No. 56.
Woensdag 13 Juli 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
TACTIEK DER KERKELIJKEN.
FEUILLETON.
Kluchtspel.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Vinndenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
l'rljs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(By abonnement aanmerkelijke korting.)
Wanneer men enkele organen van de
kerkelijken leest, vooral denken wij hier
aan de z.g. „Kleine Pers" der anti
revolutionairen, dan staat men vaak ver
baasd over de groote mate van naïviteit,
die de redactie van die bladen bij hare
lozers onderstelt.
Nu is het een feit, dat die wekelijks
of tweemaal per week verschijnende
blaadjes, vaak de eenigo lectuur uit
maken van de lezers, waarvoor ze bestemd
zijn en dat dezen zoo gewend zijn te
„gelooven" op gezag, dat ze gewillig
slikken alles, wat hun door dergelijke
blaadjes wordt voorgezet. Voor ernstige
critiek heeft de anti-revolutionaire kleine
pers volstrekt niet te vreezen. Uit eigen
kring komt die niet en tikken vrijzinnige
bladen ze nu en dan op de vingers, och,
daar nemen ze maar geen nota van,
want ze weten maar al te goed, dat
hunne lezers, die critiek toch niet onder
de oogeu krijgen. Natuurlijk, groote
bladen als de Standaard en de Neder
lander, vooral het laatste blad vallen
niet onder de categorie van bladen, als
we bedoelen, ofschoon het eerstgenoemde
orgaan, dat zich tot taak gesteld heeft
alles goed te praten, wat van dit mini
sterie afkomstig is, dank zij de nauwe
connecties, die er vroeger (nu nog?)
bestonden tusschen haar en Dr. Kuyper,
er in den laatsten tijd niet op vooruit
gegaan is.
Men deuke b.v. aan het feit, dat de
Standaard durft beweren, dat de tegen
standers van de onmogelijke Drankwet
van Kuyper, bij hun tegenstemmen „hun
ethisch beginsel prijs gegeven hebben",
teneinde het Ministerie te bestrijden.
In de Eemlander hebben wij reeds
het oordeel van een bekend geheel-ont
houder opgenomen, die het juist in het
belang van de drankbestrijding achtte,
dat de Drankwet zou worden verworpen.
Zetten we naast dit oordeel, dat van
den Heer P. van der Meulen, die in
„Dc blauwe Vaan", schrijft:
„Het eerste bedrijf van de draukwet-trage-
„die is afgespeeld.
„Met 52 tegen 42 stem men nam de Tweede
„Kamer het ontzielde ontwerp aan. De eind
stemming was bijna een zuivere partystem-
„ming. Over en weer scheidden zich rechts
„en links twee leden van hunne politieke
De mannen bestudeeren de vrouw,
zooals zij den barometer waarnemen
maar zij zien nooit verder dan den
dag vati morgen.
3.
Zij had een nicht bij zich genomen,
die inkoopen voor haar deed en tevens
haar kamenier was. Haar vader leefde
nog, maar van hem ontving zij heul noch
troost, want hij was een dronkaard.
En nu bedacht zij alle mogelijke mid
delen tot wraak of verzoening. Nauwe
lijks had zij een besluit gevat of zever-
wierp het en bedacht iets geheel ver
schillends. „Ik zal alles vcrkoopen, naar
Petersburg reizen en mijn man in dc
armen vliegen. Neen, dat verdient
hij niet: ik zal hem liever de oogen uit
krabben. Och! dat zou schandelijk
wezen! Ik zal stilletjes te Parijs blijven,
een goed leven leiden, de wereld zal
in mij „de deugdzame weduwe" zien, men
zal mij de Pénelopé van het Palais-
Royal noemen." Zoo wisselden haar dolle
invallen met bezadigde plannen afmaar
daar bleef het bij.
„vrienden af. De heeren Janssen en Do Ram
„(kath.) stemden tegen, de heeren Roëll en
„v. Karnebeek ^eons. lib.) stemden voor.
„De heeren Borgesius en Troelstra moti-
„veerden hun stem tegon.
