DE ONMISBARE TRAM
Leidsche Universiteit
en Techn. Hoogeschool
gesloten
DE ONDERGANG VAN DE
„SIMON BOLIVAR"
„EXTRA" kij 12 kr. a f 3.15
DR. GOEDEWAAGEN OVER DE
TAAK VAN ZIJN
DEPARTEMENT
De fusie is een
feit
SCHOTEWVfAN'S p„ kruik f 3.«
OUDE OENEVER bij 6 kr. a f 3.25
Particularisme in de radiowereld
niet meer te handhaven
DE VRIJHEID VAN
DEN KUNSTENAAR
Organisatie-commissie
bedrijfsleven
UIT HET HAAGJE
Uitspraak van den Raad voor de Scheepvaart
EERSTE STUURMAN
KON NIET
WORDEN GEHOORD
Het postverkeer met
België en Luxemburg
RECHTERLIJKE
BENOEMINGEN
2e BLAD PAG. 2
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1940
IJtr.str. 17 3 cl. 3450 Ao 187*3
's GRAVENHAGE, 27 Nov. Kort nadat de rijkscommissaris
Hen nieuw benoemden secretaris-generaal van het departement van
Volksvoorlichting en Kunsten, dr. T. Goedewaagen, had beëedigd,
vond een redacteur van het A.N.P. laatstgenoemde bereid over de
taak van dit nieuwe departement het een en ander te vertellen. Be
sprekingen van velerei aard hadden dez§n dag reeds beslag gelegd
op den tijd, waarover dr. Goedewaagen kon beschikken, zèodat dit
personderhoud even tusschen de bedrijven door moest worden ge
perst, waarbij overigens de factor „volksvoorlichting" zich dadelijk
en metterdaad kon doen gelden.
de gemeenschap van het Nederlandsche
volk en zijn historische traditie.
De staat is niet bij machte op di
recte wijze de vrijheid van den kun
stenaar te beinvloeden. Tendenz-
kunst is in alle opzichten verkeerd
en kansloos, maar wel moet en kan
de staak de voorwaarden scheppen,
niet alleen sociaal, maar ook gees
telijk, om den kunstenaar in diens
vrijheid de kansen voor zelfont
plooiing te geven.
Van verre, strekking zijn de gevolgen
van dit alles ten aanzien van de mu
ziek en het concertleven en niet. min
der van de architectuur, de beeldhouw
en de schilderkunst. In het bijzonder
zie ik hier groote mogelijkheden voor
het theater en het drama. Het drama
was te allen tijde (men denke aan de
Grieken) uitdrukking van een volksche
mythe.
In het algemeen heeft het depar
tement echter nog een veel ruimere
taak: een volk moet zich uitleven
in vormen van levensstijl. Het volk
zoekt telkens weer bepaalde wegen,
waarlangs verschillende sociale vor
men van gemeenschapszin zich als
het" ware aanschouwelijk maken.
Ook hier heeft de staat een posi
tieve en opbouwende taak en hij zal
daarbij moeten opvoeden op een
wijze, die het volksche bewustzijn
versterkt en den volksaard in stand
houdt
De vorm van staatsbemoeiing, zooals
hier geschetst, is voor een groot deel
van onbekenden aard. Het Nederland
sche volk zal echter ook op dit gebied
een levensstijl moeten kiezen en het
lijkt mij, zoo eindigde dr. Goedewaagen,
niet verwonderlijk, wanneer ons volk
van bouwmeesters en schilders hierin
onder de voorzichtige leiding van den
staat zal slagen.
Dit departement beteekent zoo
ongeveer, ving dr. Goedewaagen
zijn mededeelingen aan, ten op
zichte van de volksvoorlichting
iets geheel nieuws, omdat in.vroe-
geren tijd en vooral in de laatste
jaren door middel van pers, radio
en film, die voorlichting was over
gelaten aan particuliere instellin
gen met individueele en groeps
belangen, waarbij uiteraard de
volksgemeenschap veelal op den
achtergrond kwam.
