Insulinde vraagt ons
allerbelangstelling
Een diepgaand Duitsch-
Russisch contact
DE EEMLANDER
Donderdag 14 November 1940 Uitgave: VALKHOFF Co.
Bureau: Arnhemsche Poortwal 2a
39 e Jaargang No. 118
Aardolie-
T
contracten
Stormschade
allerwegen
Mislukte luchtaanval
op Berlijn
De toekomst van
Sjanghai
Beteekenis van
pact van drie
De Italiaansche pers
over Molotofs reis
naar Berlijn
Stilzwijgen over
inhoud der
besprekingen
AMERSFOQRTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS per 3 rna.&nden voor Amersfoort 1.95; per maand 0.65; per
week - 1 0 15
Binnenland franco per post per 3 maanden 2.85. Afzonderlijke nummer» f 0.05
POSTREKENING 47910 TELEFOON INTERC. 4620
PRIJS DER ADVERTENTfEN van l"~rc*el# 1,05 me* inbegrip van een bewijsnummer,
elke regel meer f 0.25. Liefdadigbeids-advertentiên voor de
helft van den prijs. Kleine Advertentiln „KEITJES" bij vooruitbetaling 15 regel*
50 cent, elke regel meer 10 cent, driemaal plaatsen 1.—-. Bewijsnummer extra f 0.05
%OEN de Vereènigde
Staten van Noord-
Amerika eenigen tijd geleden den
uitvoer naar Japan van sommige
aardolieproducten verboden, richtte
Tokio dat immer een open oog
had voor de beteekenis der Neder-
landsch-Indische aardolie zijn be
langstelling scherp op Batavia. Ja
pan, dat zich tot taak heeft gesteld,
de Oost-Aziatische ruimte onder
Japansche leiding te reorganiseeren,
acht ook Nederlandsch Indië aange
wezen voor het vervullen van belang
rijke functies in die levensruimte. Als
producent van agrarische en mine
rale voortbrengselen en als consu
ment van industrieproducten komt
Insulinde zeer groote beteekenis toe
voor de wereldhuishouding en de
wereldmarkt. Het is Japan's oogmerk
om in de toekomst meer van Indië's
produceerende en consumeerende ca
paciteiten te profiteeren dan tot dus
verre het geval is geweest. Inzonder
heid de Indische aardolie is op dit
oogenblik van belang voor To
kio, daar de Japansche oorlogsvloot
en de Japansche luchtvloot stookolie
en benzine niet kunnen missen. Ma
rine en luchtwapen zijn voor Japan
de onontbeerlijke hulpmiddelen voor
het vestigen van de nieuwe orde in
Oost-Azië. Geen wonder, dat de
hooger genoemde beslissing van
Washington het Japansche streven
in Zuidelijke richting aanzienlijk sti
muleerde. Indien Uncle Sam die be
slissing niet had genomen, zou Japan
zeer vermoedelijk op dit tijdstip
aan Nederlandsch-Indië minder aan
dacht schenken dan het doet. Anders
gezegd, het Amerikaansche aardolie
embargo heeft Nederlandsch-Indi ë's
internationale positie er niet gemak
kelijker op gemaakt.
T-TET bericht, dat de Bataafsche
Petroleum Maatschappij en de
Nederlandsche Koloniale Petroleum
Maatschappij dochtermaatschappij
van de Amerikaansche Standard Oil
Company) tot een accoord zijn ge
komen met de vertegenwoordigers
der Japansche regeering inzake eene
belangrijke vergrooting der aan Ja
pan te leveren hoeveelheden stook
olie en benzine s van groote betee
kenis. Want het bewijst dat het
Nederlandsch-Indische Gouverne
ment een open oog heeft voor de
nieuwe realiteit in Azië. Zoo wij hier
het Gouvernement noemen en niet
de beide maatschappijen, die als pro
ducent de contracten afsloten, dan is
dit, omdat wij er overtuigd van zijn,
dat ter zake van de Japansch-Neder-
landsch-Indische aardoliebesprekin
gen tusschen Gouvernement en maat
schappijen een zeer nauw contact
heeft bestaan, ja, dat van gouverne-
mentswege .printah aloes' (zachten
dwang) op de maatschappijen is uit
geoefend. In dit licht gezien mag
men dan ook de jongste aardolie
contracten beschouwen als een be
wijs voor eene verbetering in de be
trekkingen tusschen Batavia-Buiten-
zorg eenerzijds en Tokio anderzijds.
