No. 6, Zaterdag 21 Januari 1905. 2e Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Wees 11 t Het vrijzinnig werkprogram. FEUILLETON. VAN ZONLICHT EN DOOD. De Antithese. DE EEMLA Vor.seliijiit WoenNtlags en Zatrnlags. 1 ItuiTiiii Hendrik van Viandenstraat 28 Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Pri js «lor atlvrrtrutiöii Van 1 tot 5- regels 0.40 voor iederen regel meer0.08 (Dij abonnement aanmerkelijke korting.) Liberale Unie en Yrijzinnig-dcmocra- tische Bond naderen elkaarbelangrijke prcliniinairen zijn gesloten, oen stembus- bondgenootschap schijnt aanstaande. Een vierjarig werkprogram, als grondslag dier samenwerking, is opgesteld; en dit pro gram is van dien aard, dat wij van harte Hopen, dat bet door beide partijen definitief aanvaard zal worden. l)e aanstaande coalitie, stellig een der belangrijkste politieke feiten uit de laatste jaren, is niet minder pok een zaak van verblijdende beteekenis. Vooreerst dat, tegen den [gemeen- schappolijken kerkdijken vijand, bet bondgenootschap der verwante vrijzinnige groepen is tot stand gekomen en in de plaats is getreden van de oneenigheid, welke, naast een clericaal werkende kieswet, de bron hunner zw akte is geweest. Maar in de tweede plaats is bovenal verblijdend, dat <'e gezamenlijke strijd niet in louter anti-clericalisuie verzand is, doch door cèn stevig positief program geleid zal worden. In de derde plaats is het de inhoud van het program, welke ons aantrekt. Bondgenootschap, samenwerking, meer ook niet; van samensmelting kan geen sprake zijn. Maar terwijl de beide groe pen bun partij-zelfstandigheid willen behouden, kan de gezamenlijke slagorde die zij thans aangaan, krachtig bijdragen rot het verdrijven van een kabinet, dat volkomen terecht „een ramp voor het land" mag hecten. Het kabinet, kwaad willig stoker van den godsdiensttwist; de Kamermeerderheid, onwillig of mach teloos bestendiger van achterstand der wetgeving in beide opzichten zullen de vrijzinnige bondgenooteu er hun leus en werkkracht tegenover stellen. Tegen het kabinet en de clericale meerderheid, tegen bet onvruchtbaar kerkelijk drijven, tegen hun behoudzucht, ja reactie; en vóór hervormingen, vóór wetgcvendcii arbeid,.vóór daden eindelijk. Kiel louter „tegen bet cleiiealisme" zal de leus worden, hoezeer reeds de kerke lijken dat geïnsinueerd hebben en menig ccmservatief-vrijzinnige bet gaarne gezien had. Het was trouwens zeker, dat althans de vrijzinnig-democraten voor een negatief program, alias anti-clericalcn hoed zonder meer, niet te vinden zouden zijn; even eens is het aan hun volharding, hun De pen troost heter dan de godsdienst en p, rtett me Oorspronkelijke novelle van G. TI. PRIEM. 2.) Slot.) O, 't is vreesclijk. En 't maakt je zoo ziek, die kilte en die donkerte! Hoe kan mén een zieke toch in zoo'n triestige kanjer leggen! Maar je zal wel gauw weer peter zijn. August schreef me ten minste dat het maar een kwestie was van een paar dagen. Moe heb ik giste renavond, zoo kalm in mijn strandstoel gezeten, naar de muziek kunnen luiste ren, -een sigaar rookende en turend naar het zilver-rimpelige water, dat zacht klaagde in den avond! Wonderlijk, dat je daar zoo heel niets van voelt, dat je kalm blijft, gelukkig zelfs, terwijl het liefste wat je hebt, misschien ginds in de verte worstelt mot den dood! Dat vastberadenheid, te danken, dat de wijzi triii"- van art. 8(1 der Grondwet op het li. vierjarig program niet gemist wordt. De Urornlwetswijziging is wel het hoofdgerecht van het coalitie-menu te noemen. Een nieuwe groep van vrijzin nigen maakt zich dus gereed om in zake het kiesrecht eindelijk aan de recht vaardigheid het oor tc verleenen en aan de ccnsus-heerschappij ook in Nederland een einde tc bereiden. Eerst verdrijving van het „wetgevend schandaal" dat calvinis tische regeering heet, dan verdrijving van het door dr. Kuyper eenmaal niet minder terecht gebrandmerkte grondwets artikel. Zoo arbeidt men in één lijn door. Een compromis is het verkiezings program genoemd; van beide zijden moest men offers" brengen. Doch merk waardiger wijze is van beide zijden niet geofferd in