No. 39- Woensdag 15 Mei 1907. 4e Jaargang. Direcïeur Werfihelm. Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". De taak der - - - - Vrijzinnigen. FEUILLETON. NICOTINE. »r Verschi l ut Woensdags en Zaterdags. DE EEMLANDER. Burean Kortegracht 1. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentiën Van 1 tot 5 regels0.40 voor iederen regel meer0.08 (By abonnement aanmerkelijke korting.) De verkiezingen voor de Provinciale Staten zijn in aantocht en het begint aan weerszijden alweer merkbaar te gisten en te spannen. Vrijzinnigen van aller lei gading zijn gedwongen te hoop te loopen en van de verkiezing van leden van in hoofdzaak administratieve colleges te maken een strijd tegen de kerkelijke coalitie. Met andere woorden, het is nog steeds de „christelijke" politiek die ons heele staatkundig leven bederft en rechts zoo wel als links al te ongelijksoortige ele menten op een hoop drijft. Pogingen om een partij-vcrdceling te krijgen in behoudende en vooruitstre vende partijen zullen, het is onze vaste overtuiging, alleen dan kans van slagen hebben, wanneer vooraf de kerkelijke partijen dor Eerste, zoowel als Tweede Kamer behoorlijk in de minderheid zijn gebracht. Eerst dan zal er weer met de hecren te praten zijn. Zoolang echter de kans nog zoo schoon 6taat om weer de meer derheid in de Tweede Kamer te ver krijgen, mag het cement der coalitie zoo nu en dan oen nieuw scheurtje ver- toonen, op instorten staat de zaak nog geenszins. Eu hoe verderfelijk voor ons politiek leven, begrijpelijk is zulks zeker. Wie toch voor alles noodig vindt „het pleit „te voeren voor de eere Gods en heel „het volk op te roepen om overal, op „alle terrein des levens, de souvereiniteit „Gods te erkennen", hij mag het be jammeren dat zulks nadeelige gevolgen heeft, die gevolgen komen toch in zijn waardeschatting slechts in de tweede plaats: zij bevinden zich op een lager plan en men kijkt er over heen bij het heerlijke uitzicht op een heel volk, dat bereid is [op alle terrein des levens de souvereiniteit Gods te erkennen. De inkomstenbelasting is eenc goede belasting; ieder schimpt er op, waaruit volgtdat ieder er door getroffen wordt. Napoleon. Vrij naar t Duits,:h VAN MORITZ VAN REICHENBACH. Toen zij den tweeden dag ook niets van hem hoorde begon ze toch een beetje ongerust te worden. Tegen den avond bestelde zij het rijtuig om Ilka af te halen. Onwillekeurig keek ze den weg die naar Dethof voerde, af. Geen rijtuig, geen ruiter was er op te zien. „Vreemd" mompelde Meta. Het rytuig reed naar het station en kwam gelijk met den trein, waarmede Uk a aan kwam. De vriendinnen omhelsden elkaar.Meta's blik gleed daarbij onderzoekend over Het ligt in den aard van ieder oprecht geloovigc om vast te houden aan de mogelijkheid om heel het volk te bren gen tot zijn eigen Heer of Kerk. In dezen zin tracht iedere geloovige prose lieten te maken. En men meent, dat, waunecr ook in het staatkundig leven de „eere Gods" steeds op den voorgrond treedt, hierin een niet geringe bevor dering is gelegen van godsdienstigheid in het algemeen. Gegeven dus de eerlijke overtuiging, dat alle menschelijke belangen, alle men- schelijk geluk en ellende in het niet verzinken bij de „eere Gods", dan heeft men hier de verklaring van de anders onbegrijpelijke uiting van den heer Van Idsinga, die de nadeelige gevolgen van de christelijke politiek erkende, maar ze desniettemin noodzakelijk noemde. In dezen gedachtengang dient Neder land eerst „gekerstend" te worden, voor men zijn aandacht teuvolle aan andere belangen kan wijden, dient dus vastge houden te worden aan die partijformatie, die voor een doorwerken der „Christe lijke beginselen" den gunstigsten grond slag biedt, en staat zelfs het belang der „kerstening" in verhouding tot de nooden der samenleving als het eeuwige heil tot een zeer tijdelijk ongeluk. Het heeft ons altijd vergeefsche moeite toegeschenen degenen, die aldus denken, te willen terugbrengen van de dwalingen hun weegs op politiek gebied. Of men ze al voorhoudt dat er van die „christe lijke beginselen" op staatkundig terrein iu de praktijk niets anders dan onge- wenschte uitwerkselen te zien zijn, of men al aantoont, dat alleen het conser vatisme profiteert bij de tegenwoordige partij-verdceling, of men al het logische tracht aan te toonen van een nieuwe partij-verdeeling in behoudenden en vooruitstrevenden, het moet aan de overzijde alles afstuiten op de lagere waardeering, die daar aan alle men schelijke dingen ten deel valt zoodra Ilka'8 slanko gestalte en in stilte con stateerde zij dat Ilka met haar twee en dertig jaren op het toppunt van haar opvallende schoonheid stond, hetgeen haar op het oogenblik bizonder beviel want zij had Ilka's schoonheid noodig. Wat ben ik blij, je nieuwe vader land eens te lezen kennen, zei de barones terwijl zij aan Meta's arm naar de equi page wandelde. Ik hoop dat 't je zal bevallen" antwoordde Meta, en het doet me plezier je eens hier te hebben die tijd van onzekerheid is in de eenzaamheid dubbel zwaar." „Van onzekerheid?" vroeg Hka. Meta antwoordde niet zoo direct. Pas toen het rijtuig met beide vriendinnen zich in beweging had gezet, zcide zij: „Jij behoort tot de weinige mcnschen, die het geheim van m\jn dochter kennen, daarom kan ik ook openhartig met je daarover praten en je begrijpt niet hoe ik er naar verlang dat eens te mogen doen." Zij vertelde haar op welke manier zij de afgesneden draden weder aaneen had geknoopt. Maar dat alles is buitengemeen gunstig" dacht Ilka. „Voor 't overige zou je broeder de eerste zijn, die niet terstond alles zou doen, wat je wil ik ben overtuigd dat 't wel met hem in orde zal komen." Meta zuchtte. „Die overtuiging heb ik helaas nog er maar in de verte sprake is van de „eere Gods". Er is naar onze meening maar één middel om de kerkelijke coalitie uit elkaar te halen, en dat is ze te overwinnen. Wanneer aan de rechtache partijen bij en door de stembus goed duidelijk kon worden gemaakt, dat er in Nederland geen kans inter is om ook door middel van het staatkundig leven propaganda te makeu voor de „eere Gods", dan spreekt het vanzelf, dut de zuiver staat kundige verschillen in den boezem der rechtsche partijen niet meer te bepleis teren zouden zijn. Zoo ziju de vrijzinnigen dan bij de Stateu-verkiezingen wederom gedwongen (laat ons hei maar ronduit met een gangbaren term erkennen) om anti- clericaal te zijn. Zij ziju gedwongen om de thesis (de stelling) van de rechterzijde te bekampen, en zullen het zich getroosten als hun dan van die zijde wordt toegevoegd, dat zij de schuld zijn van de antithesis, (de tegenstelling) wetende dat men rechts vaak lang niet vies is van wat men pleegt te noemen straatjongensrepliek. Want wio do thesis stelt, stelt daarmede vanzelf de antithesis, en de antithese van wat men zelf gesteld heeft, voor rekening te laten van zijn tegenstander, en op hem van het stellen vun die antithese de schuld te willen schuiven, behoort al mede tot de onnoozelste verlegen- heidsargumenten van de rechterzijde. Zoo zal dus wederom, hoe droevig het ook is, de komende Statenverkiezing in hoofdzaak beheerscht worden door de antithese en is de reden van het samengaan van oud-liberalen, unie-liberaleu en vrij zinnig-democraten, uitsluitend te zoeken in de noodzakelijkheid der bestrijding van de kerkelijke coalitie. De drie vrij zinnige partijen hebben bij alle verschil gemeen de vrijzinnige gedachte, dat aan de openbaring of aan de kerk op staat