lak en organisatie van
den landstand
Het werk van-de commissie-
Wol tersom
Vreemde histories uit de
tramweghistorie
BOERENLEIDER ROSKAM BESPREEKT:
[.F. OPGEHEVEN
Weer meisjeslijkje te
Tilburg gevonden!
Éngelsche bommen
NEDERLVOEDSEL
blijft voortaan
in Nederland
Duitsche Oberschule
te Arnhem
De Arbeidsdienst zingt
in Workum
PAARDENTRAM
PROBLEMEN
ad pag. 3
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
maandag 27 october 1941
ERSUM, 26 Ocl. (A.N.P.) -
agavond heeft de boerenleider
Pn Nederlandschen landstand
adiorede gehouden, die van
belang is voor het geheele
aiirlsche volk en waarin on-
per belangrijke mededeelingen
e voedselpositie van ons land
i gedaan.
t liberaal kapitalisme slecht*-
.(schappelijk stelsel was ge-
ao zeide de heer Roskam, dan
ooit gelukt zijn onze boeren en
cors onder de almacht van cri
les en wereldconcerns te bren
i het liberaal kapitalisme was
n een maatschappelijk stelsel
de verwerkelijking van de
chouwiflg, die den schepper
en het eigen ik op den troon
ién men Gods werk niet aan
lan loochent men ook, het rechi
ven der souvereine levenskrin
:e dingen moet men verstaan,
den grondslag vatten van den
idschen landstand, die in ons
d is ingesteld. Want zonder
dslag van de wet van de schep
zou de landstand geer zin en
?ekenis hebben.
r gaf daarna eenige voorbeel
door een prijzenpolitiek, die in
a'erieele voord eel en zou geven,
uwe nadeelen ontstonden. De
strekte haar „beschermende"
er de boeren uit, waardoor er
dhouwcrisisapparaat ontstond,
;!e tegen ieder begrip van boe-
id en boerenrecht.
jerlandsche landstand dankt
•laan niet aan allerlei wetten
ischc bepalingen. De overheid
i deel van haar gezag terugge
in den volkschen levenskring
en, die daar krachtens de wel
oping recht op hebben, Zoo dik
erkte spreker op, is gevraagd'
>r krijgt eindelijk het Neder
agrarische front de itiacht?"
ia? is een misvatting van dpn
lijd en een wanbegrip over de
t het N.A F. zich had gesteld
F. was gesticht om zoo spoedis
Ie verdwijnen. Het gaa» niet
ncht van personen, partijen of
maar om het herstel van het
)en volksrecht.
OP deelde spreker mede. dat het
zal worden opgelost en opge-
den Nederlandschen landstand-
lt voor. alle bestaande land- en
organisaties. Geen liquidatie
if opname en ombouw in het
verband, dat de landstand is.
in deze organisatie werken,
ot nader order rustig doorgaan
arbeid.
c de bovengenoemde organisa-
en er de landbouw-crisisorgani-
elke verweven waren aan het
apparaat. Hierdoor, zoo zeide
was de juiste verhouding tus-
aatsgezag en volksvrijheid vol-
oek geraakt. Het deed den boe-
genoegen mede tb kunnen
lat deze organisaties opgeheven
Kirden. Wat bij de overheid
iat, naar de overheidsorganen,
ien boer hoort, versmelt in den
i Het Bureau voor de Voed-
ening in Oorlogstijd met zijn
crisiscentrales blijft voorloo-
eidsorgaan. Het zal evenwel
tereorganiseerd en tot eenvou-
houdingen teruggebracht wor-
dan marktorderiend te werken
deed spreker mededeelingen
droogmalen der Zuiderzee en
celen van de ontstane gronden,
'larboiders hooren eveneens in
stand, want zij staan gelijk met
Dit is een rechtstreeksch ge
den boerengeest. Een gezonde
met het N.V.V. is gelegd,
hoer. zoo zeide spreker verder,
n recht heeft verkregen, kan
andelsman op eenzelfde rechts
ekenen krachtens dezelfde le
en. Dit geldt niet minder voor
fikanlen in de levensmiddelen-
Het recht van den hoer op
4 stamt uit dezelfde rechtsop-
die den handelaar en den fabri
geven op volle erkenning van
fidsveld. Ik heb zooveel ver
in de leiders der «bedriiven en
^niasties, dat oen gezonde en
menwerking ook hier besten-
worden.