De geest van dezen tijd is vooral daar
door gekenmerkt, dat ook de volksvoor
lichting als onderdeel van de staatstaak
wordt aangevoeld. Natuurlijk niet in
dien zin, dat bepaalde meeningen ten
aanzien van de volksvoorlichting moe-
ton worden opgedrongen, maar wel, dat
aan de in de samenleving opkomende
moeningen en opvattingen vorm en
richting worden gegeven.
Op de vraag wat de zorg van het
nieuwe departement voor pers. film en
radio omvat, antwoordde dr. Goedewaa
gen aldus:
Ten aanzien van de pers neemt het
departement in zooverre een zeer. bij
zondere positie in. dat hetgeen hiermede
wordt beoogd voor een groot gedeelte
reeds is voorbereid in den raad van
voorlichting der Nederlandsche pers.
Deze raad toch stelt zich de ordening
van de pers in materieelen. socialen en
financieeien zin ten doel. Hierbij gaat
het vooral om de geestelijke waarde van
de pers. Het nieuwe departement zal
hef werk van den raad van voorlichting
kunnen aanvullen en bekronen.
Zuivere Instelling en goede wil ten
opzichte van de nieuwe orde en van den
nieuwen gang van zaken in Europa
zijn voor de pprs de factoren waarom
het voornamelijk zal gaan.
Radio en film
Wat de radio betreft, ook daar
voor zijn belangrijke wijzigingen
noodzakelijk, aldus dr. Goedewaa
gen. Het particularisme, ook in de
radiowereld, waarin iedere volks
groep haar eigen opvattingen had
en met enorme verspilling van geld
en arbeidskracht meer haar aanhan
gers dan de Nederlandsche volksge
meenschap diende, is, wanneer we
de wereld uit het nieuwe gezichts
punt van den organiscben samen
hang bekijken, niet meer te hand
haven. Ook hier zullen ongetwijfeld
maatregelen moeten worden geno
men, die werken in de richting van
een totale her-oriënteering.
Mijn aandacht, zoo ging dr. Goede
waagen verder, is in het bijzonder ook
od een verheffing van het peil gericht,
in zooverre, dat de radio veel meer in
nationaal-opbouwenden zin werkzaam
zal moeten zijn.
Het derde onderdeel, de film, is sinds
haar ontstaan in de moderne maat
schappij vooral een factor van amuse
ment geweest. Zonder nu dit element te
verstrooien of te willen verwaarloozen,
lijkt het mij noodig ook in het film
wezen het kunstzinnig en voorlichtend
element aanmerkelijk te versterken en
dit orgaan der volksvoorlichting in
nauw contact te brengen met de blij'
vende volksche waarden, die sluimerend
op den bodem van ons volksbewustzijn
liggen.
Kunst
Hierna kwam het departementshoofd
tot de andere hoofdgroep van zijn taak:
de verschillende kunsten. Deze hadden
zich, aldus dr. Goedewaagen. in de af-
geloopen generaties voornamelijk in
den individualistischen zin ontwikkeld.
Het is. zoo zeide hij. zijn vaste overtui
ging. dat het volksche ethos van onze
dagen ook voor de kunsten een ople
ving zonder weerga kan beteekenen. De
kunstenaar zal geon paraniet of anar
chist meer ziin. Hij zal zich opgenomen
weten in de door bloed en geest bepaal-
Het NeA Agrarisch Front
opgericht
MEPPEL, 27 Nov. Nadat op 11
November j.l. de ledenraadvergade
ring van den Nationalen Bond
„Landbouw en Maatschappij" het
dagelijksch bestuur had gemachtigd
tot het doen van de noodige stap
pen tot het aangaan van een fusie
met het Boerenfront van de N.S.B.,
werd op 20 November te Den Haag
in een samenkomst van de leiders
dezer beide organisaties onder voor
zitterschap van dr. F. E. Posthuma.
deze fusie tot stand gebracht.
Beide organisaties zullen samensmel
ten tot het Nederlandsch Agrarisch
Front onder leiding van den heer E. J.
Roskam, bijgestaan door een raad van
advies en een raad van bijstand. Plaats
vervangend leider voor techmsch-econo-
mische aangelegenheden zal zijn de
heer G. J. Ruiter: plaatsvervangend lei
der voor landbouw-wetenschappehjke
aangelegenheden de heer Ir. Rispens.
