Vrijzinnig1 Orgaan voor Amersfoort en Omstreken.
NO; 15.
DINSDAG 4 FEBRUARI 1908.
5e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDEB".
Vepsehijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond.
Koningsmoord,
FEUILLETON.
DE KLcEINDOGHTER.
BUITENLAND.
DE EEMLANDEB
Directeur R. Gr RIJKENS.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
ALzonderlyke nummers- 0.05
Bureau
BREEDESTRAAT 20.
Telefoon Interc. 62.
PrljB der Advertentlën:
Van 1 tot 5 regelst 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(By abonnement belangrijke korting.)
Tot de plaatsing van advertentlën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederlandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
De droevige eer van in de afgeloopen
dagen de grootste emotie aan de wereld
te hebben bezorgd, valt aan Portugal
ten deel.
Het bericht dat Zondagmorgen overal
bekend werd, was wel in staat den
meest onverschillige voor hetgeen in
dat land gebeurt, een oogenbllk te doen
opschrikken.
Een betrekkelijk nog jonge Koning
en de Kroonprins vermoord, de tweede
prins gewond; dat klinkt als iets uit
de middeleeuwen.
Hoe dat alles precies in zijn werk
is gegaan, kan men uit de verschillende
tijdingen nog niet opmakenzulke be
richten worden onder den eersten indruk
geschreven en zijn alles behalve juist;
soms ook spreken zij elkaar lijnrecht
tegen. Daarbij komt, dat de telegram
men wel aan censuur onderworpen zul
len zijn, zoodat die tijdingen ook niet
zijn te vertrouwen.
Maar het bloedige feit van een dub
belen vorstenmoord staat vast.
Dat het in Portugal niet rustig zou
blijven, was te voorzien, doch dat een
zoo bloedige catastrophe zou volgen,
zullen velen niet hebben gedacht.'
De Koning heeft in den laatsten tijd
met vuur gespeeld, op lichtvaardige
wijze liet hij de staatkundige vrijheid
aanranden door eenvoudig de Grondwet
buiten werking te laten stellen en daar
door zal hij vermoedelijk zelf de grootste
aanleiding hebben gegeven tot de thans
gepleegde misdaad.
Zooals wij zeiden, hij deed het niet zelf,
maar hij liet het doen door zijn minister
Joao Franco.
Dat de koning zelf met zulke middelen
niet ophad, blijkt wel uit het feit, dat
hij, nog geen twee jaar geleden, toen
minister Ribeira hem verzocht zonder
parlement te regeeren, dit voorstel
weigerde, zeggende dat zooiets het
koningschap slechts schaden kon, en
Door M. Böhme.
33).
De klanten hadden niet veel met Lisa
op. Liever hadden ze met juffrouw Jo,
met «de kleine» te doen. Zij wist zoo
goed met de klanten te praten, kon ook
met de moeilijksten overweg en had
er slag van de besluitelooze koopsters
en koopers de keuze gemakelijk te
maken, zonder in 't minst opdringerig
te schijnen. Dikwijls zag grootmoeder
Meier vriendelijk naar haar kleindochter.
Daar zat een goede zakenvrouw in. Wat
kon ze goed praten met die oude vrouw,
die voor haar kleinkind een zwart
japonnetje als Kerstgeschenk wilde
koopen. De oude kon niet kiezen, nu
eens was ze bang, dat de stof verschie
ten zou en groen worden, dan dat ze
gauw kaal zou zijn, een andere was
meer blauwachtig, weer een was te
duur, totdat ze eindelijk met Jo's hulp
het goede vond en verheugd en tevre
den haar beursje uit den zak opdiepte
en betaalde. Onder langdurige uitzoe-
kerij had Jo de levensgeschiedenis der
oude gehoord. De vriendelijke, vroolijke
blik van haar groote, klare oogen.een
dat de regeering zich bij een dictatuur
slechts kon handhaven door geweld en
schrikaanjaging.
Twee jaar later heeft hij echter Franco
toegestaan, wat hij een voorganger had
geweigerd.
Deze minister werkte sedert ruim
een jaar aan de invoering van een voor
de staatshuishouding zeer noodzakelijk
stelsel van spaarzaamheid, aan het op
heffen van vele totaal overbodige be
trekkingen en van het opeenhoopen
van ambten in handen van enkele per
sonen. Het was hem in den tijd van
een jaar gelukt het tekort op de staats-
begrooting, dat vroeger gemiddeld 18
millioen gulden per jaar bedroeg, tot 7
te verminderen. Met dit bespaarde
geld wilde hij publieke werken gaan
uitvoeren in streken, waar werkloosheid
heerschte wegens het mislukken van
den oogst.