Organisatie
^'ATTEND, zeide de heer Ros-
4*1 de landstand moet worden
door alle overheids- en andere
voor eiken maatregel, die de
n? van den grond en de voed
ing betreft.
landstand wordt georgani
'I nog nader worden medege-
1 het kort kon spreker dit zeg-
Jöiding in Den Haag moet zoo
en klein mogelijk gebonden
Omdat wij nooit mogen verval
st door ons bestreden systeeqa
Den Haag uit de boeren worden
d Wij beginnen dus precies
ónderen kant. Het zwaartepunt
'en boer op zijn erf en de meest
'erde organisatie moet gesticht
'n elke gemeente. Wjj houden
ne( historisch gegroeide.
■n dorpsboerenleider en den
Onraad komt de voornaamste
!rste taak van den Nederland
ndstand. Daar moet worden uit
hoe de noodwendige maatrege
juiste en meest practische
'fden uitgevoerd. Daar moet ooi?
Peheuren en de gedachten en
Mer boeren moeien in bet dorp
"Oproken en*zooveel mogelijk
"j* Als de dornsboerenraad goed
an zullen zelfs de naweeën der
^nisaties en -centrales spoedig
Ul,ge\vischt Van het dorp gaan
de wenschen en plannen naar den pro
vinoialen of gomvboerenraad.
Van de provincie uit komt alles in
Den Haag. waar het tot den juisten
vorm wordt omgebouwd en doorgege
ven aan alle instanties, waarmee de
landstand te maken heeft. Ik -ben geen
dictator en ik voel mij niet geroepen
om de boeren in Nederland te over
heerschen, zoo zeide spreker. Mijn le
venstaak is voorvechter te zijn voor het
boerenrecht.
Ons voedsel
D OEREN van Nederland. Gij, die de
dragers zijt van de oude en altijd
weer nieuwe en nooit verstorven le
venswaarde van ons volk. gij zijt uitver
koren de baanbrekers te zijn voor de
vrijheid van ons volk. Vecht dan mot al
uw kracht voor uw recht en voor her
stej van onze standseey Dat is de nieu
we ordening, die de Almachtige ons
schenken wil, als wij door eerlijken en
trouwen arbeid ons dat waardig bctoo
nen.
Gij kunt onder Gods ze<?en de voed
selvoorziening van ons vólk veilig stel
len. Doch gij moet meer doen dat dal
Gij zijt ook verplicht een strijd te voe
ren tegen die verraders van ons volk
die door den zwarten handel een recht
vaardige verdeeling van onze produc
ten in gevaar brengen.
Met man en macht wordt aan deze
toekomst gebouwd en in het nieuwe
Europa, dat komt. zal levensruimte zijn
ook voor onze jongens, zoodat zij niet
behoeven te martelen op dwergboerderij
tjes, waar geen heil in zit. Achter den
Duitschen en Nederlandschen soldaat
in het Oosten ploegt nu reeds de boer,
ook de Nederlandsche boer. Honderden
hoeren in ons land, staan tot dien ar
beid aangetreden. Zij in het Oosten, en
wij hier, zullen werken aan den land
bouw van ons vaderland en van het
nieuwe Europa, waarin de vrije boer.
de zelfstandige burger en de fiere ar
beider de drapers zullen zijn van den
alouden en altijd nieuwen geest, die
krakend en brekend baan breekt in
deze zware tijden.
Dat, zoo eindigde boerenleider Ros
kam zijn rede, is de boerengeest. die
het recht en de vrijheid van ons volk
bevestigt voor ons en voor de geslach
tne die na ons zullen komen.
0ISTERW1JK, 26 Oct/— Op het
landgoed Mariahoeve, onder de ge
meente Berkel. tusschen Oisterwijk
en Tilburg, is vanochtend elf uur
het lijkje gevonden van de tienja
rige Ria Pagie. Het meisje werd.
sinds-Augustüs te Tilburg vermist.
Bij het jagen zag een jachtopziener
vanochtend onder een laagje heide 'een
kleedingstukje uitkomen. Hij verwijder
de de heide en ontdekte het lijkje. De
recherche te Tilburg heeft de zaak in
onderzoek.
