No. 55
Woensdag 10 Juli 1907. 4e Jaargang,
Wees U Zelf!
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Direcieur Werfthelm.
De Examenplaag.
FEUILLETON.
LUCIFERS.
Yerschljiit
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
ltnrean
Kortegraeht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der adverteutiëii
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting
De tijd is er weer, met de warme
dagen komt hij. Heel anders ïb deze
plaag, dan de influenzaontwikkelt de
baccil ran de laatste zich in 't koude,
natte voorjaar of den nog killeren open
winter, die van de examenziekte tiert
het weligst in de warme dagen van Juni,
Juli en Augustus. Dan wordt heel het
„leercnde" Nederland geëxamineerd door
hel jleerarende" deel. De couranten
staan vol van „uitslagen", of, als de tijd
daarvoor nog niet rijp is, van benoemde
en aangewezen commissiën.
't Examendoen is een stuk erfenis
van de negentiende eeuw, de verlichte,
die ten slotte ging twijfelen aan haar
eigen verlichting. Maar die erfenis be
hoort aanvaard te worden onder het voor
recht van boedelbeschrijving.
Examens zijn er in alle soorten, voor
alle leeftijden, voor alle standen.
Ieder Nederlander boven 10 jaar is
geëxamineerd en men beweert zelfs,
maar dat is zeker overdreven, dat men
niet altijd tot 10 jaar wacht.
Ieder Nederlander boven de 30, die
een zekere dosis geleerdheid bezit of
maar een beetje een „Piet" is in zijn
vak, heeft al eens geëxamineerd, vooral
alv hij bij de superieuren in een goed
blaadje staat of invloedrijke connecties
heeft.
Er wordt geklaagd over de zenuw
achtigheid onzer dagen en men probeert
eens, hoeveel menschen men wel zenuw
achtig kan maken.
Wat ge ook wilt worden, ge komt er
niet zonder examen, de officier en de
dokter, de apotheker en de predikant,
de onderwijzer en de landmeter, de lecr-
aar en de stuurman, do telegrafist en
de ontvanger, de notaris en de rechter,
de stenograaf en de telephoniste, de
ziekenverpleegster en de kinderjuffrouw,
allen gaan door de examenpoort. En
Erkentelijkheid schijnt ons slechts dan
waarwanneer men haar niet meer gevoelt, j
Vrij naar t Duits,'h
VAN
MORITZ VAN REICHENBACII.
25
- Ik hoor dat er iemand bij uw
dochter is* zcide Ilka en deed haar
best niet verrast te schijnen, ofschoon
haar hart onrustig klopte, ik stel mij er
veel van voor Ebba weer eens te zien'
En in dien tijd, hebt U mij zitten
bekritiseeren vroeg hij op de courant
wijzende.
Neen, het deed me genoegen"
antwoordde zij, 't deed me genoegen
dat U in zoo gematigde termen zulke
sterke waarheden wist te zeggen!"
Hij glimlachte.
hoeveel examens hebben ze op dat
oogenblik al achter den rug!
Zij allen hebben al tienmaal zooveel
kennis als daar gevraagd wordt in
vroeger tijd opgedaan en bij vorige ge
legenheden over boord geworpen.
Zij zijp begonnen op de lagere school
en hebben het aan de middelbare voort
gezet. Zij hebben het zachtkens geluierd
en min of meer hun tijd verbeuzeld, om
op een gegeven oogenblik bergen van
kennis „er in" te stampen, als 't tegen
de „repetitie" loopt, of als er „proef
werk" zal worden opgegeven. Dan wordt
er gezucht en gesteund en geblokt tot
laat in de nacht. In even korten tijd
vervliegt de massa weer om na een
periode van drie of vier maanden plaats
te maken voor andere kennis, al even
onvruchtbaar.
Die jongens en meisjes zijn famili
aarder met middeleeuwsche koningen en
Babylonische vorsten dan met hnn eigen
familie; zij kenen riviertjes in Afrika
en in 't binnenland van Azië, maar weten
li niet te vertellen, hoe een stoomboot
van Den Bosch naar Amsterdam komt
zij kennen de sterfjaren van alle Fransche
koningen en Duitsche keizers, maar
weten niet hoe ons land bestuurd wordt;
zij maken sommen, waarvan u de haren
te berge rijzen, maar die in de praktijk
van 't leven nooit voorkomenzij doen
aan alles en nog wat, behalve wat zij
later zullen noodig hebben.