Het Agrarisch Front zal voorts op drie
pijlers worden opgebouwd, n.l. op de
corporatieve raad, de organisatorische
raad en de cultureele raad.
Als leiders hiervan zullen resp. op
treden de heeren G. J. Ruiter te Knvpe
(Fr.), W. Slob, Hoofddorp en L. Weyer
te Meppel.
De leiders van deze raden hebben zit
ting in een raad van bestuur, waarvan
voorzitter is de leider van het Agrarisch
Front en plaatsvervangend voorzitier
de heer E. Z. Oldenbanning te De Wijk.
De deelnemers van het N.A.F. zullen
gelijk© rechten en plichten hebben on
geacht hun lidmaatschap van de N.'S.B.
De agrarische jeugdbeweging van
Landbouw en Maatschappij zal een on
derdeel vormen van het Agrarisch
Front onder de huidige leiding.
De positie van de N.V. „De Agrarische
Pers" te Meppel blijft als voorheen;
eveneens die van het dagblad „Het
Agrarisch Nieuwsblad"; de weekbladen
..Landbouw en Maatschappij" en „H^t
Boerenfront", zullen worden onderge
bracht in een nieuw weekblad „Hel
Agrarisch Front", evenals het voor
noemd© dagblad, staande onder redac
tioneels leiding van den heer Jac. ter
Haar F.zn. te Ruinerwoïd.
Met kracht zal thans met den op- en
uitbouw van het Nederlandsch Agra
risch Front worden aangevangen, ten
einde op die wijze den Nederlandschsn
rijksvoedingsstand voor te bereiden.
Armen en beenen bij duizendtallen. De poppenfabrieken hebben rn deze dagen
over gebrek aan werk niet te klagen, want voor de vrouwelijke jeugd behooren
de poppen nog steeds tot de meest begeerde geschenken (Foto Weltbild)
's-GRAVENHAGE. 27 Nov. De
organisatie-commissie voor het Ne
derlandsche bedrijfsleven deelt me
de, dat haar secretariaat gevestigd
is: '6-Gravenhage, Kneuterdijk 3, tele
foon 115773.
ENGELSCHE BOMMEN
's GRAVENHAGE. 27 Nov. Er val
len over den afgeloopen nacht geen
ernstige aanvallen van Engelscbe vlie
gers te vermelden.
Een man is rwaar gewond, eenige
huizen zijn licht beschadigd.
CONTINGENTEERINGEN
's-GRAVENHAGE, 27 Nov. De secre
taris-generaal, wnd. hoofd van het de
partement van Handel, Nijverheid en
Scheepvaart deelt mede, dat de contin-
genteeringen van vrouwenbovenklee-
ding, petten en baretten, sloten en
espagnoletten en van waterglas, waar
van de geldigheidsduur per 30 Novem
ber 1940 afloopt, niet voor een nieuwe
periode worden verlengd. Invoer van de
betreffende goederen zal derhalve na
genoemden datum zonder vergunning
ingevolge de crisisinvoerwet 1937 zijn
toegestaan.
r\ E Hagenaar is over
T-* het algemeen erg in
gezonden stukken-schrij
verig en één van de on
derwerpen, waarover hij
of zij het, per ingezon
den stuk, altijd graag
had, was de tram. Want
de tram was een zaak,
waarvan iedereen ver
stand en waarop ieder
een critiek kon hebben,
zoo meende men ten
minste. De bijzondere
omstandigheden hebben
den dienst in alle opzich
ten veel en veel minder
doen worden, zóó, dat de
rechtgeaarde Hagenaar
er eigenlijk moord en
brand over moest
schreeuwen. De critiek is
echter verstomd. Thans,
hoewel zij op het oogen-
blik veel minder voor
ons doet dan ooit, wordt
de tram veel meer ge
waardeerd, omdat men
nu pas weer eens goed
is gaan merken wat zij
in de groote stad betee
kent. Gelaten laat men
zich in de wagens prop
pen, zóó, dat men haast
geen adem meer kan ha
len. De oude dame ben
gelt tusschen hemel en
aarde aan de lus en is
alleen maar dankbaar,
dat zij nog meegekomen
is. Als men één of twee
bussen want als wij van
de tram spreken zijn de
bussen daaronder mee
begrepen) afgestampt vol
voorbij heeft moeten
zien gaan zonder kans
om mee te komen, stapt
men wijsgeerig op het
andere been over om nog
maar weer eens acht of
twaalf minuten te wach
ten. Een zekere galgen
humor is over ons tram
passagiers gekomen, die
maakt, dat wij altes goed
vinden en alles stikken.
