No. 39-
Woensdag 15 Mei 1907.
4e Jaargang.
Direcïeur Werfihelm.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
De taak der - -
- - Vrijzinnigen.
FEUILLETON.
NICOTINE.
»r
Verschi l ut
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
Burean
Kortegracht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(By abonnement aanmerkelijke korting.)
De verkiezingen voor de Provinciale
Staten zijn in aantocht en het begint
aan weerszijden alweer merkbaar te gisten
en te spannen. Vrijzinnigen van aller
lei gading zijn gedwongen te hoop te
loopen en van de verkiezing van leden
van in hoofdzaak administratieve colleges
te maken een strijd tegen de kerkelijke
coalitie.
Met andere woorden, het is nog steeds
de „christelijke" politiek die ons heele
staatkundig leven bederft en rechts zoo
wel als links al te ongelijksoortige ele
menten op een hoop drijft.
Pogingen om een partij-vcrdceling te
krijgen in behoudende en vooruitstre
vende partijen zullen, het is onze vaste
overtuiging, alleen dan kans van slagen
hebben, wanneer vooraf de kerkelijke
partijen dor Eerste, zoowel als Tweede
Kamer behoorlijk in de minderheid zijn
gebracht.
Eerst dan zal er weer met de hecren
te praten zijn. Zoolang echter de kans
nog zoo schoon 6taat om weer de meer
derheid in de Tweede Kamer te ver
krijgen, mag het cement der coalitie
zoo nu en dan oen nieuw scheurtje ver-
toonen, op instorten staat de zaak nog
geenszins.
Eu hoe verderfelijk voor ons politiek
leven, begrijpelijk is zulks zeker. Wie
toch voor alles noodig vindt „het pleit
„te voeren voor de eere Gods en heel
„het volk op te roepen om overal, op
„alle terrein des levens, de souvereiniteit
„Gods te erkennen", hij mag het be
jammeren dat zulks nadeelige gevolgen
heeft, die gevolgen komen toch in zijn
waardeschatting slechts in de tweede
plaats: zij bevinden zich op een lager
plan en men kijkt er over heen bij het
heerlijke uitzicht op een heel volk, dat
bereid is [op alle terrein des levens de
souvereiniteit Gods te erkennen.
De inkomstenbelasting is eenc goede
belasting; ieder schimpt er op, waaruit
volgtdat ieder er door getroffen wordt.
Napoleon.
Vrij naar t Duits,:h
VAN
MORITZ VAN REICHENBACH.
Toen zij den tweeden dag ook niets
van hem hoorde begon ze toch een
beetje ongerust te worden. Tegen den
avond bestelde zij het rijtuig om Ilka
af te halen. Onwillekeurig keek ze den
weg die naar Dethof voerde, af. Geen
rijtuig, geen ruiter was er op te zien.
„Vreemd" mompelde Meta.
Het rytuig reed naar het station en
kwam gelijk met den trein, waarmede
Uk a aan kwam.
De vriendinnen omhelsden elkaar.Meta's
blik gleed daarbij onderzoekend over
Het ligt in den aard van ieder oprecht
geloovigc om vast te houden aan de
mogelijkheid om heel het volk te bren
gen tot zijn eigen Heer of Kerk. In
dezen zin tracht iedere geloovige prose
lieten te maken. En men meent, dat,
waunecr ook in het staatkundig leven
de „eere Gods" steeds op den voorgrond
treedt, hierin een niet geringe bevor
dering is gelegen van godsdienstigheid
in het algemeen.
Gegeven dus de eerlijke overtuiging,
dat alle menschelijke belangen, alle men-
schelijk geluk en ellende in het niet
verzinken bij de „eere Gods", dan heeft
men hier de verklaring van de anders
onbegrijpelijke uiting van den heer Van
Idsinga, die de nadeelige gevolgen van
de christelijke politiek erkende, maar
ze desniettemin noodzakelijk noemde.
In dezen gedachtengang dient Neder
land eerst „gekerstend" te worden, voor
men zijn aandacht teuvolle aan andere
belangen kan wijden, dient dus vastge
houden te worden aan die partijformatie,
die voor een doorwerken der „Christe
lijke beginselen" den gunstigsten grond
slag biedt, en staat zelfs het belang der
„kerstening" in verhouding tot de nooden
der samenleving als het eeuwige heil tot
een zeer tijdelijk ongeluk.