kundig terrein geen hooger gezag toe komt, dan aan het toezicht van menschen in het algemeen kan worden toegekend. niet" zeide zij „Mijn broeder is zoo'n bizonder mensch dat ik hem als tegen stander niet mag onderschatten. Het liefste had ik als het niet meer tot een openlijk treffen tusschcn ons kwam. En toch, 't is zoo natuurlijk dat ik verlang mijn kind terug te hebben. Maarik ver veel je met mijn zorgen, neem me niet kwalijk Ilka. „Integendeel, je zorgen wekken mijn belangstelling op." „O je zult er nog genoeg van hooren en nu kijk eens om, de maan is zoo vriendelijk het ontbrekende electrische licht te vervangen wij zijn in het park van Roditz, daar vóór ons, aan het eind van de lindenlaan, daar ligt het slot." Op hetzelfde oogenblik kwam het rijtuig uit de schaduw van den straatweg en overgoten door het helle maanlicht lag daar vóór hen het slot Roditz met zyn rijke rococofaijade en het hooge ge heel en al schitterend koperen dak. Witgrauwe marmeren palen, oragroeid met klematis, beschutten den ingang en met dof gerol reed het rijtuig over de hoog gewelfde oprijlaan tot dat het voor de breede trappen stil hield. Over de witte stcenen balustrade groei- ten van de boven gaanderij pamlboomen en het roode licht van de lamp stroomde met warmen gloed over de trap, de palmen en de glinsterende,marmerachtige lambrizeering. Een handige bediende opende het Zij zijn gezamenlijk afkeerig van een propaganda op staatkundig terrein voor de „eere Gods" en achten de vermen ging van staatkunde met godsdienst in strijd met de ware belangen des lands. Er is dus geen sprake van een fusie van de drie vrijzinnige partijen, maar het is een verbond ter bekamping van een gemeen8chappelijken vijand. Het gevaar is in laatste instantie het kweeken van drijvers door het alleen zaligmakend geloof. Tegenover dien vijand zijn wij vrijzinnigen gedwongen ons te weren en openlijk te getuigen, dat wij ons een eigen levensbeschouwing willen opbou wen zonder gebonden te zijn aan uit spraken van kerk of Heilige schrift. Dit openlyk te getuigen kan alleen dan voor overbodig of tegen den goeden smaak gehouden worden, zoolang de „Christenen" hun geloof en hun dogma's in den boezem der kerk houden. Aan gezien echter sinds lang de „Christelij- ken" hunne levensbeschouwing overal op den voorgrond brengen, zonder dat wij verder komen, is het de plicht der vrijzinnigen op staatkundig terrein anti- clericaal te zijn, waarmede nooit kan gezegd zijn, dat zij zouden willen aan randen de vrijheid van godsdienst, maar wat enkel een verweer is tegen het op dringen van „Christelijke beginselen" in de staatkunde. Zoo is het dus begrijpelijk, dat de gezamelijke vrijzinnigen allen even sterk verlangen naar de mogelijkheid van eene omzetting van de Eerste Kamer. Niet dat alle vrijzinnigen het der kerkelijke meerderheid in de Eerste Kamer zoo kwalijk nemen, dat zij met den Heer van Houten miuister Staal naar huis ge stuurd heeft, want inderdaad er zullen er onder de oud-liberalen nog genoeg te vinden zijn, die in hun hart dat nog zoo kwaad niet vonden vanwege de veilig heid tegenover den „binnenlandschcn vijand". Maar alle vrijzinnigen verlangen om uit de impasse te geraken, wat niet portier. Boven aan de trap stond een kamerjuffrouw met grijs haar die een bui ging maakte. Ga maar heen Lisa, riep Meta haar toe, ik zal de barones zelf naar haar kamer brengen." Wat is het mooi, bier bij je." zei Ilka op Meta's arin leunend „weet je, dit feudale slot is juist iets voor jon en je karakter!" Meta glimlachte „Vind je?" Ja, herhaalde Ilka terwijl zij met glinsterende oogeu om zich heen op don trap rond keek, „hier is niets gedwongens, kunstigs, alles is gewoonweg mooi en dat is toch het hoogste wat men zeggen