„We betreuren het diep, dat de besliste
„drankbestrijders van rechts den moed niet
„hebben gehad zich tegen dit peuterwerk,
„dat de inipopulairste van alle wetten dreigt
„te worden, te verklaren.
„Bezielende kracht kan van deze wet nooit
„uitgaan.
„Zij zal de wettelijke drankbestrijding nog
„minder sympathie bezorgen dan de zwakke
„wet van 1881 en aan het anarchistisch ele-
»,ment in onze gelederen nieuwe motieven
i, verschaffen.
„Waar te voorzien is dat weldra ook de
„Eerste Kamer een vast aaneengesloten
„meerderheid rechts zal hebben, schijnt
„daar helaas de aanneming vrijwel ver
„zekerd".
Het blijkt dus, dat juist iu de oogen
van de voormannen in dc beweging der
drankbestrijding de wet van Dr. Kuyper
een paskwil is. En waar vindt men
in regeeringsgezinde pers een uiting van
afkeuring?
In dat opzicht staat de anti-revoluti
onaire pers, hoe „Christelijk" dan ook,
werkelijk niet hoog. Doch, 't is vooral
de „Kleine Pers", die, bijna uitsluitend
bestemd zijnde voor een kring van weinig
ontwikkelde lezers, er een tactiek op
na houdt, ze moge dan van het etiquet
„Christelijk" voorzien zijn, allesbehalve
„eerlijk" is.
Op het oogenblik moge een dergelijk
optreden succes hebben, op den duur
moet dit spaak loopen. Wij „ongeloo-
vigen", zooals de Kerkelijken ons om een
open reden zoo gaarne noemen, welke
richting we overigens zijn toegedaan op
godsdienstig of staatkundig gebied, we
gelooven in de macht van dc waarheid.
Er zal een tijd komen, dat een derge
lijk speculeeren op onwetendheid en
gebrek aan ontwikkeling zich wreekt.
Een van de middelon, door de Kleine
en Groote Pers aangewend, om de vrij
zinnigen in de oogen van de goedge-
loovigc kiezers verdacht te maken is
het samengaan met de sociaal-demo
craten.
Op allerlei wijzen en in allerlei toon
aarden wordt het den kiezers voorge
zongen, hoe nauw die twee partijen
verwant zijn, hoewel de liberale pers,
zoowel als de socialistische herhaaldelijk
Intusschcn had Gorgeon kort naj zijn
optreden in Rusland zijn vrouw een brief
geschreven. In de teederste bewoordin
gen bekende hij dat zijn toorn bedaard
was; nu hij zijn medeminnaars niet meer
onder de oogen had, zag hij alles ver
standig in! Hij vergaf en vroeg vergif
fenis. Hij smeekte zijn vrouw bij hem
te komen; hij had een zeer goed enga
gement voor haar gevonden. Haar wat
wilde het geval? De brief kwam juist
terwijl Pauline drie intieme vriendinnen
bij zich had, en aan haar wrok tegen
haar man lucht gaf. Zij werd drama
tisch: plechtig verbrandde zij den brief,
zonder hem te hebben gelezen. Gorgeon,
die stellig op een antwoord had gere
kend, gevoelde zich beleedigd en schreef
niet voor den tweeden keer.
't Werd November. Pauline's verbit
tering, door het gebabbel der goede
vriendinnen gevoed, was nog even groot.
Op een morgen tegen 11 uur &tond ze
voor haar spiegel zich aan te kleeden;
zij moest naar een repetitie. Zij wist dat
haar nicht naar de markt was, maar niet
dat de sleutel nog in de deur stak. Juist
was ze zooover klaar dat ze haar japon
wilde aandoen, toen zij eenig geritsel
hoorde. Ze keek op. O schrik! daar
stond een heel leclijk heertje, in een pels
van vossevel gehuld.
„Wie?.... Wat?ga weg! hoe durft
hier iemand zoo maar binnenkomen!
gewezen heeft op de klove, die beide
partijen scheidt.
In een van onze vorige hoofdartikelen
wezen we er op, dat Rome en Dordt,
toen ze in de minderheid waren, er vol
strekt niet tegen opzagen om in een
bepaald geval gezamenlijk te ageeren
met Troelstra en zijn partijgenooten.
