o. 92.
Woensdag 16 November 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en. Omstreken
Wees U Zelf!
Zenuwachtig.
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER'
GEZONDE CONCENTRATIE.
FEUILLETON.
DE EEMLANDER.
Vei'scltijut
lVoeus«lags en Zaterdags.
Itiireau
Hendrik van Viandenstruat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs «Ier atlverteutiën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Op 't oogenblik kunnen we nog slechts
vermoeden onder welke leuze de ver
kiezingsstrijd in 1905 zal gestreden
worden door de Vrijzinnige partijen.
't Is vooral de houding der clcricalen,
die in dezen den doorslag zal geven.
In onze oogen is de huidige partij-
formatie zeer te betreuren. Een gezonde
krachtige ontwikkeling van de verschil
lende fracties der Vrijzinnigen wordt er
door belemmerd, zooal niet belet, iets
wat wij stellig niet achten in het lands
belang.
Het meest zou ons toelachen twee
groote partijen, die tegenover olkaar
stonden, omdat ze in hoofdzaak in
economische opvattingen verschilden, we
bedoeleu een conservatieve en een voor
uitstrevende partij.
We hebben wel eens gemeend, een
tiental jaren geleden, dat twee dergelijke
partijen in wording waren, doch wc
hebben huiten de waard gerekend, dat
wil hier zeggen, buiten het kerkelijk
fanatisme.
Dit ideaal hebben we reeds lang op
gegeven. In onafzienbaren tijd lijkt het
ons nog niet waarschijnlijk toe, dat we
hier een coalitie zullen krijgen van de
vooruitstrevenden in alle partijen. We
zullen dezen wensch moeten opborgen
bij de oude plunje van Onzen Premier.
Het innig samengaan van menscheu,
die op het terrein van de Staathuishoud
kunde eigenlijk lijnrecht tegenover elkaar
staan, alleen omdat ze wortelen op den
zelfden bodem des gcloofs, dwingt de
vrijzinnigen van allerlei gading uit zelf
behoud zich nauwer aaneen te sluiten,
dan velen hunner vroeger mogelijk en
wenschelijk geacht hadden.
Uit zelfbehoud, om niet doodgedrukt
te worden door de kerkelijke reactie.
Het zal in 1905 in de eerste plaats de
vraag zijn, er voor te zorgen dat we
hebben, behouden, vóór we denken aan
het betere, dat we gaarne zouden ver
krijgen.
„Vóór de Openbare School" zal hoogst
waarschijnlijk een der leuzen zijn, die
de Vrijzinnigen zal vereenigen, nu deze
door de onderwijs-novelle, ernstig dreigt
benadeeld te worden, nu de tijd dreigt
te komen, dat met verkrachting van art.
192, hetwelk aan de regeering de zorg
voor het openbaar onderwijs opdraagt,
Het lijdende dier zoekt de eenzaamheid.
Slechts de mensch schept er behagen in eer-
tooning te maken met zijn smart.
Naar het Duitsch, van
1), ERNST ECKSTEIN.
Dc jonge advokaat Hugo Cellarius
was, volgens zijn eigen verzekering, de
zenuwachtigste man, die op de gansche
wereld bestond.
Hoe dat eigenlijk kwam wist hij zelf
niet. Als student had hij nooit van zenuw
achtigheid geweten, ook later niet
in het eerste anderhalf jaar zijner prak
tijk als advokaat.
Toen echter werd de anders zoo be
minnelijke echtgenoot der bekoorlijke
Leonore eensklaps lastig; hij werd knor
rig, onrechtvaardig, driftig; somtijds ver
klaarde hij dat het leven een- ellendig
bedrog was, brak veêrenpennen, potloo-
den en linealen door midden, en in
oogenblikken van buitengewone opge
wondenheid wierp hij zelfs boeken tegen
deze zich in de eerste plaats geroepen
zal achten, de belangen van dc bijzondere
scholen te bevorderen en de levensvoor
waarden voor de openbare zoo moeilijk
en bezwaarlijk te maken als ze kan.
