No. 50.
Zaterdag 24 Juni 1905.
2e Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Wees U Zelf!
Spelen met vuur.
FEUILLETON.
VAN DEN DROP IN DEN REGEN.
Eerste Winst.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
itiirciiii
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiëu
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Zij die zich met ingang van
1 Juli op ons blad abonnee-
ren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende num
mers GRATIS.
Wij zijn van oordeel, dat de theologie
buiten de politiek moet blijven en heb
ben reeds zoolang als de Eemlander
bestaat geprotesteerd tegen de valsche
leuze, waaronder de kerkelijken den
strijd voeren, als ging het vóór of tegen
den Christus."
't Wordt tijd, dat daaraan een einde
komt.
Nu al is het den kerkelijken gelukt
eene mate van verbittering te zaaien in
ile harten van tegenstanders, die dreigt
bedenkelijke afmetingen aan te nemen.
Bedenkelijk in hooge mate, omdat
het gevaar groot wordt,
,dat men de beruchte anti-these door
zal trekken in de practijk".
En dan krijgen we toestanden, die we
noodlottig zouden achten.
De politieke strijd overgebracht in
het dagelijksch leven, in z a k e n, we
zeiden het vroeger reeds, een d e r g e-
ljjken vorm van strijd zouden we
slechts noodgedwongen aanvaarden.
Maar we vreezen, dat men dien niet
zal kunnen beletten, indien de kerke
lijken voortgaan haat en verbittering
tc zaaien in naam van den godsdienst
tegen menschen, die niet met hen staan
op denzelfden wortel des geloofB."
Nu mogen zij deze bewering verre
van zich werpen, op hunne hoofden komt
de volle verantwoordelijkheid neer van
het antagonisme, dat thans reeds tus-
schen „fijnen en katholieken" eenerzijds
en de „ongcloovigen(?)" anderzijds be
staat.
Ze zullen misschien, als het te laat
is, terugschrikken voor de gevolgen van
hunne daden, want het is een historische
waarheid, dat in alle uiterste partijen
de leiders, wanneer de hartstochten op
gezweept worden, de leiding verliezen,
en in plaats van voorgangers gewillige
werktuigen moeten worden van de
Zonder wind geen beroering in de hoornen.
Chincesehe wijsheid.
DOOK
G. H. PRIEM.
Hij had zijn huis te huur aangeslagen.
Een week of drie geleden hadden zij
schuin over hem ingebroken en nu waar
achtig vlak naast zijn deur. Hij twijfelde
er geen oogenbhk aan of thans was de
beurt aan hem.
Wanneer men er een brandkast op
nahoudt, waarin nogal een en ander
van waarde geborgen wordt, is dit zeker
"el iets om zich ongerust te maken.
Inbrekers zijn tegenwoordig verbazend
brutaal, een gevolg natuurlijk van het
verbeterd onderwijs en van de couranten,
die hun precies vertellen hoe ze 't aan
moeten leggen om niet en hoe om wèl
gesnapt te worden.
Samuel B'csenouw verlangde den
dweepzucht hunner volgelingen en dat
zij er hun invloed bij inboeten, wanneer
zij het wagen durven, zich krachtig te
verzetten tegen het al te consequent door
voeren van het strijdparool, dal de harts
tochten der menigte heeft ontketend.
Wat de heer de Beaufort zeide te
eischen van een minister van Buiten-
landsche Zaken, n.l. groote behoedzaam
heid, geldt dunkt ons in niet minder
mate van allen, die krachtens hunne
positie over een grooten invloed hebben
te beschikken, onverschillig waaraan zij
dien invloed hebben te danken.
„Behoedzaamheid" is geen deugd van
onzen tegenwoordigen Premier. Hij
vergeet steeds, dat zijn uitspraken een
schier magischen invloed hebben op zijn
dweepzieke partijgenooten, die maar al
te zeer geneigd zijn aan zijne woorden
de meest ver strekkenden uitlegging te
geven.
Dr. Ivuyper spreekt b.v. van „paga-
nistische factoren," de anti-revolutionaire
propagandisten van „paganisten, heidenen
en ongeloovigen" de „Christelijke huis
bezoekers" wat men ons daarvan
heeft verteld, grenst aan het ongeloofe-
lijke. We zullen daar niets van mee-
deelen. Slechts een klein staaltje uit
eigen ervaring, om te doen zien, wat
een verderfelijke geest er dreigt te
komen, tengevolge van de onware
leuzen der kerkelijken.
Wat we hier gaan neerschrijven is
historisch.
Een roorasche boterboerin, aan de
deur van een paganist, die zij reeds
jaren eerlijk en trouw bedient:
weet je wat ze zeggen,
als de Beaufort gekozen wordt, dan
moeten alle scholen en alle kerken
weg. 't Is toch maar erg."