Zooal6 men zich zal herinneren*, werd
veertien dagen na deze verdwijning van
Ria Pagie wederom een meisje uit Rot
terdam, dat in Tilburg logeerde, ver
mist. Men vond in de Oisterwijksche
bosschen het lijkje van het Rotterdam-
sche kind. In verbeid hiermede werd
korten tijd" later 'overgegaan tot de ar
restatie van zekeren B. uit Tilburg. De
man bleef hardi#kkig ontkennen, doch
de aanwijzingen waren tegen hem. Men
vond o.a. zijn fiets op de plaat6 van den
moord. De Tilhurgsche politie zocht ver
hand tufischen dezen moord en de ver
dwijning van het tienjarige meisje Ria
Pagie. Met do vondst van het stoffelijk
overschot, dat werd aangetroffen op be
trekkelijk korten afstand van do wo
ning van den verdachte beschikt zij nu
ongetwijfeld over gegevens, die haar in
staat zullen stellen zfch een oordeel te
vormen over de gegrondheid der. ver
denkingen tegen B.
's-GRAVENHAGE, 26 Oct. Een'
B?it6ch vliegtuig heeft gisteravond in
het wilde weg met machinegeweren op
een plaats in Friesland geschoten. Er
ontstond als door een wonder 6lechts
glasschade. Op een andere plaats ver
nielde een brisantbom een woning.
Daarbij werd eén man gedood en zijn
echtgenoote gewond. De overige brisant
bommen, die lukraak werden geworpen,
kwamen in het vrije veld terecht.
DR. POSTHUMA GENERAAL-ADVI
SEUR AAN DEN NED. LANDSTAND
's-GRAVENHAGE. 26 Oct. De Land-
standpersdionst meldt:
Dr. F. E. Posthuma, voorzitter van de
commissie dr. F. E. Posthuma, zal, op
•verzoek van den boerenleider E. J. Ros
kam Hzn., als •generaal-adviseur aan
rlen Nederlandschen Landstand zijn
krachten in dienst blijven stellen van
het Nederlandsche volk.
AMBTSAANVAARDING BURGEMEES
TER VAN ROTTERDAM
ROTTERDAM, 26 Oct. De nieuw
benoemde burgemeester van Rotterdam,
de heer F. E Muller, zal zijn ambt
aanvaarden op Woensdag 29 October
a.s. des voormiddags om 11 uur in de
Raadzaal ten stadhuize.
INBRAAK ftlJ BURGEMEESTER VAN
LOOSDRECHT
LOOSDRECHT. Er is ingebroken in
de villa van den burgemeester van
Loosdrecht. jhr. G. J. van Swindercn.
De daders hebben hun werk ongestoord
kunnen verrichten, hoewel de familie
hoven sliep. De inhoud van kasten en
bureaux op de benedenverdieping werd
overhoop gehaald. De buit bestond uit
een groot bedracr aan contanten, het ta
felzilver en verschillende kostbaarhe
den.
's-GRAVENHAGE. 26 Oct. De
Landstandpersdient meldt:
De leider van den Nederlandsche,.
landstand.' boerenleider E. J. Roskam
Hzn.. is gemachtigd mede te deelen
(lat. zoolang de Nederlandsche voed
selvoorziening niet heter is dan du-
van het Duitsche rijk leveringen, uil
ons land naar het Duitsche rijk en
naar andere landen niet meer zullen
geschieden.
Een gezond ruilverkeer zal steeds
worden bevorderd zoodat onze voed
selpositie kan worden verstevigd
door ruil van die goederen die wü te
kort komen, tegen goederen, die wij
missen kunnen, terwijl onze tuin
bouwproducten. waarvap wij 50
meer telen dan noodig is voor eigen
gebruik, tegen een gerechtvaardigden
prijs zullen kunnen worden afgeno
men. Dit laatste geldt ook voor ons
fokvec zoodat ons afzetgebied niet
verloren gaat en toekomstmogelijk
heden beveiligd zijn.
's-GRAVENHAGE. 27 Oct. Zater
dagochtend is de Duitsche Oberschule
Ie Arnhem in tegenwoordigheid van
den commissaris-generaal voor bestuur
en justitie, staatssecretaris dr. Wim
rner, geopend. Deze schetste in een rede
den grooten dank cn de grootsche taak,
waartoe onderwijzers en scholieren bij
hun arbeid thans verplicht zijn, daar
het nationaal-socialisme nu de moge
lijkheid heeft geboden ook buiten de
grenzen van het Duitsche rijk den
Duitschen volksaard onbeperkt in eigen
scholen te bewaren.