De schoolstrijd, die al zooveel kwaad
gedaan heeft in ons land, zal, niettegen
staande de zoogenaamde pacificatie van
'89 opnieuw ontbranden en van beide
zijden met groote krachtsinspanning
gestreden worden.
"We juichen dat niet toe, maar we zijn
overtuigd, dat die strijd moet aanvaard
worden, er moet door alle vrijzinnigen
„front gemaakt worden voor de open
bare school", zooals het opschrift der in
dit blad al eens geciteerde brochure
luidt. Stellig toch is de openbare school
eèn der goede dingen, die alle vrijzin
nigen zullen wenschen te behouden en
hoeveel punten van verschil er overigens
tu8schen hen mogen zijn, daarin stemmen
ze toch zeker overeen.
Toch, hoewel 't zich dus op 't oogen
blik laat aanzien of alle anti-clericalch
^rch onder de genoemde leuze zullen
vereenigen, het is gewaagd daaromtrent
reeds nu voorspellingen te doen.
Wie weet, \yatv er op het oogenblik,
dat we dit schrijven, rondwoelt in het
hoofd van;- den Man op zijn Eenzame
Post.
In de groote Pers gaan reeds allerlei
geruchten omtrent het aftreden van
sommige ministers enz.
We kunnen dus te staan komen voor
allerlei verrassingen, die van invloed
kunnen zijn op de politieke constellatie.
Het geval zou er toe kunnen leiden,
dat de onderwijsnovelle voorloopig op
geborgen moest worden, zoodat dan de
Openbare School althans voorloopig uit
het gedrang zou zijn.
Doch hoe de zaken ook loopen, dat
gene, wat het huidige ministerie ons te
zien gegeven heeft en evenzeer, dc
wijze waarop de verbonden clericale
partijen zijn opgetreden tijdens de ver
kiezingen voor de Provinciale Staten,
het succes dat ze daar gehad hebben
met de leuze vóór of tegen Christus,
dat alles moet de Vrijzinnigen er toe
brengen om samen te werken in 1905.
Bij de verkiezingen moet dus op den
voorgrond staan: „geen clericaal".
Er moet worden aangestuurd op con
centratie van alle vrijzinnigen.
Door dc clericale partijen wordt den
vrijzinnigen verweten, dat ze geen ge-
den fraai uitgesneden, opstaanden rand,
die boven op zijn schrijftafel prijkte.
In den winter van het jaar 188.5 had
deze zenuwachtigheid een graad bereikt die
den door haar gekwelde in kalmer
oogenblikken half met weemoed, half
met ironische minachting vooi ziclizel-
ven vervulde.
Wat was die wereld toch troosteloos
ellendig! Hoeveel jammer en kwalen
verborg zij niet in, schijnbaar geluk
kigen, engen kring!
Hugo's ellende begon reeds onmid
dellijk na het ontwaken.
Nooit kon hij zijn onontbeerlijkste
kleedingstukken terugvinden, op de
plaats waar hij ze 's avonds gelegd
had.
De een of andere kwelduivel scheen
er een schandelijk vermaak in te schep
pen, om in de stilte van den nacht,
terwijl liet echtpaar zonder eenig kwaad
vermoeden rustig sliep, Ilugo'r kousen
zoo te verstoppen, dat hij ze onmogelijk
terugvinden kon....
Nog erger ging het met zijn bretels.
Bij het zoeken naar deze voorwerpen,
dat minstens om den anderen dag ge
beurde, wierp nugo Cellariiu kussens
en dekbedden door de kamer; hij tastte
wanhopig met armen en bcencn onder
het bed; de waschtafel met de roodge
bloemde porseleinen kannen werd driftig
ter zijde geschoven; de stoelen en kap
stokken drie of viermaal nagezien, enz.
meenschappelijk program hebben, dat
ze nergens toe in staat zijn, dan tot het
voeren >an een negatieve politiek, dat
ze den verkiezingsstrijd slechts kunnen
voeren onder negatieve leuzen.
