Een tekort van ruim 26
millioen voor 1941
De teelt van suikerbieten
economisch van zeer
groote beteekenis
Distributiekaarten
zorgvuldig bewaren
DeNederl. Unie antwoordt
Nat Herstel
Afval is een
onbekend begrip
Appeldief werd door
een steenworp
gedood
Gevolgen van de
tij dsomstandigheden
SCHO f ERMAN'S
OUDE GENÈVER
Lagere uitkomsten van belastingen en
bedrijven, hoogere lasten voor politie,
brandweer, luchtbescherming
en distributiedienst
De boter
BON 18 GEEFT
WEER DE KEUS
MAATREGELEN OP
ONDERWIJSGEBIED
Geen prijsverhooging
van sigaretten
Rendabele wandeling
door de keuken
Ze BLAD PAG. 2
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VRIJDAG 22 NOVEMBER 1940
i ii
(Van onzen spedalen verslaggever)
TA/ IE is het eerst op het idee gekomen, om suiker uit mangelwortelen te fabriceeren?
Het staat wel vast, dat deze eer toekomt aan den Berlijnschen apotheker Marg-
graf. die in het laar 1747 de aandacht vestigde op de mogelijkheid, uit de zooge
naamde mangelwortelen suiker te vervaardigenMaar aan een practische uitvoering
van zijn gedachte is Marggraf nooit toegekomen. Het was een zijner leerlingen. Achard,
die daadwerkelijk suiker uit bieten verkreeg en die er in slaagde, Frederik Willem III,
koning van Praissenvoor zijn plannen te winnen. Zoo werd met koninklijken steun
het verhaal gaat. dat Achard den koning een klomp suiker van vijf pond aanbood,
en daarvoor als tegenprestatie de beschikking kreeg over 50 000 Thaler, hetgeen
geen slechte koop genoemd mocht worden! zoo werd dus de eerste suikerfabriek
gesticht in het jaar 1802 in Neder-Silezië, maar vermoedelijk zou het experiment, als
zijnde te kostbaar, een vroegtljdigen dood zijn gestorven, indien Napoleon niet korten
tijd daarna zijn befaamd continentaal stelsel had gecreëerd, waardoor de invoer van
rietsuiker plotseling stagneerde.
Nu ontstond er een geweldige belangstelling voor Achards fabriek, hij kreeg de
kans. verbeteringen in de productie door te voerpn, en toen de Indische rietsuiker
eindelijk weer op het vasteland van Europa werd toegelaten, vond ze in de biet
suiker een stevige concurrent, die weldra heel Europa veroverde, tot schade vaak
van de Indische cultures
Van de bijproducten noemen wij in
de eerste plaats de pulp, die er uit ziet
als zuurkool, en die in dezen tijd van
het jaar met karrevrachten en schuiten
vol naar de boeren wordt getranspor
teerd als veevoer. Zooals men weet o"t*
staat, de pulp. wanneer de kort en klein
gesneden suikerbiet in de diffusieketels
is uitgeloogd. Men houdt dan vaste be-
standdeelen en vloeistof over. De vloei
stof is het zoogenaamde ruwsap, de
vaste bestanddeelen vormen de pulp.
Wanneer straks de suikerhoudende
vloeistof, na verschillende chemische
bewerkingen te hebben ondergaan, ge
filtreerd wordt, blijft er in de filters een
grauwachtige koek achter, die in hoofd
zaak uit calciumcarbonaat bestaat, de
zoogenaamde schuimaarde, welke even-
eens naar de boeren gaat. om als mest
op kalkarme gronden 1e dienen.
En ten slotte, als de stroopachtige
massa twee maal door de centrifuges
is gegaan, en de middelpuntvliedende
kracht er de meeste suikerdeelen uit
heeft geslingerd, dan houden we nog
over de melasse, het laatste product, dat
vaak" als veevoeder wordt aangewend,
maar ook dient als grondstof voor de
spiritusfabrieken.
