No. 75.
Zaterdag 17 September 1904. ie Jaargang
Wees U Zelf!
Onze SHanne.
Buitenland.
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER'
In de arbeiderskiel.
FEUILLETON.
DE
MLANDER.
verseiiijuti Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Woensdags en Zaterdags.
Bnreau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
t
Prijs der advertentlën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting
Zij, die zich met ingang van
1 OCTOBER op ons blad abon-
neercn ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
gratis.
rln deze kiel wordt vaak zooveel ge-
ledenl" zoo luidt het in een populair
lied, en de bevestiging daarvan vindt
men in het werk van den Duitschen
Regierungsrat Alfred Kolb, „Als Arbei
der in Amerika".
Kolb maakte van een eenjarig verlof
gebruik om de Yereenigde Staten te
bezoeken en naast het land tevens de
toestanden te leeren kennen. Reeds ter
wijl hij als een gewone globetrotter de
voornaamste steden bezocht, was zijn
aandacht getrokken door de omstandig
heid dat hij in dit land der trustkoningen
en der milliardairs niets hoorde of zag
van sociaal-democratie, dat het „roode
spook" er ternauwernood bij name be
kend was en het Amerikaansche prole
tariaat, ook in zijn Duitsche bestand-
deelen, van het kommunistisch of
sociaal-democratisch evangelie niets wilde
weten.
Teneinde dit verschijnsel te kunnen
verklaren was kennis der sociale toestan
den noodig, en deze bleek alleen te
verkrijgen door zelf arbeider te worden.
Het ontbrak hem niet aan den tijd daar
toe en zoo besloot hij te Chicago met
de proefneming aan te vangen. Doch
zoo gemakkelijk als hij zich dit voor
stelde, ging het nietde tijd waarin ieder
die werken wil en kan in Amerika, ook
arbeid kan vinden, was, als hij er ooit
geweest is, thans voorbij. Ofschoon
bereid allen eerlijken arbeid ter hand
te nemen en daartoe geen moeite ont
ziende, gelukte het hem eerst na geruimen
tijd werk te Tinden als knecht in een
brouwerij. De vreugde was echter kort
van duur; na verloop van een maand
werd hij, zonder voorafgaande opzegging,
met anderen ontslagen, waarna hij drie
maanden lang in het monteeratelier van
een rijwielfabriek aan de draaibank
stond.
Daarvan onbewustreqeeren de
denkers de wereld en de machtigen
der aarde worden door de wereld be-
heersehteveneens zonder dat zij er
zich van bewust zijn.
naar het Duitsch, van
W1LHELMINE HE1MBURG.
2.)
Toen de dames ons verlaten hadden,
bleven wij nog hand in hand aan de
tafel zitten. De champagne parelde in
de glazen; het licht der lamp straalde
op het nieuwe huisraad en verlichtte de
goudblonde lokken van mijn vrouwtje;
de pendule tikte gezellig, de bloemen
in de vaas voor ons geurden liefelijk.
Te huis! hoe heerlijk, hoe heerlijk! En
ik dacht aan de avonden in het roo-
kerige bierlokaal, aan de avonden in de
kille kamer mijner jongeheereu woning,
en dankbaar drukte ik de bekoorlijke
vrouwenhand aan mijue lippen. Ik was
moede als de schipper, die uitrust in de
veilige haven, terwijl de stormachtige
zee ver achter hem ligt. Ja, er ontbrak
Een laatste maand bracht hij door in
een arbeidersherberg te San Francisco;
doch de energie noodig om weer werk
te zoeken ontbrak hemhij kon er niet
toe besluiten opnieuw onder te duiken
in kringen en toestanden, wier diepe
treurigheid hij thans kende. De arbei
derskiel, waarin hijzelf zooveel had
doorgemaakt, anderen zooveel had zien
lijden, werd voorgoed uitgetrokken en
als simpele toerist de verdere reis afgelegd
Doch de indrukken bleven en terwijl
de schrijver weder over zijne acten ge
bogen zit, herdenkt hij telkens den tijd
waarin hij vaten rolde en vóórwiclen
vastmaakte, aan den vuilen oever van
den Michigan. En zonderling, dezelfde
man die de arbeiderskiel aantrok om
van nabij de arbeidersbeweging te lee
ren kennen, met het voorgenomen doel
materiaal te verzamelen om haar en
hare voormannen te kunnen bestrijden,
hij trok haar uit als een bekeerling.
Het ging hem zooals het ieder moet
vergaan, die eerlijk staat tegenover de
sociale vraagstukken: hij vond problemen
die oplossing eischteu, waar hij axioma's
had gewaand; vele wenschen der arbei
ders, voorheen hooghartig voorbij gezien,
waren thans voor hem onderwerpen ge
worden, welke op zijn minst ernstig
verdienden overwogen te worden.
