No. 50.
Zaterdag 22 Juni 1907.
4e Jaargang..
I Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Wees 11 Zelf!
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Strijd is plicht.
*-
FEUILLETON.
Directeur Wer&helm.
Gemeenteraad.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags, j
Rnrcau
Kortegracht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertcntiën
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke kotiing.)
Zij, die nich met Ingang van
1 Juli a.s. op ons blad abon-
neeren, ontvangen de tot dien
datuinverscliijuende nummers
gratis.
De verkiezingen hebben weer
overduidelijk bewezen, hoe
broodnoodig een Vrijzinnig
orgaan voor onze streek is.
Vrijzinnigen, wilt ge niet ge
heel in de macht van Rome en
Dordt vallen, steunt dan ons
blad, dat steeds de algeineene
liberale beginselen heeft ver»
ded!gd, zonder daarbij een eng
partijstandpunt in te nemen,
en dat steeds den strijd heeft
aangebonden tegen conserva
tisme en cleriealisme.
Nn staan de Gemeenteraads
verkiezingen weer voor dedeur.
Ken onmisbaar wapen vooral
In den gemeentelijken vor-
klezingstrijd is ceu blad als
het onze. Oi meent ge veilig de
voorlichting der publieke opi
nie te mogen overlaten aan
de Katholieke GKMBODE of
aan de neutrale Amersioort-
sche binden Dat zou bedroe
vend zijn. Vrijzinnigen, toont
dat het li ernst is met (Jw
ijveren voor de vrijzinnige be
ginselen en steunt ons blad.
Met ingang van 1 September
verschijnt ons blad drie maal
per week. tei wijl als dan als
hoofdredactenr optreedt de
heer R. O. RIJKEXS te Goes.
Als een mensch in het nauw zit is
hij allicht evenzeer geneigd tot malle
dingen als de kat in het spreekwoord.
En als de verkiezingen voor de deur
staan of reeds op den drempel, dan is
er een kerkelijke pers die voor niets
staat.
*-
Beter onrecht te lijden, dan onrecht
I te doen.
Vrij naar V Duitseh
VAN
MORITZ VAN REICHENBACH.
20
Waar zon Karl Rellitz zijn? Waarom
had hij haar in zijn lange afwezigheid
niet eens geschreven? Zij waren toch
meer dan broer en zuster. Zij schudde
met het hoofd. Sedert weken had zij
deze gedachten onderdrukt, nu kwamen
zij opnieuw. Haar fantasie riep het beeld
van Sontheim op en haar hart, dat zij
meende onbevangen aan Sontheim te
kunnen geven, antwoordde met don naam
van den ander, die niet naar haar vroeg
en dien ze wilde vergeten.
Zij sloeg het raam open. De koele
Dat is ook nu weer gebleken.
Wij nemen daarbij het begrip .per:
in engeren of ruimeren zin en rekenen
er in het laatste geval ook toe de
pamfletten die van kerkelijke zijde in
duizendtallen worden verspreid.
Zeker, als vele verkiezingspamfletten
is dat een nameloos goedje, en veroor
looft zich een spreker of debater van
vrijzinnige zijde het den heeren van rechts
onder den neus te duwen, dan hoort men
het doorgaans met groote verontwaardi
ging verloochenen.
Intusschen blijft het de kiezers be
reiken en wordt niets gedaan om zich
den blaam van leugen en laster metter
daad van den hals te schuiven.
Het argument waarmede men dan, voor
al ten platteulandc, den eenvoudigen boer
of ambachtsman of arbeider van de vrij
zinnigen tracht af te houden of tot de
kerkelijke coalitie te brengen, is dat de
vrijzinnigen gedreven worden door ge
loofshaat, en dat zij, eenmaal het be
wind vast in handen hebbend, do ge-
loovigen zullen belagen.
Dat die verdachtmaking vloekt met
de historie, doet er minder toe.
Men speculeert er op dat de gewone
burgerij 's lands geschiedenis, noch die
der wereldbeschaving voldoende kent.
Dat is doorgaans ook zoo, en men
heeft licht-gewonnen 6pel.