"We zijn dit gedeeltelijk met onze
tegenstanders eens, hoewel we er
den vrijzinnigen zelf volstrekt geen ver
wijt van maken.
Een feit is het, dat er geen program
van staatkundige beginselen bestaat of
is samen te stellen, dat door alle fracties
der liberalen liberaal in den meest
uitgebreiden zin genomen kan worden
onderschreven en wc zouden het een
wanhopig en nutteloos gedoe vinden
Professor Trcub en den heer lloéll met
Borgcsius en Yan Houten bijv. uit te
noodigen eens een politiek program
samen te stellen, waarin dc verschillende
economische kwesties niet werden ver
donkeremaand, dat door al die hecren
met instemming kon worden onder
teekend.
Wil men het nog duidelijker gezegd
hebben?
We zouden het huichelarij noemen,
als de vrijzinnig-democraten en de con-
servatief-liberalen verklaarden, dat ze
precies op denzelfden „econoinischen
bodem" stonden.
Wanneer we dan ook spreken van
een „gezonde concentratie", dan bedoe
len wij daarmee volstrekt niet, dat er
gqtracht moet worden een uitvoerig
staatkundig program samen te stellen,
dat door alle vrijzinnigen kan worden
onderschreven. Reeds de kiesrecht
kwestie zou dan „roet" in het eten
doen.
Geenszins. We bedoelen er mee dat
men samen moet werken om bij de
verkiezing de clericalen te weren.
Welke niet-clericalc regcering we ook
zullen krijgen, hetzij van conservatief
liberalen, van half of heel vooruitstreven
den, we zullen er de voorkeur aan geven
boven het huidige bewind, omdat we
overtuigd zijn, dat dit ons, mocht het
voor een reeks van jaren bestendigd
worden, hard achteruit zal brengen.
„Gezonde concentratie" behoeft o. i.
volstrekt niet de verschilpunten weg te
doezelen, doch ze slechts tijdelijk ter
zijde te stellen, waar dit noodig is, omdat
het toch vast staat, dat zoolang door de
kerkdijken een moderne kruistocht onder
dc leuze: „vóór God tegen het paga
nisme", gepredikt wordt er voor geen
Het hatelijkste van het geval was,
dat die ellendige bretels, na al dit vruch
teloos zoeken van hun eigenaar, gewoon
lijk dood onschuldig aan de deurknop
hingen of op het beddetafcltje lagen,
naast het horloge; ja somtijds zelf waren
zij vol huichelachtigcn dienstijver reeds
over zijn schouders geknoopt!
Het aankleeden was een marteling
Yoor den opgewonden man....
Dat geestdoodende, afmattende werk
kostte hem dagelijks een uur!
Zijn tanden poetsen! Ja, ja, dat be
hoorde een welopgevoed mensch nu
eenmaal te doen; maar was het geen
belachelijke gewoonte?
De dieren bijvoorbeeld uit het katten
geslacht felis leofelU tigris etc
kon men zich schitterender gebit den
ken dan zij bezaten?
Nu, en waar bleef daar, wat de be
vooroordeelde tandheelkundige bedoelde
met de uitdrukking „verstandige ver
zorging der tanden"? Dieren zijn wel
geen mensclien, maar men kon voor
hetzelfde geval ook menschen als voor
beeld aauhalen.
De boerinnetjes in het Scharzwald
bijvoorbeeld, hebben bijna allen prach
tige tanden, terwijl zij misschien het
woord „tandenschuier" nooit van hun
leven gehoord hebben.
En die ellendige tandenborstels ver
haren allen, zelfs de duursten van drie
of vier mark. Dikwijls moest men uren
enkele fractie der vrijzinnigen een schijn
van mogelijkheid bestaat om met derge
lijke partijen samen te werken.