Ja, goede vrouw, erg is 'twel."
Erg, heel erg is 't, als men met den
naam van „Christus" op de lippen, tot
zulke middelen zijn toevlucht neemt om
tegenstanders te bestrijden.
Maar dat keuren wij zelf óók
af, nog sterker misschien dan gij, zullen
vele oprechte Roomschen en Anti-revo
lutionairen ons tegen voeren.
We zijn er van overtuigd; maar dat
dergelijke gevoelens wortel schieten bij
minder ontwikkelden, dat is de schuld
van de leiders, dat is de schuld van den
hatelijken vorm, waaronder men verschil
van opvatting omtrent het onzienlijke
heeft weten te gieten, teneinde het als een
goeden ouden tijd terug, den tijd van
't zegel op do nieuwsbladen, van de
spelmethode en den mathematischen
lemiet, den regel van drieën.
Hij woonde nu al twaalf jaar heel
alleen met Sientje; met Sientje, die als
jong meisje bij hem en zijn vrouw in
dienst was gekomen en na haar dood
de kleine huishouding was blijven be
stieren. Samuel Besenouw was ouder-
wetsch en Sientje was ouderwetsch.
Waar ter wereld vindt men nu nog een
dienstbode, die dertig jaar in één dienst
i6 geweest?
Het leven van Samuel zou men kalm
en rustig hebben kunnen noemen als
een watertje, dat knie-diep voortglijdt
over de bedding van fiuweclig zand,
voor windvlagen beschut door dichte
dennenbosschen terzijden, wanneer die
ééne gedachte hem maar niet had ge
kweld, die gekke ijselijke gedachte, die
hem nu al een jaar of tien niet los wou
laten: Er zou 's nachts bij hem inge
broken worden en den volgenden morgen
zou men hem vermoord vinden in zijn
bed.
Nu is dit inderdaad verschrikkelijk,
afgrijselijk.
Samuel had het werkelijk zoo kwaad
niet, om nog niet een beetje te willen
blijven pantoffelen, couranten-lezers,
kopjes-koffie-drinken. Hij was boven
dien een veel te bedachtzaam koopman
in den kaashandel had hij zijn
stembuswapen te kunnen gebruiken.
Doch men zij voorzichtig.
Dat wapen wondt den gebruiker. En
daarom moeten de politieke „Christe
nen" als zij ontwaken uit de verkiczings-
roes tot het besef komen, dat het voor
het „Christelijk" volksdeel een zegen
zal zijn, als de invloed van hunne partij
in de kamer begint te tanen.
Nog vier jaren zulk een kabinet
steunende op zulk een propaganda en
de antirevolutionaire partij valt uiteen.
Velen, wier oogen thans nog door
partijhartstocht verblind zijn, zullen en
moeten tot 't inzicht komen, dat de ge
voerde practijken in naam van den
godsdienst, die hun lief is, juist voor
dien godsdienst een beleediging zijn.
Hoe verbitterd thans reeds de stem
ming in het land is moge ten overvloede
nog blijken uit het volgende bericht uit
Steenwijk, dat wij vonden in den Nieuwen
Rotterdammer:
„Over de wanordelijkheden te Steenwijk
schrijft men van daar aan de Zw. Ct.
In do laatste dagen, nadat de uitslag der
stemming op 16 Juni bekend werd, is het
alhier, vooral 's avonds, erg rumoerig. Op
allerlei wijze, met glazen ingooien en meer
andere afkeurenswaardige middelen, geeft
een talrijke menigte zijn groot ongenoegen
te kennen over do niet-verkiezing van den
heer J. H. Tromp Meesters, den weldoener
van Steenwijk. Vooral zijn de gemoedereu
verbitterd, omdat, in weerwil er in de ver
schillende onderdeelen van het district een
zeer groot aantal stemmen, zelfs boven ver
wachting, op den liberalen candidaat zijn
uitgebracht, het in hoofdzaak Steenwijk is
geweest, dat oorzaak is van de geleden
nederlaag, al is die ook nog zoo eervol.
Juist van Steenwijk, dat zooveel aan den
heer Tromp Meesters en zijn familie heeft
te danken, had men mogen verwachten dat
het den algemeen beminden man zou stem
men, den man, die altijd bereid is te helpen
zonder naar politieke kleur of godsdienstige
meening te vragen, wanneer het doel hem
maar sympathiek is, die tal van instellingen
van algemeen nut, waaronder vele kerkelijke
met schier vorstelijke bijdragen steunt. Ook
de predikanten moeten hot vooral ontgelden,
die telkens en telkens hunne gemeen
teleden hebben gewaarschuwd om niet
Tromp Meesters te stemmen, daar zij
anders een Gode onwelgevallig werk zouden
verrichten. Vele neringdoenden merken de
gevolgen nu reeds in hun beurs, daar velen
fortuintje verdiend om niet het wisse
boven het ongewisse te verkiezen. En
het wisse, zijn effecten, zijn contanten,
zijn aandeeien in de zuivelfabriek,
waarin zich zijn kaas-boederijtje had
gemetamorphoseerd, zijn leven, dat zou
men hem ontnemen om hent het on
gewisse te brengen.