Het heeft ons altijd vergeefsche moeite
toegeschenen degenen, die aldus denken,
te willen terugbrengen van de dwalingen
hun weegs op politiek gebied. Of men
ze al voorhoudt dat er van die „christe
lijke beginselen" op staatkundig terrein
iu de praktijk niets anders dan onge-
wenschte uitwerkselen te zien zijn, of
men al aantoont, dat alleen het conser
vatisme profiteert bij de tegenwoordige
partij-verdceling, of men al het logische
tracht aan te toonen van een nieuwe
partij-verdeeling in behoudenden en
vooruitstrevenden, het moet aan de
overzijde alles afstuiten op de lagere
waardeering, die daar aan alle men
schelijke dingen ten deel valt zoodra
Ilka'8 slanko gestalte en in stilte con
stateerde zij dat Ilka met haar twee en
dertig jaren op het toppunt van haar
opvallende schoonheid stond, hetgeen
haar op het oogenblik bizonder beviel
want zij had Ilka's schoonheid noodig.
Wat ben ik blij, je nieuwe vader
land eens te lezen kennen, zei de barones
terwijl zij aan Meta's arm naar de equi
page wandelde.
Ik hoop dat 't je zal bevallen"
antwoordde Meta, en het doet me plezier
je eens hier te hebben die tijd van
onzekerheid is in de eenzaamheid dubbel
zwaar."
„Van onzekerheid?" vroeg Hka.
Meta antwoordde niet zoo direct. Pas
toen het rijtuig met beide vriendinnen
zich in beweging had gezet, zcide zij:
„Jij behoort tot de weinige mcnschen,
die het geheim van m\jn dochter kennen,
daarom kan ik ook openhartig met je
daarover praten en je begrijpt niet hoe ik
er naar verlang dat eens te mogen doen."
Zij vertelde haar op welke manier zij
de afgesneden draden weder aaneen had
geknoopt.
Maar dat alles is buitengemeen
gunstig" dacht Ilka. „Voor 't overige
zou je broeder de eerste zijn, die niet
terstond alles zou doen, wat je wil ik
ben overtuigd dat 't wel met hem in
orde zal komen."
Meta zuchtte.
„Die overtuiging heb ik helaas nog
er maar in de verte sprake is van de
„eere Gods". Er is naar onze meening
maar één middel om de kerkelijke
coalitie uit elkaar te halen, en dat is ze
te overwinnen.
Wanneer aan de rechtache partijen bij
en door de stembus goed duidelijk kon
worden gemaakt, dat er in Nederland
geen kans inter is om ook door middel
van het staatkundig leven propaganda
te makeu voor de „eere Gods", dan
spreekt het vanzelf, dut de zuiver staat
kundige verschillen in den boezem der
rechtsche partijen niet meer te bepleis
teren zouden zijn.
Zoo ziju de vrijzinnigen dan bij de
Stateu-verkiezingen wederom gedwongen
(laat ons hei maar ronduit met een
gangbaren term erkennen) om anti-
clericaal te zijn. Zij ziju gedwongen om
de thesis (de stelling) van de rechterzijde
te bekampen, en zullen het zich getroosten
als hun dan van die zijde wordt toegevoegd,
dat zij de schuld zijn van de antithesis,
(de tegenstelling) wetende dat men rechts
vaak lang niet vies is van wat men
pleegt te noemen straatjongensrepliek.
Want wio do thesis stelt, stelt daarmede
vanzelf de antithesis, en de antithese van
wat men zelf gesteld heeft, voor rekening
te laten van zijn tegenstander, en op
hem van het stellen vun die antithese
de schuld te willen schuiven, behoort
al mede tot de onnoozelste verlegen-
heidsargumenten van de rechterzijde.
Zoo zal dus wederom, hoe droevig
het ook is, de komende Statenverkiezing
in hoofdzaak beheerscht worden door de
antithese en is de reden van het samengaan
van oud-liberalen, unie-liberaleu en vrij
zinnig-democraten, uitsluitend te zoeken
in de noodzakelijkheid der bestrijding
van de kerkelijke coalitie. De drie vrij
zinnige partijen hebben bij alle verschil
gemeen de vrijzinnige gedachte, dat aan
de openbaring of aan de kerk op staat
kundig terrein geen hooger gezag toe
komt, dan aan het toezicht van menschen
in het algemeen kan worden toegekend.
niet" zeide zij „Mijn broeder is zoo'n
bizonder mensch dat ik hem als tegen
stander niet mag onderschatten. Het
liefste had ik als het niet meer tot een
openlijk treffen tusschcn ons kwam. En
toch, 't is zoo natuurlijk dat ik verlang
mijn kind terug te hebben. Maarik ver
veel je met mijn zorgen, neem me niet
kwalijk Ilka.