Om dit alles mogelijk te maken had
Franco een dictatuur ingevoerd en
regeerde hij zonder Volksvertegen
woordiging.
Maar dat zijn middelen, om goede
resultaten te bereiken, het schorsen der
grondwettige bepalingen, het naar huis
zenden der kamers voor onbepaalden
tijd en het invoeren van een dictatuur,
niet de juiste waren, is thans wel be
wezen.
Steeds wies de haat tegen den Koning
en zijn raadsman en naarmate die haat
groeide, moesten ook de middelen om
de tegenstanders, de leiders der niet
regeeringsgezinde partijen, te treffen,
scherper worden.
Zoo had de Koning een paar dagen
voor zijn dood een decreet uitgevaar
digd, waarbij een vereenvoudigde pro
cedure werd ingevoerd voor hen, die
van politieke misdrijven waren beschul
digd, waardoor het mogelijk werd.
zulke personen binnen zeer korten tijd
naar de koloniën te verbannen.
Dat was dus zuivere willekeur en
dit besluit zal wellicht de droppel zijn
paar losse opmerkingen en vragen boe
zemden de oude vrouw vertrouwen in,
druk praatte zij van zichzelf en haar
familie, de zorg en den kommer en de
kleine vreugde van haar werkzaam,
moeilijk bestaan. Metherhaaldehartelijke
handdrukken nam ze eindelijk afscheid
van Jo, belovend, in 't voorjaar terug
te komen en voor «de kleine» woud
leliën en Meikruiden mee te brengen.
Grootmoeder Meier knikte. Zoo wil
den de menschen behandeld worden.
De koopman, aan wien zij hun zuur
verdiend, moeilijk bijeen gespaard geld
brachten, moest en beetje belangstelling
in hun familie, in al hun eigen aange
legenheiden, toonen.
Een beetje familiariteit dat die
verwaande gans, die Lisa, dat nu niet
begrijpen kon. Jo had het dadelijk gevat
ook zonder er op gewezen te zijn.
Mevrouw Josephine was in den win
kel trouw op haar post, maar wie haar
goed gadesloeg, kon merken, dat zij er
vaak vermoeid uitzag. Tegen den avond
werd haar gelaat altijd opvallend bleek.
Dikwijls, als het haar onmogelijk werd,
zich rechtop te houden, ging zij naar
het kantoor om eerst een beetje te
rusten op de sofa. Ook was zij in den
winkel niet meer zoo met hart en ziel
bij de zaak als vroeger. Het gebeurde
vaak genoeg, dat zij, in gesprek met
een klant, plotseling vreemd-verstrooid
werd. Ook de loodrecht tusschen de
geweest die den emmer heeft doen
overloopen.
De politieke tegenstanders hebben
daarop geantwoord met Koningsmoord.
Dit valt natuurlijk nooit te verdedi
gen en nog minder het feit, dat zij
den in elk geval onschuldigen Kroon
prins mede het slachtoffer hebben ge
maakt van hun wraak.
Maar het gebeurde, al blijft het een
gruwelijke misdaad, is tevens verklaar
baar en kan een waarschuwing zijn
voor alle staatslieden, die te onzaliger
uur de begeerte in zich mochten voelen
opkomen, om met onconstitutioneele
middelen hun wil door te zetten.
HET DRAMA TE LISSABON.
Door eenige bulletins hebben we
onze stadgenooten Zondag en gisteren
op de hoogte gehouden van de bloedige
misdaad, Zaterdagmiddag te Lissabon
gepleegd.
Uit verschillende berichten kan men
nu zoo ongeveer opmaken hoe het feit
heeft plaats gehad.
Koning Carlos, de koningin.de kroon
prins en prins Manuel kwamen Zater
dagmiddag van Villa Vigosa per trein
te Barreiro, aan den zuidelijken oever
van den Taag aan. De overtocht over
den Taag werd per veerpont gedaan.
Daarna had de ontscheping te Lissabon
plaats, waar de Souvereinen door de
Ministers, de troepen en de andere
aanwezigen begroet werden. Een jong
meisje bood Koningin Amelia een
ruiker aan.
Koning Carlos onderhield zich met
Franco en met den Minister van Oorlog.
Daarna gingen de Souvereinen weer
in de rijtuigen. Op het oogenblik, dat
de rijtuigen van het Handelsplein de
Arsenaalstraat inreden, begon een groep
mannen, gewapend met repeteer-kara-
bijnen, kaliber 44, op het koninklijk
gezin te vuren, met het treurig gevolg
dat de koning en de kroonprins terstond
doodelijk werden gewond en prins
Manuel gekwetst werd. De twee eerst-
genoemden werden in het nabijzijnde
wenkbrauwen opstijgende plooi was
vroeger er niet geweest.