De suikerbiet verschaft voorts
aan ontelbare handen werk. Nu
noemen wij nog niet eens het werk
op de boerderij, wanneer het gewas
moet worden gezaaid, verder ver
zorgd en tenslotte geoogst. Maar wij
denken wel aan het transport van
de boerderil naar de fabriek, aan
het vervoer van de euiker naar de
raffinaderijen, van de melasse naar
naar den boer, wij denken aan de
honderden arbeiders in de Neder-
landsche suikerfabrieken en raffina
derijen, aan de velen, die werk vin
den aan het herstel van wagens en
werktuigen. Vooral in de kleinere
plaatsen in onze kleistreek is de
suikerbiet inderdaad een van de
meest belangrijke gewassen gewor
den.
Geweldige cijfers
Dat ook in ons land de suikerbieten
teelt de laatste tientallen van jaren
sterk is toegenomen, mag als bekend
verondersteld worden. Wij bezitten mo
menteel 13 suikerfabrieken in verschil
lende streken van ons land, en overal
op onze zware kleigronden vindt men
de uitgestrekte, schier eindelooze bie
tenvelden. waar omstreeks half October
de oogst een aanvang neemt.
Duizenden en nog eens duizenden
tonnen bieten gaan dan naar de
fabrieken, waar van elke partij het
gewicht en het suikergehalte wordt
bepaald, zonder dat degene, die het
onderzoek en de weging verricht,
weet, van wie de partij afkomstig
is. Op die manier zorgt men voor
een strikt onpartijdige beoordee
ling. want de boer wordt betaald
niet alleen naar het gewicht, maar
ook en vooral naar het suikerge
halte van ziin bieten.
Geweldige cijfers ziin het. die betrekking
hebben op de Nederlandsche suikerbieten
teelt. Wil men de hoeveelheid bieten
ONS land heeft met de teelt van suiker-
bieten niet het voorbeeld gegeven,
integendeel, eerst in het midden van de
negentiende eeuw ging men er toe over,
'bieten te verbouwen. Wellicht dat het feit,
dat onze invoer aan suiker uit Indië zeer
groote afmetingen aannam, hieraan niet
vreemd is geweest. De Nederlanders
waren gewend aan de rietsuiker, de invoer
van suiker uit Indië in het moederland gaf
aan vele handen werk, en zoo is het wel
te verklaren, dat hier, in tegenstelling met
in andere landen, de suikerbietenfeelt pas
na I860 van eenige beteekenis begon te
worden.
Op het oogenblik is de toestand wel
heel anders. De ïnheemsche suiker
industrie heeft een geweldigen omvang
genomen; Nederland bezit tal van fa
brieken. die tot de modernste van ge
heel Europa behooren, en die gezamen
lijk een capaciteit hebben van ruw ge
schat vier millioen kg. suiker per dag-
Indien wij veronderstellen, dat de cam
pagne tachtig dagen duurt, dan leert
ons dus een Mein rekensommetje, dat
de bietenteelt in Nederland het astrono
mische cijfer van 320.000.000 kg. suiker
oplevert. En vermoedelijk is dit cijfer
nog iets aan den lagen kant.
Maar niet allee.' de suiker is belang-
riik, de suikerbiet levert ons nog veel
meer nuttige zakén. Men zegt wel eens
vap een varken, dat alles, wat er aan
en er in zit, te gebruiken valt. maar
zoo staat het 'óók met de suikerbiet.
Het enkele feit alleen al. dat een
boer suikerbieten verhouwt, is belang
rijk. want, de grond, waarop bieten ver
bouwd worden, ondergaat, door de over
al doordringende wortelharen van de
biet een zeer speciale bewerking, bet
geen -aan het gewas van bet volgend
jaar sterk ten goede komt. Gronden,
waarop een voorgaand jaar suikerbieten
werden verb' iwd, leveren steeds een
zeer rijken oogst.
Niets gaaf er verloren
Maar nu de suikerbiet zelf. Geen
greintje gaat er eigenlijk van verlo
ren. In de eerste plaats de koppen
en het loof: deze gaan naar den
boer,, die ze als veevoer gebruikt
De biet zelf wordt naar de fabriek
getransporteerd, en levert daar in
de eerste plaats dus de bietsuiker.