Tevens achten wij deze contracten
eene aanwijzing, dat de Vereenigde
Staten op dit oogenblik niet van zins
zijn om het te laten aankomen op een
gewapend conflict met Japan. Het
totstandkomen van het Drie-mogend-
hedenverdrag Berlijn-Rome-Tokio en
de waarschijnlijkheid van -'rdere uit
breiding van dit verdrag zijn zeer
vermoedelijk niet vreemd aan het af-
sluiten der aardoliecontracten en aan
de houding der Vereenigde Staten.
Natuurlijk blijft de verdere
ontwikkeling der Japansch-ln-
dische betrekkingen Nederland's
volledige belangstelling vragen.
Want wij hebben er reeds eenige
malen op gewezen in Zuid-Oost-
Azië, in Nederlandsch-Indië ligt een
der belangrijkste sleutels to't de poort
van Nederland's oeconomische en
staatkundige toekomst. Het Neder
landsch-Indische Gouvernement heeft
dan ook een even moeilijke als ver
antwoordelijke taak te vervullen, niet
slechts verantwoordelijk wat betreft
het Nederlandsche Rijk in Azië, doch
evenzeer wat betreft het Moeder
land in Europa, ja ruimer wat
betreft het Europeesche continent.
Zeer hooge eischen op het stuk van
inzicht en tact worden in het huidig
tijdsgewricht aan het beleid van den
Gouverneur-Generaal en zijn raads
lieden gesteld. De inzet van dit be
leid is: Indië voor Neder-
land te behouden.
BERLIJN is niet minder geïnte
resseerd bij de ontwikkeling
der gebeurtenissen in Zuid-Oost-
Azië dan Den Haag. Eenerzijds door
een bondgenootschappelijk verdrag
nauw met Japan verbonden, is
Duitschland anderzijds zich zeer wel
bewust van de welhaast onvervang
bare waarde van de Nederlandsch-
Indische producten voor de Wester-
sohe industrie en voor de Westersche
welvaart. Wij gaan niet te ver, als
wij constateeren, dat de Duitsche en
de Nederlandsche belangen in en ten
aanzien van Nederlandsch-Indië pa
rallel loopen. Nu zelfs meer dan ooit
te voren! Het is hierom, dat wij ieder
symptoom van ontspanning tusschen
Berlijn en Buitenzorg met voldoening
begroeten. Als een zoodanig symp
toom mag zeker worden aangemerkt
het feit, dat men zoowel in Indië als
in Duitschland besloten heeft om
geïnterneerde vrouwen uit de- inter-
neering te ontslaan. Moge dit feit de
inleiding vormen tot een herstel van
contact tusschen Berlijn en Buiten
zorg, implicite van een herstel van
direct contact tusschen Nederland en
zijn Aziatisch Rijksdeel. Hoe eerder j
de verbindingen tusschen Nederland
en Indië in vrijer banen komen, hoe
beter het voor Nederland is. Wijl
door zulk een hersteld contact
door de vervulling van de voorwaar
den. die zulk een herstel mogelijk
moeten maken. Nederland's staatkun
dige en oeconomische toekomstkan
sen automatisch zullen stijgen.
r Vooral Brabant werd in den
afgeloopen nacht
geteisterd
AMSTERDAM. 14 Nov. De zware
storm, welke vannacht boven ons
land woedde, heeft op talrijke plaat
sen zware schade aaneericht. Voor
al in Brabant raasde de wind zoo
hevig, dat velen den nacht, gekleed
in de huiskamei's hebben doorge
bracht. om bij gevaar onmiddellijk
naar buiten te kunnen vluchten.
