borneo-olie aanzienlijk
vergroot. En men gaat hoezeer ook
andere Nederlandsch-Indische pro
ducten van beteekenis zijn voor Japan
en de Vereenigde Staten dan ook
niet te ver, als men de zending van de
Japansche missie-Kobajashi naar Java
niet in de laatste plaats beschouwt als
een' uitlooper, als een gevolg van den
aardolie-oorlog tusschen de drie groo
te maritieme mogendheden van den
Pacific.
C* ENE aanwijzing voor de juistheid
van deze meening ligt in het feit,
dat onmiddellijk nadat de Neder
landsch-Indische en Japansche onder
handelaars hun eerste gemeenschap
pelijke communiqué dat wijst op een
zekere mate van overeenstemming
publiceerden, de New York Times met
het bericht is gekomen,, dat voortaan
een vierde deel der .aardolieproductie
van Insulinde naar Japan zal worden
verscheept. Nog daargelaten of het be
richt juist is, kan toch uit zijn ver
schijnen in een zoo gezaghebbend
Amerikaansch orgaan worden opge
maakt, welk een groote beteekenis
Washington en Wall Street toeken
nen juist aan het aardoliedeel der hui
dige Japansch-Nederlandsch-Indische
onderhandelingen. En terecht! Want
als inderdaad voortaan een zeer be-
BERLIJN. 19 October. (D.N.B.) Bij
het Oost-Friesche eiland Juist is de
romp van een Britsch vliegtuig aange
spoeld. Bij nauwkeurig onderzoek bleek
men imet bet wrak van een Bristol-
Blenheim bommenwerper te doen te
hebben. Van bevoegde Duitsche zijde
wordt er in dit verband op gewezen, dat
in den nacht van 15 op 16 October Brit
sche bommenwerpers over de Duitsche
bocht het Duitsche gebied zijn binnen
gevlogen. Duitsche marine-artillerie
nam de vliegtuigen aan de kust, in de
buurt van den Wezermond, op doeltref
fende wijze onder vuur. Een Britsch toe
stel werd daarbij zoo zwaar getroffen,
dat het nog slechts korten tijd in de
lucht kon blijven en daarna in de Wad
denzee stortte. De strooming. die daar
heerscht, heeft, het wrak thans naar
de kust van Juist gedreven.
langrijk deel der Borneo-olie naar
Japan wordt verkocht, dan duidt dit
op een versterking van de Japansche
vloot en een vergrooting van "haar ope
ratiemogelijkheden van niet te onder
schatten beteekenis.
A ARDOLIE is een .politieke stof
van de eerste orde. Zij kan daar
door licht ontaarden in een casus belli,
in een reden tot oorlog. Doch juist
omdat zij een .politieke' stof is, kan zij
evenzeer als onderhandelingsargu
ment uitnemende diensten bewijzen,
ja, zelfs een dreigend gewapend con
flict afwenden. Er zullen dan ook aan
de Nederlandsch-Indische onderhan
delaars zeer hooge eischen worden ge
steld wat betreft diplomatieken en
politieken zin, wat, wijders, betreft
tact, besef van de waarde van het
onderhandelingsobject. Indien zij spel
ei. tegenspel op de juiste manier spe
len. kunnen zij door het betrachten
van eene gepaste vrijgevigheid zoo
wel als van eene evenzeer gepaste
terughoudendheid de best moge
lijke resultaten boeken. Het feit,
dat Japan zich bewust is van den
wensch zijner huidige
bondgenooten om zoo eenigs-
zins mogelijk de status quo in en van
Nederlandsch-lndië te bewaren, kan
bij de besprekingen den Neder-
landsch-Indischen gedelegeerden zeer
te stade komen. Natuurlijk heeft "het
probleem der Japansch-Nederlandsch-
Indische betrekkingen vele aspecten,
oogenblxk inzonderheid het aardolie-*^ J
aspect naar voren te brengen. Wijl
aardolie een .politieke' en een .explo
sieve' stof is, doch tevens een stof, die
voor de werken des vredes zoo moge
lijk nog onmisbaarder is dan voor het
gruwzaam oorlogsbedrijf.