En bij de examens der ouderen gaat
het al evenzoo. Als alle leden van alle
examencommissies voor de hoofdacte
eens zelf het examen moesten afleggen
dandan zou ik niet precies weten,
wat er zou gebeuren, maar niet allien
„kwamen er".
Telkens worden de eischen verzwaard,
of er worden bekende zaken op zoo
danige wijze gevraagd, dat de examinan
dus geen flauw begrip heeft, waar men
heen wil. Het schijnt, dat men niet meer
mag vragen hoeveel 2 maal 2 is maar
't zoo moet inkleeden, dat het een raad
Ja, Ja. U houdt me nog altijd
voor een wildeman, maar ziet U, als
men in Berlijn is om te spreken en
nog eens te spreken, dan komt men in
de woorden thuis, dan leert men maat
houden.
Maat houden!" herhaalde Ilka
terwijl zij bloosde. Zij dacht aan den
avond van het bal op Roditz en het
verwijt van niet maat te kunnen houden
dat zij Werkholm toen maakte.
't Was alsof hij haar gedachte las.
U denkt dat is niet altijd zijn
sterke punt geweest" zeide hij „en daar
hebt U gelijk in. Een half jaar geleden
dacht ik dat ik te oud was om 't nog
te leeren nu ik hier heb ingezien
dat ik nog zooveel kan leeren, houd
ik mij weer voor jong Een bijna
ondeugend glimlachje gleed over zijn
gelaat, de blijdschap dat hij Ilka weer
zag doortintelde hem en Ilka voelde
't zonder dat zij 't uitsprak.
En bevalt dat leven U?" vroeg
ze „U hebt ook geleerd dat men buiten
de Arminiushut zijn tenten kan opslaan?"
Opeens ernstig geworden zag hij haar
in de oogen.
Tenten opslaan?" herhaalde hij
„neen, maar ik heb misschien ook hier
plichten te vervullen. Ik vrees dat ik
tot het voorjaar hier vastgehouden word
en om Ebba's wil spijt 't me"
Hij vertelde haar dat Ebba zich
klaarblijkelijk niet thuis voelde in Ber
seltje lijkt, voor welks oplossing een
gevatheid en klaarheid van geest noodig
is, die de candidaat in den laatsten tijd
van voorbereiding is kwijt geraakt, of
die hij voor deze gelegenheid heeft thuis
gelaten.
Er wordt kenniB gevraagd, die met
het vak, dat men zal uitoefenen in niet
het minste verband staat. De postambte
naar komt er niet zoudcr kosmographie,
terwijl er toch geen brieven naar de
maan gaan; de plantkundige behoort aan
hoogere algebra en analytische meetkun
de te hebben gedaan.
't Wordt blokken van den vroegen
morgen tot den laten avond, waarin het
jonge leven zou ondergaan, als de natuur
niet boven de leer ging.
De examinandi lijken op een oud
mannetje, dat met onvastcn stap van het
veld komt met een kruiwagen met
groenten. Telkens moet er gerust wor
den ouder weg; nu eens valt er een bos
wortelen, dan weer een raap af, straks
een paar kroppen sla; stilstaan, opra
pen, vaster er op leggen. Mooi, nu ligt
het; even rusten: daar gaat het verder;
daar rollen weer oen paar aardappelen;
't zelfde spelletje. Maar je komt er wel
manneke, geduld maar, 't is wel ver
moeiend. Straks als je thuis bent kun
je rusten! 't Is een toer 't zoover te
brengen. Yoor 't uitpakken zal een
ander straks wel zorgen.
Hoe 'u treurig figuur zou menige
„groote" man uit vroegeren en latei-
tijd gemaakt hebben, als hij door 't
examenpoortje had moeten kruipen.
Ik zal niet vragen of De Ruytcr en
Tramp en Piet Hein wel adelborst had
den kunnen werden; of JandeWittwel
een fatsoenlijk diplomatiek examen had
kunnen doen; of Edison wel Edison zou
zijn geworden; wie weet of tientallen van
mannen, wier naam nu met eerc genoemd
wordt, niet als onbruikbaar waren terug
gezonden. Hebben wij niet, nog niet zoo
heel lang geleden een Gouverneur Gene
raal van Oost Indië gehad, die niet waardig
lijn, dat het hem hinderde dat hij niet
meer voor haar kou zijn.