Hij verklaarde, dat met de ope
ning van deze school de periode
van het oprichten van Duitsche
6cholen in Nederland in hoofdzaak
thans is afgesloten, daar de aan
spraak van het Duitsche volkstum"
in Nederland op eigen scholen, in
hoofdzaak vervuld is.
Dr. Wimmer ging vervolgens vooral
in op het feit, dat de school evenals alle
Duitsche scholen in Nederland ook door
Nederlandsche jongens en meisjes
wordt bezocht. Dit geschiedt iiiet met
het voornemen om de Nederlandsche
jeugd van haar volksaard te vervreem
den. doch veeleer is het een bewijs er
woor, dat het begrip en de wil tot een
vruchtbare DuitschNederlandsche sa
menwerking reeds, bij da jeugd worden
gewekt.
Ook de Nederlandsche jongens en
meisjes worden hier opgevoed onder
handhaving van hun oorspronkelijken
volksaard, doch daarenboven is het
hoogste doel het gemeenschappelijke
wejrkén van Duitscherö en Nederlan
ders aan de toekomst van Europa.
Hiervoor echter is vooral de jeugd ge
schikt, die deze toekomst draagt.
De Beauftragte van den rijkscommis
saris voor de provincie Gelderland, dr.
Schneider, sloot zich met zijn woqrden
bij de woorden van den vorigen spreker
aan en verklaarde, dat het thans zaak
is de gemeenschappelijkheid der ideeën
in de samenleving tusschen Duitschers
en Nederlanders te bewijzen, daar de
kracht van deze idee de gemeenschap
pelijke toekomst zal waarborgen. Dit
bepaalt den arbeid van deze en alle an
dere Duitsche scholen en stelt haar
zoodoende hier in Nederland ten voor
beeld.
WORKUM, 27 Oct. De afdeeling
vj\n den Nederlandschen arbeidsdienst,
welke in het Friësche stadje Workum
ligt, heeft daar Zaterdag een marsch
met muziek en gemeenschapszang ge
houden, in samenwerking met de mil
zickvereeniging „Crescendo". Vooraf
gegaan door di^ corns marcheerden de
manneQ van dpn N. A. D. ongeveer
half drie van hun kampterrein eer«t
naar de markt, waar zij defileerden,
den schop geschouderd, voor den hoofd-
corpscorhmandantv uit Groningen, ar-
beidsleidcr Schönberger. Van een met
bloemen versierden wagen leidde on-
derhopman J. T. Walvius den zang. De
mannen van den dienst van den arbeid
•gingen tijdelijk over in dien der mu
zen en met hen de schare welke zich op
het plein had verzameld. Want de ge
heele Workumsche bevolking was uit-
genoodigd mee te zingen en inderdaad
was een aanzienlijke menigte, en voor
al de jeugd, aanwezig. Was eerst de
medewerking van het publiek schuch
ter. allengs zong *men uit volle borst
piet de mannen van den N.A.D. mee.
Daverend schalden de vroolijke klan
ken over het historische pleintje, het
geen een bewijs was. dat de Workumers
en de N. A. D. elkaar gevonden hadden
in de leus: „arbeidsdienst en volk zijn
één".
„DRAFNA" BLIJFT BEHOUDEN
T3USSUM, 25 October. Zooals ge
meld is Woensdag j.l. de fraaie buiten
plaats JDrafna", gelegen onder Naar-
den en Huizen nabij Valkeveen, in het
openhaar geveild.
Het landgoed werd gekocht door een
Bussumschen makelaar en naar wij
thans vernemen heeft deze het. buiten
gekocht in opdraeh' van een bekend fa
brikant uit het Gooi.
Deze zal het Zwitserse he huis, dat
voor weinig meer dan afbraak geschikt
is. laten afbreken om op het landgoed
een nieuw groot landhuis te bouwen,
zpodat het groote landgoed, dat een op
pervlakte heeft van 492 35 H.A. behou
den blijft.
LIQUID ATIEBESLUIT 1911
's-GRAVENHAGE. Bji de algemeene
landsdrukkerij (rijksuitgeverij) is verkrijg
baar de door den waarnemend secretaris-ge
neraal van het departement van financiën
verstrekte „toelichting cn leidraad bü het
liquidatiebesluit 1941"". Hierin wordt tevens
de eerste uitvoeringsbeschikking bij dit be
sluit behandeld.
's-GRAVENHAGE, 27 Oct Grooten
deelt», achter de schermen wordt een
enorm werk verricht, ten einde te ko
men lot een behoorlijke ordening van
ons bedrijfsleven, zoo^meldt het A.N.P.