Niet slechts in pamfletten wordt dit
helsche vuurtje van godsdiensttwist ge
stookt. De kerkelijke dagbladpers doet
er braaf aan mee.
'Vóóraan natuurlijk de Standaard.
Dat heft dan een klaagzang aan vau
„verdrukking" on „vervolging", zóó in
droevig dat men heusch medelijden
krijgt met ;de consciëntie van
den schrijver die aldus, tegen boter
weten in, zijn groot talent verlaagt tot
demagogie van de ergste soort.
Of moet men aannemen dat er inder
daad een volkomen gemis aan histo
rische kennis is aan de rechterzijde?
Is men vergeten de eeuwenlange wan-
nachtlucht zou baar braudend voorhoofd
goeddoen.
Opeens riep Ilka, die haar kamer naast
de hare had:
Ken je ook niet slapen Ebba?"
Neen Ilka, voel je ook de buiten
lucht?"
Ja, en dat is gekkenwerk, we halen
ons beiden een verkoudheid op den
hals!"
Met kracht werden de ramen gesloten
en terstond daarop opende Ilka de deur
tusschen haar kamer en die van Ebba.
Ik kom maar bij je als je ook
niet slaapt zoo'n bal is een gekke
instelling men windt zich op en kan
niet tot rust jkomen; je zag er anders
aardig uit van avond, Ëbbaatje, weet je
dat wel?"
„0!"
Maar wat is dat, je hebt tranen
in je oogen
Ebba wendde haar hoofd af, Ilka
sloeg echter haar arm om Ebba'a hals
en trok haar tegen zich aan.
Laten wc samen vertrouwelijk
praten."
Lieve beste Ilkariep Ebba ïlka's
omhelzing met gloed beantwoordend. Deze
vriendin, die zoo middeu in den nacht
tot haar kwam, was voor haar, nu zij
zich zoo eenzaam en onzeker voelde, een
geschenk van den hemel.
Zwijgend zetten de beide vrouwen zich
op de canapé.
hopige worsteling tusschen do gelooven,
die 'nog voortduurt, ondanks alle op winst
beluste politieke coalities?
Weet men niet dat de volmaakte vrij
heid van geloof die in West-Europa
thans algemeen wordt aanvaard, tegen
de clericale heerschzucht van verschil
lende kleur is doorgezet door de libe-
ralisten?
En is men van protestantsche zijde
er zich zoo weinig meer van bewust dat
het protestantisme zijn oorsprong vond
uit de grondgedachte die nu in alle
landen door de linksclie partijeu moet
verdedigd worden óók tegen de prote
stantsche geestdrijvers in, nl. de vrijheid
der persoonlijke overtuiging, ook in zaken
des geloofs?
Daaraan te moeten herrinneren, zoo
noodig scherp en nadrukkelijk, is een
droeve plicht voor den waren vrijzinnige.
Maar een plicht die niet outloopen ma;
worden, al kan hij slechts noode worden
aanvaard.
Niets zouden de vrijzinnigen liever
willen dan het verleden te laten rusten.
Omdat er voor hen beschaming in ligt
Dat allerminst. Maar omdat zij liever
den blik slaan naar do toekomst. Omdat
zij vooruit willen en de strijd voor den
vooruitgang heel het denken en hande
len in beslag behoort te nemen.
Dat dit niet mogelijk nog is; dat
telkens en telkens weer de strijd wordt
overgebracht op een terrein waarop niet
gestreden behoorde te worden, toont
jutst hoe noodzakelijk hot is een eind
te maken, kan 't zijn voor goed, aan
de verderfelijke antithese-leuze.
Twee wijzen gaf De Nederlander
onlangs, aan, waarop een dergelijk „shib
boleth" uit den weg kan worden geruimd.
Als de eerste noemde het blad dat
men de tegenpartij een definitieve neder
laag toebrengt.
De tweede is deze: dat men andere
vraagstukken naar voren trachttebrengen.
Het laatste middel is zeker het beste.
Zeg nu eens, wat is er? Was je papa
van avond in een slechte bui? vroeg Ilka.
Papa? daar heb ik niets van ge
merkt.
Nu? Nu dan heb je 't zeker erg
druk gehad met Leo Sontheim, niet?