„Waar dit noodig is" zette men dus
zoowel van meer als Yan minder
vooruitstrevende zijde de kwesties, waarin
men verschilt voor het oogenblik terzijde
en trachtte men samen te werken om
in de eerste plaats den clericalen kandi
daat te weren.
Ernstig en eerlijk overleg moet er
daartoe in dejjj verschillende districten
plaats hebben. Op de ecne plaats zullen de
meer behoudende elementen moeten toege
ven, elders, bijvoorbeeld in het kiesdistrict
Amersfoort zal het zaak zijn dat de
inecr-vooruitstrevenden zich tevreden
stellen met een kandidaat, die in hunne
oogen conservatief is.
Maar in districten, waar dergelijke
maatregelen overbodig zijn, wc den
ken bijv. aan Assen achten we
samengaan allen noodig, wanneer een
der vrijzinnige kandidaten in herstem
ming komt met een clericaal.
Een ongezonde concentratie
zouden wij het achten, wanneer er ge
streefd werd naar één staatkundig pro
gram.
Eeu huichelachtige concentratie
zouden wc het voorwenden van een
roerende eensgezindheid rekenen, waar
verschil van meening bestaat.
Een gezonde concentratie be-
teckcnt o. i. er royaal vooruitkomen
desnoods, dat men in vele opzichten
verschilt, dat men er zelfs in de toe
komst niet tegen op zal zien tegen
elkaar in het strijdperk te treden, doch
dat inen erkent, dat er in de eerste
plaats naar gestreefd moet worden, dc
clericalen te weren.
Le cléricalisme, c'est l'ennemi, moge
van eenzijdigheid niet zijn vrij te plei
ten, de ervaring van de laatste jaren,
dwingt ons te erkennen, dat er een
ernstige waarheid in dit „gevleugeld
woord ligt opgesloten.
Het Verzoekschrift der Kaar
senmakers.
Vry vertaald naar Bastiat's Economische
Drogredenenu
Verzoekschrift van Eleetrieiteits-werk-
licden.Gaswerkers, Kaarsenmakers, werk
lieden in fabrieken van benoodigdheden
voor eleetriseh licht, van gaskronen en
lampen, en in het algemeen van allen
die betrokken zijn bij de fabricage
den handel in verlichtings-artikelen.
lang tobben, tot men eindelijk dc weer
barstige varkensharen weer uit zijn tan
den kwijt was....!
Leonore, was in den aanvang vrij on
verschillig gebleven voor de opgewon
denheid van haar echtge ïoot, omdat hun
dokter haar op een diner, waar zij el
kander ontmoetten, had gezegd dat der
gelijke prikkelbaarheid veroorzaakt werd,
doordat hij zich overwerkt had. Lang
zamerhand begon zij echter ook knorrig
te worden, als het zoeken naar de ver
loren bretels, wat al te luidruchtig ge
schiedde
„Doe uw oogen toch open!" had zij
meermalen gezegd op een toon, die
er niet toe bijdroeg, om den toorn van
haar heer gemaal te doen bedaren.
„Gij zijt wel beleefd!" antwoordde
hij met rollende oogen.
„Nu ja, gij stelt u ook al te gek aan.
Dat is op den duur niet uit te houden,
zelfs niet voor een gezond mensch."
„Zoo zoo! Dat ik erg zenuwachtig
ben, dat ik dientengevolge ongeduldig
schijn, misschien wel heftig, dat geeft
u het recht, om zenuwachtigheid te hui
chelen?"
„Ik huichel niet, maar ik gevoel dui
delijk, dat als het nog lang zoo gaan
moet...."
„Ik geloof, dat ge mij wilt dreigen?
YVilt gij zeggen dat ik geen recht heb,
om naar mijn bretels te zoeken en ont
stemd te worden als gij ze, zooals ge-
Aan de Tweede Kamer.