Het is nu bijna een jaar geleden, dat de
secretaris-generaal van het departement
van Handel. Nijverheid cn Scheepvaart
zijn basisbesluit* uitvaardigde, waarin
hij zeide maatregelen te zullen treffen
om te geraken tot pcn zelfstandige orga
nisatie van het bedrijf ter ontwikkeling
van het bedrijfsleven. Dit was op 31 Oc
tober 19-10 Op 12 November van darjaar
verscheen het eerste uitvoeringsbesluit,
waarbij een organisatiecommissie werd
ingesteld met als taak het construeerön
van een zelfstandige organisatie ter ont
wikkeling van hef bedrijfsleven. Voor
zitter dezer commissie werd mr. H.
Wol tersom, directeur van de Rotterdam-
sche Bankvereeniging.
Wij vernamen dat voor wat de groep
industrie betreft, de commissie prac
tise!» met haar taak gpreed is. Dit was
aanleiding ons te wenden tot den voor
zitter, mr. Woltersom, ten einde van
hem te vernemen, wat tot heden voor
de organisatie van ons bedrijfsleven is
bereikt en wat de toekomst ten deze
zal brengen.
Gevraagd om iets mede te deelen om
trent den grootén arbeid cn de werk
wijze der commissie, antwoordde de
heer Woltersom:
Er is een misverstand bij velen, die
denken, dat de organisatie-commissie
zelf ordent. Dat is niet zoo Zii schept
de organisatie door middel waarvan de
staat t.z.t. de richtlijnen, welke hij zal
geven, kan doen volgen. De commissie
bestaat uit negen mens^hen. die zich
erVan bewust zijn. dat in hen niet ver-
eenigd zijn de ervaring en de kennis om
zonder voorlichting en raad uit het be
drijfsleven zelf te komen tot een goeden
opbouw der organisatie. Voor wat de in
dustrie betreft, heeft de commissie voor
elke der door haar in te stellen 28 be
drijfsgroepen. zich een adviseur toege
voegd. Deze adviseurs zijn vooraan
staande personen uit het bedrijfsleven
die aan de roepstem'der comrm'ssie vol
ledig gevolg hebben gegeven. Z'i hebben
volkomen onbaatzuchtig cn objectief ge
werkt, hetgeen de commissie ten hoog
ste gewaardeerd heeft. Dit geldt zoowel
voor den ophouw der organisaties als
voor de voordracht der personen, die
deze organisaties zullen moeten leiden
De taak dezer adviseurs is een zware
geweekt. Zij hebben met groote nauw
gezetheid zich in verbinding gesteld mei
alle onderdeelen van het bedrijfsleven
en de vereeniglr.gen, welke on dit ter
rein bestonden, terwijl zij tevens tot
laak hadden, de vaak tegengestelde
stroomingen te overbruggen.
Hoe ver is de comVnissie nu met
haar arbeid?
-Tusschen 18 Maart en hall Oc
tober aldus luidde het antwoord
is de organisatie van de industrie,
in 28 bedrijfsgroepen, tot stand ge
komen. In den loop van November
a.s. kan tegemoet gezien worden de
publicatie omtrent de instelling
e^ier hoofdgroep industrie, welke
al deze 28 industrieele hedriifsgjoe-
pen zal overkoepelen. Omtrent de
laatste bedrijfsgroep verschijnt de-
zeedagen een publicatie.
Op 20 October werd de hoofdgroep ver
zekeringswezen gepubliceerd. In den
loop van November kan men in de
staatscourant de publicatie verwachten
van de totstandkoming van de hoofd
groep bankwezen, terwijl men kon aan
nemen. dat in den loop van dit jaar ook
het verkeerswezen zijn uiteindelijken
or^anisot?evo-rn zal verkri'gen.
Voor wat betreft de hoofdgroepen han
del en ambacht heeft de organisatie
commissi#, overbelast als zij was met
de bewerking van de hierboven genoem
de hoofdgroepen, adviescommissies in
gesteld, die dit zeer ingewikkelde ter
rein te zamen met door haar aangestel
de adviseurs bewerken! Voor handel en
ambacht is begin October de beschik
king van de organisatiecommissie ver
schenen, waarbij aan de betrokkenen
de verplichting is opgelegd, zich aan te
melden. Bij deze aanmelding zullen de
Kamers van Koophandel ongetwijfeld
zeer goede diensten bewijzen.