Het oostelijk deel van deze provincie
kreeg het het zwaarst te verduren. Te
Weert stortte de prachtige, oude Mar
tinitoren gedeeltelijk in, terwijl ook aan
de Majellakerk te Oss ernstige schade
werd aangericht.
Te Oss woedde de storm met, ongeken
de kracht en vele bewoners hebben ge
durende den. nacht geen oog dicht kun
nen doen. Bij de eerste, hevige windvla
gen werden boomen ontworteld en vlo
gen de dakpannen van de huizen, zoo-
dat de straten weldra met scherven
waren bezaaid. De voornaamste schade
kreeg de R.K. St. Gerardus Majellakerk.
welke op den hoek van den Berchum-
scheweg en den Linkensweg staat. Een
stormvlaag lichtte een stuk van circa
50 vierkante meter uit het dak en slin
gerde leien en daklijst tot ver in de om
geving weg.
Terrein - moeilijkheden in Noord - Qriekenland
BERLIJN. 14 Nov. (D.N.B.). Enke
le vijandelijke vliegtuigen hebben
Woensdagavond getracht een aanval
op de Rijkshoofdstad te ondernemer^
In verband met het krachtige afweer»
vuur slaagden zij er evenwel niet in,
door de grens der versperring te bre
ken èn tot boven de bïnnenstand te ko
men. Reeds boven den buitensten gov*
del vin voorsteden ontdeden zij zicH
van hun. bommen, die lukraak op woon*
wijken terecht kwamen. Daarbij ont
stonden enkele dakbranden, die snel
gebluscht konden worden. Verder is er
geen schade.
BRITSCH PROTEST TE MADRID
LONDEN. 14 Nov. (D.N.B.) In hef
Lagerhuis heeft de onderstaatssecreta
ris Butler in antwoord op een vraag
medegedeeld, dat Engeland bij de
Spaansche regeéring heeft geprotes
teerd tegen het optreden in Tanger.
Ernstige moeilijkheden bereidt het
bergachtige Grieksche landschap aan
de Italianen in Epirus. De bovenste
foto geeft daarvan een duidelijk beeld-
Op de onderste foto ziet men op den
voorgrond het riviertje Kalamas, dat
de Italianen hebben overschreden.
(Foto's Scherl)
TOKIO, 14 Nov. (Domei). Een oplos
sing „op langen termijn" van de kwes
ties. die verhand houden met de inter
nationale nederzetting en de Fransche
concessie in Sjangihai kan slechts ver
kregen worden, wanneer gebruik ge
maakt wordt van Shanghai's historische
en geographische positie als leidende
havenstad van het Verre Oosten, zonder
iets te vernielen van de oiganisatie der
stad en haar mogelijkheden voor de
ontwikkeling van het nieuwe Oost-Azië,.
aldus de Yomioeri Sjimboen in een
hoofdartikel, dat commentaal levert op
,een rationeele oplossing der nederzet
tingskwestie".
Wij zuilen niet schoorvoetend zijn met
het verleencn van steun aan de bevvon-
deringswaardige pogingen van de natio
nale regeering van Nanking om dit doel
te verwezenlijken door op wettige wijze
den rechtenweg te, volgen, zoo schrijft
het blad verder. Een overzicht gevende
van de ontwikkelingen in Sjanghai tee
kent het blad aan. dat de gerechtshoven
der Fransche concessie overgenomen
zijn door Nankingregeering, die ook de
controle heeft op de douane. Het dag
blad verwacht de eventueel© vestiging
van aleeheele controle der autoriteiten
der nationale regeerine over de buiten
de nederzetting liggende wegen van
S jan eh ai.