Samuel had er beslist op tegen en
deze gedachte, die zoo zachtjes aan een
idéé fixe was geworden, mantelde hem
als een sluipkoorts.
Sien, heb je al gehoord, dat ze
hiernaast van nacht hebben ingebroken?
Sien bracht juist de koffie binnen en
de kopjes met het suikerpotje bibberden
op het blad.
Of ik het gehoord heb, nieheer?
De heele buurt is er vol van.
Wil je wel gelooven, Sien, dat
het hier in Amsterdam nog onveiliger
is dan buiten?
Of ik het wil gelooven 't Zal
waar zijn, er zijn hier veel te veel
slechte menschen.
Ik denk er hard over om te
gaan verhuizen.
Sien zette het blad haastig op tafel;
de kopjes dansten compleet.
Verhuizen, zegt u? vroeg ze ont
steld.
Ja, verhuizen. Ik zal een adver
tentie in het Nieuws zetten en dan gaan
we naar Hilversum of Bussum wonen.
Als mijnheer i naar niet te ver gaat,
zich van andere leveranciers hebben voor
zien.
Ook in Vollenhove zoo meldt hetzelfde
blad zijn do gemoederen in onrust. Daar
heeft men het gisteren zelfs ds. Roos, predi
kant der Ned. Herv. gemeente, lastig ge
maakt toen hij zich met zijn ruim 80-jarige
moeder naar do kerk begaf. Een troepje
jongens, die voor de Geroformeerde kerk
stonden, riepen hem toe: „Hier mootje
ingaan, daar ginds hoor je niet". Toen hij
uit de kerk kwam was er nog grooter drukte.
Bij de deur bevond zich de burgemeester,
de politie en de marechaussee om mani
festaties te kunnen tegengaan. Ds. R. werd
door een zingende troep thuisgebracht, allen
zeer op hem verbolgen.
't Is wel te betreuren zegt het blad
dat op deze wijze to werk is gegaan tegen
over iemand als ds. R., die als predikant
bet standpunt inneemt zich beslist buiten
de politiek te moeten houden, een standpunt,
dut hij ook nu bij de pogingen, die men
aanwendde om zijn medewerking tc erlan
gen voor een der beide candidaten, ten
stelligste is blijven innemen."
't Is niet noodig hier bij te voegen,
dat we de houding van de Steenwijkers
afkeuren.
We deelden dit staaltje slechts mede
om onze beweringen te staven.
En dat bovendien de eerbied voor
den godsdienst door de houding der ker
kelijken schade lijdt, moge blijken uit het
onderstaande uitknipsel uit Het Volk
„Gods Hand". De antirev. Iiotterd. is tot
dusver het eenige blad der rechterzijde, voor
zoover wij gezien hebben, dat de Godslas
leringen herhaalt, waarmee de klerikalen
in 1901 zoo gul waren. Dit bladschrift nu:
„Gods hand heeft hier ook deze verkie
zingen bestierd; immers in Steenwijk, waar
onze meerderheid iu 1901 niet minder be
droeg dan 731 stemmen, werd nu onze
Duymaer van Twist toch nog gekozen met
3211 stemmen togen 3202 op den liberaal.
Alzoo met 9 stemmen meer.
„En in Ridderkerk, waar onze meerder
heid in 19C1 het prachtige getal van 992
bedroeg, werd thans onze Van der Boreh
gekozen met 3463 tegen 3424 op den liberalen
candidaat. Alzoo maar 39 meer.
„Beide zetels dan toch behouden".
Gods hand heeft dan toch zeker ook de
verkiezingen bestierd in Gorinchem, dat van
antirevolutionair liberaal werd!
want ziet u, voor iniju zuster, die hier
getrouwd is
Ja, dat weet ik wel en ik beloof
je, ik zal niet te ver gaan.
Dan is 't goed.
Den volgenden avond stond de
advertentie al in 't Nieuws en drie
dagen later was Samuel Besenouw al
te Hilversum om het villaatje te zien,
dat hem heel schappelijk te huur was
geboden. Hij vond het wezenlijk een
aardig huisje, niet te groot, niet te
klein, van alle gemakken voorzien en
een mooie tuin. Suinuel hield van een
mooien tuin en deze vooral was in zijn
oog begeerlijk, omdat vlak er achter
een stukje weiland was, waarin hij een
koe had zien grazen.