SJANGHAI, 19 Oct. (D.N.B.). Ja
pansche vliegtuigen hebben Vrijdag
den Birma-weg in de provincie
Yoennan, enkele uren nadat deze
heropend was, gebombardeerd en
een voor het verkeer belangrijke
brug zwaar beschadigd, zoo meldt
het opperbevel van de Japansche
vloot in Zuid-China. Voorts werden
fabrieksinstallaties op tien kilome
ter ten Westen van Mengtse in
Zuid-Oostelijk Yoennan met bom
men bestookt en werd aldaar groo
te schade aangericht.
De Japansche bomaanvallen op den
Birmaweg, schrijft de Kokoemin Sjim-
boen, toonen aan, dat Japan vastbeslo
ten is op den Engelschen maatregel
dienovereenkomstig te antwoorden. Dé
opening van den weg via Hongkong be-
teekent een nieuwe inmenging en open
lijke uitdaging van Japan, waarop
slechts één antwoord mógelijk is. De
Mikajo Sjimboen constateert, dat de
opening van den weg via Hongkong
niét meer alleen als een onvriendelijke,
maar als een vijandige houding be
schouwd moet worden. Engeland moet
daarom wel weten, dat Japan besloten
is uit zelfverdediging en om den weg
van leveranties naar den vijand te blok-
keeren, tot wapengeweld over te gaan.
Japansche vliegers, die gisteren den
door de Engelschen heropenden Birma
weg gebombardeerd hebben, rapporteer
den, dat nergens verzet i6 gepleegd en
dat er nauwelijks nog teekenen van ver
voer te bespeuren zijn.
MADRID, 19 Oct. (D.N.B.)Serrano
Suner, tot dusverre Spaansch minister
van binnenlandsche zaken, heeft giste
ren zijn functie van minister van bui-
tenlandsche zaken aanvaard. Hij ver
klaarde zijn nieuwen arbeid te begin
nen in denzelfden geest, die zijn vroe
gere werk bezield heeft. Het is zijn doel
Spanje te dienen in het besef, dat de
tegenwoordige toestand voor Spanje
zoowel als voor de geheele wereld kri
tiek is.
Hij zeide niet bereid te zijn de ver
ouderde methoden te volgen, welke
steeds in het ministerie van buitenland-
sche zaken toegepast zijn. Hij hekelde
in scherpe hewoordingen de werkme
thode, die tot dusverre door het depar
tement gevolgd is. De phalanx moet ge
respecteerd worden en de organisatie
der phalanx in het departement van
buitenlandsche zaken moet behandeld
worden, zooals ze verdient. Suner ver
klaarde voornemens te zijn te werken
in den geest der phalanx.
ITALIAANSCH GENERAAL NAAR
SPANJE
BARCELONA, 19 Oct. (D.N.B.). De
Italiaansche generaal Calzabini, inspec
teur van het Italiaansche veiligheidswe
zen, is uit Rome in Barcelona aangeko
men.
Tijdens de beschieting van de Fransche havenplaats Dakar aan de kust van
West'Afrika door de Britsche vloot (23 tot 25 September) werden vele burger
woonhuizen vernield, waarbij een groot aantal inwoners om het leven kwam.
(Foto Scherl)
NEW YORK, 19 Oct. Naar Trans-
ocean meldt, komt het in Amerika
groeiende pessimisme over het weer
standsvermogen van Engeland tot
uiting in een hoofdartikel van de Bal-
timore Sun. De zwakte van de Engel-
sche luchtverdediging, die bewezen
wordt door de Engelsche cijfers over
neergeschoten vliegtuigen, wordt door
dit blad onrustbarend genoemd.
De militaire expert van de New York
Times constateert, dat Engeland geen
reden heeft om over de oorlogspositie
.te juichen. Er is een aantal ongunstige
factoren op de Engelsche oorlogsbalans,
die niet onderschat kunnen worden.
