No. 87.
Woensdag 31 October 1906.
3e Jaargang.
Wees U Zelf!
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
De Staat en - - -
- de Spoorwegen.
FEUILLETON.
Dolende Ridder.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertcntiëii
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Het vraagstuk: „Staats-exploitatie der
Spoorwegen" is een van de moeilijkste
op het gebied der Staathuishoudkunde.
Ten bewijze daarvan behoeven wij de
rapporten maar te noemen over dit vraag
stuk uitgebracht door mannen als profes
sor Treub en den heer Van de Wall-
Bake c.s., die tot precies tegenoverge
stelde conclusion kwamen.
Het is dan ook niet, dan met zekere
reserve, dat wij aangaande dit onderwerp
eenige opmerkingen wenschen te maken
naar aanleiding van de (niet-ampele)
discussie die daarover in de Kamer van
Koophandel hier ter stede heeft plaats
gehad, waarin de heer S i n n i g c de
leiding scheen te hebben, terwijl de heer
Van Duinen hem bijviel.
Wij moeten nég een reserve maken,
en dat is deze, dat de mogelijkheid be
staat, dat de argumentatie uitvoeriger
geweest is, dan volgens de couranten
verslagen door beide heeren is aange
wend om het idéé van Staats-exploitatie
der Spoorwegen te bestrijden.
Want er is zeker méér tegen aan te
voeren, dan is geschied door beide ver
tegenwoordigers van den handeldrijven-
den middenstand, maar we kunnen geen
argumenten ter sprake brengen, die we
niet kennen eerstens en in de tweede
plaats mogen we aannemen, dat in de
verslagen, waarop wij doelden, de hoofd
bezwaren, van genoemden heer wel juist
zullen zijn weergegeven.
Goed is 't, dat adviezen van Kamers
van Koophandel als hier ter stede, geen
beslissenden invloed hebben op de op
lossing van dergelijke gewichtige zaken,
't Aantal leden is tè gering, terwijl het
kan voorkomen, dat de strijd moet wor
den opgegeven: faute de combattants.
Gebeurde het niet hier ter stede, dat
een vergadering van de K. v. K. niet
Rampspoed is wellicht de machtigste
van alle banden.
Uit het Engelsch
van
EDNA LYALL.
84).
De plotselinge overgang van die
schrikkelijke verzoeking tot de geschie
denis van dien eerlijk uitzienden man,
die dadelijk zijn vriend was geworden
toen hij bij dien troep kwam, eischte
van zijne krachten 't uiterste. Alles
draaide hem voor oogen, doch met
geweld bracht hij zich dc zorgen
van Adamson te binnen. Zijn dochter,
een lief Amerikaansch meisje, zong in
't koor sopraan en sinds eenigen tijd
was haar vader zeer bezorgd over haar
geweest en Carlo had met belangstelling
een klein drama gade geslagen, waarin
zijn kapper Sebastiano, den rol van
minnaar speelde.
kon doorgaan, omdat er maar twee
leden aanwezig en de drie andere
waarvan een zonder kennisgeving door
afwezigheid schitterden?
Uit het verslag van het A. D. voorko
mende in ons blad van 24 October, laten
wij het volgende nog eens afdrukken:
Do heer Sinnige inecut, dat waar
monopolie kcerseht, op wolk terrein ook,
steeds handel en nijverheid daaronder
moeten lijden. Komen de spoorwegen
in staatsbonden, dan zijn handel en
industrie overgeleverd aan staatsmono-
polio.
Hij wil het adres steunen, opdat men
niet krijgt een staatsmonopolie tot
exploitatie der spoorwegen.
De heer Van Duinen kan zich best
met het gesprokeue vereenigen. Hij ii
van meening, dat concurrentie ook op
't gebied van 't spoorwegverkeer veel
beter is voor handel en industrie.
Nadat de voorzitter 't voorstel-Siuuige
om 't adres te steunen, in stemming
heeft gebracht, wordt dit met algemeene
stemmen aangenomen.
De heer Sinnige heeft dus bezwareu
tegen monopolies in 't algemeen en tegen
Staatsmonopolies in 't bijzonder.