TI ET moeilijkst is dit
él voor den zeer be
perkten avonddienst. Hij
eindigt nu om half ne
gen. Dat wil zeggen: op
dit uur moet de tram bin-
nen zijn. Sommige laat
ste ritten, speciaal op
lange lijnen, vallen al om
en bij half acht. Op
deze manier hébben de
genen, die 's avonds uit
willen, aan de tram wei
nig of niets. Op zijn
hoogst kan men haar ge
bruiken om hier of daar
heen te gaan; hoe men
echter terug moet ko
men,'dat moet men maar
zien. Taxi's zijn er niet,
tenminste nietdat men
er op kan rekenen. De
tien of twaalf huurkoets
jes, die langs den weg
„snorren", zijn, als het
er op aankomt, meteen
bezet en bovendien zoo
peperduur en op den lan
gen afstand zóó lang
zaam, dat zij niet mee
tellen. Van de verschil
lende bijzondere vervoer
middelen, die er zouden
bestaan als de peddel-, de
tandem-tax en dergelij
ke, merkt men alleen iets
uit de plaatjes in de cou
rant. kortom als men 's
avonds ergens vandaan
komt en de tram is weg,
dan moet men, zoo men
zijn fiets niet meegeno
men heeft, maar gaan
loopen. Voor ouderen is
dat een handicap zonder
voorbeeld. Het donker
schrikt hen toch al af, op
de fiets wenschen zij zich
niet te wagen, een af
stand van eenig belang
te voet afleggen kunnen
of willen zij niet en het
slot is, dat zij thuis blij
ven. Sommige vermake
lijkheden hebben in ver
band hiermede hun aan-
vangsuur zóó verschoven,
dat men na afloop de
laatste tram nog kan ha
len, maar zijn hierdoor
van Scylla op Charybdis
vervallen. Het Diligenlia-
concert bijvoorbeeld, een
traditioneele Haagschr
uitgang, begint om half
zes en mankt zoodoende
conflict met den etenstijd
van hef meerendeel zijner
abonnè's zCker tot zijn
groote sthade.
Het cultureele en gezel
lige leven in de stad kan
den avond nu eenmaal
niet missen. Door de la
tere avondpermissie
heeft het hem terugge
kregen, maar zonder tram
heeft het daar niets of
tenminste te weinig aan.
T-JDT is met het oog
Tl op de verduistering,
dat haar avonddienst zoo
scherp is gerantsoeneerd.
Niet, dat de wagens te
veel licht verspreiden,
want men rijdt vrijwel 7n
het donker, het is om het
vonken van de beugels
te doen. Zoo'n vonkende
heugel verijdelt alle ver
duistering, men kon bij
wijle de flitsen als blik
semschichten over de
heele stad waarnemen.
Daarom moeten de mili
taire autoriteiten van
avondtrams dan ook heel
weinig hebben. Maar an
derzijds zijn zij niet blind
voor het belang van de
tram voor he,t avondle
ven, dat men. zooals van
Duitsche zijde meer dan
eens is verzekerd, graag
zoo normaal mogelijk wil
laten loopen. Men ziet
wel in, dat de avond
permissie tot twaalf uur
zonder fram voor de
groote stad vrijwel een
wassen neus is. Daarom
is het dan ook geheel
mei instemming van de
Duitsche autoriteiten, dat
de fram op het oogen-
blik doende is met allerlei
maatregelen om het von
ken van haar motorwa
gens zooverl mogelijk re
beperken. De eleclrische
wissels worden uitgescha
keld, kruisingen, die de
meeste kans op vonken
geven, stroomtoos en met
zeer geringe snelheid ge
nomen, hepanlde andere
plaatsen, die hij het pas-
seeren vonken geven,
door witte banden goed
zichtbaar gemaakt en op
nog alterlei andere ma
nieren trncht men het
verraderlijke ge vonk zoo
veel mogelijk tegen te
gann.