Het gehalte aan suiker van de bie
ten schommelt steeds om de 1? pot,
het eene jaar is het iets meer dan
het andere Jaar; de oogst die thans
naar de fabriek gaat, is naar men
ons .verzekerde, zéér suikerrijk. In
het algemeen trouwens is de oogst
1940, ook wat de kwantiteit betreft
als heel goed te qualificeeren.
Hoog worden in de Haarlemmermeer
de bietenwagens opgeladen: de oogst
is dit laar zeer overvloedig.
(Foto Pax-Holland)
schatten, die jaarlijks in de fabrieken ver
werkt wordt, dan komt men dicht bij de
twee milliard Kg., en de opbrengst aan
suiker, die wij reeds vermeldden, nl. meer
dan 300 millioen Kg., is voldoende om de
behoefte van het eigen land te dekken tot
de volgende campagne een aanvang neemt.
GRONINGEN. 21 November. De
reohtbank alhier heeft vandaag een
arbeider uit Wildervank. wegens mis
handeling, den dood tengevolge heb
bend veroordeeld tot een geldboete van
vijftig gulden, subsidiair vijftig dagen
hechtenis. De eisch was een voorwaar
delijke gevangenisstraf van drie maan
den met daarnaast een geldboete van
vijftig gulden, subs. 25 dagen hechtenis.
De man heeft in Augustus een bak
steen geworpen naar vijf jongens, die
appels uit zijn tuin wegnamen. De 17-
jarige De J. werd hierbij zoo ernstig
eewond, dat hii een week later over-
leed,
RADIOREDE IR WIEGERSMA
's-GRAVENHAGE. 21 November. He
den Vrijdag 22 November van 18.25 tot
18.45 uur zal ir. B. Wiegersma een radio
rede houden voor de A.V.R.O. Het 'On-
derwerp zal wederom zijn: „De geest
van onzen tijd".
Suikerbieten hebben ook als veevoer groote waarde, maar dit is toch niet de
bedoeling! Eerst moet in de fabriek de suiker er uit gehaald worden.
(Foto Pax-Holland)
's-GRAVENHAGE. 21 November
H E secretaris-genêraal, waarnemend hoofd van de departementen van handel,
L-* nijverheid en scheepvaart en van landbouw en visscherij maakt het navolgende
bekend met betrekking tot vermissing van distributiebescheiden.
Het is gebleken, dat in vele gevallen niet de vereischte voorzichtigheid wordt
betracht met brood-, vleesch-, bloem-, textielkaarten en dergelijke bescheiden. Tot
nu toe werden in de meeste gevallen niéuwe exemplaren uitgereikt, indien deze
kaarten werden vermist of in het ongereede waren geraakt.
Met nadruk wordt er de aandacht op gevestigd, dat uitreiking van nieuwe
exemplaren in den vervolge slechts dan zal geschieden, wanneer kan worden aan
getoond, dat de kaarten tengevolge van overmacht (brand, diefstal e.d.) verloren
zijn geraakt. Wanneer overmacht niet kan worden aangetoond, zullen de distribu
tiediensten slechts in beperkte mate distributiebescheiden voor de allernoodzakelijk
ste levensmiddelen verstrekken. Van brandstoffen-, textiel- en bloemkaarten b.v-
zullen in het algemeen geen tweede exemplaren meer worden verstrekt.
Een ieder wordt dus in zijn eigen belang aangeraden de kaarten op een vei
lige plaats met de meeste zorgvuldigheid te bewaren.
per kruik f 3.45
bij 6 kr. a f 3.25
bij 12 kr. a f 3.15
99
Uti'.str. 17
Amsterdams begrooting
AMSTERDAM. 21 November
VEEL later dan gewoonlijk heeft de wethouder van financiën, de heer Jacq.
Rustige, zijn begrooting voor het jaar 1941 samengesteld. O.a. de bijzondere
omstandigheden, als gevolg van het uitbreken van den oorlog en de bezetting
van ons land, hebben het niet eerder mogelijk gemaakt een basis te vinden,
waarop de begrooting kon worden opgebouwd.