Dergelijke machtspreuken hebben soms
invloed, vooral als ze met een zeker
pathos worden voorgedragen.
Invloed op de hoorders en op den
sproker zelf. Dikwijls herhaald, worden
ze verheven tot dogma's, tot axioma's
bijna. Wanneer men er aan denkt, dat
er in den loop van de tijden heel wat
dogma's omvergeworpen en door andere
vervangen zijn, dan begint men voor
zichtig te zijn en komt men tot de con
clusie dat schermen met gevleugelde
woorden nog niet argumenteeren is.
Wie zal er zich tegen verzetten, wan
neer men beweert dat monopolies in
't algemeen nadeelig zijn?
Wie wil de voordeden van concur
rentie ontkennen?
Niemand zal Frankrijk zijn dure en
slechte sigaren of zijn lucifers ook
duur en slecht benijden.
Ieder zal 't wel betreuren, dat trusts en
cartels enz. de prijzen van producten,
„Alles is in orde, sir!" herhaalde
Adamson, „en wij danken 't alles aan
u. Ik weet niet wat ge aan Sebastiano
gezegd hebt, doch hij is geheel ver
anderd. Zij zullen nu gaan trouwen."
De gelukwen8chen, voortspruitend uit
warme sympathie, brachten Carlo weer
tot zichzelf. Hij trad in een restaurant
en at een weinig, toch waren er twee
lichtpunten in de donkerheid rondom
hem, ten eerste dat Nita's hart eindelijk
getroffen was, ten tweede, dat Sebasti
ano ook op den goeden weg was. Dan
was er nog een middel om Francesca
te dienen, hij kou bidden dat- haar
huwelijk gelukkig was. Hierop mocht
hij ten minste hopen.
Hij ging naar de Lafayette terug,
nam een brief, die hij even te voren
aan Enrico had geschreven uit zijn
lessenaar en voegde er 't volgende
postcriptum aan toe:
„Waarommeldet gij mij niets van
't huwelijk van graaf Carossa."
Als gij kunt, meld mij dan alle bizon-
derheden te New-York."
Meer dan dat kon hij zelfs aan zijn
vriend niet schrijven, doch aan Clare
zond hij een lange brief, waarin hij al
zijn verdriet vermeldde, want zij was
eene vrouw en hij wist dat zij hem zou
begrijpen. Daardoor een weinig verlicht
bracht hij de brieven naar de post en
ging toen naar den schouwburg. In
Locust Street ontmoette hij Sardoni, die
noodig voor dagelijksch gebruik kunst
matig de hoogte indrijven.
Maar omdat sommige Staatsmonopolies
bepaald af te keuren zijn, ligt daarin
op zich zelf nog geen grond om allo
monopolies van den Staat uit den booze
te achten.
Wanneer is een monopolie van ge
meente of staat geoorloofd?
We zouden zeggen indien het alge
meen belang beter gediend wordt door
een monopolie, dan door particuliere
exploitatie.
Hoe denkt men bijvoorbeeld over de
posterijen?
Is er iemand, die den toestand van
vroeger terugwenschi?
Zouden meuschen van voor honderd
jaar zich een organisatie van ons post
en telegraafwezcn hebben kitnnon voor
stellen, zooals dit thans geregeld is?
De vraag dient beantwoord of den
handel en het publiek beter gc-diend
wordt door Staatsexploitatie der Spoor
wegen, dan door particuliere exploitatie
en daar alleen dient het onderzoek over
te loopen.
Beweerd wordt, dat de handel en
industrie door opheffing van dc concur
rentie tusschen de verschillende spoor
wegmaatschappijen zal worden geschaad.
Beweerd is niet bewezen!
Zou het vervoer van goederen duurder
worden?
Waarom?
Er bestaat omtrent de tarieven thans
een zekere usance en die is niet weg
te cijferen en de Staat zal daar rekening
mee moeten houden.
Er is dunkt ons geen enkele reden
te bedenken, waarom de Staat duurder
moet vervoeren dan particuliere maat
schappijen.
Maar voor een zekere thans zeer be
voorrechte klasse van handelaars, d. i.
voor de groothandelaars zullen er mis
schien enkele nadeelen aan Staats
exploitatie verbonden zijn. Zooals ieder
weet krijgen groothandelaars belangrijke
veel te erg door zijne eigen beslom
meringen was ingenomen om heel op
lettend te zijn.