Mijne Heer en,
Gij volgt een goede richting, gij ver
werpt nl. abstracte theorieën. Gij stelt
weinig belang in overvloed of goed
koopte en houdt u voornamelijk bezig
met de bevordering van de belangen
van den producent. Gij wenscht hem
tegen vreemde concurrentie te bescher
men. In het kort, gij wenscht dat dc
nationale markt worde voorzien door
den nationalen arbeid.
Wij zullen u aanstonds een merk
waardige gelegenheid aanbieden om de
proef te nemen met uwe... wat zullen
wij zeggen?... theorie?... Neen, niets be
driegt meer dan theorie. Uwe stollingen?
Uw systeem? Uwe beginselen? Maar-
gij wilt niets weten van stellingen, gij
verafschuwt systemen, en wat de be
ginselen betreft, beweert gij dat er in
de staathuishoudkunde geen zijn. Laten
wij daarom zeggen: uwe praktijk zon
der theorie en zonder beginsel.
Wij hebben namelijk te lijden van
een ondragelijke mededinging van een
vreemden concurrent, die, naar ons voor
komt bij de productie van licht in zoo
oneindig gunstiger omstandigheden ver
keert dan wij, dat hij de nationale markt
overstroomt tegen merkwaardig lagen
prijs; want, zoodra hij verschijnt, houdt
onze handel op; alle verbruikers wen
den zich tot hem en een tak der Neder-
landsche industrie met ontelbare onder
deden wordt onmiddellijk tot volkomen
stilstand gedwongen.
Deze concurrent, niemand anders dan
dc Zon, Yoert zulk een voortdurenden
strijd tegen ons, dat wij vermoeden dat
hij door onze buitenlandsche mededin
gers wordt opgezet om onzen handel te
vernietigen. Wij vragen daarom dat het
u moge behagen een wet te maken,
bepalende dat alle vensters, dakramen,
binnen- en buitcnjalousicën, gordijnen,
lichtscheppingen, rijtuigraampjes, in het
kort, dat alle openingen, gaten, spleten
en reten moeten worden dichtgemaakt,
door welke het zonlicht in de huizen
zou kunnen binnendringen tot schade
van den blociendcn handel, dien wij aan
ons land hebben geschonken,'dat ons nu,
zonder ondankbaar te zijn, niet aan zulk
een ongelijke concurrentie kan overlaten.
Weest zoo goed, mijne lieeren, ons
verzoek niet voor spotternij te houden
en wijst het niet af zonder ten minste
woonlijk, verstopt hebt?"
Dat gaf me een gekibbelLeonore
scheen dergelijke tooneelen met den dag
minder aangenaam te vinden; zij gaf
dikwijls zeer vinnige antwoorden, weende,
mokte en ten slotte kon Hugo zelfs niet
meer over de Schwarzwalder boerinne
tjes spreken, of er volgde een twist op.
Dien ten gevolge hield hij zijn vrij
wel afgezaagde weeklachten over het
onaangename van het zich aankleeden
voor zich en droeg, zooals hij zich uit
drukte, zijn leed alleen.
Des te erger echter werden zijn ze
nuwen hem verder óp den dag den
baas, dikwijls reeds als hij de eetka
mer binnentrad.
Therese namelijk, het kamermeisje
een schepsel zoo dom, als er in de gan:
sche stad geen tweede te vinden was
had de ellendige gewoonte, om als het koud
was slechts een smeulend vuurtje in den
haard aan te leggen, terwijl zij bij warm
lenteweder een helschen gloed deed ont
branden.
Het eerste dezer twee misdrijven was
nog te dragen, omdat Hugo Cellarius
dikwijls last had van congestie. Als hij
voor zijn doen goed geluimd was, bromde
hij iets van „ezel zonder wederga„,
trok knorrig een overjas aan en sprak
dan, zuchtend tegen Leonore:
„Ziet ge, hoe kolossaal ik mijzelven
weet te beheerschen? Dit Non plus ultra
van domheid, die Therese....Vijf gra-
