j Liberaal Orgaan voor Amersfoort en) Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
No. 94,
Woensdag 23 November 1904.
ie Jaargang
Wees U Zelf!
Zenuwachtig.
Een goede wet.
FEUILLETON.
Allerlei,
DE EEMLANDER.
Vcrsolïijnt
Woensdags en Zaterdags. 1
Itiiroan:
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaar
Franco per post
Per 3 maanden
Franco per post
f 3.00
- 3.50
- 0.75
- 0.90
Prijs der ad ver tent iën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Van de hand des hecren G. Oosterhaan,
arts, inspecteur van de Volksgezondheid
is een werkje verschenen, getiteld: „de
Woningwet", een handig, beknopt en
goedgeschreven boekje, dat verdient in
banden te komeu van allen, die belang-
tellen in het woningvraagstuk of beter
van allen, die iets gevoelen voor den
reurigfen stoffelijken en moreelen toe-
tand, waarin vele minder bevoorrechten
rkeeren.
Het is toch niet tegen te spreken, dat
ilechte woningen niet alleen op de volks-
ezondheid, doch ook op de zedelijkheid
hun invloed uitoefenen.
Zorg voor een goede, gezellige woning
n ge helpt het drankmisbruik bestrijden.
De nare vunzige woningen drijven meni-
arbeider naar de kroeg, de be
krompen ruimte veroorzaakt heel wat
roegwijsheid en verdrijft het aroma van
le onschuld bij de jeugd.
Hier ter stede is liet woningvraagstuk
eeds lang een onderwerp van ernstige
overdenking geweest bij velen en de
Vereeniging „Volkshuisvesting" heeft
eeds veel tot stand gebracht, wat boven
onze lof is verheven en toch de
woningtoestanden in vele achterbuurten
aten nog ontzettend veel te wenschen
over.
Wat men er van ziet, als men sommige
uurten doorwandelt, is al erg genoeg,
naar zij, die wel eens in aanraking
zomen met personen, die q. q. vaak in
:1e woningen der armen komeu, zouden
r tatreelen kunnen schetsen, die u mis-
chien een ongeloovigen glimlach zouden
afpersen. Want werkelijk 't is hier en
laar erg in Amersfoort, en wij verwach-
:en vast, dat het onderzoek, dat hier
an wege de Gezondheidscommissie zal
plaats hebben, heel wat aan het licht
'.al brengen, waarvan menig eerzaam
kmersfoorter versteld zal staan althans
ls het in het bereik der pers zal komen
bet een en ander van dit onderzoek te
publicceren. En dan kan, met een portie
roede wil van de zijde van den Raad
n betrokken autoriteiten door toepassing
ran de Woningwet heel wat goeds ge
daan worden, zooals de heer Oostcr-
aan in zijn helder geschreven werkje
>p eenvoudige eu bevattelijke wijze in
iet licht stelt.
Als een vrouw verstandig is, dan laat zc
dit haar man niet merken.
Naar het Duitsch, van
ERNST ECKSTEIN.
Het was zomer geworden.
De hierboven geschilderde toestand
as, ten spijt van alle goede voorne-
nens., zoo verergerd, dat Hugo dagen
ang tot werken ongeschikt bleef.
Iu dezen tijden van gedwongen rust
eed hij ontzettend. Hij haalde zich de
Irocvigste beelden in het hoofd: het
itijgende ongeduld zijner kliënten, het
verminderen van hun vertrouwen, de
angzame achteruitgang zijner praktijk.
2oo te eindigen, na zulk een veelbelo
vend, schitterend begin het was om
'an te ijzen!
Maar op andere tijden ook scheen hij
en martelaar. Tot dusverre had hij re-
lelijk goed geslapen. Nu echter stak
„Het is en was reeds geruimen tijd
algemeen bekend, dat een deel, zelfs
een groot deel van ons volk zich moet
tevreden stellen met woningen, zóó
ellendig, dat die verblijfplaatsen op den
naam van „woning" eigenlijk geen aan
spraak maken. Overal in stad en dorp,
zijn de voorbeelden daarvan te vinden.