LEIDER DER BULGAARSCHE
NATIONALISTEN VERMOORD
SOFIA. 14 Nov. (D.N.B.). - In Silistar
aan den Donau (Zuidelijke Dobroedsja)
is de leider van de Bulgaarsche natio
nalisten. Yordan I.efteroff. in zijn wo
ning vermoord gevonden. Het is nog
niet opgehelderd of het hier een per
sonnliike wraakoefenine dan wel een
politieken aanslag betreft.
Het moet volgens een Japanschen
schrijver vooreerst uitbrei
ding van den oorlog
verhinderen
BERLIJN, 13 Nov. (D.N.B.). Ja
pan, Duitschland en Italië zijn we
gens de mislukkingen van het ver
leden een tot dusver nog niet ge-
probeerden geheel nieuwen weg op
gegaan om de belangrijkste vraag
stukken der menschheid op te los-
een, schrijft de adviseur van het
Japansche departement van buiten-
landsche zaken, ambassadeur Sji
ratori, in een artikel in het maand
blad Berlin—RomTokio onder het
opschrift „Het driemogendheden-
pact en de .wereld van morgen."
Sjiratori, die in dezen nieuwen koers
der drie landen de principieele betee
kenis van het. driemogendhodenpact
ziet, meent dan, dat het bondgenoot
schap vooreerst een negatieve taak
heeft. Het moet. zoo schrijft hij, de ver
dere uitbreiding van den oorlog ver
hinderen en het tijdperk der verwoes
ting verkorten. In het belang van deze
tegenwoordige vraagstukken ontwik
kelt het drlemogendhedenpact de aller
grootste krachten, en het befeekent in
zooverre geen geringe bedreiging voor
alle tegengestelde meeningen.
Het eigenlijke doel van het bondge
nootschap ligt echter, zoo vervolgt Sji
ratori, in alle omstandigheden aan zijn
positieven kant. De schepping van een
nieuwe wereldordening, dat is de voor
naamste taak waarnaar Japan, Duitsch
land en- Italië krachtens dit pact stre
ven, Het kenmerk der onder leiding van
de drie mogendheden te scheppen nieu
we ordening bestaat daarin, dat zij de
individualistische of democratische idee
wil doen verdwijnen en de totalitaire
wereldbeschouwing tot een grondbegin
sel wil maken, dat de mcnsehelijke sa
menleving essentieel beïnvloed.
De ambassadeur betoogt dan, dat om
tot verwezenlijking van deze nieuwe
prdening te geraken, alle waarden een
herwaardeering'moeten ondergaan. Ge
woonten. welke sinds duizenden jaren
de menschheid béheersrhpn. moeten uit
geroeid worden. Vele dogma's en voor-
oordeelen zullen moeten verdwijnen.
Wellicht zullen vele zaken, die in de
wereld van het verleden groote betee
kenis hadden en hoog geschat werden,
in de nieuwe wereld hun waarde geheel
verliezen.
Uiteraard valt er niet aan te denken,
zoo betoogt Sjiratori tenslotte, dat een
dergelijke in de wereldgeschiedenis
unieke omwenteling van vandaag op
morgen kan worden uitgevoerd. Heden
ten dage valt er echter in deze richting
niet alleen reeds een neiging waar te
nemen, doch in groote gebieden van Azië
en Europa is de. oprichting van de nieu
we ordening reeds aangevangen en be
looft zij met nog grootere snelheid vor
deringen te maken.
ROME. 14 Nov. (Stefani). De Ita
liaansche bladen hechten groote betee
kenis aan het bezoek van volkscommis
saris Molotof aan Berlijn. De Corriera
delia Sera meent, dat de weerklank
welke dit bezoek in de wereld heeft een
bevestiging is. dat men in d.e;" bijeen
komst van Berlijn een nieuwen slag
ziet tegen de Engelsche diplomatie, die
haar sinds, lang gevolgde politiek thans
definitief ziet ineenstorten. De reis van
Molotof naar Berlijn is een nieuw spre
kend voorbeeld, voor dp superioriteit
der diplomatie van de as. Het zwijgen,
waarmede Engeland het bezoek van den
volkscommissaris gadeslaat, is de spre
kendste bevestiging voor de groot© be
teekenis van deze reis.