Eert toporganisatie
Op een vraag of de hoofdgroepen
van het bedrijfsleven niet over
koepeld moeten worden, antwoord
de mr. Woltersom, dat dit inder
daad de bedoeling is en dat er een
toporganisatie komt, staande boven
de zes hoofdgroepen en de Kamers
van Koophandel. Over de taak en
de verrichtingen van dat college
kon de heer Woltersom nog niets
mededeelen. Hierover zal te zijner
tijd een verordening verschijnen.
Ten slotte werd de vraag gesteld, hoe
de leidende personen in het bedrijfsle
ven zullen worden benoemd en wie dit
zullen zijn.
Het antwoord luidde, dat zoo lang de
organisatiecommissie er is, zij dit zelf
doet en zij te dien aarlzien volnxcht
heeft. Voor wat er geschieden zal na
opheffing der commissie venvees de
heer Woltersom naar het derde uitvoe
ringsbesluit van 13 Mei 1941; volgens
welke verordening de voorzitters en
plaatsvervangende voorzitters van
hoofd- en bedrijfsgroepen op een aanbe
veling van de resp raden van bijstand
benoemd worden door den secretaris
generaal en de voorzitters en plaats
vervangende voorzitters van de vak- en
ondervakgroepen door de voorzitters
der bedrijfsgroepen op een aanbeveling
van de resp. raden van bijstand dier
groepen.
Het spreekt van zelf, aldus eindigde
d'e heer Woltersom, dat waar een dus
danig belangrijke taak, die thans nog
door de overheid wordt uijgèvoerd.
wordt overgedragen de staat in de toe
komst een woord dient mede te spre
ken in de henneming, van de personen,
die in het georganiseerde bedrijfsleven
een gewichtige functie zullen heklecdcn
Voor alles dient vast te staan, dat der
gelijke hesHiurd^rs zich de hooge ver
antwoordelVjkheid tegenover hei alge
meen welzijn welke uit hun taak voort
vloeit, bewust zijn en dat zij karakters
en eigenschappen hebben, die hen in
staat zullen stellen, met de noodige ob
jectiviteit, nie'. voorbijzien van eigen of
groepsbelang het algemeen belang ie
dienen.
BELANGRIJKE BOEKENSCIIENKING
s-GRAVENHAGE, 27 Oct. Met het
doel, de cultureele banden tusschen
Duitschland en ons land te verstevigen,
zal het departement van volksvoorlich
ting en kunsten aan de Deutsch-Nieder
landische Geseltschaft een aantal
boekwerken schenken, die door de le
den van deze organisatie kunnen wor
den geraadpleegd. Een keur van boe
ken, welke een overzicht geven van de
Vlaamsehe en Nederlandsche litera
tuur, zal worden samengesteld.
TEGEN DEN HANDEL IN VROUWEN
EN KINDEREN
In de dezqr dagen gehouden jaarver
gadering van het Nationaal Comité tot
bestrijding van den handel in vrouwen
en kinderen en van de pornographic
heeft mr. A. de Graaf te Zeist, sinds
1910 voorzitter van het comité, als zoo
danig afscheid genomen. Als voorzilter
is gekozen mr. H. de Bic te Rotterdam,
en in diens plaats nis onder-voorzitster
mevrouw C. van Buuren—Thierry, te
Abcoude. Uit de jaarverslagen bleek
o.m., dat door het Nationaal Bureau van
informatie ter bescherming van vrou
wen en kinderen in het afgeloopen jdar
F informaties betreffende de moreele
betrouwbaarheid van adressen, perso
nen en relaties kosteloos werden ver
strekt. Van deze informaties warqn er
96 van ongunstigen aard. Het informa
tiebureau is gevestigd te Amsterdam
(Reguliersgracht 114, tol. 36695).
KNIP- EN NAAICURSUS NED.
OMROEP
HILVERSUM De persdienst van
den Nederlandschen Omroep meldt:
Donderdag 6 froveniber a.s., zal over
den zender Hilversum 2 van 15.00—
15.30 uur een begin gemaakt worden
met de uitzending van den knip- en
naaicursus van den Nederlandschen
Omroep: „van oud nieuw maken". Deze
uitzending zal, zeer zeker onder de hui
dige tijdsomstandigheden, van zeer
groot belang zijn voor iedere vrouw.
fAE Nederlandsche tramwegmaatschap-
r pijen hebben haar geschiedenis steeds
bescheidenlijk bijna uitsluitend in de jaar
verslagen. jubileumuitgaven van d'e per
soneelsbladen en wat ..mededeelingen aan
het publiek" in de kranten geboekstaafd,
en,.men" wist en weet er doorgaans niet
veel meer van dan wat herinnering aan
eigen ervaringenal dan niet de onuan
gename met te late trams, te tochtige
bussen, of met al te zorgvuldige contro
leurs) nog aan historische gegevens kun
opleveren.