In de steden, waar van elke duimbreeds
grond wordt geprofiteerd, vooral wan
neer het geldt de woningen der armen,
ziet men tusschen hoogc muren nauwe
sloppen en stegen, waarin uitkomen de
deuren en vensters van hokken en
krotten, dienende voor menschenwo-
ningen.
Daar kan de zon haar koesterende
stralen niet doen binnendringen, daar
kan de wind niet de lucht helpen ver-
verschen, zoodat een muffe, walging-
wekkende atmosfeer Teder terug zal
doen deir.zen, die zou willen binnentre
den. In dergelijke ruimten kan geen
gezondheid blijven; daar kan geen mensch
of hoog georganiseerd dier werkelijk
leven; Slechts schimmels en paddestoelen
tieren in zulk een omgeving".
Aldus vangt de lieer Oosterbaan zijn
beschouwingen over de woningwet aan.
Zoo is de toestand vaak in de steden
on in sommige dorpen, doch ook op
het platteland is het treurig gesteld.
Lucht en licht is er genoeg of liever
te veel. Hutten van plaggen, hout of
steen, vaak zonder behoorlijke stook- en
slaapplaatsen, terwijl tal van reten het
onmogelijk maken regen, hagel en sneeuw
buiten te sluiten.
Om aan deze ton hemel schreiende
toestanden een einde te maken is de
woningwet een stap in de goede richting.
Zoo'n wet was dringend noodig,
hoeveel goeds het particulier initiatief
in dezen ook reeds deed en nog doet en
naar wij hopen steeds zal blijven doen.
Daar wèl aanbouw van woningen met een
geldbelegging tegen matige rente moge
lijk is, mits men kan beschikken over
goedkoope bouwterreinen, doch daar het
niet mogelijk is de oude woningen door
nieuwe woningen te vervangen, anders
dan tegen opoffering van groote gelde
lijke bedragen, was hulp van den wet
gever noodig.
Welke verbeteringen worden door de
Woningwet dan gebracht:
In de eerste plaats worden de ge-
hij niet twee of driemaal op één nacht
licht aan, maar wel acht of tienmaal!
Dikwijls genoeg lag hij in een half sla-
penden, half wakenden toestand. Hij
droomde dan niet, maar dacht; maar
dat denken veroorzaakte dikwijls visi
oenen. Halfvoigeten tooneelen uit zij
ne kindschheid trokken voor het oog
zijns geestes voorbij en vervulden hem
met nameloos heimweeDan vervolg
den hem enkele vraagstukken uit aan
hangige processen. De massa van on-
voleindigd werk, scheen torenhoog te
worden; de tijd daarvoor zeer beperkt....
Uit dien doolhof kon hij zich nooit
redden! Reeds dat eene geval was be
nauwend genoeg, dat vijf zijner kliënten
den naam van Muller droegen. Door de
onbetrouwbaarheid zijner secretarissen,
zou zulks tot de vreeselijkste vergissin
gen knnnen leiden!
Als nu de eene Karei Muller, die
aangeklaagd wat voor ceu rekening van
914 mark, welk bedrag men te hoog
vond, bij vergissing ter dood veroor
deeld werd, iu plaats van den anderen
Karei Muller, die iemaud vermoord en
bestolen had!