In de eerste plaats is de Engelsche
tegenactie tegen het Duitsche lucht-
offensief veel zwakker geworden. In de
tweede plaats is het een feit, dat de
Duitschers, in weerwil van het herfst
weer, onophoudelijk de Engelsche in
dustriecentra blijven aanvallen. Voorts
moeten de Duitsche hommen op den
duur een algemeene uitwerking hebben,
die tot ernstige stoornissen in de Brit
sche oorlogsindustrie kan leiden. Dat
duizenden Engelsche leerling-vliegeniers
naar Canada worden overgebracht, be
wijst, dat de Duitsche bommen de op
leiding sterk belemmeren.
Dan is het in een land, dat voortdu
rend gebombardeerd wordt, zeker moei
lijk de vliegtuigproductie op peil te hou
den, om van vergrooting der productie
maar te zwijgen. Langzamerhand zullen
ook de scheepsverliezen gevoelige ge
volgen hebben. Tenslotte moet worden
vastgesteld, dat Duitschland het initia
tief behoudt en dat Engeland een voort
zetting der zware Duitsche bombarde
menten moet verwachten,
„Roosevelt zegt, wat hij niet doet
en doet wat hij niet zegt," aldus
schrijft het meest verspreide Ameri
kaansche weekblad Saturday Eve
ning Post. Het zal niet gemakkelijk
zijn de Ver. Staten in den oorlog te
betrekken, omdat het land in geen
enkel opzicht zooals Roosevelt er
van overtuigd is, dat het lot van de
Ver. Staten afhangt van den afloop
van den strijd tegen Engeland.
De moreele aanklacht tegen de spil-
mogendheden luidt, dat zij zonder oor
logsverklaring oorlog voeren, dat zij ver
dragen hebben gebroken en dat zij zich
van hinderlijk volkenrecht niets hebben
aangetrokken en dat dit niet allemaal
kan worden toegestaan zonder de wereld
in een chaos te storten.
Daartegenover moet worden geconsta
teerd, dat Roosevelt niet, alleen de neu-
traliteitswet -der Ver. Staten heeft ge
schonden, doch tevens koelbloedig een
inbreuk heeft gemaakt op het volken
recht. Onder de leiding van Roosevelt
zijn de Ver. Staten niet alleen bij een
niet-verklaarden oorlog betrokken, doch
worden ook haar moreele maatstaven
door jezuitisch gekuip ondermijnd en
vernield.
Engeland aangewezen
op de Ver. Staten
In een toespraak tot den bond van
fabrikanten in Massachusetts heeft Sir
Walter Layten, ambtenaar van het Brit
sche ministerie voor de materialen ver
klaard, dat de Duitsche voorraden aan
grondstoffen voor den oorlog, vooral aan
staal, zooveel grooter dan de Engelsche
zijn, dat Engeland slechts kan hoopen
Duitschland te overvleugelen, wanneer
het de beschikking krijgt over de jaar-
lijksc-he Amerikaansche productie van
60.000 staven. De situatie is te ongunsti
ger, doordat de Duitsche wapenen te
land de Engelsche vele malen overtref
fen. Engeland kan slechts siand houden,
wanneer het, Amerikaansche volk bereid
is om den dubbelen last van de F.ngel-
sclie en de eigen bewapening op zich te
nemen.
De New York Daily News meldt uit
Amerikaansche militaire kringen, dat
daar verluidt, dat Engeland zoo zeer is
aangewezen op de Amerikaansche John-
son-machinegeweren en -geweren, dat
het waarschijnlijk is, dat, het tot het
Amerikaansche munitiekali'her zal over
gaan. Deze opvatting is versterkt door
nieuwe reusachtige orders voor Johnson-
geweren en door het bericht, dat de
Engelschen door gebrek aan munitie
voor Brenmachinegeweren vaak moei
lijkheden hebben.