Nu beken 't maar.
Ach, Ilka was dat dan zoo opval
lend?"
Ilka lachte.
Dus ik heb gelijk! Heeft hij zich
verklaard?
Ebba verborg haar gelaat aan ïlka's
borst.
Maar zeg, dat maakt je toch niet
treurig ging Ilka voort, „weet je papa
't al?"
Ebba schudde het hoofd.
Nu dat zal morgen een grap worden"
ricpllka „ik ben je landgenoot Ebba, maar
't zal niet gemakkelijk gaan met papa."
Ja dat geloof ik ook, hij houdt niet
van Leo Sontheim." ïlka's lachend gezicht
werd ernstig.
Het is jammer dat een man als je
vader die zoo verstandig en zoo goed
is,, zoo vreemd blijft dat hij ons en an
deren die meer voor 't mooie van helleven
dan voor 't werken voelen, niet begrijpt.
Hij zal Leo Sontheim hard eu onrecht
vaardig bcoordeelen."
Yerschrikt zag Ebba haar aan.
Neen Ilka papa is de rechtvaardig
heid zelve!"
O! maar tegenover de „Dolcefar-
Ook volgons De Nederlander. Ook naar
onze mcening.
Maar dan kau de liefde niet van cén
kant komen!
Wat baat het of wij de rechterzijde
sinds jaar en dag toeroepenStaak toch
uw politiek die scheuring brengt ouder
het volk. Er is zooveel te doen om de
nooden te leenigen, om te zwaren druk
te verlichten, om licht te brengen waar
zooveel duisternis nog is.
Wat baat het of wij oproepen om
met ons te arbeiden aan do gezonde
ontwikkeling van ons staatsleven, van
onze maatschappelijke verhoudingen?
Daar zijn groote vraagstukken die
steeds dringender om oplossing roepen
en voor die oplossing ij noodig dat de
voorstanders van rechts en van links
niet tegenover elkaar blijven staan,
maar zij aan zij den strijd aangorden
voor den vooruitgang.
Daar is het kiesrecht. Rechts schuift
het ter zijde voor de antithese.
Daar zijn de sociale wetten. Rechts
heeft liever den schoolstrijd
Daar is de verlichting der militaire
lasten. Rechts volhardt in de antithese
coalitie.
Zoo ging het onder Kuyperiaansch
bewind.
Zoo gaat het nog altijd en zoo zal
het blijven gaan.
Totdat het eerste midden van De
Nederlander zijn werking zal hebben
gedaan.
Totdat het gelukt zal zijn de antithese
partij voor goed te verslaan haar dooi
de kracht van het stembiljet te toonen
dat de antithese bij het Ncderlandsche
volk geen genade kan vinden.
Eerst dan zal de tijd gekomen zijn
waarop de oogen en de ooren aan de
rechterzijde zullen opengaan, eerst dan
zal men de teekenen des tijds leeren
zien, de roepstem van het volk verstaan
dat vraagt, dat roept, dat cischt voor
ziening in lang gevoelde behoeften.
Nu wij dit schrijven, staan wij midden
nienteu" zouals hij ons noemt, is hij dat
niet! En zelf ben je er toch ook bang
voor dat zeggen je tranen!"
Neen Ilka dat zijn domme tranen,
omdat ik mij schaamde en daar kan papa
niets aan docu!"
Niets? was is er dan?"
Ik begrijp mij zelf niet, Ilka; toen
Leo Sontheim 't mij vroeg, was ik een
beetje geschrokken, maar nog meer
trotsch en blij later werdt 't mij zoo
bang te moede zoo vreemd
Nu lachte Ilka weer.
Mijn lief gansje is dat alles? Dat
is zoo'n soort van verloviugskooris, dal
gaat zoo. En ik gun het Sontheim dat
hij je krijgt, 't is een goede vent! Je
bent 't immers met jo zelf eens, dat je
hem werkelijk gaarne hebt?"
O ja" kwam er eenigszins weifelend
uit „en verbeeld je hij zeide dat mama
er van wist, die had hij er al over ge
sproken, alleen papa moest nog be
slissen?'