De Meesaggero laat uitkomen, dat het
bezoek van Molotof aan Berlijn in Lon
den groote bezorgdheid wekt. hetgeen
duidt op de positieve beteekenis van
het eerste bezoek. dat de volkscommis
saris van buitenlandsche zaken het
buitenland brengt. Het is zeker, besluit
het blad. dat dit niet de eenige reden
is van dp opgewondenheid der regee-
rine-Churchill bij het ingaan van den
winter. De Popoio di Roma schrijft, dat
het bezoek van Molotof een nieuw be
wijs is voor de aftakeling van de
Britsche macht.
AMERIKAANSCHE VLOOTUIT-
BREIDING
NEW-YORK. 14 Nov. (D.N.B.). De
minister van marine Knox heeft in een
rede te Boston „verklaard, dat de Ame
rikaansche vloot in 1041 wordt uitge
breid met 26 schctvui. waaronder 2 slag
schepen en een vliegtuigmoederschip.
MOLOTOFS BEZOEK AAN BERLIJN
BERLIJN, 14 Nov. (D.N.B.).
Ter eere van Molotof heeft de
Sovjet-ambassadeur Sjkwarzef
gisteravond een receptie gegeven.
Tot de gasten behoorden von Rib
bentrop en leidende figuren van
staat, partij en weermacht. Voorts
waren aanwezig de leden van het
gevolg van Molotof en het perso
neel van de Sovjetambassade. De
Rijksminister van buitenlandsche
zaken von Ribbentrop heeft
Woensdagavond met den Russi-
schen volkscommissaris van bui
tenlandsche zaken Molotof het
laatste onderhoud gehad, dat een
paar uur duurde.
Op den tweeden dag van het bezoek
van Molotof te Berlijn is het intieme
contact., dat reeds op den eersten dag
tusschen de Duitsche en Russische
staatslieden viel waar te nemen, nog
nauwer geworden, hetgeen in het bij
zonder in de nieuwe ontmoeting van
den Russischen gast met Adolf Hitler
tot uitdrukking is gekomen. Over den
inhoud van de besprekingen wordt met
wederzijdsche instemming het diepsle-
stilzwijgen bewaard, zoodat tot dusver
niet eens de tekst van de tafelredevoe-
ringen is bekend gemaakt.
Men ziet te Berlijn de gissingen, die
in verschillende landen over de onder
werpen der besprekingen gemaakt zijn,
niet over het hoofd, doch duidt ze aan
als proefballonnetjes van belangheb
bende kringen, die opheldering probee-
ren te verkrijgen.
Men heeft klaarblijkelijk in de Wil»
Iiclmstrasse geen aanleiding om vóór
liet einde van de besprekingen nadere
mededeelingen daarover te publiceeren.
De algemeene atmosfeer wijst er ech
ter reeds op. dat niet alleen de realiteit
van de Duitsch-Russische betrekkingen,
doch ook een grondige bestudeering
daarvan aan de orde is.
Veelbeteekenend acht men te Berlijn,
dal Londen volgens inlichtingen uit di
plomatieke kringen op 't laatste oogen
blik. d.w.z eenige uren voor het vertrek
van Molotof naar Berlijn, door den En-
gelschen gezant te Moskou, Cripps. een
boodschap heeft laten overhandigen,
waardoor hij de Russische regeering een
laatste wanhopige poging moest gedaan
worden om de vorig jaar mislukte ac
tie te Moskou weer ter hand te nemen.
Dat Londen tot een dergelijke stap is
kunnen overgaan, kan slechts op een
ernstigen Engelschen noodtoestand wij
zen.