Niettemin is de geschiedenis van de
tramweg-ondernemingen hoewel thans
dikwijls slechts de naam aan de tram
herinnert doch in feite de bus de diensten
heeft lof had!) overgenomen even rijk
aan merkwaardige incidenten als de ge
schiedenis vanv, elk bedrijf, dat in tien
tallen laren tot een onmisbaar onderdeel
in de samenleving is geworden. In ..Neder
landsche tramwegen met hun autobussen",
een buitengewooh luxueus verzorgde uil-
gave van het Algemeen Publiciteitskantoor
te Amsterdam zijn vele en velerlei vaak
humoristische details vermeld.
"lj ET begon al met de orjgewone con-
-*■ cessie-aanvrage van een zekeren
heer Soetens, die zich had voorgcstnld
als de groote tramwegpromotor in Necr-
lands geschiedenis voort te leven, en
die te dien einde reeds in 1844 een voor
stel deed aan het Haagsche gemeente
bestuur om een tram naar Schevenin-
gen te laten loopen over... rails van
asphalt. Tusschen de asphaltstrooken,
welke dwars over en door de duinen zou
den voeren, zou een schelpenpad vior
het paard worden ingericht. De asphnlt
omnibus kwam er echter niet, en zoo
Jeeft de naam van den tramwegpromo
tor voort als die van den man, wien het
niet lukte. De eerste tramlijn,-die wél
in ons land reed was de paardentram
van de Dutch Railroad Cv., die op de
lijn van de Plaats in Den Haag naar de
protestan'sche kerk te Sehveningen
wérd geëxploiteerd Den Haag had met
dit vehikel anno 1864 een primeur voor
-het Europeesche vasteland.
Spoedig echter breidde het aantal
maatschappijen zich uit en men be
leefde wclda heele controversen
over de juiste wijze van exploitatie
Er werden, wat betreft de voede
ring van de omvangrijke paarden-
stoeterijen, serieus© proeven geno
men over de verdiensten van lang
hooi, on geplette haver en drie kee-
ren drinken per dag, tegenover het
ander stelsel: kort hooi, geplette ba-
ver cn de drinkensbak steeds ge
vuld.
Er kwam voorts zelfs een prijsvraag
voor het beste middel om de groote in
spanning der paarden bij het in bewe
ging zetten der wagen te vermijden.
Drie vernuftige inzendingen kwamen
bij de jury binnen.^De eerste betrof een
stalen veer. die bij net stoppen van den
wagen werd opgewonden (cn dus als
rem diende), en zich bij het weer weg
rijden ontspande, zoodat de wagen in
derdaad op eigerï' kracht wegtrok In de
pracfijk was echter het bezwaar, dat een
en ander met oorverdoovend geraas ge
paard gin? en <lc passagiers door de he
vige schokken steevast op de vloerpl&n-
ken belandden. Inzender numero twee
had een inrichting verzonden, waarbij
het paard door middel van een .hefboo
menstelsel tijdelijk een groot ere kracht
op de wagen kon uitoefenen, maar
evenals de eerste inzendine succombeer-
de deze inzending tenslotte voor de
ideeënrijkdom van numero drie, die een
eaoutphouc-veer in werking wilde stel
len bij het stoppen, welke bij het wegrij
den door zich te ontspannen, den haver-
motor assisteerde.
WAAST deze questions brulantes waren
er echter middelerwijl ernstige pro
blemen komen opdagen, die het bestaan
van de paardentraPi in gevaar brachten
De stoomkracht had ook op den iveg hoar
intrede gedaan. Reeds in een der vroegste
nummers van ..De Locomotief" was een in
gezonden stuk verschenen, dat melding
maakte van proefnemingen met een stoom-
riituig. dat in Doorn door den heer Labou-
chère werd geprobeerd, doch op de straat
wegen niet bijster bleek te voldoen. Op de
rails echter werd de stoom al spoedig een
geduchte concurrent voor de paardentrac-
tie, en in JSS5 waren verreweg de meeste
intercommunale tramwegen voor stoonjg
exploitatie ingericht.