en verlangen kan!" Meta glimlachte een beetje gemaakt en Ilka het bemerkende vervolgde. O, ik weet wel wal je denkt, voor jou is schoonheid niet een hoofddoel, slechts een opsiering een middel voor het doel zoo wat dacht je dat niet?" Je kent me en ik heb gaarne dat je me kent," antwoordde zij, „er was eens een tijd, dat ik dacht dat hetgeen het meest de moeite waard was om na te streven, was schoonheid, luxe! Nu nu denk ik dat de laatste zucht van de mannen, de eerzucht is maar je weet ik heb nooit gaarne de mannen bizon- dero voorrechten gegund. Ilka knikje „Ja, dat weet ik.' En nu staan we hier midden op anders mogelijk is dan door zoo noodig do Eerste Kamer te kunnen ontbinden, met de zekerheid daar een vrijzinnige meerderheid to verkrijgen. Dat is het naaste doel en zoo alleen is een vruchtbare werkzaamheid van het tegenwoordige ministerie mogelijk. Maar voor wie verder ziet, moeten deze Staten verkiezingen toch slechts een voorspel zijn. Wij zijn daarmede, hoe wonschelijk het zou zijn, van de antithese-politiek nog niet af en al kan zij daarbij een stevigeu duw krijgen, noodzakelijk blijft het, dat do kiezers, bij welke gelegen heid dan ook, een stevige linkscho meer derheid naar de Tweede Kamer zenden, ton oindo alsdan den bodem in te slaan aan alle verwachtingen in dit opzicht van keikelijke zijde en zoodoende een betere partijvordeeling voor te bereiden. Principieele strijd tegen de kerkelijke coalitie blijft dus naast propaganda voor algemeen kiesrecht, legerhervorniing, sociale wetgeving, ook voor de vrijzinnig democraten voorshands het wachtwoord, omdat er, zoolang die coalitie niet over wonnen is, geen vooruitstrevende politiek mogelijk is. V. D. Het opschrift stant er, waarde leze ressen en lezers. Menigeen van U zal zich wellicht verwonderen, dat wc ren dergelijk onderwerp in een blad als: „Le Fumeur" aan do orde stellen. Toch mecnen we niet anders te kunnen doen en zullen het „nicotine-spook" dus maar eens onder do oogen zien. Al zeg ik het zelf, dan vind ik de qualificatie als „spook" voor de som van alle ver keerde, bekrompen, belachelijke, onjuiste onwetenschappelijke meeningen, over de nicotine in omloop, nog al juist ge kozen. Wie kent niet die gezellige spook geschiedenissen van Collins, Dickens en andere Engelsche auteurs. De schrijvers dezer boeken verstaan uitnemend de kunst, het lezend publiek in spanning te houden. Ten slotte wordt dan de de trap te philosopheeren." riep Meta. „Je ziet, t was hoog tijd dat je kwam, zooveel als we elkaar hebben te vertel len. Nu nog duizendmaal welkom hier is je kamer en Lisa die staan alle twee geheel tot je dienst! En als je de stof van den reis afgeschud hebt, kom dan in de salon daar, de deur hier tegenover." Tot straks dan!" Zoo gingen zij van elkaar. Lisa had reeds den koffer opengedaan en stond naast het toilet gereed om te helpen. Ilka stuurde haar weg, zij was gewoon zichzelf te helpen, zeide zij: Toen ze alleen was, wierp zij het raam open, en keek naar de groote grasperken en het park waarop het maan licht de groote schaduwen van de oerunde eiken die er rondstonden aftcekende. In de verte ruischte een waterval.die men niet kon zien en de rozen in de bloemperken vóór het slot zonden haar geur op als een zwijgenden groet. Ilka ademde dien geur met diepe halen in, droomende zweefde haar blik over de toppen der eiken. Dit park en dit slot was nu de nieuwe en volgens haar de juiste omgeving, waarin zij Meta Ardeck weer zag; onwillekeurig dacht Ilka er aan hoe deze omgeving verschilde met die waar in Meta vroeger had geleefd. Als zestien jarig meisje had Ilka voor het eerst „geschwarmt" voor de zes-en-twintig

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1907 | | pagina 1