„Eindelijk is de dag vastgesteld,"
zeide hij vroolijk, „het zal te New-
York zijn Zondag over acht dagen.
Wilt ge mijn getuige zijn, Amice?
„Natuurlijk Jack, als ge het wenscht,
zeide Carlo. „Komt je vader over voor
het trouwen?"
„Neen, maar hij heeft ons gevraagd
om in den herfst bij hem te komen en
je brief heeft een massa gedaan om
hem met hot denkbeeld te verzoenen.
Wij zijn alles aan je verschuldigd
Val!"
Carlo ging in zijn kleedkamer, waar
hij Sebastiano vond. Hij had dien dag
al genoeg van trouwen gehoord, doelt
hij moest zijn costumier toch gelnk-
wenschen en terwijl hij zijn narrenpak
aantrok, luisteren naar do geschiedenis,
die Adamson hem al had medege
deeld.
„Wel signor!" riep Sebastiano uit,
toen zijn verhaal uit was.
„Ge hebt de roode kous aan uw
linkerbeen getrokken in plaats van de
gele! Men zou denken, dat ge in mijn
ga val verkeerdet."
Carlo glimlachte, wenschte den cos
tumier geluk en zond hem weg. doch
toen hij alleen was, boog hij het hoofd
op de handen en zat een geruime tijd
onbewegelijk, verpletterd door een gevoel
reduction, vooral op concurreercndo
lijnen. Wordt er door hen veel vervoerd,
dan bewijzen de spoorwegmaatschappijen
hun allerlei faciliteiten en liefheden.
Zelfs vrij vervoer eerste klas voor hen
en hun gezin wordt soms door groot
handelaars bedongen en verkregen.
Daar zal waarschijnlijk een einde aan
gemaakt worden. Maar dat zal toch be
zwaarlijk als een argument tegen Staats
exploitatie kunnen gelden? Vooral
„Middenstanders" zullen in die bcvoor
rechting van het „grootkapitaal," die
voor hén de concurrentie moeilijker
maakt geen reden vinden om Staats
exploitatie tegen te houden.
Welk ander bezwaar kan er zijn?
Zouden de goederen minder snel ver
voerd, minder zorgvuldig behandeld
worden
Maar dan zijn de „middenstanders
en groothandelaars en andere belang
hebbenden er toch ook nog om hun
krachtige en invloedrijke stem te ver
heffen teneinde den Staat te dwingen
rekening te houden met hun billijke
wenschen, althans indien zij er de billijk
heid van kunnen bewijzen.
Tegenover het gemis van de voor
deelen der concurrentie staat bij derge
lijke groote zaken de publieke controle,
in hoogste instantie die van dc Staten
Generaal. Wij moenen toch, dat men
gemakkelijker cventueelo klachten of
gegronde aanmerkingen ingang kan doen
vinden bij een publiek lichaam, dan bij
particuliere besturen. Bij do posterijen
wordt zeer stellig rekening gehouden
met klachten van het publiek. In dat
opzicht zouden wij van ervaringen hier
te Amersfoort opgedaan, kunnen spreken.
We weten zeer goed, dat do opinie
van velen omtrent gemeente- en Staats
exploitatie niet gunstig is, omdat men
van oordeel is, dat de Staat of de
Gemeente persé duurder exploiteert, dan
dit niet particuliere bedrijven het geval is.
Tot zekere hoogte kunnen wc dit
toegeven.
van geheele verlatenheid. Wat was hem
overgebleven.
Een zekere, steeds grootcr wordende
roem. Maar wat beteckende die? Suc
ces is zoet en toch doet het dc ver
latenheid te scherper gevoelen. Dik
wijls kwamen hem de tranen in de
oogen als hij de loftuitingen las over
zijne kunstwerken, omdat hij dan dacht
welke een genoegen ze aan zijne moeder
zouden verschaft hebben.
De grootste waarde van al die erken
ning is 't genot die ze geeft aan hen
die ons liefhebben, en hij stond geheel
alleen, succes en roem zou hij inoogsten,
doch vader noch moeder, vrouw noch
kind zouden ze met hem deelen.