De stoomtVam groeide echter wel
tegen de verdrukking in. want de be
perkende bepalingen in ons goede land
nu eenmaal «ltijd rijkelijk gesteld, wa
ren bijzonder talrijk. Zoo werden ma
ximumsnelheden van 7Va kilometer per
uur ingeyoerd, en al bracht men het
-nooit zoover als de beruchte Engel6che
redflag-act, de oppositie van vele krin
gen der bevolking was geweldig. Zoo
werden ook eens inwoners van Hem-,
Oost- en Noord-woldc in het geweer ge
roepen om in een protestvergadering
maatregelen te nemen tegen „het vr.ee-
selijke gevaar", den aanleg van een weg
voor de stoomtram („paardenspook" ge-
heeten) langs die gemeenten. De pro-
testeerende landbouwers werdén ge
ducht in het ootje genomen, waarbij
men er pp wees, dat paarden van on
geveer alles wél eens schrokken en den
landbouwers den raad .gaf om bij de
wet te laten verbieden, het schaatsen
rijden, het rijden met houtkarren, het
6pelen met hoepels, het varen met zeil
schepen (vanwege het Haperende zeil)
het varen met. stoomschepen met stoom
fluit, cn het fietsen! De gemeentebestu
ren van Tictjerksteradeel en Dantuma-
deel onderscheidden zich bijzonder, door
elke mechanische voortbeweging binnen
die gemeenten te verbieden. De paarden
tram bleef daar tot 1913 onbeperkt
meester van het terrein.
Toen de trambanen er echter een
maal waren, werd er een gretig en
somtijds ook vreemd gebruik van
gemaakt. De berijders van karren,
die begrijpelijkerwijze een hekel
hadden aan het hobbelen over de
meerendeels zeer slechte wegen,
maakten wielen en assen van hun
vehikels passend op de tramrails,
waarvan zij, als de tram wilde pas-
seeren, dikwijls ternauwernood
waren af te fluiten.
Met de invoering van de electriciteit
en in de laatste twintig jaar van de
raillooze tram, de autobus, begint een
nieuw en pt-ozaischer hoofdstuk van de
geschiedenis der tramwegen, die overi
gens ook met deze nieuwe en nieuwste
vervoermiddelen een groote rol in het
Nederlandsche verkeerswezen hebben
vervuld.
DIENST BIJ DE „WAFFEN S.S."
's-GRAVENHAGE, .27 O -t.# In het
d.d. 24 October uitgegeven Verordenin
genblad stuk 45 is opgenomen een ver
ordening van den rijkscommissaris
voor het bezette Nederlandsche gebied,
houdende aanvulling der verordening
no. 136/1941 betreffende den dienst van
Nederlanders bij de Duitsche weer
macht. de „Waffen S S." of het Vrijwil
ligerslegioen Nederland.
Ingevolge deze verordening worden
de sociale voorzieningen genoemd in
de leden 1, 4. 5 en 6 van artikel 1 der
verordening eveneens van toepassing
verklaard op personen, die door de
„Waffen S S." voor een opleiding van
kortep duur zijn opgeroepen, en wel
voor den duur dezer opleiding.
DE STUDIE IN DE PSYCHOLOGIE
's-GRAVENHAGE, 27 Oct. In de
Ned. Staatscourant is opgenomen 'n be
sluit van den secretaris-generaal van
het departement van opvoeding, weten
schap en cultuurbescherming tot aan
vulling en wijziging van het acade
mische statuut (studie in de psycholo
gie). Daarin worden o.m. de vakken om
schreven voor het canrlidaats- en het
doctoraal examen in de psychologie.
Blijkens een overgangsbepaling kan ge
durende vijf jaren na het inwerking tre
den van dit besluit het doctoraal exa
men in de wijsbegeerte met hoofdvak
psychologie op den ouden voet worden
afgelegd. Het besluit is Zaterdag in wer
king getreden.
MUZIKALE ACTUALITEITEN VAN DE
WEEK
H^L
ILVERSUM. De persdienst van deh
Nederlandschen omroep meldt:
Met infcang van Maandag 3 November a.a.
zal dc heer M. Bruyel iedere -week zijn le
zing: „Muzikale actualiteiten van de week",
'des Maandags houden van 20.4521.00 uur,
over den zender Hilversum*11.