De ontwerpbegrooting, zooals die den raad zal worden aangeboden,
wijst in den gewonen dienst de volgende totaalbedragen aan: uitgaven
voor 1941: 145.870.750 (1940: 136.574.487); inkomsten voor 1941: 119.396.724
(1940: 131.271.568) Dit levert dus op een tekort van 26.474.026 5.3302.919)
Dit groote tekort is een gevolg van vele oorzaken, welke zeer in het al
gemeen als oorzaak de bijzondere tijdsomstandigheden hebben. De, begroo-
ling is n.l. gebaseerd op de toestanden zooals die op het oogenblik heer-
schen, zonder rekening te houden met toekomstverwachtingen.
een op de begrooting geplaatst moeten
worden. Het totaalbedrag aan steunuit-
keeringen waarvoor geen bijdrage uit
rijks kas wordt genoten, aan de kleine
zelfstandige armlastigen kan op de be-
zrooting ruim 2M millioen lager worden
eesteld dan voor 1940.
Lager echter konden bijv. worden ge
raamd de kosten voor de openbare ver
lichting.
Ten aanzien van het telefoonbedrijf is
van den directeur-generaal der P.T.T. de
toezegging ontvangen, dat aan de ge
meente de winst over 1940 nog zal wor
den uitgekeerd.
Saneeringsmogelijkheden
rjlT dit alles is te begrijpen, dat de
huidige en voor den toekomst nog
zoo onzekere omstandigheden het nog
niet toelaten, reeds zoolang in uitzicht
gestelde duurzame regelingen te treffen
(er saneering van de gemeentelijke fi
nanciën. Anderzijds, aldus wethouder
Rustige, kan in een toestand waarin,
nadat reeds een aantal jaren tekorten
zijn ontstaan op de begrooting van de
hoofdstad een zoo groot tekort aanwijst
als het ontwerp 1941 doet zien, niet wor
den berust.
B. en W. koesteren de hoop, dat ge
meenschappelijk onderzoek door rijks-,
provinciale- en gemeentelijke'deskundi
gen een bevredigende oplossing der be
staande moeilijkheden in het kader van
den toestand der overheidsfinanciën in
het algemeen zal kunnen brengen. Uiter
aard blijft het gemeentebestuur zelfstan
dig nagaan, welke maatregelen mogelijk
nog genomen kunnen worden, om alsnog
verbetering te brengen in de begrootings
positie.
Bij het vaststellen van de begroo
ting is geen rekening gehouden met
eventueele verhoogingen der belas
tingen. aangezien hieromtrent door
het rijk nog gedn beslissingen zijn
genomen.
Tel. 3450
Ao .1878
De afgifte van bons in
hotels is verplicht!
'ft-GRAVENHAGE, 21 Nov. De se
cretaris-generaal, waarnemend hoofd
van het departement van Landbouw en
Visscherij maakt het navolgende be
kend.
Gedurende 't*tijdvak van Zaterdag 23
tot en met Vrijdag 29 November a.s.
geelt, de met „IS" genummerde bon van
de boterkaart recht op het koopen van
een half pond boter óf een half pond
margarine.
De aan bon „17" der boterkaart ver
bonden faciliteit, dot deze deögewenscht
ook recht geeft op het koopen van mar
garine, is dus thans ook op bon „18" van
die kaart van toepassing.
Ook de met „18" genummerde bon der
vetkaart geeft gedurende het tijdvak
van 23 tot en met 29 November a.s. recht
op het koopen van een half pond mar
garine óf een half pond boter.
De bonnen, die op 29 November a.s.
nog niet gebruikt ziin blijven voorts nog
geldig tot en met Vrijdag 6 December.
Tot laatstgenoemden dattim kan. bon
,.18" van de boterkaart dus gebruikt
worden voor het koopen van boter of
margarine.
De secretaris-generaal, Waarnemend
hoofd van het departement van Land
bouw en Visscherij, maakt het navolgen
de bekend.
Het is gebleken, dat In oen aantal ho
tels, restaurants en dergelijke instellin
gen brood, gebak vleesch. vleeschwaren.
kaas en eieren aan de gasten worden
verkocht, zonder dat hiervoor bonnen
in ontvangst worden genomen.
De aandacht wordt er op geves
tigd. dat deze handelwijze strafbaar
is en dat contröle zei worden uitge
oefend.