substantie maar in tempo. De Liberale Unie wenschte altijd kics- r echt hervorming, krachtens haar pro gram zelfs zeer radicale; zij achtte tot he.den niet clen tijd gekomen, aan de vervulling van dien wensch te arbeiden; zij heeft thans, bij aanvaarding van het stembusprogram, eenvoudig haar arbeids- tempo versneld. Daarentegen zullen do vrijzinuig-demo- cratén het hunne moeten verlangzamen; zij zullen zich moeten getroosten, dat de grondwetsherziening, waarmee het dan toch eindelijk ernst gaat worden, nog niet. brengt het algemeen kiesrecht zelf, doch .slechts de mogelijkheid daartoe opent. Een beginsel zullen ook zij niet verloochenen; volgens hun werkprogram wenschmi zij „grondwetsherziening in dien zin dat mogelijk worde invoering van algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen met toepassing van liet beginsel van evenredige vertegenwoordiging"; blijkens het wetsvoorstel hunner Kamer leden, wenschtcn zij die eischen in de Urondwet vast tc leggen; de loop der omstandigheden, dwingt hen voorshands met uitstel en later met regeling bij gewone wet genoegen te nemen. De mogelijkheid van algemeen kies recht bereiken zij dus; de werkelijkheid zullen zij tot volgende verkiezingen, zeg 190D, moeten verschuiven. Eerlijk heb ben /.ij aanstonds medegedeeld dat uitstel voor hen geen afstel wordt. Dat ver- blanken van de grondwet niet bun eisch maakt jc op reis dikwijls angstig. Een brief stelt je gerust, 't is waar, maar die brief is een paar dagen ge leden geschreven en in die paar dagen... Wie weet of een volgende post... Ze zijn zoo verschrikkelijk angstig die ge dachten, je hebt rust nog duur. Geluk kig is 't met jou zoo erg niet. Een kwestie van een paar dagen schreef August. Dan kan je nu weer zoowat boter zijn, of tenminste beterende. Toch wou ik maar dat we een paar dagen verder waren en ik zekerheid had. Was je hier maar geblevenMisschien was je dan niét ziek geworden en in elk geval zou ik dan wéten dat 't niets betcekende. Nu moet ik het maar ge- looven. ik had geen lust om uit te gaan van daag en 't weer was toch zoo mooi! 'tis net of ik óok ziek zal worden Maak je maar niet ongerust, hoor! 'k Heb zeker vandaag te weinig beweging ge had. 't Was benauwd vanmiddag onder de veranda ik heb zitten lezen in jou boek, me alles nog eens weer herinnerd. De wingerdrankjes bengelden boven mijn hoofd, helaas alleen boven 't mijne. Morgen wordt dat kindje begraven- dat kleine mcDje van hiernaast, dat altijd onder mijn raam speelde, als 1t mooi weer' was. Vrijdag. Wat is de wereld toch mooi, lieveling! Ik ben vaumorgen weer vroeg opgestaan. vermindert, eerlang in de wet dan het algemeen kiesrecht te schrijven. Zij zullen niet nalaten voor dien eisch, die hun goed schijnt cn noodig in liet belang van heel hot land, de openbare ineening tc winnen. Propaganda voor algemeen kiesrecht. Men is echter nog verder gegaan. Er is ook gezegd, dat thans iu 1905 voor de vrijzinnig-democraten slechts dicean- didaten bij eerste stemming aannemelijk zouden zijn, wrelke den eisch van alge meen kiesrecht reeds thans ten volle- beaamden. Dit dunkt ons niet alleen wat voorbarig, maar, erger nog, onlogisch. Onlogisch. Want dat het verkiezings- program voor de vrijzinnig-democraten een minimum vertegenwoordigt, willen wij toegeven; dat een candidaat die nog meerdere hervormingen voorstaat, dan dit program inhoudt, hun altijd liever zal zijn, dan een die het coalitie-minimum met geen grein overschrijden wil, is hun zeker niet kwalijk te nemen, al zou ook het vonnis „onaannemelijk" voor zulk een candidaat nog niet van pas 1 ïogen zijn. Maar, dat zij al hun candi- datcn een eisch zouden gaan stellen, dien zij zelf door hun stembusprogram hebben i&fgesloten, dat gaat toch lieusch wel wat op onlogisch lijken. Het heeft geen zin, cenerzijds de uitwissching van art. 80 tc eischen en dus te kennen te geven, dat het eigenlijke kieswetgeven vóór de volgende periodieke of tus- schentijdsche aftreding der Kamer niet aan dc orde zal komen; en om anderzijds omtrent den inhoud dier Kieswet reeds bij deze stembus een bindenden eisch te stellen; een eisch