Onder 't spreken over Ebba vergaten
zij bijna naar Ebba toe te gaan, zoo
zeer waren zij beiden onder den indruk
van het weerzien.
Met een blik naar de klok herinnerde
Ilka ook den vliegenden tijd.
Karl Rcllnits, nu tweede directeur
van de Arminiushut is bij haar" zeide
Werkholin, terwijl hij met Ilka in de
lift stapte, „ze zullen heel wat over
thuis gesproken hebben en de tijd zal
hen niet lang zijn gevallen."
Na een kort, gehaast kloppen deed
hij de deur open.
Eu werkelijk, het tweetal in de kamer
was de tijd niet lang gevallen. Zij zaten
naast elkaar op de canapé. Rellnitz had
zijn arm over Ebba's schouders geslagen,
en op hun van geluk stralende gezichten
stond de geschiedenis van de laatste
oogenblikken zoo duidelijk te lezen dat
noch Werholm noch Ilka een nadere
verklaring verlangde.
Lieve beste Ilka, nu moet je mee
naar de Arminiushut, zei Ebba, „je zegt
altijd dat je nergens noodig bent nu
heb ik je bepaald noodig, want ik moet
nu naar huis en zonder Papa gaat het
niet"
Werkholm mengde zich in 't gesprek.
Ilka moest tijd hebben om een besluit
te nemen.
U zult toch niet als een gevangene
was bevonden om hulponderwijzer te
worden. Is het niet bespottelijk?
De examens maken alles gelijk, alles
oven vlak en effen; zij leveren op gees
telijk gebied hetzelfde als ons polder
land in de natuur te aanschouwen geeft
vlakte, eindelooze vlakte, zonder eonigc
verheffing. De geniaalsten zijn het minst
geschikt voor de examens; op dagen
dat er veel middelmatigheden worden
geëxamineerd, slagen er veel. Wees een
uitlooper, een uitvlieger in drie der zes
examen-vakken, als de andere drie be
neden het middelmatige zijn, zakt ge
onverbiddelijk. De man met 8, 7, 8, 4,
4, 4 zakt maar mijnheer, 6, 6, 6, 5, li,
5 komt er. Leve de middelmatigheid?
De examens bederven de studie. Niet
dat als met een tooverslag alle examens
moesten verdwijnenneen en duizend
maal neen. Altijd zal er geëxamineerd
moeten worden. Gij kunt uw lichaam
niet aan den eersten den besten kwakzalver
of wonderdokter toevertrouwen; gij kunt
uw koopmansboeken niet laten bijhouden
door iemand, die er bij staat te kijken
als een kat in een vreemd pakhuis.
Examens zullen er blijven, maai wat
niet behoort te blijven is de cisch van
een soort kennis, die tot niets nut is;
wat behoort te verdwijnen is het fatale
examenprogramma, voor zoover het de
vakken aangaat en het clastieke pro
gramma, voor zoover het de uitgebreid
heid betreft.
Laat het examen den werkelijk ont
wikkelden, den denkenden mensch naar
voren brengen; maar niet den kunstenaar
in 't vak examen doendie weet wat
het hier kan lijden; hoe iiij die klip
moet ontzeilen en hoe hij diplomatisch
moet antwoorden, om een kennis te
doen vermoeden, die hij niet bezit.
Laat door 't examen den uitstekenden
van aanleg voor 't licht komen, en als
dat onmogelijk is, examineer dun niet
langer.
Niet in het kennen, maar in het
kuunett zit onze kracht. De gepromo
opgeofferd worden aan dat jonge paar"
zeide hij; en Ilka zag glimlachend van
Werkholm naar Ebba en beloofde voor-
loopig nog niets. Maar zij voelde Jat
men haar mocht en was gelukkig
na langen tijd weder eens gelukkig.
Vooreerst bleef Karl Rellnitz een
week in Berlijn en daar Werkholm het
zeer druk had werd Ilka dagelijks door
Ebba „te hulp" geroepen zoo als zij 't
noemde.