Als hij nog maar zijn goeden, be
trouwbaren Elias Schwenzcr had; die
maakte wel eens inktkladden, maar was
uitmuntend in het opspeuren van ver
dwenen aktestukken! Maar nu zat op
de plaats van dezen getrouwe de be
drijvige Zapp, die wel bij de woorden:
meenten verplicht voorschriften betref
fende woningen vast te stellen. De wet
bepaalt wel niet en dat is met oog
op locale toestanden goed gezien aau
welke eischen een woning moet voldoen,
doch somt wel eeu menigte punten op
als: straatbreedte, afmetingen der ver
trekken; afvoer van vuil en water, toe
voer van lucht enz., waaromtrent de
gemeentelijke verordeningen bepalingen
moeten bevatten, terwijl er uitdrukkelijk
voorgeschreven is, dat de gemeenteraad
voorschriften nopens behoorlijke bewo
ning moet vaststellen.
Zooals onze lezers bekend is, was
aanvankelijk de termijn, waarop de
verordening moest vastgesteld zijn, be
paald op 1 Aug. 1904, doch is die ter
mijn thans verlengd tot 1 Aug. 1905.
De wet bevat deugdelijke waarborgen
omtrent het naleven van laatstgenoemde
bepaling. Ontduiking door een schijn-
verordening is onmogelijk, want deze
krijgt pas kracht van wet, wanneer ze
is goedgekeurd doorGedeputeerdeStaten,
aan welke is voorgeschreven, dat zij
omtrent hun beslissing het advies moeten
inwinnen van den woninginspe.cteur.
Bovendien bevat de wet waarborgen
nmtrent een richtige naleving van de
bepalingen der gemeenteverordeningen
door aan dc gezondheidscommis
sie de verplichting op te leggen, aan
het gemeentebestuur aan te wijzen de
woningen, welke ongeschikt zijn ter be-
woqjug, terwijl ook de vrijwillige
medewerking der ingezetenen
te hulp geroepen wordt.
„Aan het hoofd van een gezin is het
recht-verleend, omtrent misstanden, die
in zijn woning heerschen, bezwaren bij
het gemeentebestuur iu te dienen, terwijl
drie of meer ingezetenen zulk een be
zwaarschrift kunnen inzenden, omtrent
elke woning, die naar hun meening, niet
aan de vereischten van eeu goede woning
voldoet, welke klachten op ongezegeld
papier geschreven mogen worden, terwijl
liet gemeente-bestuur verplicht is
omtrent de klacht het advies der gezond
heidscommissie in te winnen". Die
klachten mogen dus met terzijde gelegd
worden. Wordt een woning onbewoon
baar verklaard, dan wordt tevens een
last tot ontruiming uitgevaardigd,
met bepaling van den termijn waar
binnen die last moet zijn uitgevoerd.
Wordt niet aan die eisch voldaan binnen
den gestelden termijn, dan wordt een
„Zap, haal eens...." reeds half de deur
uit was, voor hij nog een flauw begrip
had, wat hij halen moest, maar die bij
de ongelukkige verwarring zijner her
sens al de vijf Mullers te zamen vlocht
op het molenrad, dat den ongelnkkigen
advokaat dag en nacht door het hoofd
draaide. O, dat molenrad! Het werd
alleen gedreven door opgaven, voor
stellingen, liquidaties en protokollen.en
het klepperde, als het vertienvoudigde
getik der groote klok iu de gerechts
zaal.... Lag hij weer te droomen, of
hoorde hij werkelijk dat eentonig getik....?
Welk een troostelooze angst, welk een
gruwzaam voorgevoel van ontzettende
gebeurtenissen
Nu, nu, moest het komen....
En waarlijk, daar stond hij reeds in
de halfgeopende deur der slaapkamer,
dc onschuldige, eerlijke Karei Muller,
wiens vordering volkomen billijk ge
weest was... In de linkerhand hield het
verwijtende spook de helaas nog onbe
taalde rekening; in de rechter zijn bloe
dend hoofd, dat hem bij vergissing dooi
den scherprechter Leopold Zapp van
de romp gesneden was....
Eu de ontzettende gestalte kwam al
nader en nader, en bij iedere schrede
klonk het „Zapp". Ten slotte zette de
zuchtende romp van den onthoofde zich
op den rand van het ledikant neder en
legde, onder akelig steunen, het hoofd
van Muller op het hart van den ad-
strafvervolging ingesteld, zoowel tegen
den bewoner als tegen den eigenaar van
het afgekeurde perceel.