Ja, grootmoeder Meier had haar zor
gen, maakte ze zich ten minste. Veel
was niet naar haar zin. Voor alles de be
trekkingen, die werden aangeknoopt
tusschen haar familie en «die ginds».
Reeds de bezoeken der kleine Erika,
die 't huis uit- en inging, alsof ze tot
de familie behoorde, waren haar onaan
genaam, maar ze was nu eenmaal niet
zoo kleingeestig, om haar wrok tegen
de Mannebachs tegen het kind uit te
laten, aan den anderen kant legde zij
niet graag Erwig iets in den weg. Maar
dat Erwig persoonlijk in de villa Manne-
bach ging om naar den toestand van
het kind te vragen, maakte haar toch
kribbig.
En nu dagelijks het verschijnen van
den bediende in voorname zandgrijs-
zilveren livrei, om Erwig mee te deelen,
hoe Erika zich bevond. En Erwig
deed, alsof hij in het geheel niet ge
voelde hoe onaangenaam en pijnlijk haar
dit moest zijn.
Maar dit laatste was het ergstedaar
kwam de lakei met groeten van de
juffrouw en van mevrouw Reichenberg,
en of mejuffrouw Burgard niet zoo goed
wilde zijn, Erika met een bezoek te
verheugen, het kind dat nu herstellende
was, verlangde zoo zeer naar haar.
Dat was toch te erg. Mevrouw Josephine
werd bleek van woede, toen zij van
arsenaal gedragen, waar bij aankomst
bleek, dat de koning reeds overleden
wasde kroonprins stierf kort daarna.
De koning had een kogel terzijde
in den nek gekregen, een in den
schouder en een in den hals. Deze
laatste had een slagader doorboord, wat
den dood ten gevolge had. De kroon
prins had twee schoten in de borst en
een in het hoofd ontvangen. Prins
Manuel werd aan kaak en schouder
gewond. Men zegt, dat de koningin
met haar lichaam nog den kroonprins
heeft willen beschermen. Toen de koning
gevallen was, begonnen de koningin
en de kroonprins heftig te schreeuwen
De laatste sloeg met een stok om zich
heen.
Er ontstond terstond na de eerste
schoten een onbeschrijfelijk tumult. De
officieren van politie schoten met hun
revolvers terug en doodden twee der
moordenaars. Een van de aanranders
werd door een ordonnans-officier, die
naast het koninklijk rijtuig ging, dood
geschoten.
Wie en wat de aanvallers waren zal
nog nader moeten blijken. De berichten
zijn nog zoo verward, dat ze onbetrouw
baar zijn en bovendien kan men er wel
zeker van zijn, dat op de telegrammen
censuur wordt uitgeoefend.
Zoo werd uit Lissabon gemeld
dat in de Portugeesche Staatscourant
reeds een proclamatie is verschenen van
koning Manuel n, waarin de aanslag
veroordeeld wordt en waarin kennis
wordt gegeven, dat de koning het
ministerie handhaaft.
En ziet, tezelfdertijk komt uit Lissa
bon het bericht, dat de koning den
aangeboden steun van de leiders der
monarchistische partijen heeft aanvaard
en er reeds een nieuw ministerie, onder
voorzitterschap van admiraal Ferreira,
is gevormd. Dit laatste schijnt men wel
te mogen aannemen, het is tenminste
nog niet weersproken.
Intusschen meldt het blad «ElMundo»
te Madrid, dat de Republiek is uit
geroepen.
Volgens berichten die over Madrid
komen, is het gisterennacht te Lissabon
tot bloedige botsingen tusschen mili
tairen en revolutionnalren gekomen.
Ook te Oporto werd heftig gevochten.
Eergisterenmiddag hebben de repu
blikeinen te Lissabon getracht het huis
uit den winkel de onbeschaamdheid
aanhoorde, en zij begon te beven, toen
Erwig's heldere, weeke stem antwoordde
Hij zou het zijn nicht overbrengen en
zeker zou ze komen zoudra zij tijd had.
Zoo Dus ook dat nog. Niet genoeg,
dat in haar, mevrouw Josephine Meiers,
huis allerlei drukte om dat vreemde kind
gemaakt werd, dat Erwig haar ging
bezoeken, nu zou Jo er ook nog heen
moeten. Dat ontbrak er nog maar aan.