Amerika is het paradijs vau den werk
man, zoo wordt beweerd en slechts
weinige dagen vóór zijn dood kon men
uit den mond van president Mac Kinley
vernemen: Iu ;de Yereenigde Staten
zoekt de arbeid den man en niet de
man den arbeid!
Wat daarvan waar is en hoe 't erin
dat paradijs uitziet, vertelt Kolb uit
eigen ervaring. Weken aan weken heeft
hij met andere wcrkloozen rondgeloopen,
straat in straat uit, van de ecne fabriek
naar de andere, om werk vragend;
dagelijks stond hij temidden van dichte
drommen werkzoekenden voor 't bureau
van de Avondpost, om een der eerste
exemplaren van dit blad machtig te
worden. En dan vertelt hij van den
wedloop, om de eerste te zijn die zich
ergens aanmeldt; van de treffende, soms
hartroerende toon.eelen van wanhoop en
ellende, welke hij bijwoonde; en daar
naast ook weder van de bewijzen van
't goede hart dier armen, zich uitende
in onderlinge hulpvaardigheid en zelf
verloochening.
Een mooie type schetst hij in Bill, die
niets aan deze aardsche gelukzaligheid!
Toch iets, Manne, die goede kleinevriend!
Nu was de gestrenge schoonmoede weg,
nu moest hij weer binnenkomen. In het
zelfde oogenblilc was -ik opgesprongen
en aan de deur.
„Waar gaat gij heen?" vraagde Grethe.
„Naar den hond zien."
„Ach laat dat vervelende dier toch
w'egblijven!"
„Misschien is liet een zwak van mij,
Grethe, maar ik ben zeer op den hond
gesteld," zcide ik. Voor de eerste maal
trok zij een pruilend mondje, stond op
en ging in de aangrenzende slaapka
mer; ik, min of meer ontstemd, naar
de keuken.
„Waar is de hond?" vraagde ik aau
de keukenmeid.
„Zij had hem een been toegeworpen.
Maar dat moest zij mij da-lelijk zeggen,
de luitenant moest het niet kwalijk ne
men, maar zij hield niet van honden iu
haar keuken; het was niets netjes en
daarom was zij bij Majoor van L. ook
weggegaan."
Waar is de hond?" vraagde ik aan
den oppasser, terwijl ik de meid den
rug toedraaide.
„Hij had hem niet gezien; een poosje
geloden was hij nog in de keuken."
Op eens hoorde ik een toornige kreet;
terzelfder tijd werd de deur der slaap
kamer geopend en vluchtte Manne ang
stig in een hoek, die twee reusachtige
reeds eenige malen wegens diefstal ver
oordeeld en van geloof anarchist van de
daad was, in zooverre dat hij droomde
van de komende revolutie, voor welko
gelegenheid hij reeds een der grootste
huizen, met een mooie dochter er in,
voor zich had bestemd. „Den vader
maken wij er om koud, en het meisje
wordt mijn schat; zij heeft ook nog een
zuster, die kun jij nemen". En toch zou
diezelfde Bill zijn laatatcn dollar en zijn
laatste kleedingstuk geven, om zijn
kameraad te helpen. Bill was den schrij
ver ook behulpzaam om het eerste loon
te verdienen, en wel als „Omnibus" bij
een groot feestmaal, d. w. z. belast met
het wegdragen der vuile borden enz.,
terwijl Bill als kelner dienst deed. Het
was ook langs dezen weg, dat hij leerde
begrijpen hoe menige jongeman met eeu
eerlijk karakter, langzamerhand afdaalt
van kelner tot „omnibus", om te eindi
gen als knecht en „uitsmijter" in een
bierhuis met damesbediening, of zelfs als
souteneur, van wien meu zich met wal
ging afwendt, niet begrijpend hoe iemand
zoo diep kan zinkeu; doch men vergeet
dat wie de beek wil droogleggeu, eerst
de sprengen moet verstoppen.
Doch wat hij bij dat zoeken naar werk
bovenal leerde begrijpen, was de ontzenu
wende, verlagende uitwerking van dat
vragen, welhaast bedelen om werk; het
verlies van alle gevoel van eigenwaarde
dat den werklooze eigen wordt als gevolg
van de tallooze vernederingen, waaraan
hij zich niet durft onttrekken. En ook
leerde hij het onderscheid kennen tus-
schen de theorie der studeerkamer en
de praktijk van 't leven. „Hoe dikwijls
had ik vroeger, als ik een gezonden
ma» zag bedelen, iu heilige verontwaar
diging uitgeroepen: „Waarom werkt de
kerel niet! Thans kende ik het waarom".