Nog zal moeten blij
ken of mm daar ten ge-
noege van de hrzefting':-
autoriteiten voldoende in
kan slagen. Het is te ho
pen, opdat de avonddien
sten van de tram dan
verlaat kunnen worden,
vont zonder tram gaai
het nu eenmaal niet.
HAGENAAR
Studenten bezochten twee dagen lang geen
colleges, als protest tegen ontslag aan
Joodsche hoogleer ar en
's GRAVENHAGE, 27 Nov. (A.N.P.). Ter verzekering van de
openbare veiligheiA rust en orde in de bezette Nederlandsche gebie
den heeft het bevoegde bureau van den rijkscommissaris het noodig
geoordeeld, tegen de Joden, die een openbaar ambt bekleeden of in
openbaren dienst werkzaam zijn, wegens de tegen de bezettingsmo
gendheid gerichte actie van het Jodendom maatregelen te nemen. Op
grond van een rondschrijven is derhalve bepaald, dat zulke Joden uit
hun ambt of uit hun werkkring dienen te worden ontslagen. Hun aan
spraken op uitkeeringen op grond van hun werkkring of op andere
tegenprestaties van materieelen aard blijven daarbij onaangetast.
Met miskenning van het doel van dezen maatregel hebben de
studenten te Delft en Leiden voor de Joden partij getrokken en het
bezoeken der collegs voor den tijd van 48 uur gestaakt. Als alge-
meene waarschuwing heeft de commissaris-generaal voor bestuur en
justitie zich genoodzaakt gezien, de Technische Hoogeschool te Delft
en de universiteit te Leiden alsmede de daaraan verbonden instituten
voor de studenten van alle jaarklassen onmiddellijk tot nader order
te sluiten.
AMSTERDAM, 27 Nov. De Raad
voor de Scheepvaart heeft uitspraak
gedaan inzake het verloren gaan
van het stoomschip „Simon Boli
var" onder de Oostkust van Enge
land bezuiden het lichtschip „Sunk"
op 18 November 1939.
De raad is van oordeel, dat dë tóp-
dracht van deze ramp, de grootste, wel
ke sinds vele jaren de Nederlandsche
koopvaardijvloot heeft getroffen. MJ
welke ramp helaas talrijke passagiers
en opvarenden het leven hebben verlo
ren. ten duidelijkste aantoont, dat het
schip door twee ontploffingen van bui
tenaf is verloren gegaan. Deze ontplof
fingen moeten veroorzaakt zijn door
mijnen, die zich bevonden in een gebied,
waarin tot dusver de aanwezigheid van
mijnen niet was vastgesteld. Voor de
gevolgde route kan aan schip of reede-
rij geen enkel verwijt worden gemaakt
De uitspraak in deze zaak is ten
zeerste vertraagd, omdat de raad
Ihet, na de zitting van 23 Februari
1940, absoluut noodzakelijk oordeel
de nog eenige getuigen te hooren,
waaronder de eerste stuurman, die
inmiddels naar West-Indië was ver
trokken, De Raad achtte het ver
hoor van den eerste stuurman voor
al daaroon noodzakelijk, omdat door
het onderzoek geen klaarheid was
verikregen omtrent, twee punten
van bijzonder gewicht, te weten:
le. Hoe het komt. dat. voordat op
18 November 1939 te 10.30 uur voorm.
de eerste ontploffing plaats had,
nog geen sloepenrol met de passa-
gieds was gehouden en 2e wie de
leiding aan boord in handen had
genomen, toen was gebleken, dat
reeds bij de eerste ontploffing de
kapitein onmiddeFjk was gedood.