Zoo'n jong paar is het afhanke
lijks! wat je op de wereld hebt" zuchtte
Ebba. Nergens mag je hier, je mag
niets doen of er moet een derde bij
zijn. Je inoet je maar eens opofferen
Ilka, ik kan er niets aan doen, maar
ik beloof je, als jij in 't geval komt
dan zal ik jou weer helpen!"
Ilka vond dat de rol haar wel goed
stond maar om met Ebba naar de Ar
miniushut te gaan, daar kon ze niet toe
besluiten.
Bij haar zuster werd bij een diner
door verschillende politiesche personen
de vraag opgeworpen of men Werk-
holm's buitengewone werkkracht niet
voor het land kon gebruiken, door hem
als medewerker aan een Miuisteric te
plaatsen.
Ilka vertelde het aan Werkholm, en
't was haar aan te zien dat het haar
genoegou deed en belang inboezemde.
Zwijgend luisterde Werkholm er naar.
veerde met een dissertatie, die een stuk
eigen werk, eigen onderzoek vertegen
woordigt, waardoor hem „cum" werd
gegeven, kan zeer slechte examens heb
ben afgelegd, maar staat hooger dan
de man niet „cum" exanuns, wiens
handen verkeerd stonden, toen hij zelf
wat moest doen.
De overgroote meerderheid der examens
kweeken, ik zei hot boven reeds, mid
delmatigheid en dofheid van geest, en
zij zijn niet vreemd aan oogendienerij.
Wij als kleine natie, die onzen strijd
hebben te voeren om staande blijven;
wij hebbeu mannen noodig, die wat
kunnen, mannen die weten te handelen
mannen van karakter en die krijgen
wij door onze examens niet. Laat ons
't onthouden, dat nergens de examens
hooger staan aangeschreven dan bij de
Chinecz.cn; tk meen, dat wij dan volgen.
Heerenveenschc Courant.
Een lucifer Ook al een onderworp
zult ge zeggen. Ja, zeker. En een onder
werp van gewicht. Laten we eens uit
het ongerijmde gaan bewijzen en onder
stellen we een oogenblik, dat de lucifer
uit onze Maatschappij verdwijnt. Alge-
meenc ontwrichting. Als dat gebeurde,
zou men zich eerst recht nauwkeurig
rekenschap geven kunnen van de zeer
groote plaats, ingenomen door dit schijn
baar onbetcekencnd stukje hout, van het
groote belang dat wij hebben bij het
behoud der lucifers.
Zeker, er zijn andere middelen om
aan vuur te komen, en er zijn er rog
meer om in vuur te raken Onze voor
vaderen, de wilden, wreven twee stukken
droog hout tegen elkaar. De schok van
staal op steen doet vuur ontspringen.
Eene lens, welke in haar midden de
zonnestralen concentreert, brengt ont
branding teweeg. De verbinding van
water met sodium, potassium of kalk,
Toen Ilka heen ging, liep hij een eind
met haar mee.
Ik wou U iets vragen" zcide hij
nadat zij een minuut zwijgend naast
elkaar ware voortgegaan.
Nu?" vroeg ze met onrustig klop
pend hart.
Ik ken een vrouw, die van zichzelf
zegt dat zij dweept niet het schoone.
Gelooft U dat voty- zulk een vrouw
Berlijn de juiste plaats is beter dan
bij voorbeeld de Arminiushut?"
Zij antwoordde niet terstond. Dan
zeide zij zachtjes:
„Ik geloof wel"
Hij stond stil, liet was alsof zijn hcele
lichaam beefde, zijn oogen brandden in
een nauwelijks beheerschte opwinding.
Ik ik geloof, dut de brug tus-
schcn ons er nog is!" zeide zij en be
proefde te glimlachen.
Met groote teugen haalde hij adein.
2'j g'ugen langs de minder drukke
linker zijde van de „Unter den Linden"
door de Brandenburger poort. Beide
liepen zoo snel dat het was alsof zij
een vergelegen doel zochten te bereiken.
Plotseling vertraagde hij zijn gang.
't Moet eenmaal tot een volledige
opheldering tusschen ons komen, Me
vrouw Ilelene" begon hij weer.
Ik heb U lief eu ik weet dat
mijn hart voor elke andere liefde dood
blijft als wij 't nu niet eens worden.
En toch, ik kan niet anders! Ik kan