Indien overtreding van de bepa
ling, dat bovengenoemde artikelen
ook in restaurants e.d. uitsluitend
tegen afgifte van bonnen aan de
uiteindelijke verbruikers mogen
worden verkocht, wordt geconsta
teerd, zal terstond tot het inhouden
van alle toewijzingen aan de be
treffende instelling kunnen worden
overgegaan.
Een opdracht aan
mr. P. van Rossem
's-GRAVENHAGE, 21 Novem-
ber. De Rijkscommissaris voor
het bezette Nederlandsche gebied-
Rijksminister Seyss-Inquart heeft
aan mr. P. van Rossem opdracht
gegeven en machtiging verleend,
die maatregelen te onderzoeken
en voor te bereiden, welke-nood
zakelijk zijn om in alle openbare
en bijzondere scholen, uitgezon
derd de hoogescholen, rust en
orde te verzekeren, of die, welke
noodzakelijk zijn voor een in het
belang van het Nederlandsche
volk gelegen ontwikkeling van het
schoolwezen.
Eenigen tijd geleden hebben wij er
melding van gemaakt, dat het Rijksbu
reau voor Tabak en Tabaksproducten
een onderzoek zou instellen naar de
verschillende prijsverhoogingen, die
zich in den sigarettenhandel hebben
voorgedaan. Deze verhoogingen waren
verscholen achter nieuwe merken, die
legen 'n hoogcren verkoopsprijs uit de
oude tabaksvoorraden waren vervaar
digd.
Naar het Vaderland verneemt
heeft dit onderzoek geleid tot een
bindende prijsregeling voor de siga-
rettenfabrikanten. Allen hebben een
aanschrijving ontvangen, dat zij
voortaan in dezelfde prijsklasse
mopten fabriceeren. waarin zij ook
het vorige jaar hebben gefabriceerd
en in de zelfdp verhoudine wat be
treft de verschillende prijsklassen
onderling.
Alleen wat betreft de driekwartcents
sigaret is een uitzondering gemaakt. De
priis hiervan mag. in verhand met ver
hoogde kosten, op 1 cent worden ge
bracht, iets wat in- feite reeds eenigen
tijd geleden Ie geschied.
Geen rekening gehouden
met belastingver-
hooging
De ongunstige financieele gevolgen
zijn. om te beginnen hoogere lasten voor
politie, brandweer, luchtbeschermings-
en distributiedienst. welke resp bedra
gen: f 535-350. 190.223. 1.147.398 en
f 1.050.000 waartegenover een bijdrage
voor den laatsten dienst van het rijk.
geraamd op f 892.500 staat.
De werking van de wet op de coupon
belasting veroorzaakte een stijging der
uitgaven van f 119.509 De stagnatie in
de bouwnijverheid dopt de opbrengst van
de erfpachten voltrens raming met
f 258.900 verminderen.
Ongunstige uitkomsten
\7AN ingrijpenden aard zijn de ongun-
v stige uitkomsten der bedrijven,
waarmee een bedrag van 5.750 837 ge
moeid is. Tengevolge van de lagere op
brengst der belastingen is een nadeelig
verschil van bijna f 3 millioen aanwezig.