De straf bestaat in geldboeten, die
voor eiken dag, dat de bewoning voort
duurt wordeu verhoogd, en hechtenis.
Bovendien is aan B. en W. de bevoegd
heid verleent een woning, die clandestien
wordt bewoond te sluiten. Zelfs is het
gemeentebestuur verplicht een ontruimde
woning, die gevaarlijk dreigt te worden
voor de omgeving, te doen afbreken.
Het bestek van ons artikel gedoogt
niet in den breede na te gaan, welke
andere verbeteringen de woningwet aan
brengt. We memoreeren nog slechts eenige
belangrijke zaken, terwijl we onze lezers,
die uitvoeriger wenschen ingelicht te wor
den, verwijzen naar het werkje van den
hoer Oosterbaan.
1. Groote gemeenten zijn verplicht
een plan van uitbreiding vast te stellen.
2. De gemeenteraad is bevoegd over
te gaan tot onteigening van geschikte
bouwterreinen of van oude krotten.
Ook kan de Raad dit doen ten behoeve
van vereenigingen voor Volkshuisvesting,
mits die voldoen aan de eischen in de
Woningwet genoemd. (Bedoeld worden
vereenigingen zooals: „Volkshuisvesting"
hier ter stede d. w. z. waarbij geen
winstbejag het doel is).
Teneinde misbruiken te voorkomen
moet voor een onteigeningsbesluit van
den Raad evenwel de koninklijke goed
keuring gevraagd worden.
3. De gemeentebesturen zijn bevoegd
tot het verleenen van geldclijken steun
voor woningverbetering, terwijl bepaald
is, dat gemeenten, die zich geldelijke
offers met dit doel getroosten kunnen
rekenen op een tegemoetkoming uit dc
staatskas.
(De gemeente kan eeu voorschot geven
aan eigenaars, die aanschrijving hebben
ontvangen, hun woning te verbeteren;
ze kan voorschotten geven aan toegela
ten woningvercenigingenzij kan aan
dergelijke vereenigingen renteloos of
tegen lage renten gelden verstrekken;
ze mag aan genoemde vereenigingen
eigendommen, die haar toebehooren
overdragen.
Men ziet, dat er door het particulier
initiatief heel wat gedaan kan worden.
Er moeten woningen worden gebouwd
eu het initiatief daarvan moet uitgaan
van vereenigingen in den zin dor
woningwet.
Met de totstandkoming en de
werkzaamheid dezer vereeni
gingen in den zin der woning-
w c t staat en valt de goede wer
king der woningwet.
Naar wij reeds vermelden voldoet o. i.
de vereeniging „Volkshuisvesting"
aan de eischen, door de woningwet
genoemd, zoodat er voor die vereeniging
een uitgestrekt arbeidsveld braak ligt.
Moge zij in deze richting nog veel nut
kunnen stichten.
Boven ons hoofdartikel schreven wij
„Een goede wet," en wijmeenendat
uit hetgeen wij er onzen lezers van mee
deelden, reeds genoegzaam blijkt, dat
dit opschrift volkomen terecht door ons
is gekozen. De woningwet is werkelijk
een goede stap vooruit in de richting
van den socialen arbeid, waarvoor de
ontwerper de wet is van 't Minis
terie Borgesius ten volle onze hulde
verdient
't Bewijst tevens, dat de zoo „gesma
de" vrijzinnige partij, ondanks hare „ver
deeldheid" nog wel in staat is tot nut
tigen wetgevenden arbeid.
Wat kan dit Ministerie er tegenover
stellen?
N.B. Het werkje, waaraan wij hoofdza
kelijk de stof voor dit artikel ontleenden
is uitgegeven voor het H. B. van de Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen, en is voor
den geringen prijs van 10 ent. verkrijgbaar.
vokaat.