Hij bespreekt dan de theorie van het
„reservelcger van den arbeid", door de
theoretische staathuishoudkundigen als
onmisbaar beschouwd in iederen indus
triestaat, noodig om op het gegeven
oogenblik te voorzien in buitengewone
behoeften aan arbeidskracht, en laat dan
een ouden Zwitser duidelijk maken wat
de toepassing dier theorie beteekent
voor lichaam en ziel van den arbeider
die dag aan dag de zijnen ziet gebrek
lijden, vrouw en kinderen het noodig-
ste moet onthouden en de vereeltehand
welke geen arbeid schuwde, uit moest
steken voor een aalmoes.
kleercnkasteu op het portaal vormden.
„Dat is te erg, Rudolf," snikte mijn
vrouw, die op den drempel achter hem
verscheen, en trok mij in de slaapkamer.
Kijk eens! KijkDat afschuwelijke dier!"
En zij wees naar den grond, waar
een menigte blauwe en witte stukjes
verstrooid lagen.
„Miete had mijn snoeperige pantof
feltjes voor het bed klaargezet, en nu
heeft dit monster de eene opgegeten!"
Zij hield mij de onbeschadigde pantoffel
voor de oogen, een sierlijk kunstwerk
uit blauwe zijde en wit bont. liet was
werkelijk te erg!
„Ik zal hem straffen, kindlief!" zeide
ik teeder, en sloeg den arm om haar
heen.
„O, maar dat maakt mijn pantoffel
niet weer heel!" weende zij.
„Bedaar toch, Grethe! Zie," schertste
ik, „het is konijnenvel. Dat soort van
honden maakt allen jacht op konijnen,
en bovendien, schat, zal hij honger ge
had hebben; de keukenmeid heeft hem
niets gegeven."
„Bespottelijk!" antwoordde zij en
maakte zich los uit mijn arm.
„Of," ging ik, nog steeds schertsende,
voort, hij heeft medelijden met zijn ar
men baas gehad en niet gewild, dat
deze onder deze lieve kleine pantoffel
zou geraken. Want dunkt u?"
Zij haalde de schouders op en droogde
hare tranen af. „Op zulke laffe aar.
„Zware arbeid verstompt!" Tot deze
slotsom kwam de schrijver, nadat hij
eenigen tijd als knecht in de brouwerij
was werkzaam geweest. Aanvankelijk
had hij zich geërgerd over de verre
gaande onzindelijkheid zijner medear
beiders, ondanks het hooge loon dat
verdiend word. Doch weldra kwam de
tijd, waarop ook hij, bij de alles-over-
heerschende behoefte aan rust, de eischon
der reinheid over 't hoofd zag. Zeker,
10 Dollars, f25, was een mooi stuk geld
velen vordienden meer, sommigen
15 tot 17 Doll. maar 't was zuur
verdiend geld, jij 10 arbeidsuren daags
en 20 overuren. „Wat dat zeggen wil,
begrijpt alleen wie het aan zijn botten
gevoeld heeft. Veel had ik gehoord en
gelezen over de schadelijke gevolgen
van een langen arbeidsduur, maar er
nimmer groote beteekenis aan gehecht.
Eerst nadat ik die gevolgen uit eigen
ervaring ken, heb ik er over leeren na-
denkon."
En die gevolgen, waaronder onver
schilligheid voor alle geestelijke genoe
gens, voor alle hoogere dingen, zoodat
zelfs hot lezen van een courant, laat
staan van een boek, gaandeweg achter
wege bleef, maakten Kolb tot een over
tuigden voorstander van korteren ar
beidsduur. Hij schrijft daarover: Gedu
rende mijn arbeidstijd ben ik omtrent
geene der sociale vraagstukken zoo in
't reine gekomen, dan daarover.
Mijn oordeel is samen te vatten in
deze woorden, dat ik onvoorwaardelijk
voorstander ben van inkorting van den
arbeidsduur, zoo ruim en veelomvattend
als maar iets mogelijk is. En deze mo
gelijkheid strekt zich veel verder uit
dan sleur en gewoonte zouden doen ver
moeden.
Een overmatige arbeidsduur is onvoor-
dcelig. Overuren verhoogen de dage-
lijksche voortbrenging slechts tijdelijk;
zoodra ze tot regel worden, keert deze
tot het gewone peil terug. Omgekeerd
stijgt het arbeids vermogen in dezelfde
mate als de duur vermindert en dat wel
onafhankelijk van den arbeider.... Take
it easgl Neem er den tijd voor! was het
algemeene wachtwoord bij overuren, en
hoe later de arbeid des avonds duurde,
des te langzamer ging den volgenden
morgen het werk van de hand en werd
er meer bedorven en gebroken."
Een merkwaardige verklaring, die, al
bevat zij niets nieuws, toch terharte ge-
digheden had ik niet gerekend," ant
woordde zij.
„Maar liefste!"