De koe, dat was zijn goudmijn ge
weest. Ilij had er dertig gehad in zijn
werkzamen tijd, en zijn hart klopte
jeugdiger bij de gedachte 's morgens in
zijn bed al het geloei van zijn oude
vriendinnen te zullen hooren, ja, heime
lijk had hij zijn oog op een hoekje
laten vallen waar wel een koestal
staan kon. Sien kon melken en, zoo
die 't verleerd was, hij niet.
In den trein terug, was hij blij als
een kind en een oogenblik was het hem
zelfs of hij daarom Amsterdam wou
verlaten.
Sien vloog nieuwsgierig naar de deur
toen hij aanschelde.
't Is in orde, Sien, en hij gaf haar
De partijen der linkerzijde kunnen
dankbaar ziju voor den uitslag van den
eersten stembusgang. Vrijdag 16 Juni
bracht een eerste en niet geringe winst.
Reeds het feit dat, niet als in 1901,
reeds dadelijk de beslissing viel ten
gunste der kerkelijke coalitie moet een
voordeel worden genoemd. In verschil
lende bladen der rechterzijde werd er
reeds aan herinnerd dat herstemmingen
zeer zelden in het voordeel der kerke
lijken zijn, die immers reeds in eersten
aanloop al hun mannetjes plegen te
mobiliseeren. Waartegenover staat dat
de vrijzinnigen herhaaldelijk bij herstem
mingen nog een achterban wisten in
het geweer te brengen die de overwinning
kwam verzekeren.
„Niet zonder kleerscheuren", schreef
de Standaard boven haar artikel gewijd
aan den uitslag der stemming. Terecht.
De antirevolutionaire partij kwam er
reeds aanstonds niet zonder averij af.
Gorinchem ging verloren aan mr. Pier-
son, en Staalman viel in den Helder.
En al stond deze niet meer in het partij
verband, al werd zelfs een officieele
antirevolutionaire candidaat tegen hem
gesteld, de overwinning van den vrij-
zinnig-deinocratischcn veteraan Gerritsen
kost toch aan rechts een stem in al die
gevallen, waar do antithese te voorschijn
komt.
Het zal niet het eenige verlies blijven.
Amsterdam IX kan wel als verloren
worden aangemerkt, zoo goed als 's-Gra-
venhage I dat mr. Limburg een bijna
zekere kans biedt. En voor de kerke
lijken niet minder zwak staan Amsterdam
VH, Enkhuizen, Gouda en Zierikzee,
waartegenover slechts kleine kansen op
winst komen in Leiden en Utrecht. Up
tal van plaatsen ging voorts liet anti
revolutionaire stemmencijfer bedenkelijk
achteruit. Kampen en Sliedrecht(Kuyper's
veste!) brachten een liberaal in herstem
ming; in Ridderkerk daalde de meer
derheid van bijna 1000 stemmen in 1901
tot een 20-tal in 1905; in Steenwijk
zelfs van 731 in 1901 tot... 9 thans.
Waarlijk, de anti-revolutionaire partij
kwam er niet zonder kleerscheuren af.
En haar bijwagen, de christen-democraten,
maakte droevig fiasco. Staalman bij
eerste stemming zwaar gevallen en overal
elders slechts luttel stemmen.
een klap op den schouder, die haar
even ,au!" deed zeggen.
Dus u huurt het? En hoe is 't?
O, mooi! Prachtig! En stel je voor,
vlak achter den tuin een stuk weiland
met koeien!
Ja maar de keuken meen ik en
de huiskamer en de
O, dat is geloof ik wel goed
en nu gaan we gauw, heel gauw ver
huizen. Hoe eer ik hier vandaan ben
(hij hoorde de inbrekers scharrelen aan
het slot van zijn brandkast) hoe beter.
Veertien dagen later waren ze al over.
De keuken viel Sien nogal mcé en
het huis ging ook wel.
't Was bepaald een koopje voor 300
gulden 's jaars en ze kon zich niet be
grijpen, dat het voor dien prijs een vol
half jaar had leeg gestaan.
't Was oen mooie morgen.
Wat waren de morgens hier toch heel
anders mooi dan in Amsterdam! Samuel
was druk niet de duimstok in de weer
aan de achterzijde van het huis. De
koe over de sloot scheen vol attentie
al zijn bewegingen gade tc slaar.
Nu krijg je een buurvrouw! riep
Samuel het dier lachend toe. Maar hij
zei niets meer, want 'twas voorshands
nog een geheim voor Sien en hij hoorde
haar in de gang juist uadetroffelen.
Met een ontsteld gezicht verscheen ze
op den drempel.