Nu ik gun 't hem ook dat hij een
schoonzoon krijgt die niet dweept met
kolenstof eu ruwe vingers!"
Je bent boos op papa, Ilka, dat
spijt me want hij houdt zooveel van je!"
Daar vergis je je in, vandaag nog
vond hij me erg verschrikkelijk en heeft
hij me van uit de hoogte behandeld.
Maar daar praten wc nu niet over.
Ik geloof dat we nu wel kunnen gaan
6lapen, dat praatje heeft me goed gedaan
in den strijd. Nog is de uitslag niet te
voorzien, niet met zekerheid te voor
spellen. Wij kunnen nog slechts hopen
en vertrouwen.
Dit alleen weten wij, dat de rech.
terzijde een hoog, een gevaarlijk spel
speelt. Zij schijnt niet te kunnen be
seften dat de vrijzinnigen strijden voor
een schoon ideaal, dat van oudsher was
het ideaal van ons volk: de volle vrijheid
voor iedere overtuiging, voor iedere
meening, geloovige als ougeloovige.
Er kan een tijd komen dat de strijd
bitter en zonder genade zal moeten
wordon gestreden. Geen vrijzinnige die
dit wil, die er niet voor huivert. Dien
bitteren strijd te voorkomen, is juist
ons ecnig streven. Maar daarvan mogen
wij dan ook niet aflaten. Dat streven
eischt aller krachten en inspanning.
De antithese moet weg om voor scher
per antithese ons volk te bewaren. Om
in te luiden een tijdperk van rustigen
arbeid van onverpoosd ijveren voor ge
stadige en geleidelijke ontwikkeling op
elk gebied."
Moge het besef daarvan niet ver
flauwen in de dagen van actie die nog
vóór ons liggen. Dan behoeft aan den
uitslag niet te worden getwijfeld
Strijd is plicht] V. D.
De hoofdschotel van de vergadering
van den raad van Dinsdag a.s. zal wel
zijn het voorstel van Ruig. en Weill,
om een leening aan te gaan van f40.000
teneinde een nieuwe Industrieschool
te bouwen. In de Ecmlander van
Woensdag is dit geheele voorstel opge
nomen, we kunnen dus volstaan met
daarheen te verwijzen.
De agenda begint met een aantal
benoemingen.
Door curatoren van liet Gymnasium
worden aanbevolen:
a. voor tijdelijk buitengewoon leeraar
in de geschiedenis: A. K. Hovens Greve;
b. voor vast leeraar in de Ncder
landsche taal eu letterkunde: Z. Stokvis;
en jou ook, hoop ik. Tot morgen dus,
je kunt op mij rekenenNacht bruidje!"
Zij gingen naar hun kamer terug.
Sonthcims meisje!" herhaalde Ebba
zacht. Met een krachtige beweging wierp
zij liet hoofd in den nek. „Ja, zoo moet
't zijn, dat is 't beste! ICarl Rclhiitz
denkt al lang niet meer aan mij en
ik kan ook niet anders ik heb Sont
heim zoogoed als mijn jawoord gegeven
en Ilka weet het nu ook al!"
Werkholm had een slechte nacht ge
had Zijn eerzucht was geprikkeld door
de redevoeringen van gisteren en het
uitzicht op een kamcrcaiididatuur en
tevens was het hem alsof het nuttige
toeval hom op dit oogenblik de vroeger
gevoelde wenscli en vervulling zou
brengen en hij met de hoop die hg in
den laatsten tijd geluid had zou afreke
nen. Zijn fantasie liet hem Ilka zien aan
de zijde van Sontheim, omgeven door
fecstgewriemel, waarin hij zich zoo
vreemd, zij zich geheel thuis gevoelde.
Ik was eeu gek, een blinde ijdele
gek' bromde hij in zich zelf en een
krachtige poging om aau al die verwar-
ringen, waarin hij geen weg meer wist,
te ontsnappen, bezielde hem. De gasten
die niet in de buurt woonden waren op
t slot gebleven de gedachten om al die
hun onverschillige gezichten tusschen
hem en Ilka te zien kwam hem onver-
dragclijk voor.
(Wordt vervolgd).