De uitgaven voor renten en aflossing
moeten 635.732 hooger worden geraamd
Tenslotte valt als een zeer belangrijke
oorzaak voor de ongunstige uitkomst
der begrooting te noemen, de omstan
digheid dat wegens uitkeeringen uit het
gemeentefonds en wegens bijzondere bij
dragen uit rijkskas onder de ontvang
sten op de nieuwe begrooting een bui
tengewoon groot bedrag minder is op
genomen. dan op haar voorgangster- Ten
aanzien der rijksbijdragen voor werk-
loosheiduitkeeringen kan nng geen zui
ver cijfer worden vastgesteld, terwijfbo-
vendien kosten voor wadhtgelriregelin
Ook zij ijvert voor een nieuw
Nederlandsch socialisme
r\ P den open brief, dien het Verbond voor Nationaal Herstel dezer dagen tot het
Nederlandsche volk en inzonderheid tot de NS-B.. Nationaal Front en De
Nederlandsche Unie gericht heeft, heeft het Driemanschap van de Nederlandsche
Unie als volgt geantwoord:
Ofschoon ons een concrete bespreking over het nationale vraagstuk nuttiger
ware voorgekomen dan een vage, open briefwisseling, willen wij thans niet nalaten
in het openbaar te antwoorden. Wij zien het als een plicht van ons Volk tegenover
zichzelf, dus tegenover het Nederland der komende generaties, nieuwe binding te
brengen in wat in de laatste generaties is losgeslagen. De massa der Nederland
sche individuen zal weer tot een aaneengesmeed volk moeten wordenWaar de
nationale volksgemeenschap niet bereikt kan worden zonder sociale arbeidsgemeen
schap. zal deze binding tegeliikertild door en door Nederlandsch en sociaal moeten
zijn. Wij ijveren dan ook voor een nieuw Nederlandsch socialisme, waarvan ons
orgaan de Unie wekelijks getuigenis aflegt in honderdduizenden Nederlandsche ge
zinnen. De organische, corporatieve uitwerking daarvan namen wij reeds ter hand
en wij verheugen ons over de genomen overheidsmaatregelen in corporatieve rich
ting pp sociaal-oeconomlsch gebied-
Dat intusschen de strijdmethodes zich
hadden verscherpt en dat de volksvoor
lichting werd vertroebeld en zelfs ver
stoord door intimidatie en twisten, be
treuren ook wij. Gij laat de redenen daar
van rusten, ook wij willen daar hier
niet in treden. Ook wij verklaren, deze
twisten te veroordcelen en wij hebben
ons dan ook in een forsch woord hier
over in ons orgaan uitgesproken. Ook de
haat-gevoelens veroordeelen wij." waar
van ons orgaan nog deze week getuige
nis zal afleggen.
Wij zagen en zien onze organisatie
niet als een doel. doch uitsluitend als
middel voor volksbinding en volksvoor
lichting in dezen overgangstijd naar de
komende tijden en voor bemiddeling en
advies, daar waar thans bemiddeling
en advies noodig zijn. Daarvan getuigde
ons voorste! tot het vormen van een
raad van advies, welke een schakel, zoo
mogelijk de schakel, tusschen volk en
hezetting had kunnen zijn. Dit voorstel
ondervond echter niet de noodige me
dewerking.
Zoodra opheffing van alle groepeerin
gen in het Nederlandsche volksbelang
zou zijn, zouden ook 'wij tot opheffing
bereid zijn. Wij' zien echter op dit oopen
blik niet. hoe dit thans iets beters zou
kunnen doen geboren worden. De on
derlinge tegenstellingen ziin nog on
overkomelijk groot voor zulk een stand
punt.
De ware volksgeest laat zich niet for
ceeren De volksvoorlichting zal niet
alleen door. maar ook i n iedere groep
eerst een geest moeten ademen die
voor ons volk aanvaardbaar is. Pas in
dien Nederlandsch socialistischen geest
kan in ons land het nieuwe goede ga-
boren worden.
Inmiddels gaan wij voort, de Neder
landsche sociale gedachte op Ghriste-
lijke basis van man tot man en van
hart tot hart in onze. zich dagelijks
sterk uitbreidende, gelederen uit te dra
gon.
AMSTERDAM. 21 November. Gis-
teren heeft zich een man bij een huis
op de Bernard Zweerskade gemeld aan
de keuken, hij vroeg den chauffeur te
spreken. Toen het dienstmeisje hem
zeide, dat deze niet aanwezig was. vroeg
de man of hii dan even van de telefoon
gebruik mocht maken.
Van zijn wandeling door de keuken
naar de telefoon heeft de man toen ge
profiteerd om een portemonnaie. inhou
dende ongeveer vijf en twintig gulden,
weg te nemen. Eerst later kwam men
tot de ontdekking, dat de beurs ver
dwenen was.
WIELRIJDSTER GEVALLEN
LAREN (N.H.). 21 November. - De
vijftigjarige, mejuffrouw Van B. is van
ochtend on de Brink met haar fiets
tusschen de tramrails gevallen en ern
stig gewond. In bewusteloozen toestand
is het slachtoffer naar het St. .Tanszie
kenhuis vervoerd. De vrouw heeft een
schedelbreuk en hoofdwonden opgeloo-
pen. Haar toestand is zorgwekkend.