Hugo deed wanhopige pogingen, om
zich van dien bloedigen last te bevrij
den. Het angstzweet stroomde hem vau
het hoofd; hij snakte naar adem....
weer klonk het Wapperen van hot mo
lenrad eindelijk vloog hij op, met
een schrillen kreet van angst.
Met Lconore was het niet veel beter
gesteld. Zij sliep wel redelijk goed,
maar haar prikkelbaarheid had het top
punt bereikt. Als zij niet ruw en grof
werd, zooals haar stormachtige gemaal,
lag dit alleen aan de aangeboren terug
houding van het vrouwelijk tempera
ment, dat zelfs in het stadium der hoogste
opgewondenheid sommige grenzen niet
overschrijdt.
De verhouding tusschen Hugo en Le-
ouore was tragikomisch geworden. Pijn
lijke twisten wisselden dag aan dag af
met dichterlijke tooneelen, van eene
waarlijk roerende verzoening.
Als Hugo zijn jonge vrouw na den
voorbijgeganen storm zoo bleek en af
gemat op de chaise-longue zag liggen,
werd hij gewoonlijk aangegrepen door
hartstochtelijk berouw. Hij puttto zich
uit iu oplettendheden: hij verried de
teederste bezorgdheid voor haar «an
kelende gezondheid. Eigenhandig bracht
hij haar allerlei verfrisschingen nu
eens een glas appolinariswater met ci
troen, dan weder een mengsel van zijn
veel gesmaad, maar nog steeds niet ter
De Münehener dokters hebben hij
gelegenheid van het zeventig jarig be
staan van hun'kring een feestbundel uitge
geven, waarin allerlei snaaksche en soms
heel ondeugende versjes voorkomen. Zoo
o.a. een, met het opschrift: Die metha-
physische Familie in Berlin W.," dat,
vrij vertaald luidt:
„Dc vader brengt in hypnose
De moeder „bidt gezond,"
Dc dochter is medium, en tante
Zegt waar uit koffiedik.
Oud-grootje spookt, zoodat ieder
Een koude rilling overvalt,
Geestelijk normaal is er één slechts,
Dat 'b zoonlief maardezezuipt."
zijde gestelde brooinnatrium. Als zij
over hoofdpijn klaagde, bracht hij haar
wiegstoel op de verandah, gaf haarden
ijszak op het hoofd en sloop op de tee-
nen rond, terwijl hij met tirannieke ge
barende dienstboden tot rust aanmaande...
Hetzelfde geschiedde van den kant dei-
jonge vrouw als Hugo zich „ellendig"
gevoelde. Zij kon dan tranen vergieten,
als zij hem zoo ingezonken zag. Ach
«elk een droevig lot «-as het hunne,
Zij hadden elkander zoo innig lief; zij
konden zonder elkander niet leven,
waardoor ontstond er dan telkens zulk
een pijnlijk misverstand tusschen hen?
Ja, dat wist de liemel, zij waren bei
den ontzettend zenuwachtig.
Dokter Kullner, de huisdokter, had
zijn voormaligen academievriend Hugo
reeds twee- of driemaal quinine voor
geschreven; te vergeefs. Ilugo wierp
bet recept in de prullemand eu sprak:
„Benno, gij bazelt." Daarop verbood
dokter Kullner hem het rooken. Het
gevolg daarvan was een bijna ergerlijke
t«-ist tusschen den rechtsgeleerde en den
geneesheer, en de verklaring van den
laatste, dat het niet lang meer zou du
ren, of Hugo kwam op het kerkhof te
recht.
Leonore volgde nauwkeurig de haar
voorgeschreven melkkuur; maar na veer
tien dagen stond het haar zoo tegen,
dat zij reeds kwalijk werd als zij het
glas «-arme melk zag. De staalpillen,