„Integendeel, je zorgen wekken mijn
belangstelling op."
„O je zult er nog genoeg van hooren
en nu kijk eens om, de maan is zoo
vriendelijk het ontbrekende electrische
licht te vervangen wij zijn in het park
van Roditz, daar vóór ons, aan het eind
van de lindenlaan, daar ligt het slot."
Op hetzelfde oogenblik kwam het rijtuig
uit de schaduw van den straatweg en
overgoten door het helle maanlicht lag
daar vóór hen het slot Roditz met zyn
rijke rococofaijade en het hooge ge
heel en al schitterend koperen dak.
Witgrauwe marmeren palen, oragroeid
met klematis, beschutten den ingang
en met dof gerol reed het rijtuig over
de hoog gewelfde oprijlaan tot dat
het voor de breede trappen stil hield.
Over de witte stcenen balustrade groei-
ten van de boven gaanderij pamlboomen
en het roode licht van de lamp stroomde
met warmen gloed over de trap, de
palmen en de glinsterende,marmerachtige
lambrizeering.
Een handige bediende opende het
Zij zijn gezamenlijk afkeerig van een
propaganda op staatkundig terrein voor
de „eere Gods" en achten de vermen
ging van staatkunde met godsdienst in
strijd met de ware belangen des lands.
Er is dus geen sprake van een fusie
van de drie vrijzinnige partijen, maar het
is een verbond ter bekamping van een
gemeen8chappelijken vijand. Het gevaar
is in laatste instantie het kweeken van
drijvers door het alleen zaligmakend
geloof. Tegenover dien vijand zijn wij
vrijzinnigen gedwongen ons te weren en
openlijk te getuigen, dat wij ons een
eigen levensbeschouwing willen opbou
wen zonder gebonden te zijn aan uit
spraken van kerk of Heilige schrift.
Dit openlyk te getuigen kan alleen
dan voor overbodig of tegen den goeden
smaak gehouden worden, zoolang de
„Christenen" hun geloof en hun dogma's
in den boezem der kerk houden. Aan
gezien echter sinds lang de „Christelij-
ken" hunne levensbeschouwing overal
op den voorgrond brengen, zonder dat
wij verder komen, is het de plicht der
vrijzinnigen op staatkundig terrein anti-
clericaal te zijn, waarmede nooit kan
gezegd zijn, dat zij zouden willen aan
randen de vrijheid van godsdienst, maar
wat enkel een verweer is tegen het op
dringen van „Christelijke beginselen" in
de staatkunde.
Zoo is het dus begrijpelijk, dat de
gezamelijke vrijzinnigen allen even sterk
verlangen naar de mogelijkheid van eene
omzetting van de Eerste Kamer. Niet
dat alle vrijzinnigen het der kerkelijke
meerderheid in de Eerste Kamer zoo
kwalijk nemen, dat zij met den Heer
van Houten miuister Staal naar huis ge
stuurd heeft, want inderdaad er zullen
er onder de oud-liberalen nog genoeg te
vinden zijn, die in hun hart dat nog zoo
kwaad niet vonden vanwege de veilig
heid tegenover den „binnenlandschcn
vijand".
Maar alle vrijzinnigen verlangen om
uit de impasse te geraken, wat niet
portier. Boven aan de trap stond een
kamerjuffrouw met grijs haar die een bui
ging maakte.
Ga maar heen Lisa, riep Meta haar
toe, ik zal de barones zelf naar haar
kamer brengen."
Wat is het mooi, bier bij je." zei
Ilka op Meta's arin leunend „weet je,
dit feudale slot is juist iets voor jon en
je karakter!"
Meta glimlachte „Vind je?"
Ja, herhaalde Ilka terwijl zij met
glinsterende oogeu om zich heen op don
trap rond keek, „hier is niets gedwongens,
kunstigs, alles is gewoonweg mooi en
dat is toch het hoogste wat men zeggen
en verlangen kan!"