dus omtrent een materie die men zelve van de agenda heeft afgevoerd. Natuurlijk hebben dc vrijzinnig-demo craten volkomen liet recht, cn zullen zij ook niet nalaten, bij keus tusschen twee candidaat-blanco-mannen reeds ditmaal de voorkeur te geven aan hem, die daarna ook algemeen kiesrecht wil want die gezindheid zal hun te meer waarborgen zijn frisch, krachtig mee werken aan het wijzigingsvverk der grondwet, aan de onbekrompen uitvoe ring ook van al die andere punten van liet program, die voor de vrijzinnig- democraten niet minder vitale voorwaar den van samenwerking inhouden. En op die wijze bedoeld is zulk een aan drang zeker volkomen gerechtvaardigd. Weldra zal nu de beslissing vallen. Ik was zoo recht gelukkig. Tegen zons opgang is de lucht zoo zuiver, het doet je zoo goed haar in tc ademen met volle teugen. Ik sta hier altijd vroeg op, zooals je weet. Thuis denk ik er niet aan. Om drie uur naar bed en om half elf aan 't ontbijt, dat is zoo de regel. Maar 't scheelt haast niet veel of hier is 't juist omgekeerd. Wat mij vanmor gen vooral zoo gelukkig stemde, was de gedachte dat jij beter was. Natuurlijk ben jc nu beter, is alle gevaar geweken, als er tenminste gevaar geweest is. .August schreef liet was maar een kwestie van een paar dagen en T is nu al een paar dagen geleden, dat ik zijn brief ontving. Wil je wel gcloovcn, dat ik nog nooit zoo iets moois gezien heb als vanochtend dc hemel, even voor liet opgaan van de zon? De gedachte dat het licht gaat ge boren worden en dat de heele lange dag nu blij en schoon zal zijn, maakt je gelukkig. Als onder den indruk lagen de heuvels om me heen; doodc golven van een reuzen meer. We zijn hier samen ook eens geweest. Toen hebben we de zon zien óndergaan. Over Bcauvallon zijn wc teruggewandeld door de kastanje laan, waar 't reeds donkerde. Wc waren bijna verdwaald. Weet je nog wel En toen kwram eensklaps dat kleine meisje in 't wit, dat ons uit den droom hielp. Bij den kruisweg dacht ik er aan. Maar het kleine meisje was er niet cn jij ook niet. Wij verstouten ons te beweren, dat zij voor den vooruitgang van ons land van beteekenis zal zijn. Gaarne plaatsen we bovenstaande, ons toegezonden artikel, zonder er evenwel onvoorwaardelijk mode in tc stemmen. Wij hopen dan ook in een volgend nummer er op terug te komen. Bij de laatste begrootingsdebatten beeft dr. Kuyper ons volk wederom in twee helften verdeeld; de partijen des geloofs en nu ja dc andere zijn de par tijen van het ongeloof. Tot dc partijen des geloofs behooren dan de Calvinisten, dc Boomschen en de Christelijk-Histo- risehen. Dat zijn de ware, alle andere (volgens dr. Kuyper), zijn partijen des ongeloofs. Die tegenstelling noemde dr. Kuyper met een vreemd woord (daar is Zijn Excellentie heel erg sterk in) de antithese. Hoe lt leclijke ding nu heet, doet er weinig toe, doch die antithese is voor dc clcricalen een prachtige leuze voor 1905. Een leuze, die wel niets be looft voor de kleine luiden, die al in 1894 geen dag en geen nacht meer konden wachten op sociale hervormin gen, maar toch een leuze die imponeert. Want eenvoudige menschen laten zich zoo licht meesleepen door volksmenners, die met den naam God op dc lippen durven aankomen, dat hebben we aan dc beruchte Juni-circulaire gezien. „De liberalen hebben geen leuze die pakt, zei dr. Kuyper in de Kamer, en de heer Troclstra antwoordde daarop: „Gij, ker kelijken, hebt die wel, maar die leuze is een leugen en daarom pakt ze zoo. Zoo is 't precies met dc „antithese". 