Dit zijn „onweersprekelijke feiten".
Hoe redden onze tegenstanders zich
daar nu uit!
Wel heel gemakkelijk: door ei over
te zwijgen. Dat zijn zoo de „Christelijke"
manieren. Eigenaardige staaltjes voor
hetgeen wre beweerden kunnen we weer
vinden in de Nieuwe Baarmche Courant,
het anti-revolutionaire orgaan, dat we de
twijfelachtige eer hadden in ons vorig
nummer aan onze lezers te presentecren.
In een hoofdartikel, de bescheiden
titel voerende van „Het Christelijk Volks
deel", waarin het blad zijn vreugde te
kennen geeft over de behaalde over
winning en dafc aanvangt met de koste
lijke tirade:
Een verkiezingsstrijd mee doormaken
is gelijk aan het nemen van een ver-
frisschend bad in de pract ijk van ons
volkslevenheet het verder.
„Want nooit is de brutale ontkenning, het
„drieste - ongeloof, zoo openlijk opgetre
„den in ons land als thans het geval is.
„Natuurlijk zyn er ten allen tijde menseken
„geweest, die met God en Zijn dienst hebben
„gespot. De heeren, (lie (lit in onzen tijd zoo
„dapper doen, behoeven zich niet te verbeelden
„rlat dit een teeken van beschaving of vooruit
gang zou zijn. Och neen, zulke lieden zijn er
„alle eeuwen door geweest en zullen er
„blijven, zoolang als God de Heere deze
„aarde laat bestaan.
„Maar in de laatste kwart eeuw is men in
„ons land stelselmatig aan het werk geweest
„om alle spoor van godsdienst bij het volk
„uit te roeien.
„Dc moderne predikanten gingen voorop, en
ontnamennaar het. in Juin vermogen stond
„au./ de eenvoudige bevollcing het beste wat zij
„luid; zonder er iets noemenswaard voor in
„de plaats te stellen. Die moderne predi
„kanton, van wie er velen naar het socialisme
„zijn overgegaan, hadden hun „verlichting"
„in den regel te danken aan moderne hoog-
leerarendie aan de openbare universiteiten op
„staatskosten voor het ongeloof propaganda
„vlaken.
De Nieuwe Baarnsehe Courant is er
niet frisscher op geworden.
Marie! Marie!...." Ze stotterde, de woor
den rammelden. Ze was erg geschrokken.
„Ik bemin u niet, ik vindmeer
zei het zichtbaar verlegen mannetje niet.
„Bemin ik u dan misschien? Ga weg."
Pauline had haar aplomb terug.
„Ik bemin u niet; Mevrouw! ik vind...."
„Onbeschaamde! Ga heen of ik roep
de politie! Ik zal uit het raam springen!"
Het mannetje vouwde smeekend dc
handen en sprak nederig: „Vergeef mij,
ik wilde u niet bclecdigen. Ik heb ecii
lange reis gedaan, om u een voorstel te
doen. Ik kom van Petersburg, ik kan
niet goed Fransch spreken, ik heb voor
uit bedacht wat ik tot u zou zeggen,
en toen hebt u mij zoo overbluft!"
Hij ging zitten en wreef met een fij
nen zakdoek over zijn kaal hoofd. Pau
line maakte van dat oogenblik gebruik
om een doek over haar schouders te
werpen.
„Mevrouw", hernam de vreemde, „ik
bemin u niet, ik vindExcuseer mij
en wees niet langer boos op mij. Uw
man heeft mij een leelijken trek ge
speeld. Ik ben vorst Vasilikoff, ik heb
een inkomen van een millioen roebels,
maar ik behoor slechts tot de 14de
klasse van adel, omdat ik niet bij het
leger heb gediend."
„Dat alles is mij totaal onverschillig."