De stem van den jongen, die hem
kwam roepen, wekte hem op uit zijn
droef gepeins. Hij wrong zijne handen
en zuchtte:
„Oh God! Help mij!"
Toen de zotskap opnemend, ging hij
tusschen de schermen en was spoedig
veranderd in de kwaadaardig spottende
Rigoletto, met buitengewone behendig
heid zijn rol vervullend en den donder
van applaus, die hem beloonde, met
de gewone bescheidenheid ontvangend.
D.w.z. wanneer het betrekkelijk kleine
bedrijven geldt, waar door de onmiddel
lijk belanghebbenden, bijvoorbeeld door
de eigenaars zelf van een zaak onmid
dellijk controle wordt uitgeoefend.
Zoo gauw men echter te doen heeft
met lichamen van dc uitgebreidheid van
een H. S. M. bijvoorbeeld gaan dergelijke
voordooien tocli verloren en is de
organisatie van Staatswege stellig niet
duurder dan particuliere*). Noch door
een geringer aantal ambtenaren, noch
door een lager loonstandaard worden
dan belangrijke voordeden behaald.
Een andere reden is er evenwel, die
een particuliere maatschappij winstgeven
der kan doen exploiteeren dan dc Staat
en wel deze, dat do Staat, rekening
houdend met het algemeen belang,
niet uitsluitend zal letten op het feit of
een of andere lijn winstgevend zal zijn,
doch ook rekening zal houden met andere
dan „klinkende" argumenten. Yun
Staatswege zullen lijnen aangelegd wor
den b.v. met het oog op do belangen
van een geïsoleerde streek, die door het
verkrijgen van goede verbindingswegen
tot betere bestaansvoorwaarden kan
komen.
Dat doet de Staat reeds nu door het
vcHeenen van betrekkelijk hooge subsidies
voor den aanleg van trams en locaal-
spoorwegeu. Maar nu geheel ten voor-
deele van dc aandeelhouders van ge
noemde particuliere maatschappijen en
op kosten van alle belastingbetalende
burgers.
Ware het dan niet billijker, waar de
Staat d.w.z. dc belastingbetalenden ccner-
zijds de nadeelen moeten dragen ze
anderzijds ook de voordeden zullen ge
nieten?
Is 'tgeen groot voordeel, dat even
tueel te maken winsten 't zij in 's Lands
schatkist, 't- zij in de zakken der gc-
Dc lezer, hiervan niet overtuigd, in-
formeère maar eens naar do kolossale,
tractemonten, die hoofdambtenaren van de
U. S. M. genieten en vergelijke die met
de salarissen van rijksambtenaren.
DRIEËNDERTIGSTE HOOFDSTUK.
Ge ua.
Een maand ging voorbij. Carlo ging
voor 't uiterlijk zijn gewonen gang
speelde dc afscheidsvoorstellingcn te
New-York, was getuige bij Sardoni's
huwelijk en reisde terug naar Italië.
In zijn binnenste streed hij een hef-
tigen strijd doch bleef overwinnaar.
Genie verdere bizonderheden van
Francesca's huwelijk had hij vernomen
die zijn ellendige onwetendheid kon
verminderen. Waarschijnlijk deinsden
Enrico en Clare beide terug om zoo'n
teer onderwerp aan te roeren en van
Eurico ontving hij alleen een exemplaar
van de Rouia, 't zelfde blad wat Made
moiselle de C'aisne had gezonden.
De slimuitziende portier van een der
hotels te Genua zat in zijn loge te
peinzen toen dc veel besproken bariton
uit Morlino's troep de ontbijtzaal bin
nentrad.
Er was iets in 't gelaat van Donati,
dat hij niet begreep, het was zoo anders
dan van iemand met zoo'n succes op
zijn zesentwintigste jaar en van wien
men vertelde dat hij de schoonste bariton
in Europa was.
De pottier was verheugd toen Carlo
op zijn loge toetrad ont eenige post
zegels te koopen en hij greep dadelijk
de gelegenheid aan hem iets te vragen.
„Wilt ge uw naam in 't vreemde-