't Is een leuze zonder wezenlijken inhoud, maar die door zijn holheid vele kleine luyden zoo schel in dc ooren klinken zal, dat ze het geschetter voor waarheid aannemen. Wel hebben in vroe ger dagen Rome en Dordt elkaar om strijd uitgemaakt voor al wat leelijk is, wel heeft dr. Kuyper zijn gansche leven op enkele jaren na, heftig togen Rome gewaarschuwd, maar in 1901 zijn dc clericale vijanden van weleer tot de plotselinge overtuiging gekomen, dat de leuze „voor of tegen 't geloof" uitste kend geschikt was om het vette dei- aarde in den vorm van liet regeerings- Oni elf uur is dat andere kleine meisje begraven, dat onder mijn raam speelde, als 4t mooi weer was. Yanmorgen was 't héél mooi weer. Niets doet je, vind ik, meer aan dan een begrafenis als 't mooi weer is. Daar ging ze nu, dat kleine meisje in 't rood. Ik kon 't me niet begrijpen, 't Was nog zoo kort geleden, dat ze op me aan kwam springen, haar kleine handje toestak en, met een hoogcr blosje, me goeden dag zei en vertelde van dit of dat événcmcntjc in haar klein leventje. Yreemd, daar ging ze nu! Ik zal haar nooit terugzien, nooit haar stemmetje meer hooren, haar warme handje niet meer voelen in mijn hand. Morgen zal ik nog aan haar denken en overmorgen en misschien zoo nu cn dau, zoolang ik hier ben. Maar, weer afgereisd, weer terug in 't vaderlandïlcel en heel enkel zal mijn klein vriendinnetje weer voor me staan in haar roode jurkje. Als ik uiet den tram ga en een meisje in 't rood zit over me, of als ik ergens ben, waar kinderen zijn, die hun handjes in mijn handen leggen, ofMaar an ders! Ik weet niet eens hoe ze heet! Lee, noemde haar moeder haar altijd als ze naar huis werd geroepen. Maar dat wil ik toch weten. Hier ligt het rouwvelletje nog met het kruisje boven aan en daaronder in 't midden de droeve mcdcdecling. Daar... Louise! Hé, net als jij! Wat vreesclijk toch... Ik dacht k.asteel buit tc maken. En thans reeds heet het uit den regceringsmond dat 4t cement, tusschen Rome cn Dordt zoo hecht is dat de coalitie rotsvast staat. Daartoe moet dc „antithese" in 1905 natuurlijk het zijne doen. Zonder twijfel hebben een aantal pro pagandisten der clcricalen. en in do eerste plaats natuurlijk Sybrandy, de „antithese" reeds als een prachtige ver kiezingsleuze voor 1905 toegejuicht. Niet alzoo mr. Lobman. Onomwonden schrijft hij: „Uï/ (mr. Lokman) houden zulke tegenstellingen voor hoogst gevaarlijk om-lat zij onwillekeurig hei volk leiden tot verkeerde gevolgtrekkingen Met deze woorden wijst mr. Lobman vrij scherp dr. Kuyper's mooie anti these af. Nu liet ding hoort dan ook maar gauw geborgen te worden bij dc oude plunje. En tot verduidelijking van zijn inee ning zegt mr. Lobman verder: „Dit alleen schijnt ons geoorloofd te beweren, dat do linkerzijde niet erkent, niet inziet het onverbreekbaar verband tusschen liet staatkundig leven en de belijdenis van den Christus. Mén kan den Christus belijden cn toch op dit punt een andere, zij 't dan ook een averechtsche mccning zijn toegedaan. De vetkeerde wijze, waarop meenigmaal dc Christenen ook, naar liet oordeel zelfs van de Standaard, de Calvi nisten liet verband tusschen wereldlijk bestuur en Christelijke belijdenis in prak tijk hebben gebracht, heeft meer dan één geloovig Christen van het meegaan met de Christusbelijders afkecrig, al thans daarvoor huiverig gemaakt. En als eenerzijds terecht wordt op gemerkt, dat Jezus belijdenis van Zijn naam ook op de publieke markt cischt, aan den anderen kant mag niet worden vergeten met welk ecne beslistheid, ja felheid, indien dit woord in dit ver band gebezigd mag worden, Jezus op komt tegen alle godsdienstvertoon op de openbare straat, cn hoe Hij juist dc bidders naar de binnenkamer verwijst". Was dc „antithese" van dr Kuyper waar, dan zou Dordt altijd samen moe ten gaan met Rome! Dan zou de coali tie altijd moetéii blijven bestaan. En hoe kon dr. Kuyper dan tegen over prof. Treub toegeven, dat een samengaan van linkschc en rechtsche demoeraten in dc toekomst misschien een oogenblik... Maar je bent nu weer beter, heel beter. 4t Was maar een kwestie van een pa.ar dagen cn morgen kan ik een brief ontvangen, door je-zelf mis schien geschreven. Die begrafenis wnmorgen heeft me wat zenuwachtig gemaakt... 'tis hard, heel hard En lt was zulk een mooi weer Zaterdag. O God Dood! Jij dood! Het kan niet! EINDE. Verwezenlijkte idealen gelijken op het vermolmde hout uit liet sprookje: schatten van onberekenbare waarde in het onzekere schemerlicht van de onge boren toekomst, komt de heldere zon der werkelijkheid er bij, dan toonen ze, hoezeer dé fantasie van den mcnsch en zijn verlangen naar geluk zijn oogen kunnen bedriegen.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1