„Dat begrijp ik wel, maar.... Och, ik
had alles vooruit bedacht wat ik tot u
zou zeggen.ik ga voort. Mevrouw, U
„Daarenboven moet rekening' worden ge
houden met de middelbare school. Hoeveel
„kwaad de Hoogcre Burgerscholen gedaan hebben
„in dit opzicht is niet met twee woorden te
zeggen
„En na de middelbare komt dan de lagere
„school, die volgens een uitspraak van den
socialistischen onderwijzer Gerhard, f) natuur
lijk den Bijbel ondermijnt".
„Heel dat leger schier van Hoogcre, Middel
bare en Lagere onderwijzers was bestemd
„om propaganda te drijven voor het ongeloof;
„en daarbij komt dan nog de machtige libe
rale pers, die, meer verborgen *dan de
„socialistische maar daarom met niet minder
kracht, mee werkt aan de ontkerstening van
„ons volk.
„Tegenover die machten kunnen de chris
„tenen zoo weinig doen.
„De menschen naar de kerk jagen, gaat
„niet en al zou het gaan, van zulke kqrk
„gangers zou men het toch niet moéten
hebben.
Hoe vindt ge het lezers?
Staan die vrijzinnigen niet op een laag
standpunt, dat men het recht meent te
hebben hen te vertellen, dat spotten met
de innige overtuiging van anderen geen
bewijs van beschaving is? In de oogen
van de lezers van de Nieuwe Baarnsehe
moeten die vrijzinnigen dan toch wel
vreesclijk verdorven menschen zijn. En
ontwikkeld genoeg om in te zien, dat
de N. B. C. zich schuldig maakt aan
volslagen gemis aan waardeering van de
ethische- motieven van andersdenkenden,
zijn hare lezers waarschijnlijk niet.
Dat 't de zoo gehate „moderne pre
dikanten" nergens anders om te doen is,
dan den eenvoudigen het beste te ont
nemen wat zij hebben, ch\t moet ongc
veer den indruk zijn, in verband ook
met het voorafgaande, die dit blaadje
bij zijn lezers zoekt te wekken.
Is 't niet schandelijk?
Mochten we niet volkomen terecht in
de Eemlander gewagen, van „godsdien
stig fanatisme" dat door de kleine Pers
wordt aangewakkerd?
Wij kunnen ons voorstellen, dat velen
onzer lezers zullen zeggen, wanneer ze
deze overwegingen lezen:
„Nu, ja, het is de Nieuwe Baarnsehe
Courant maar, die het zegt".
Volkomen waar. Wij weten ook wel,
dat de toongevende organen van onze
f) Een autoriteit?
Cursiveering van ons.
ziet wel dat ik niet mooi, on ook niet
meer in mijn eerste jeugd ben. Ook
heb ik mij in de laatste jaren eenige
vreemde dingen aangewend, zenuwachtige
bewegingen, die maken dat men in ge
lschap graag den spot met mij drijft.
Ondanks dit alles beminde ik een aller
liefste jonge dame van zeer goede familie
en ik vroeg haar ten huwelijk. Omdat
ik vermogend ben, gaven de ouders hun
toestemming en Vava ze heet Yava
stond op het punt mij haar jawoord
te geven, then uw man de helsche inge
ving kreeg
„Haar te trouwen?" viel Pauline hef-
tig in.
„Neen, maar op het tooneel een kari
katuur van mij te maken, en de geheele
stad op mijn kosten te amuzeeren. Mijn
huwelijk is afgesprongen. Op der. dag
na de eerste opvoering kreeg ik mijn
afscheid, na de tweede verloofde Vava
zich met een onbeduidend Finsch officier,
die geen 10.000 roebels inkomen heeft."
Verder?"
„Ik heb besloten mij op Gorgeon te
wreken; als u mij daarbij wilt helpen,
is Uw fortuin gemaakt. Ik bemin U niet,
ofschoon ik u thans wel mooi vind. Ik
heb geen andere vrouw lief dan Vava.
Mijn voorstel heeft niets beleedigends
voor U, het wordt U in alle eer en deugd
gedaan. Het is wat vreemd, verwonder
u daarover niet al te zeer. Wees zoo
goed mij aan te hooren: jlk wilde u
tegenstanders dergelijke beweringen niet
voor hunne rekening zullen nemen. Doch,
mcii onderschatte den invloed van der
gelijke blaadjes als de Nieuwe Baarn
sehe niet.