NEW YORK, 18 Oct. (D.N.B.). - Naar
de New Y'ork Times meent te weten zou
den het concern der Nederlandsche pe
troleum maatschappij en de Standard
Oil op het punt 6taan een contract af
te. sluiten voor de levering van petro
leum aan Japan. Volgens deze overeen
komst zouden de maatschappijen een
vierde gedeelte van de Ned.-Indischc
petroleum-productie aan Japan leveren.
GESCHIEDENISBOEKJES
HERZIEN IN BELGIE
BERLIJN. 19 Oct. (V.P.B.). - De se-
cretaris-generaal van het ministerie van
onderwijs te België heeft een commissie
aangewezen, welke tot taak heeft alle in
België gebruikte schoolboeken grondig
te herzien. De commissie zal in het bij
zonder nagaan, welke opvatting tegen
over Duitschland, met name in de ge
schiedenisboekjes. tot uiting komt. Niet
alleen komen in deze boekjes nog veel
vuldig de gruwelverhalen voor. die de
propaganda der Geallieerden tijdens
den Wereldoorlog over Duitschland ver
spreid heeft en wordt de Duitsche ont
wikkeling sinds 1933 geheel verdraaid
voorgesteld, doch ook in de weergave
van het verleden vertoont zich een uit
gesproken tendenz van kwaadwillig
heid ten aanzien van Duitschland. Vroe
gere pogingen van Duitsche zijde om
in naam van de Duitsche eer en de his
torische objectiviteit verandering in de
zen toestand te brengen, hebben nim
mer tót een bevredigend resultaat ge
leid.
Behoedt Uw voe£
zooa/s bet woei!
iaat ze regelmatig behandelen éne
I.ANGESTRAAT 56 TE1.3II8
PEDICURE en MASSAGE
Zondag hebben dienst de volgende ge-
neesheeren:
Plomp, Regentesselaan 15 tel. 5591.
Mevr. Schreuaer, Paulus Buyslaan 5,
tel 3137.
Hulp wordt alleen verstrekt voor
ziektegevallen, die medische hulp drin
gend noodig hebben.
Zondag heeft dienst de apotheek van:
Jos Haan. Julianaplein 3. tel. 4609 en
Kraan. Oude SoestPrweg 89, tel. 4803.
Zondag hebben dienst de vroedvrou
wen:
Mej. v. d. Grient. Brcestraat 8b.. tel.
6830.
Mej. de Leuw, Soesterweg 15. tel. 4973-
T7 ANDAAG gaat de zon om 1S.37
onder. Zonsopgang op Zondag 20
Oct. is .om 8.14. terwijl dien dag de
zon om 18.35 onder gaatZonsopgang
op Maandag 21 Oct. is om 8.16 uur-
Gedurende de tusschenliggende tijden
moet worden verduisterd.
Berichten over Turksch-Russische onderhandelingen
van Turksche zijde ongegrond genoemd
MOSKOU, 19 Oct. Het Sovjet-Russische officieele persbureau Tass publiceert
de volgende tegenspraak: De Engelsche bladen News Chronicle, Daily Herald,
Daily Mail en Daily Express hebben een Reuterbeiïcht gepubliceerd, volgens het
welk Sovjet-Russische troepen Roemenië zouden zijn binnengedrongen en een
Sovjet-Russische torpedoboot een Roemeensch schip in de Zwarte Zee zou hebben
getorpedeerd. Turksche bladen te Istanboel hebben voorts op 16 October een
bericht uit Londen afgedrukt, als zou in de.buurt van Galatz een botsing zijn
voorgevallen tusschen Sovjet-Russische en Duitsche troepen. Tass is gemachtigd
te verklaren, dat al deze berichten van eiken grondslag ontbloot, zijn.
Voorts meldt het Britsche persbureau Reuter uit Istanboel: In bevoegde
Turksche kringen worden de berichten, als zouden tusschen Turkije en de Sovjet
unie onderhandelingen over een wederzijdsch pact van bijstand gevoerd worden,
als ongegrond gekenmerkt.
nendringen der Duitschers in Roemenië,
zullen bestudeerd worden. Het probleem
van d£ petroleumlevering aan Turkije
zal daarbij een belangrijke rol spelen.