Deze beide punten zijn van grooteri
invloed bij de beoordeeling hetgeen na
de ramp aan boord van de Simon Boli
var" is geschied, in het bijzonder wat
betreft den toestand van de reddings
middelen en de wijze waarop deze zijn
benut. Daarbij kwam dan nog het niet
geheel gesloten zijn van de waterdichte
deuren, een punt. dat, naar 's Raads
oordeel van buitengewoon groot gewicht
kan zijn wat het behoud van een door
een ontploffing getroffen schip betreft
Op verzoek van 's Raads voorzitter
verklaarde de directie der Koninklijke
Nederlandsche Stoomboot Mij zich be
reid den eersten stuurman te laten
terugkomen uit West-Indië, ten einde
dóór den Raad te worden gehoord. Toen
deze getuige onderweg was, brak op 10
Mei 1940 de oorlog uit, terwijl sedert
15 Mei Nederland door Duitsohland is
bezet
Onder deze omstandigheden heeft
bedoelde getuige ons land niet be
reikt en moet de Raad van voorts
zetting van het onderzoek in deze
zaak afzien.
De Raad bepaalt er zich thans toe
om in het kort aan te stippen:
le. dat van de gevolgde route aan
de scheepsleiding geen enkel verwijt
kan worden gemaakt;
2e. dat niet gebleken is. dat aan den
toestand der reddingsmiddelen iets ha
perde. terwijl de vraag van het al of
niet buiten boord draaien der reddings
booten aan het oordeel van den gezag
voerder moet worden overgelaten;
3e. dat het te,betreuren is. dat. toen
de ramp voorviel, nog geen sloepenrol
voor de passagiers was gehouden, en
4e. dat de beide hiervorenbedoelde
waterdichte deuren gesloten hadden
moeten zijn en de opvatting, dat zulks
niet uitvoerbaar zou zijn, naar den
Raad bij het onderzoek van later plaats
gehad hebbende scheepsrampen is ge
bleken. gelukkig ook op de schepen boe
langer hoe meer is verlaten.
Het heeft onder de huidige omstandig
heden weinig zin om uitvoerig op deze
punten in te gaan.
Thans ook drukwerken en
aangeteekende zendingen
toegelaten
's-GRAVENHAGE, 27 Nov. Met in
gang van heden zijn in het postverkeer
tusschen Nederland. België en Luxem
burg en tusschen België en Luxemburg
óók aangeteekende brieven en
briefkaarten toegelaten.
Eveneens is het thans mogelijk in het
verkeer tusschen deze landen drukwer
ken. monsters, akten en gemengde zen
dingen. al dan niet aangeteekend. te
verzenden. Voor al deze zendingen gel
den de bestaande taaibeperkingen, wel
ke alleen 'het gebruik van kunstmatige
♦alen zooals Esperanto, codetalen, ge
heimschriften en Hebreeuwsche letter
tekens uitsluiten. Alle andere talen
zijn toegelaten.
TE WATER GERAAKT EN
VERDRONKEN
HOOGEVEEN. 27 Nov. Uit de vaart
alhier is het lijk opgehaald van den
65-jarigen G. .T. Breeman. De man was
door de duisternis mislpid, le water ge
raakt en verdronken. Het lijk is naar
het lijkenhuisje op de begraafplaats
overgebracht.
Mr. A. B. Somer griffier
van den Hoogen Raad
der Nederlanden
's-GRAVENHAGE, 28 Nov„ Bij ba-
sluit van den 6ecretaris-generaal, wnd.
hoofd van het departement van Justitie
zijn benoemd:
tot griffier van den Hoogen Raad der
Nederlanden, mr. A. B. Somer, thans
substituut-griffier bij den Hoogen Raad
der Nederlanden; tot raadsheer in het
gerechtshof te Amsterdam, mr. H. D.
Feenstra, thans rechter in de rechtbank
te Amsterdam; tot president van de
rechtbank te Utrecht, mr. H. M Fruin,
thans rechter in de rechtbank te Alk
maar; tot substituut-officier van justifie
bij de rechtbank te Alkmaar mr. H. B.
de Brueyg Tack, thans ambtenaar van
het openbaar ministerie bij de kanton
gerechten in het arrondissement Alk
maar; tot griffier van de rechtbank te
Groningen, mr. W. G. Wiemann, thans
substituut-griffier bij de rechtbank te
Groningen; tot notaris binnen het ar
rondissement Alkmaar, ter sfan 1 plaats
de gemeente Hoogwoud mr. H. de Boer,
thans candidaat-notaris te Hoogwoud.