Meta glimlachte een beetje gemaakt
en Ilka het bemerkende vervolgde.
O, ik weet wel wal je denkt, voor
jou is schoonheid niet een hoofddoel,
slechts een opsiering een middel
voor het doel zoo wat dacht je dat
niet?"
Je kent me en ik heb gaarne dat
je me kent," antwoordde zij, „er was
eens een tijd, dat ik dacht dat hetgeen
het meest de moeite waard was om na
te streven, was schoonheid, luxe! Nu
nu denk ik dat de laatste zucht van de
mannen, de eerzucht is maar je weet
ik heb nooit gaarne de mannen bizon-
dero voorrechten gegund.
Ilka knikje „Ja, dat weet ik.'
En nu staan we hier midden op
anders mogelijk is dan door zoo noodig
do Eerste Kamer te kunnen ontbinden,
met de zekerheid daar een vrijzinnige
meerderheid to verkrijgen.
Dat is het naaste doel en zoo alleen
is een vruchtbare werkzaamheid van het
tegenwoordige ministerie mogelijk. Maar
voor wie verder ziet, moeten deze Staten
verkiezingen toch slechts een voorspel
zijn. Wij zijn daarmede, hoe wonschelijk
het zou zijn, van de antithese-politiek
nog niet af en al kan zij daarbij een
stevigeu duw krijgen, noodzakelijk blijft
het, dat do kiezers, bij welke gelegen
heid dan ook, een stevige linkscho meer
derheid naar de Tweede Kamer zenden,
ton oindo alsdan den bodem in te slaan
aan alle verwachtingen in dit opzicht
van keikelijke zijde en zoodoende een
betere partijvordeeling voor te bereiden.
Principieele strijd tegen de kerkelijke
coalitie blijft dus naast propaganda voor
algemeen kiesrecht, legerhervorniing,
sociale wetgeving, ook voor de vrijzinnig
democraten voorshands het wachtwoord,
omdat er, zoolang die coalitie niet over
wonnen is, geen vooruitstrevende politiek
mogelijk is.
V. D.
Het opschrift stant er, waarde leze
ressen en lezers. Menigeen van U zal
zich wellicht verwonderen, dat wc ren
dergelijk onderwerp in een blad als:
„Le Fumeur" aan do orde stellen. Toch
mecnen we niet anders te kunnen doen
en zullen het „nicotine-spook" dus maar
eens onder do oogen zien. Al zeg ik
het zelf, dan vind ik de qualificatie als
„spook" voor de som van alle ver
keerde, bekrompen, belachelijke, onjuiste
onwetenschappelijke meeningen, over
de nicotine in omloop, nog al juist ge
kozen.
Wie kent niet die gezellige spook
geschiedenissen van Collins, Dickens en
andere Engelsche auteurs. De schrijvers
dezer boeken verstaan uitnemend de
kunst, het lezend publiek in spanning
te houden. Ten slotte wordt dan de
de trap te philosopheeren." riep Meta.
„Je ziet, t was hoog tijd dat je kwam,
zooveel als we elkaar hebben te vertel
len. Nu nog duizendmaal welkom hier
is je kamer en Lisa die staan alle
twee geheel tot je dienst! En als je de
stof van den reis afgeschud hebt, kom
dan in de salon daar, de deur hier
tegenover."
Tot straks dan!"
Zoo gingen zij van elkaar.
Lisa had reeds den koffer opengedaan
en stond naast het toilet gereed om te
helpen. Ilka stuurde haar weg, zij was
gewoon zichzelf te helpen, zeide zij:
Toen ze alleen was, wierp zij het
raam open, en keek naar de groote
grasperken en het park waarop het maan
licht de groote schaduwen van de oerunde
eiken die er rondstonden aftcekende.
In de verte ruischte een waterval.die
men niet kon zien en de rozen in de
bloemperken vóór het slot zonden haar
geur op als een zwijgenden groet. Ilka
ademde dien geur met diepe halen in,
droomende zweefde haar blik over de
toppen der eiken.
Dit park en dit slot was nu de nieuwe
en volgens haar de juiste omgeving,
waarin zij Meta Ardeck weer zag;
onwillekeurig dacht Ilka er aan hoe
deze omgeving verschilde met die waar
in Meta vroeger had geleefd.
Als zestien jarig meisje had Ilka voor het
eerst „geschwarmt" voor de zes-en-twintig