„Neen, ik verlang niet, dat de zaak
belachelijk gemaakt wordt; de hond
moet het huis uit."
„Dat vind ik niet noodig, Grethe; als
hij een goed pak slaag gehad heeft zal
hij zoo iets niet meer doen."
„Gij wilt hem behouden, nadat hij
tegen mijn weusch, Rudolf„"
„Ja, mijn kind; ik heb het li voor
uit gezegd, ik ben aan den hond ge
hecht."
„Waarschijnlijk meer dan aau mij."
„Zoo moest een verstandige vrouw
uiet sproken, Grethe. Gij weet, dat ik
het dier reeds drie jaar heb; gij hebt
een scntimenteeleu man gekregen, ik
zou niet kuunen verdragen, te weten
dat de hond in vreemde handen was,
te denken, dat hij misschien slecht be
handeld werd." En daar zij koppig zweeg
en mij bijna met verachting aanzag, met
hare door tranen flikkerende oogen,
voegde ik er opgewonden aan toe: „Dan
schiet ik hem liever dood!"
„Dat zou heel goed zijn," klonk het
uit den rozenmond, dien ik tot dusverre
slechts lieve en goede woorden had hoo-
ren spreken.
„Goed! Dan maar dadelijk! riep ik,
en keerde mij om.
„Best, dan zullen wij rustig kunnen
slapen!" klonk het achter mij, toen ik
nomen dient te worden, komende van
iemand die eerst door eigen ervaring
vau hare juistheid moest worden over
tuigd.
Wij zouden te uitvoerig worden door
zijne verdere ervaringen mee te deelen
omtrent de gevolgen van den centonigen
arbeid in fabrieken, het ontbreken vau
een arbeidscontract, waardoor de werk
man is overgelaten aan de vt illekeur van
den patroon: van het gemis van Staats
toezicht op fabrieken en werkplaatsen,
welk gemis te meer gevoeld wordt door
t ontbreken van een ongevallenwet;
over den invloed van slechte woningen
op het drankmisbruik en tal van vraag
stukken meer. En teekenend is het, dan
van dézen schrijver de zinsnede te lezen:
„Onbegrijpelijk is daarbij slechts dit
eene: het ontbreken der sociaal-demo
cratie!"
Dat in het Amerikaansche land-vau-
belofte niet alles goud is wat blinkt, wist
men, ook vóór Kolb zijn boek schreef.
Maar zeker is 't een merkwaardig tee-
ken des tijds, dat een Duischc Regie
rungsrat in Ameoka overtuigd moest
worden van het nut der sociaal-demo
cratie.
Woensdagochtend werd te Parijs ze
kere Dechene in hechtenis genomen,
onder beschuldiging van mishandeling
van zijn 19-jarige dochter. Toen de
politie de woning in de rue Berzelius
wilde binnengaan, vond zij de deur ge
sloten. Plotseling knalde binnen een
schot. Toen men de deur geforceerd had,
bleek het, dat vrouw Dechene zelfmoord
had gepleegd. De dochter lag op een
hoop vodden, totaal uitgeput. Zij is in
een hospitaal opgenomen.
Te Buenos- Ayres rijden thans
afzonderlijke trams voor het vervoer van
dames. Gaven de luieren aanleiding tot
dien maatregelof de dames?
Naar uit Turijn gemeld wordt,zal
op 11 Oct. a.s. voor het Assisenhof al
daar het beruchte proces Murri-Bonmar-
tini beginnen. De vijf beschuldigden heb
ben niet minder dan vijftien verdedigers.
Men weet dat in Italië de wet het ge
tal advocaten niet beperkt, en deze ma
ken zich zoo talrijk mogelijk van ge
ruchtmakende processen meester.
de slaapkamer verliet, om mijn revolver
te halen.
liet kookte in mij. Hoe kan een
vrouwenhart zoo ongevoelig, zoo onver
schillig zijn! En dat om zoo'n prill van
een pantoffel. „Philip" riep ik tegen den
oppasser, „breng den hond in den tuin,
ik volg u!"
Doodsleek kwam de knaap bij mij en
staarde op het wapen, dat ik juist
laadde.
„Manne? Onze Manne?" stotterde hij.
Ik antwoordde niet.
„Luitenant."
„Uitgerukt! Breng hem naar bene
den!"
„Luitenant, geefuiijden houd,"smeekte
de man, „hij zal nooit meer hier boven
komen; ik zal goed voor hem zorgen,"
en daarbij bukte hij en nam den klei
nen zwarten zondaar op den arm, die
juist weer voornemens was op mij los
te stormen in eene' niéuwe uitbarsting
van vreugde en er geen besef van had,
dat hij schuld had aan een stormachtig
tooneel.
„Nu mijnentwege maar ga weg!"
„Dank u zeer, Luitenant!"
(Wordt vervolgd).