Met permanente contact van de regee-
ing te Berlijn met den Japanschen ge
zant, wordt naar wij vernemen ook in
dpze dagpn voortgezet. Men spreekt ook
over een bezoek van den Turkse hen ge
zanten het ministerie van buitenland
sche zaken te Berlijn.
Hef mysterievan den
Schlesischer Bahnhof
De Britsche radio ziet er een mysterie
in. dat Molotof bij zijn aankomst te Bel
lijn op den ..Anhalter Bahnhof" en niet
op den „Schlesischer Bahnhof" ontvan
gen is, waar hij. daar hij uit het Oosten
kwam „eigenlijk had moeten arrivee-
ren." De oplossine van dit mysterie zou
hierin gelegen ziin. dat de Schlesischer
Bahnhof onlangs door het Rritsche
luchtwapen krachtig gehombarderd en
zwaar beschadigd zou ziin.
Te. Berlijn vermaakt men zich over dit
nieuwe voorbeeld van gefantaseerde
succesberichten. waarmee de Engelscha
berichtgeving zich compromitteert.
Iedereen te Berlijn kan zich er doop
persoonlijke waarneming van overtui
gen. dat noch de Schlesische Bahnhof,
noch één ander station van de Duitsche
hoofdstad door Britsche bommen be
schadigd is. Dat de Russische staatsman
pd den „Anhalter Bahnhof" ontvangen
is. komt overeen met het gebruik om
aan den ..Anhalter Bahnhof" of ook wel
den „Lehrter Bahnhof" voor ontvangst
van vreemde officieele bezoeken den
voorkeur te eeven uit representatief
oogpunt. In dit verband wordt er aan
herinnerd, dat prins-regent Paul van
Joego-SJavië bij zijn officieele bezoek
aan Berlijn, ofschoon hii uit bet Zuid-
Oosten kwam. op' den „Lehrter Bahn
hof" ontvangen werd.
De diplomatieke redacteur van het
Italiaansche persbureau S.tefani wijst er
op. dat. terwijl Molotof te Berlijn be
sprekineen voert met Hitier en von
Ribbentrop. de Roemeensche minister
president en staatsleider Antonescu op
weg is naar Rome. waar hii den Duce
en graaf Ciano zal ontmoeten. Deze po
litieke besprekineen tooncn aan. dat
Europa bezig is zich te reorganiseeren
od den grondslag van een algemeene
samenwerking met uitsluiting van En
geland.
JAPANSCHE BOMMFN OP DEN
BIRMAWEG
HONGKONG, 14 Nov. (Domei).
Het blad Takoeng Pao meldt, dat Ja
pansche verkenningsvliegtuigen
Woensdag zich boven de stad Koen-
ming hoofdstad vin de Chineeache
provincie Yoennan en boven den
Birmaweg vertoond hebben. Nadat
eerstgenoemde stad gedurende zes
uren was gebombardeerd, wrrd vervol
gens de Birmaweg met bommen be
stookt.
DE MILITAIRE STEUNPUNTEN IN
SPAANSCHAMERIKA
WASHINGTON, li Nov. (D.N.B.).
De plaatsvervangende minister van bui
tenlandsche zaken Welles heeft giste
ren op de persconferentie verklaard, dat
de regeering der V.S. nooit gestreefd
heeft naar verpachting of afstand van
vloot- of vliegtuigsteunpunten in.
Spaansch-Amerikaansche landen. Op de
vraag, hoe het staat met het gebruik
maken van zulke steunpunten, ant
woordde Welles, dat dit een andere
kwestie was. waarover hij zich op het
oogenblik niet wilde uitlaten.
VERDUISTERING j
Vandaag gaat de zon om 17.49 uur
onder. Zonsopkomst op Vrijdag 15
Novembe* is om 9 01 uur. Geduren-
de den tusschenliggenden tijd moet j
worden verduisterd.
Morgen is de opkomst van de maan
om 18-28 uur. ondergang 9 01. Dien
nacht is h' t v'"* rr""''