Voor velen is het de eenige lectuur.
De anti-revolutionairen hebben zeer veel
aan hun „kleine pers" te danken en het
is een strijdmiddel, dat maar al te zeer
door de vrijzinnigen verwaarloosd is. In
dit opzicht begint er wel verbetering te
komen. Het Vaderland o. a. heeft er
herhaaldelijk op gewezen, dat het niet
aangaat, dat de vrijzinnigen de voor
lichting van de kiezers alleen overlaten
aan den tegenstander en andere groote
bladen hebben dit voorbeeld gevolgd.
Wij willen hopen, dat die aansporingen
het gewenschte gevolg zullen hebben.
Er is een tijd geweest, sommigen on
zer herinneren zich die nog, dat er bij
de Orthodox Protestanten een zoodani
ge afkeer heerschte tegen de Eoonisch-
Katholieken, dat het heette: Liever
Turksch dan Paapsch" enz. enz. Als libe
ralen tegen dergelijke uitingen van gods
dienstige onverdraagzaamheid protest
aanteekenden, dan werd dat geschreven
op rekening van „ongeloof" en onver
schilligheid. Thans nu „Rome en Dordt"
zoo innig verbonden zijn, zoo
„gloênde aaneengesmeed"
dat men elkander voorzichtig wederzijd-
sche critiek spaart, thans zijn de vrij
zinnigen aan de beurt.
Thans wordt hun een zelfde rol toe
bedeeld als vroeger aan de Roomschen.
In dezelfde Nieuwe Baarnsehe Cou
rant vindon we een allerdwaast versje.
Het is ingezonden en geplaatst „huiten
verantwoordelijkheid der redactie" dus
we maken er onze lezers nadrukkelijk
attent op, dat we de redactie van de
N. B. in geen enkel opzicht aanspra
kelijk stellen, voor de dwaasheden, die
er in voorkomen.
Hadden we over de noodige plaats
ruimte te beschikken, om de curiositeit
schreven wij dit voortbrengsel van anti
revolutionaire pocsie geheel af.
Het schoone vers telt 15 coupletten
en is gericht tegen Staalman en geschre
ven door een „Buizer Burger".
Voor ons betoog, hebben we eigen
lijk maar te maken met dén coupletjo,
om onze mecning, dat werkelijk een
geest van onverdraagzaamheid opge
wekt wordt onder de Christenen", tegen
verzoeken op uw gemak naar Peters
burg te reizen. Daar zult tl, dicht bij
den schouwburg Michel een prachtig
huis vinden, dat mijn eigendom is. Ik
schenk het u. Mijn bedienden zullen u
blind gehoorzamen. De hofmeester en
de intendant zijn Franschen; het staat
u vrij een kamenier en een juffrouw
van gezelschap mee te nemen. U kunt
over twee rijtuigen beschikken. In den
schouwburg heb ik een loge op den lsten
rang voor u gehuurd. In alle onkosten
der huishouding zal ik voorzien; mijn
intendant zal u elke maand een som
uitbetalen die u zelf kunt noemen En
ten slotte zal ik, op den dag voordat u
Parijs verlaat, bij uw notaris een som
deponeeren die u alweer zelf moogt be-
paleu. Ik spreek niet van een bagatel,
van een 50 of GO mille francs, maar hij
voorbeeld van 200 of 300 mille; het be
drag staat aan U." Pauline had zich
ilitusschen van den schok hersteld. Thans
kruiste zij de armen en keek haar zon
derlingen bezoeker strak aan.
„Mijn waarde Mijnheer," sprak zij,
voor wie houdt u :;0"
mij.'
„Voor een fatsoenlijke vrouw, door
haar man schandelijk verlaten, vooreen
vrouw die duizend maal het recht heeft
zich op dien man te wreken."
„Er is veel waars in hetgeen u zegt,
maar als ik mij op Gorgeon wreekte,
zou ik het doen als fatsoenlijke vrouw
en mij niet door medeplichtigen laten