Dat was juist haar zorgom Jo. De
gedachte aan de toekomst de klein
dochter, van wie ze bijna meer hield
dan van haar eigen kinderen, liet haar
geen rust, kwelde haar den geheelen
dag, en hield haar nog wakker in den
nacht. Zij had het zoo goed gemeend
met het kind, haar den weg getoond
naar een zorgelooze zekere toekomst,
en nu kwam deze lomperd van een vader,
deze geparfumeerde aap, deze lichtzin
nige Jerome, en dreigde het zorgvuldig
opgerichte gebouw van wijze berekening
en welgemeende besluiten met zijnon-
nutte, hoogmoedige, leege hauden als
een kaartenhuis om te slaan. Jo's eigen
meening scheen haar in deze aangele
genheid geheel ongegrond en onbelang
rijk. Bij een meisje van dien leeftijd was
invloed alles, dacht mevrouw Josephine,
en vergat weer, hoe weinig haar invloed
destijds op haar eigen dochter had ver
mocht.
Haar ingenomenheid tegen Jerome
van minister Franco in te nemen. De
garde loste salvo's op de menigte en
sloeg ze terug.
Het Engelsche eskader in den At-
lantischen oceaan, dat voor Vigo lag,
heeft bevel ontvangen, zich naar Lissa
bon te begeven, om «de ontwikkeling
der gebeurtenissen» gade te slaan.
Hier volgen een paar biographische
bijzonderheden omtrent de Koninklijke
familie.
Koning Carlos I, uit het huis van
Braganza-Coburg, werd den 28a Sep
tember 1863 te Lissabon geboren. Hij
was de zoon van Koning Lodewijk I
en Maria Pia, de dochter van Koning
Victor Emanuel van Italië, en volgde
na diens dood, 19 October 1889, zijn
vader op. Den 22n Mei 1889 trad hij
in het huwelijk met Maria Amalla,
prinses van Orléans Bourbon.
De oudste zoon Lulz Philippe werd
21 Maart 1887 te Lissabon geboren.
De tweede zoon Manuel, hertog van
Veja, eveneens te Lissabon geboren op
15 Nov. 1889, is de nieuwe Koning.
MAROKKO.
Volgens een bericht uit Fez aan de
Matin wordt de toestand In de Marok-
kaansche hoofstad dagelijks hachelijker.
Er wordt gevochten dat het een aard
heeft en ook in den omtrek der stad
zijn een paar stammen slaags geraakt.
Te Fez verlangt men zeer naar de
komst van Moelei Hafld, maar deze laat
niets van zich hooren. El Mranl laat
zoo nu en dan een brief voorlezen die
afkomstig heet te zijn van den nieuwen
Sultan en waarin wordt verteld dat hij
ten strijde is getrokken tegen de Fran-
schen. Er zijn menschen die het geloo-
ven, en anderen die meenen datHafid
hen voor den gek houdttusschen die
twee groepen ontstaan dan woorden
wisselingen en vechtpartijen.
Voor de rust in de stad is het zeer
wenschelijk dat spoedig óf Abd-el-Azis
óf Moelel Hafid aldaar verschijnter
bestaat echter weinig kans dat dit zal
geschieden.
Intusschen hebben de Franschen een
zege behaald.
Een telegram van generaal d'Amade
meldt, dat de onder bevel van kolonel
Boutegourd staande collonne, met schit
terenden uitslag de Mzamzas ten zuiden
van Ber Resjid slag heeft geleverd.
Burgard wies tot een krachtigen toorn,
toen zij zich voorstelde, hoe mooi en
goed alles zich waarschijnlijk zou afge
wikkeld hebben, zonder zijn tusschen-
komst. Natuurlijk had Jo, zooals ieder
meisje op haar leeftijd, alierlei romantische
ideën in het hoofd, men had haar vroe
ger zooveel tijd gelaten om romans te
lezen, maar zij grootmoeder Meier
vertrouwde nog wel kracht te hebben
om een overspannen meisje de onge
zonde sentimentaliteiten uit het hoofd
te jagen. Nu Jo aan haar vader steun
had, werd de zaak zeker molelijker.
Deze onverstandige, lichtzinnige vader,
wiens bestaan altijd onzeker was. Het
was ongeloofelijk, dat deze domoor, die
zijn dochter niets kon geven, niet wilde
inzien, hoe zeer hij haar geluk in den weg
stond, door haar zotte grillen goed te
keuren. Grootmoeder Meier werd steeds
woedender, hoe meer ze zich in de zaak
indacht. Liefst had ze haar schoonzoon
het huis verboden.
Ook nu, terwijl ze goed afmat voor
een klant, dacht ze er weer aan. Ze
werd in den laatsten tijd werkelijk
zenuwachtig. Dan prikkelde het haar in
armen en beenen, alsof er met duizend
spelden in gestoken werd, een toornig
ongeduld kwam in haar op, die haar
den lust tot bezigheden in den winkel
bedierf.
(Wordt vervolgd).