Het vertrek der Engel
schen uit Roemenië
Donderdagavond zouden te Constanza
260 Engelschen aankomen. Bij aankomst
van den trein bleek echter, dat 150 En
gelschen geweigerd hadden den raad
van ihet gezantschap op te volgen en het
land te verlaten. Zoo scheepten zich
slechts '110 Britten in op het Roemeen-
sche s.s. „Transsilvania", dat hen naar
Istanboel bracht. Onder hen bevonden
zich drie bijzonder gecompromitteerde
militaire attachés, kolonel Macnab. de
eerste luitenant Forbes en kapitein
Brass. Macnab wordt te Boekarest be
schouwd als leider der Britsche spion-
nage en eabotage-actie in het geheele
land. Zijn plaatsvervanger, de zooge
naamde persattaché Pember, is nog te
Boekarest.
De Roemcensche ambassadeur te
Athene, Radu Djuvara, is met ingang
van 15 November van zijn functie ont
heven. Naar verluidt zal hij worden op
gevolgd, door den schrijver Constantin
Gane, lid der legionnairsbeweging.
BERLIJN, 19 Oct. (V.P.B.). De di
plomatieke activiteit van Engeland in
Athene en Ankara beschouwt men in de
Wilhelmstrasse als een poging om mede
spelers voor de Engelsche politiek te vin
den en het geschokte vertrouwen te her
stellen. Duitschland vervult tegenover
deze gebeurtenissen de rol van opmerk
zame toeschouwer en men is er van over
tuigd, dat do opvattingen van die staats
lieden in beide hoofdsteden, die een
realistische politiek willen voeren, niet
ver van de te Berlijn gehuldigde over
tuiging kan afwijken. De troepenbewe
gingen. die in beide genoemde landen
hebben plaats gehad, zijn te Berlijn
eveneens met aandacht waargenomen,
doch men acht dit een feit zonder sen
satie. Al deze gebeurtenissen worden
slechts getoetst aan de vraag, in hoe
verre zij de Duitsche strijd legen Enge
land beïnvloeden.
Reuter meldt uit Istanboel: De Brit
sche ambassadeur is naar Ankara terug
gekeerd en heeft een onderhoud gehad
met den Turkschen minister van bui
tenlandsche zaken, Saradzjogloe. Men
neemt aan, dal: aan .dit bezoek geen an
dere beteekenis toegekend moet worden
dan aan een gebruikelijke gedachten-
wisseling. De ambassadeur heeft den
minister sinds den Duitschen opmarsch
in Roemenië nog niet bezocht.
Over het algemeen volgt men te An
kara de gebeurtenissen in Roemenië
zonder opwinding. Men gelooft, dat Tur
kije nog niet in direct gevaar verkeert.
Het Turksche kabinet komt Dinsdag
bijeen en een tweede vergadering, die
een bespreking van den nieuwen toe
stand ten doel heeft, naar men aan*-
neemt, wordt den komenden Woensdag
gehouden. Ook de economische vraag
stukken, die voortvloeien uit het bin-
VRIJWILLIGE INKOMSTENBE
LASTING VOOR NEDERLANDERS
IN HET BUITENLAND
WASHINGTON, 19 Oct. (A.X.P.).
Naar Transocean meldt, zullen de N e-
derlanders, die in het buitenland
vertoeven, uitgenoodigd worden tot be
taling van een vrijwillige inkomstenbe
lasting, naar de zoogenaamde Neder
landsche regeering. die te Londen
resideert, besloten heeft. De op deze wij--
ze bijeengebrachte gelden zullen be
steed worden aan voortzetting van de
Nederlandsche oorlogsmaatregelen te
gen Duitschland.
Dames- en Kinderconfectie - Arnh.weg 26
Tel. 3977
